Post on 16-Apr-2015
description
MAKSUD
DERSLERİ
2
Bu derslerimizde Sarf İlmine ait Maksud Kitabını izaha çalışacağız. Sade ve dilbilgisi terimlerinden mümkün olduğunca kaçınarak , şemalarla
birlikte verilecek olan bu dersler, Emsile ve Bina kitaplarının bir devamı ve bütünleyicisi ve Maksud kitabının konuları paralelinde , sarf ilminin bir özeti mahiyetinde olacaktır. Şemalar konuları takip ve anlamakta ve bir bütün olarak tasarlamakta oldukça faydalıdır, öğrenimi kolaylaştırıcıdır. Emsile , Bina, Maksud kitapları Kur’an-ı Kerim Arapçası öğreniminde , efradını cami, ağyarına mani kabilinden fevkalade öğretici ders kitaplarıdır. Bu kitaplarda verilen konular daha genişletilmiş , detaylandırılmış olarak çeşitli dilbilgisi kitaplarında işlenmiştir, ancak bu bilgiler , daha çok öğretmenlerin başvuru kaynağı mahiyetinde ansiklopedik bilgilerdir. Öğrenme zorluğu , bu kitapların kendisinde değil , öğreticinin takip ettiği anlatım tarzında , konuları işleyiş biçimindedir. Burada önemli bir hususun altını çizmekte yarar görüyorum. Başlıkta belirttiğmiz gibi , Emsile ,Bina , Maksud dersleri , Kur’an- ı Kerim Arapçası, yani ilmi Arapça , bir başka ifade ile , Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şerif Metinlerini, ilmi kitaplardaki ibareleri çözümleme Arapçasıdır. Konuşma Arapçası bundan farklıdır, Onun öğretim şekli daha farklı özellikler taşır. Dolayısı ile , asırlarca , Kur’an-ı Kerim Arapçası için başucu kitapları olmuş bu feyizli eserleri okuyarak Arapça öğrenilmez veya konuşulmaz felsefesi, konuşma dili ile ilim dilini aynı görmek yanlışlığından kaynaklanmaktadır. Kur’an-ı kerim aşıklarının o müstecab dualarının , bizi de ihata etmesi istirhamı ile Allahu Subhanehu ve Teala’dan muvaffakiyetler niyaz ederim.
3
KİTABU’L- MAKSUD
Bismillahirrahmanirrrahiym Hamd , mü’minlere doğru you hibe den Allahu Subhanehu ve Teala Hazretlerine mahsustur , Salat ve selam , sevap telep etmeye teşvik eden, günahlardan menedip çekindiren, Allahu Subhanehu ve Teala Hazretleri ‘nin Nebisi ,Muhammed Aleyyhisselamın ve , al ve ashabın en hayırlısı olan , O’nun al ve ashabı üzerine olsun . Arapça dini ilimler için bir alettir.Arapçanın rukünlerinden birisi tasriftir.Tasrif sayesinde az sayıda kelimeden çok sayıda kelimeler türedilir.
Başarı veren ve hidayete eriştiren ancak Allahu Subhanehu ve Tealadır.
