Economie in 2010/2011 Nederland en Eemsdelta

Willem van der Velden

SBE 23 september 2010

Rabobank Noord-Groningen

Kennis & Economisch Onderzoek

Agenda

• Prinsjesdag 2010 – Beleid: Miljoenennota, begroting departementen

– Economie: Wereld, Europa en Nederland in 2010 en 2011

• Economie van Groningen / Eemsdelta – Actuele beeld en vooruitzichten, …

– … tegen de achtergrond van Prinsjesdag

Internationaal Na regen…

3 Kennis & Economisch Onderzoek Bron: Financial Times

Internationaal …komt zonneschijn

Bron: Financial Times

4 Kennis & Economisch Onderzoek Bron: Financial Times

Internationaal Groeivooruitzichten

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

VS eurozone Japan China wereld

2009 2010E 2011E

% %

Kennis & Economisch Onderzoek 5

Internationaal Wél groeivertraging, géén dubbele dip

• Positief effect voorraadopbouw is tijdelijk

• Exportgroei valt terug door lagere groei wereldeconomie

• Overheidsbeleid minder stimulerend of zelfs bezuinigingen

• Groei consumptie afhankelijk van overschotlanden

– Voldoende middelen om bestedingen op te schroeven … maar

ook hier onzekerheid en vooruitzicht bezuinigingen

6 Kennis & Economisch Onderzoek

Nederland Consument is minder somber

Kennis & Economisch Onderzoek 7

-80

-60

-40

-20

0

20

40

-80

-60

-40

-20

0

20

40

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Consumentenvertrouwen Koopbereidheid

Economisch klimaat

Nederland Stabilisatie op de arbeidsmarkt

Kennis & Economisch Onderzoek 8

3

4

5

6

7

8

2001 2002 2003 2004

3

4

5

6

7

8

2008 2009 2010 2011

werkloosheid nu (as onder)werkloosheid vorige cyclus (as boven)

seizoensgecorrigeerd

% %

Nederland De Nederlandse economie in cijfers

Kennis & Economisch Onderzoek 9

Jaar op jaar mutatie in % 2009 2010 2011

Bruto Binnenlands Product -3,9 1¾ 1½

Particuliere consumptie -2,5 ½ ½

Overheidsuitgaven 3,7 ½ ¾

Private investeringen -16,5 -5 2¾

Goederen- en dienstenuitvoer -7,9 9½ 4¾

Goederen- en diensteninvoer -8,5 10 3¾

Consumentenprijsindex 1,2 1¼ 1

Werkloosheid (% beroepsbevolking) 4,9 5½ 5½

Begrotingssaldo overheid (% BBP) -5,4 -6 -4½

Overheidsschuld (% BBP) 60,8 66 69

Prinsjesdag en bedrijfsleven

• Voortzetting (eerdere fiscale) steunmaatregelen – Verruiming verrekening verliezen

– Snellere afschrijving

– Garantiestelling overheid bedrijfsfinancieringen

– BTW-verlaging bouw voor onderhoud

– Verruiming speur- en ontwikkelingswerk (WBSO)

– Verlaging VpB eerste € 200.000

• Export blijft motor, maar verliest kracht – Industrie , groothandel en transport profiteren

• Investeringsgroei weer in de plus – Machines en computers, gebouwen nog niet

– Woningbouw herstelt licht, vooral verbouw; bouwnijverheid blijft het moeilijk

houden

– Nauwelijks groei consumptieve bestedingen (mn voedings- en genotmiddelen)

• Herstel winst en rentabiliteit – Loonvoetstijging kan feestje bederven (bijdrage ZVW en pensioenpremie)

Kennis & Economisch Onderzoek 11

De economische thermometer

•

Winstgroei

Productiegroei

Arbeidsvolumegroei

Investeringsgroei

Rendement op Eigen Vermogen

Arbeidsproductiviteit

Werkgelegenheidsfunctie

Investeringsratio

Groei Kracht

Prestatie

Bedrijfsleven

Economische presteren regio

Kennis & Economisch Onderzoek 12

5,7

6,1

7,1

6,2

3

4

5

6

7

8

Delfzijl en omgeving Overig Groningen

2009 2008

NL-gem = 6

Economische groei regio

Kennis & Economisch Onderzoek 13

5,0

6,0

7,9

6,2

3

4

5

6

7

8

9

Delfzijl en omgeving Overig Groningen

2009 2008

NL-gem = 6

Economische kracht regio

Kennis & Economisch Onderzoek 14

6,36,1

6,36,1

3

4

5

6

7

Delfzijl en omgeving Overig Groningen

2009 2008

NL-gem = 6

Economische kracht regio

Kennis & Economisch Onderzoek 15

6,3

5,0

4,8

3,8

6,1

5,5

6,1

6,5

3 4 5 6 7 8

Winstgroei

Productiegroei

Investeringengroei

Arbeidsvolumegroei

Delfzijl en omgeving Overig Groningen

NL-gem = 6

Economische kracht regio

Kennis & Economisch Onderzoek 16

6,4

8,2

5,3

5,3

6,8

5,7

6,0

6,1

5 6 7 8 9

Rentabiliteit eigen vermogen

Arbeidsproductiviteit

Investeringsratio

Werkgelegenheidsfunctie

Delfzijl en omgeving Overig Groningen

NL-gem = 6

Dragers regionale economie

Kennis & Economisch Onderzoek 17

Delfzijl e.o

-40% -20% 0% 20% 40% 60%

Agrarisch

Industrie en Delfst.

Bouw

Handel

Horeca

Vervoer

Zakelijke diensten

Overheid

Zorg

arbeidsvolume bedrijfsresultaat omzet

-20% 0% 20% 40% 60% 80%

Agrarisch

Industrie en Delfst.

Bouw

Handel

Horeca

Vervoer

Zakelijke diensten

Overheid

Zorg

arbeidsvolume bedrijfsresultaat omzet

Overig Groningen

Samenhang binnen de regio (waar gaat de handel naartoe?)

Kennis & Economisch Onderzoek 18

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

industrie en landbouw

zakelijke toeleveranciers

handel consument

rest Nederland

3 gemeenten

Kansen voor Eemsdelta

• Sectorstructuur is weer in het voordeel van de regio

– Industrie, groothandel en transport

– Internationale oriëntatie en conjunctuur-’vooroplopers’

• Zeer omvangrijke investeringen Eemshaven – Data-hotel

– 2e NorNed-kabel

– Energiecentrales en olie-opslag

– Duurzaamheid (CO2)

• Extra aandacht overheid voor regio

– Verdieping vaargeul Eemshaven

– Kwaliteit Waddenzee en water

– Versterking internationaal vestigingsklimaat Energieknooppunt

Groningen

– Transformatieplannen vanwege demografische krimp

Conclusies

• Sterk conjunctuurgestuurde regio

– Conjunctuurherstel zal hier als eerste ‘aanlanden’

• Aandacht voor energie en duurzaamheid biedt goede

mogelijkheden

• Investeringsboost is forse prikkel voor economie

– Direct/financieel

– Hier gebeurt wat!

en de handjes …?

Kennis & Economisch Onderzoek 21