Αρχαιολογία στον ελληνικό χώρο

2η ΟΣΣ

Ανδρομάχη Γκαζή

Παλαιολιθική ΕποχήΓενικά χαρακτηριστικά Κατοίκηση σε θέσεις με άμεση

πρόσβαση σε νερό & πηγές πρώτης ύλης Βραχοσκεπές Σπήλαια Υπαίθριες θέσεις

Παλαιολιθική ΕποχήΓενικά χαρακτηριστικά Φυσική εκμετάλλευση ζωικών / φυσικών

πόρων κυνήγι, αλιεία, λίθινες πρώτες ύλες μετακίνηση, νομαδική ζωή

Βασικές αρχές κατεργασίας λίθου

Παλαιολιθική Εποχή Πηγή γνώσεων = εργαλειακά

κατάλοιπα

Ελλάδα Βραχοσκεπή της Μποϊλας στην Ήπειρο

Παλαιολιθική Εποχή Τρεις πολιτισμικές φάσεις (με βάση

εργαλειακούς τύπους)

Παλαιολιθική Εποχή Πρώιμη Παλαιολιθική (750.000 – 200.000 π.Χ.) Αχελαία φάση (400.000 -200.000)

χειροπελέκεις εργαλεία σε φολίδες (αποκρούσματα σκληρού

πετρώματος)

Παλαιολιθική Εποχή Μέση Παλαιολιθική (200.000 – 35.000 π.Χ.)

Μουστέρια φάση Αιχμές (κυνήγι, διαμελισμός ζώων) / ξέστρα (για

απόξεση λίπους) τεχνική Λεβαλλουά (μέθοδοι κατεργασίας με

προκαθορισμό) Homo sapiens neanderthalensis

Παλαιολιθική Εποχή Ύστερη Παλαιολιθική (35.000 – 10.000 π.Χ.)

Τεχνική των λεπίδων Προσπάθεια τυποποίησης Νέοι εργαλειακοί τύποι

Homo sapiens sapiens

Μεσολιθική Εποχή 10.000 – 8.000 π.Χ.

Μεσολιθική ΕποχήΓενικά χαρακτηριστικά Τελειοποίηση εργαλειακού εξοπλισμού Ανάπτυξη αλιείας Διακίνηση αγαθών (π.χ. οψιανός Μήλου) Κυνήγι, συλλογή καρπών Μάλλον αραιή κατοίκηση / μικρός

πληθυσμός

Μεσολιθική ΕποχήΠαραδείγματα θέσεων Σπήλαιο Φράγχθι (Αργολίδα) Σιδάρι (Κέρκυρα) Θεόπετρα (Καλαμπάκα) Κύθνος

Νεολιθική Εποχή Ακεραμική φάση (6800 – 6500 π.Χ.) Αρχαιότερη νεολιθική (6500 – 5800

π.Χ.) Μέση νεολιθική (5800 – 5300 π.Χ.) Νεότερη νεολιθική (5300 – 4500 π.Χ.) Τελική νεολιθική / Χαλκολιθική (4500 –

3200 π.Χ.) μεταβατικό στάδιο προς την Εποχή του Χαλκού

Νεολιθική ΕποχήΓενικά χαρακτηριστικά Καλλιέργεια γης, εξημέρωση ζώων

Μόνιμη εγκατάσταση (άρα οικισμοί) Σπίτια πασσαλόπηκτα (αρχικά), με λίθινα

θεμέλια & πλιθιά αργότερα Μονόχωρα με εστία & φούρνους στις αυλές

Εδραίωση θεσμού οικογένειας

Νεολιθική Εποχή Ατομική / κοινοτική ιδιοκτησία Χρήση πηλού (σπίτια, αγγεία, σοβάδες, κ.λπ.) Οικοτεχνία (κεραμική, καλαθοπλεκτική,

υφαντική) Εφεύρεση πυροτεχνολογίας «Τούμπες» (Μακεδονία) – «Μαγούλες»

(Θεσσαλία)

Νεολιθική ΕποχήΠαραδείγματα οικισμών

Σέσκλο (Μέση νεολιθική)

Νεολιθική Εποχή Παραδείγματα οικισμών

Διμήνι (Νεώτερη νεολιθική) Περίβολοι Τέσσερις «περιοχές οικοτεχνικής

δραστηριότητας» (σπίτι, τροφοπαρασκευαστικές κατασκευές, εργαστήρια, αποθηκευτικές θήκες)

Νεολιθική Εποχή - Διμήνι Η ερμηνεία των περιβόλων

(Χρήστος Τσούντας ) Οχυρωμένη προϊστορική ακρόπολη Περίβολοι αμυντικοί με οχυρωματικό

χαρακτήρα Κεντρικό μέγαρο = κατοικία άρχοντα ή

βασιλιά με στόχο την προστασία συσσωρευμένου πλούτου, που πιθανότατα ανήκε σε αυτόν και όχι στην κοινότητα.