4
1.DERS A-FİİLLER (35 BAB)
������� ������� ��� ��� �� �
������� ���� ������� ������ �
Sülasi
Mücerred ������� ����������� ����� �
��� ������� ������� ������ �
������� ����������� ������ �
Mücerred ������� ����� !���� � !��� �
Rubai
Mücerred "#$�����% "&����� �������� ����� '()*�����+�% "&�)�����+ �,�����-� �,�����+ �
Fiiller
Rubai Mücerrede
Mülhak Bablar
"#'���.���% "&����/� �����/�� ����/� "#'0�.���% "&�1�/�� ���1�/��� �1�/�� �
"#'���.���% "&����.� �����.�� ����.�*(2'3�.�4�% "5��3�.�4 ���3�.�6� ��3�.�4 �
�7�/���� 7�/���"#*�/�����% "&8�/���*(2*�/�9�)�% "5�2�/�9�) �2�/�9�:� �2�/�9�) �
"#'�.�����% "&��.��� ��.���� ��.���*(2'�.�;���% "5���.�;�� ���.�;��� ���.�;�� �
"#$�����% "&����� �������� ��������)�% "&�6�6���) � �6���:� � �6���) �'(4'�6
<=$�����% "&�.���� >������ ?����<='0���@�% "&�.0���@ >�0����� ?0���@ �
Bu babdan olan bir fiilin ayın veya lamında , mutlaka boğaz
harflerinden ( غ ع خ ح � أ ) biri bulunur. Bu kurala uymayan üçüncü baba ait fiil
ا�� ���� dır
5
Sülasi Mezid
Rubai "#'�����A ������� �����B'(C*���D�A �E���F� �E���DB �
�"$�.�����G ��H��� �I��'(JK����G �LH��� �LI��
"#'��.���% "#'�����% "&���'��C ����'�� ���'� "#'��.�1�% "#'���1�% "&��G'0�C ���G'0� ��G'1
Sülasi Mezid
"#'������* �������� ������*, *(2'���F��* ��!�F��� ����F��*
Mezidunfih
Sülasi Mezid
Hümasi ����� �������*"#'������* ����'(�'�N���)* �O�N���:� �O�N���)* �
�"#'�����* P������ Q�����* *(2*���N��* R��N��� I��N��*
"$R���G ��I����� �I���G � '(NP�F�G ��Q�F��� ��Q�F�G .
"$��'��G ����'���� ���'��G� �-��'�6�G *(-��'�6�G �-��'�6���
Sülasi Mezid
Südasi "#'�������@* ����������� ��������@*'()*���T���@* �,���T����� �,���T���@* �
"#'���.����* �����/����� ����/����*'(4'�U�.�U��* � �V/�U��� � �V�/�U��* �
H/����� 7I/����* �"#*I/����* �7*"W*I/���)* �WH/��:� WI/��)*
�"#'���.����* P7'����� Q7'����**(2*�X�N��* R2'�N��� I2'�N��*
����������� ye Mülhak
Bablar "#$������* ����������� ��������*'(@'�������1* �Y!������0� �Y�������1* �
<=$�����* >��������� ?�������*<='0�����@* >�0������ ?0����@* �
Rubai Mezid
Humasi �"$������G ��������� ������G'()�����-�G �,�����-��� �,�����-�G
Rubai Mezid
"#$������* ����������� ��������*���:������* � '(C'�:������* ���:�������
Rubai Mezid
"#Q$����* P�������� Q������**(2*�����U�1* R����U�0� I����U�1* �
6
B-AKSAM-I SEB’A
Südasi
�,�����-�G
�"$������G ��������� ������G'(6�6���:�G � �6���:��� � �6���:�G
ye mülhak bablar
�"$���/��G �����/���� ����/��G'(4�2�/�:�G ���2�/�:��� ���2�/�:�G
�"$���.��G �����.���� ����.��G'(��3�.�U�G ��3�.�U��� ��3�.�U�G
�"#�/����G �7�/������ 7�/����G '"D�/�Z���G �[�/�Z����� �[�/�Z���G
\�'(.������G ?������� ?�����G '(.�0�����G ?0������� ?0�����G
Aksam-ı Seb'a
Sahih Fiil ���
Misal Fiil و��
Ecvef Fiil �ل
Nakıs Fiil ��ى Lefif-i Mekrun Fiil ى��
Lefif-i Mefruk Fiil و��
Muzaf Fiil ��� ��د Mehmuzul Fa Fiil ا�� Mehmuzul Ayn Fiil لءس Mehmuzul Lam Fiil ء��
7
C-MASTARLAR Basralı bilginlere göre , kelimelerin anası mastardır.
Mastarlar mimsiz ve mimli olmak üzere iki kısma ayrılırlar. 1-Sülasi Mücerred Fiillerin Mimsiz Mastar Vezinleri; Bu mastarlar kuralsız (semai) olduklarından , ancak sözlüklerden elde edilebilirler.
Sarf bilgini Sibeveyh sülasi mücerred fiiller için , 32 semai mimsiz mastar vezni belirlemiştir.
� � ���
��� ���
��� ���
���� ��ر�
�ة� ����
���� آ�رة
���� د$#ى
���� ذآ&ى
���� ��&ى
�(ن ل#�(ن��
�(ن �&م(ن��
�(ن -,&ان��
�(ن /وان��
#�6 B3
��#ل
8
0�1 ���
�2� ���
&�3 ���
��� ه�ي
�6�- ����
���� س& ق ة
��(ل ذه(ب
��(ل 3&اف
��(ل س>ال
��(ل� زه(دة
��(ل� درا��
��#ل د<#ل
6�#ل
?@Aو �@��
��#ل�
�>� م,�� م
CA&م �م,�
م,��� م��@�
�Dةم� �� م,�
9
2- Sülasi Mücerred Fiillerin Mimli Mastar Vezinleri
Sülasi Mücerred Fiillerin Mimli Mastarları , Fiillerin , aksam-ı seb’adan hangi gurubda bulunduğuna ve muzarisinin aynul fiilinin harekesine göre Vezinlerinde gelir. Bu vezinlere uymayan kuraldışı mastarlar da mevcuttur.
Aksam-ı Seb'a
Muzarinin Aynul Fi'li
Mimli Mastar Vezni
İsm-i Zaman İsm-i Mekan Vezni
Kuraldışı Mastarlar
E�الC�� وال��&ب F��وال &�Gال� H62ال� IJر ال��/Fال�
K�2�&ق ال�ال� ��,� LMال�,&ق ال�� C�Fال�
��,� ���� ����
Sahih, Ecvef, Muzaf ,Mehmuz ��,�
���� ���� CA&�ال &N�وال
��,�
��,� ���� ����
Nakıs, Mekrun Lefif ��,�
��,�
��,�
Misal, Mefruk Lefif ��,� ���� ����
���� ����
10
3-Sülasi Mücerred Fiiller Dışındaki Fiillerin , Mimli Mastar, İsm-i Zaman , İsm-i Mekan , İsm-i Meful Vezinleri ;
● Bu Fiillerin Muzarisinin mechulu alınır. Muzaraat harfi ötreli bir mim ile değiştirilir.
مJ&م J�&م J�& م آ&ما
11
D-VASIL HEMZESİ
● Vasl Hemzesi, geçişlerde düşer, okunmaz.
VASIL HEMZESİ NERELERDE BULUNUR ?
1-Şu kelimelerde
●
2-Evvelinde vasıl hemzesi bulunan hümasi ve südasilerin , mazi ,mastar ve emr-i hazırında
● 3-Sülasilerin emr-i hazırında
● 4-Tarif Lamında
●
●
ال#ص ل ه�/ة ال3#�
ا"! ا"# ا"!$
ا��ء
�أة ا�
ا)!'# ا)!('# ا+ ا+$ ای-#
�,���T���@* '()*���T���@* اس G&ج
ا���
ال
12
VASIL HEMZESİNİN HAREKELERİ;
● Başlangıçta meksurdur.
● Şu kelimelerde meftuhtur
●
Aynul Fiili Zamme gelen Muzarilerin emri hazırında mezmumdur
●
Evvelinde vasıl hemzesi bulunan hümasi ve südasilerin mechul mazilerinin hemzesi mezmumdur.
اس G&ج
ای-# ال
��,� اس G&ج ا���
13
24 Emsile
mazi ���
muzari ��!ی
MASTAR���ا
ismifail �ص�
ismimeful��ر!�
A ی!��
A- ی!��
� ی!��
C ی!��
A# ی!�� ��!'A
C ی!��
emrihazır ���ا
nehyihazır ��!تC
��!�
��!�
���ة
���ة
�'��
I���ي
���ر
ا���
K���ا �
L" ���و ا
�!��ر �ص� ی!�� ��� Cت!�� ا���
Mastardan türeyen 6 önemli kip: Mazi, muzari, ism-i fail, ism-i meful, emr-i hazır, nehy-i hazır
14
1-FİİL ÇEKİM TABLOSU
ŞAHIS ZAMİRLERİ VE FİİL ÇEKİM TABLOSU
CEM' (İkiden Fazla)
Cem' Müzekker
Gaib (O Erkekler)
Cem Müennes Gaibe
(O Kadınlar)
Cem' Müzekker Muhatab (Siz
Erkekler)
Cem' Müennes Muhataba
(Siz Kadınlar)
TESNİYE (İki)
Tesniye Müzekker
Gaib (O İki Erkek)
Tesniye Müennes Gaibe (O İki Kadın)
Tesniye Müzekker Muhatab (Siz İki Erkek)
Tesniye Müennes Muhataba (Siz İki Kadın)
Nefs-i Mütekellim Mealgayr (Biz)
MÜFRED (Bir)
Müfred Müzekker
Gaib (O Bir Erkek)
Müfred Müennes Gaibe (O Bir Kadın)
Müfred Müzekker Muhatab (Sen Bir Erkek)
Müfred Müennes Muhataba (Sen Bir Kadın)
Nefs-i Mütekellim Vahdeh (Ben)
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
15
2- ŞAHIS ZAMİRLERİ
ŞAHIS ZAMİRLERİ
CEM' (İkiden Fazla)
Sه
Iه
S ا
I ا
TESNİYE (İki)
ه�(
ه�(
)� ا
)� ا
ID MEALGAYR
MÜFRED (Bir) #ه Tه
H ا
H ا
ا (Vahde
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
2
DERS - 2
24 Emsile
mazi ��
muzari ����
MASTAR��ا
ismifail �ص�
ismimefulر ��!