Νεολιθική Εποχή – Διμήνι Η ερμηνεία των περιβόλων (Γιώργος

Χουρμουζιάδης) Η ερμηνεία Τσούντα προϋποθέτει μια

κοινωνική οργάνωση που δεν δικαιολογείται από τη μελέτη της οικονομίας της εποχής (έλλειψη εμπορευματοποίησης και εξειδικεύσεων).

‘Αρα, δεν μπορούμε να μιλάμε για κοινωνική διαστρωμάτωση, θεσμοθέτηση δηλαδή της εξουσίας.

Νεολιθική Εποχή – Διμήνι Η ερμηνεία των περιβόλων (Γιώργος

Χουρμουζιάδης) Οι περίβολοι έχουν χωροταξική

λειτουργία, αναπτύχθηκαν δηλαδή σύμφωνα με τις πρακτικές ανάγκες των κατοίκων.

Δεν είχαν οχυρωματικό χαρακτήρα. Προσδιόριζαν τις θέσεις της οικοτεχνικής δραστηριότητας. Μια πρώτη πολεοδομική αντίληψη λοιπόν.

Εποχή του Χαλκού Πρώιμη Μέση Ύστερη

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού3300 – 2000 π.Χ.

Γενικά χαρακτηριστικά Η κατοίκηση μετατοπίζεται προς τη

νοτιότερη Ελλάδα (π.χ. Στερεά Ελλάδα, ΒΑ Πελ/σο)

Εμφάνιση οργανωμένων οικισμών Εξάπλωση χρήσης μετάλλων Εντατικοποίηση δικτύων ανταλλαγής Ανάπτυξη τέχνης

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού3300 – 2000 π.Χ.

Γενικά χαρακτηριστικά Εκτεταμένο δίκτυο επαφών (Κυκλάδες

σε κεντρική θέση) Πρώιμη αστικοποίηση Καταμερισμός εργασίας / εξειδίκευση Κοινωνική διαφοροποίηση Διοικητική οργάνωση Κεντρική εξουσία κάποιας μορφής

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού

(κεντρική & νότια ηπειρωτική Ελλάδα)

Οικισμοί μεγάλης έκτασης, πυκνή δόμηση, πρώτα έργα κοινής ωφέλειας π.χ. λιθόστρωτοι δρόμοι στις Ζυγουριές, κοινοτικές αποθήκες στην Τίρυνθα

Πρωτοελλαδικός πολιτισμός

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού

(κεντρική & νότια ηπειρωτική Ελλάδα)

Οικισμοί: Εύτρηση / Θήβα Βοιωτίας Άγιος Κοσμάς Αττικής Μάνικα Εύβοιας Κολώνα Αίγινας Λέρνα Αργολίδας, κ.λπ.

Πρωτοελλαδικός πολιτισμός

Πρώιμη Εποχή του ΧαλκούΠρωτοελλαδικός πολιτισμός(κεντρική & νότια ηπειρωτική

Ελλάδα) Καλλιέργεια ελιάς, αμπελιού Τεχνολογικές καινοτομίες

Χρήση άροτρου Εμφάνιση κεραμικού τροχού

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού Πρωτο-μινωικός ή προ-

ανακτορικός πολιτισμός Οικισμοί στο προστάδιο της πόλης

Μύρτος Κνωσός Μόχλος Βασιλική

Μνημειακοί θολωτοί τάφοι

Πρώιμη Εποχή του ΧαλκούΠρωτο-κυκλαδικός πολιτισμός Ευρήματα κυρίως από νεκροταφεία

(λαθρανασκαφές...) Οικισμοί-κώμες:

Σκάρκος Ίου Φυλακωπή Μήλου Αγία Ειρήνη Κέας

Πρώιμη Εποχή του Χαλκού Χαρακτηριστικά:

«τηγανόσχημα» αγγεία «ειδώλια με διπλωμένα χέρια»

Πρώιμη Εποχή του ΧαλκούΠρωτο-κυκλαδικός πολιτισμός Εμπόριο Εξόρυξη & εκμετάλλευση πετρωμάτων