���� "#
���� �%#
���� �!
���� &
���� '# ���(#
���� &
emrihazır ��ا
nehyihazır ���-&
���!
���!
��ة
��ة
�(�
��ي/
1�ر�
ا��
� ا2��!
�� 45 و ا
!�� ر �ص� ���� �� &-��� ا��
Mastardan türeyen 6 önemli kip: Mazi, muzari, ism-i fail, ism-i meful, emr-i hazır, nehy-i hazır
3
1-FİİL ÇEKİM TABLOSU
ŞAHIS ZAMİRLERİ VE FİİL ÇEKİM TABLOSU
CEM' (İkiden Fazla)
Cem' Müzekker
Gaib (O Erkekler)
Cem Müennes
Gaibe (O Kadınlar)
Cem' Müzekker Muhatab (Siz
Erkekler)
Cem' Müennes Muhataba (Siz
Kadınlar)
TESNİYE (İki)
Tesniye Müzekker
Gaib (O İki Erkek)
Tesniye Müennes
Gaibe (O İki Kadın)
Tesniye Müzekker Muhatab (Siz İki Erkek)
Tesniye Müennes Muhataba (Siz İki Kadın)
Nefs-i Mütekellim Mealgayr (Biz)
MÜFRED (Bir)
Müfred Müzekker
Gaib (O Bir Erkek)
Müfred Müennes
Gaibe (O Bir Kadın)
Müfred Müzekker Muhatab (Sen Bir Erkek)
Müfred Müennes Muhataba (Sen Bir Kadın)
Nefs-i Mütekellim
Vahdeh (Ben)
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
4
2- ŞAHIS ZAMİRLERİ
ŞAHIS ZAMİRLERİ
CEM' (İkiden Fazla)
ه�
ه�
ا���
ا���
TESNİYE (İki)
ه��
ه��
ا����
ا����
�� MEALGAYR
MÜFRED (Bir) ه� ه
ا��
ا��
ا��Vahde
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
5
3- MALUM MAZİ ÇEKİMİ
CEM' (İkiden Fazla) ص�ن ��روا� صر7ن �صر
TESNİYE (İki) را�� �رت�� � ��� � ���
��ر��
MÜFRED (Bir) ر� ��ر� ��ر� ��ر� ��ر��
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
6
4-MALUM MUZARİ ÇEKİMİ
CEM' (İkiden Fazla) ت�صرن ت�صرون ��صرن ��صرون
TESNİYE (İki) ت�صران ت�صران ت�صران ��صران
���ر
MÜFRED (Bir) أ��ر ت�صر�ن ت�صر ت�صر ��صر
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
7
5-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ
CEM' (İkiden Fazla) ر ا�رن أ�أ
TESNİYE (İki) را�را أ�أ
MÜFRED (Bir) ر�رى أ�أ
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
8
6-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ
CEM' (İkiden Fazla) صرواصرن & -- &
TESNİYE (İki) صراصرا & -- &
MÜFRED (Bir) صرصرى & -- &
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
9
7-İSİM ÇEKİM TABLOSU
İSİM ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar)
SALİM CEM' (İkiden Fazla)
Cem' Müzekker ( Erkekler)
Cem' Müennes ( Kadınlar)
TESNİYE (İki)
Tesniye Müzekker ( İki Erkek)
Tesniye Müennes ( İki Kadın)
MÜFRED (Bir)
Müfred Müzekker ( Bir Erkek)
Müfred Müennes ( Bir Kadın)
MÜZEKKER MÜENNES
10
8-İSM-İ FAİL ÇEKİMİ
9-İSM-İ MEFUL ÇEKİMİ
İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla)
و �رة و �ر و اصر ص�ر
SALİM CEM' (İkiden Fazla) رون����را: TESNİYE (İki) ران����ر-�ن
MÜFRED (Bir) ر����رة
MÜZEKKER MÜENNES
İSM-İ MEFUL ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla) ر�� و %SALİM CEM' (İkiden Fazla) صور نصورا: %% TESNİYE (İki) صورانن %� %صور-
MÜFRED (Bir) صورصورة %%
MÜZEKKER MÜENNES
11
● 5-Mükesser cem;
Müfredinin yapısına harf ilave etme veya harf
noksanlaştırma, veya veya müfredinin harekele
rini değiştirme suretiyle yapılan cemdir. İkiden fazlasına işaret eder. Teksir iki kısımdır. Kıllet : 3-10 arası Kesret : 3- sonsuz arası
����� ب ر��لر� ��ا ��ا
12
6-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDELİ TEKİD NUNU İLE)
CEM' (İkiden Fazla) 1��نن; ا� ا��
TESNİYE (İki) ;��ان��ان; اا
MÜFRED (Bir) 1��ن�� ن1 اا
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
13
7-EMR-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDESİZ TEKİD NUNU İLE)
CEM' (İkiden Fazla) ��نا -
TESNİYE (İki) - -
MÜFRED (Bir) ��ن�� ن اا
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
14
8-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDELİ TEKİD NUNU İLE)
CEM' (İkiden Fazla) 1ن; & -���ن����- &
TESNİYE (İki) ;��ان; & -���ان�- &
MÜFRED (Bir) 1ن1 & -���ن ���- &
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB
NEFS-İ MÜTEKEL
LİM
15
9-NEHY-İ HAZIR ÇEKİMİ (ŞEDDESİZ TEKİD NUNU İLE)
CEM' (İkiden Fazla) ��ن�- & -
TESNİYE (İki) - -
MÜFRED (Bir) ن & -���ن ���- &
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
2
DERS – 3
Mazi Muzari Emir Nehiy
Fail Meful
1-Mazi Malum ���
CEM' (İkiden Fazla) ص�ن ��روا� �ر�ن �صر���
TESNİYE (İki) را�� ��رت����� �����
��ر�
MÜFRED (Bir) ر� ��ر� ��ر� ��ر� ��ر��
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
Son Harf Zamme üzere Mebni
Son harf Sakin Son Harf Fetha üzere Mebni
3
MAZİNİN 1. HARFİ
●
Evvelinde Vasıl Hemzesi Bulunan Hümasi ve Südasi Bablarda Meksurdur
●
Bunun Dışında Mazinin 1.Harfi Daima Meftuhtur
����ا
����ا
���ا
س���جا
�����ا
....
��ح� ��ر آ�م أ
4
2-Mazi Mechul ��� اآ� م
●
MAZİ MECHUL HAREKELERİ
���
İlk Harf Mezmum
Sondan Bir Önceki harf Meksur
Son harf , malumdaki gibi
5
●
MAZİ MECHUL HAREKELERİ
İle başlayan Mazide ت
Vasıl Hemzesi İle başlayan
Mazide
ت(خ�ج� � جت
اس���ج���� خا
6
3-Muzari Malum *��+ *��ج��
●
Evvelinde , mazi fiil üzerine ilave edilen şu muzaraat harflerden biri bulunur.
●
Muzaraat harfi , rubailer dışında malum sıgada meftuhtur.
●
Muzaraat harfi , rubailerde mezmumdur.
●
Rubaide , humaside, sudaside Lamul fiilin bir öncesi meksurdur.
●
Ancak şu bablarda lamulfiilin makabli meftuhtur.
ا���
*��+
���+* ����*
…..