(οψιανός, μάρμαρο, σμύριδα) Ναυπηγική τέχνη

Πρώιμη Εποχή του ΧαλκούΠολιτισμός του ΒΑ Αιγαίου Μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις Επαφές με μικρασιατική ακτή Ναυτιλία Οικισμοί: Πολιόχνη Λήμνου, Θερμή

Λέσβου, Εμποριό Χίου, Παλαμάρι Σκύρου Οι οικισμοί εγκαταλείπονται στο τέλος

της Πρωτοχαλκής περιόδου

2. Μέση Εποχή του Χαλκού (2000 – 1600 π.Χ.)

Η ανάπτυξη διακόπτεται απότομα στο τέλος της 3ης χιλιετίας

Φάση στασιμότητας

2. Μέση Εποχή του Χαλκού (2000 – 1600 π.Χ.)

Μεσο-ελλαδικός πολιτισμός

Κώμες Μάλθη Μεσσηνίας (από τους ελάχιστους

οικισμούς της εποχής που έχουν ανασκαφεί πλήρως.) Πτώση βιοτικού επιπέδου Ταφή σε τύμβους ( θολωτοί τάφοι) «Μινυακή» ή «αμαυρόχρωμη» κεραμική

2. Μέση Εποχή του Χαλκού (2000 – 1600 π.Χ.)

Μεσο-κυκλαδικός πολιτισμός

Πολεοδομικός σχεδιασμός Οχυρωμένοι οικισμοί με πυκνή δόμηση Συγκροτήματα μικρών σπιτιών

Νεκροπόλεις εκτός οικισμών Οικισμοί:

Φυλακωπή Μήλου Αγία Ειρήνη Κέας

2. Μέση Εποχή του Χαλκού (2000 – 1600 π.Χ.)Μεσο-μινωικός πολιτισμός (εποχή παλαιών ανακτόρων)

Αστικοποίηση Εμφάνιση του ανακτορικού συστήματος Ανάκτορα – Πόλεις

Κοινωνική ιεραρχία Γραφειοκρατικός έλεγχος παραγωγής (Γραμμική Α΄)

2. Μέση Εποχή του Χαλκού (2000 – 1600 π.Χ.)

Η μέση Χαλκοκρατία στο ΒΑ Αιγαίο

Ύφεση Εγκατάλειψη οικισμών Δεν διαθέτουμε στοιχεία

Περίοδος καινοτομιών, ανάπτυξης

Αρχή νέας πολιτισμικής φάσης Μυκηναϊκός πολιτισμός

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)

Υστεροελλαδικός πολιτισμός ή Μυκηναϊκός

(πολιτισμός ηπειρωτικής Ελλάδας κατά την ΥΕ)

Ακροπόλεις / ανάκτορα Ανάπτυξη Γραμμικής Β΄ (ελληνική

γλώσσα) Σφραγιδογλυφία

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)

Υστεροελλαδικός πολιτισμός ή Μυκηναϊκός

(πολιτισμός ηπειρωτικής Ελλάδας κατά την ΥΕ)

Τύποι τάφων: λακκοειδής θολωτός (δρόμος – στόμιο – θάλαμος) θαλαμοειδής (δρόμος – θάλαμος)

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)

Υστεροελλαδικός πολιτισμός ή Μυκηναϊκός

(πολιτισμός ηπειρωτικής Ελλάδας κατά την ΥΕ)

Μυκήνες, Τίρυνθα Πύλος Ασίνη, Μιδέα, Άργος Ορχομενός, Θήβα, Γλας

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)

Υστερο-κυκλαδικός πολιτισμός Οχυρωμένοι οικισμοί, πυκνή δόμηση

π.χ. Φυλακωπή Μήλου Θήρα

Συλλογική άσκηση εξουσίας Καταμερισμός εργασίας

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)

Ύστερο-μινωικός πολιτισμός (νεο-ανακτορική φάση)

Περίοδος δεύτερων ανακτόρων Απόγειο μινωικού πολιτισμού Μικρά ανάκτορα & επαύλεις-αγροικίες

Αποκεντρωμένο οικονομικό σύστημα Ανάπτυξη εμπορίου, ανταλλαγών Χρήση γραφής (Γραμμική Α)

3. Ύστερη Εποχή του Χαλκού (1600 – 1100 π.Χ.)Ύστερη Χαλκοκρατία στο ΒΑ Αιγαίο Δεν διαθέτουμε στοιχεία