(��ج*
-./0* *��م *1�2ح3 ت-*
ج�*(�
م�*�
ج�*���
7ش*45/
��*�8�
9�*:)
ج�*�(�
7
4- Muzari Mechul
5-Muzaride Lamul Fi’l
●
Muzaraat harfi , mechul sıgalarda mezmumdur. Sakinler Malum sıgada olduğu gibi halleri üzere sakin kalırlar. Kalan bütün harfler lamul fiil dışında meftuhtur.
Lamul fiil ,malum ve mechul sıgalarda merfudur.
●
Lamul fiil malum ve mechul sıgalarda ,nasbedici tarafından mensub yapılır.
●
Lamul fiil malum ve mechul sıgalarda , cezmedici tarafından meczum yapılır. ��� �� �
��+* �ی�
��� ���
�+*�
�ی�
8
6-Emir - Nehiy
CEM' (İkiden Fazla) أ��رن أ��ر�ا 8*�صرن 8*�صروا
TESNİYE (İki) ���ر أ��را أ��را 8ت�صرا 8*�صرا�
MÜFRED (Bir) �ر أ��رى أ��ر 8ت�صر 8*�صر�;
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
Mechul sıgalar
Cemi
müzekker
nunları
düşmüş
cezmde ve nasbda
sabit nunlar
Müfred
muhataba
nununun
düşmesi
Sahih fiillerde
lamul fiilin
sükunu, mu’tel
fiillerde lamul
fiilin düşmesi
وی����
Tensiye
nununun
düşmesi
9
6-Malum Fiilden Emr-i Hazır Yapmak
● Muzaraat harfi hazf edilir,
●
Kalan kelimede ilk harf sakinse, ötreli bir vasıl hemzesi ilave edilir.
●
Kalan kelimede ilk harf harekeli ise olduğu gibi bırakılır.
● Son harf cezimlenir.
●
Mücerred Sülasilerde, aynulfiil mezmum ise ötreli bir vasıl hemzesi, meftuh ya da meksur ise esreli bir vasıl hemzesi ilave edilir.
�ن�ا � ن� ���
����� ���� ���ح ��ح
�ن�ا � ن���� ح �� ا ح � ی�
��ی��ج�ا
*��م ��م ��م1
10
7-İsmul Fail
● Mazi fiilin aynul fi’li meftuhsa
● Mazi fiilin aynul fi’li mezmumsa
● Mazi fiilin aynul fi’li meksursa,
● Lazım Fiilde ise 4 Vezin vardır.
●
Sülasi mücerred fiiller dışındaki tüm bablarda malum muzarinin, muzaraat harfi ötreli bir mim ile değiştirilerek ismulfail elde edilir.
��*�
�+, �-./
/56*ن اح3� ز1� 1��0
��*/
*��م أآ�م
�ی�ن')(
11
İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla)
SALİM CEM' (İkiden Fazla) �!" �!"
TESNİYE (İki) اوان ا"!�ان�!"
MÜFRED (Bir) �!"اء ا�!"
MÜZEKKER MÜENNES
İSM-İ FAİL ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla)
SALİM CEM' (İkiden Fazla) ش�(' TESNİYE (İki) ن�ن�)('
MÜFRED (Bir) ن�)(' *)('
MÜZEKKER MÜENNES
')�ش
12
8-Mubalağalı İsmul fail Vezinleri
��?�< ج>�ل آ9-� �781ر 9H1 I�J�-� 1�رار CDE FG� آABاب
م��م
13
9-İsmul Meful
● Sülasi mücerredlerin tümünde ismi
meful vezni
●
Sülasi Mücerred dışındaki tüm
bablarda, muzarinin mechulu alınır,
muzaraat harfi ötreli bir mimle
değşiştirilir.
Bu vezin, ismi meful, mimli mastar,
ismi mekan , ismi zaman vezinleridir.
●
Şu vezin, ismul meful veznidir. Ayın harfi fethalı olsaydı mubalağalı fail vezni olacaktı.
آ/�� �.-رم
*��م *��م أآ�م
I�J�
I�J�
2
DERS – 4 SAHİH FİİLLERİN TASRİFİ 1-Mazi Muzari
3
2-Emir
Nehiy
4
3-Tekid Nunu
ا�����ن ا���ن� ����ن ن ����ن�
ا���ان ا���ان ان ر���� ����ان
ا��� ن� ا���ن� �����ن� ����ن�
- ا���ن - �����ن
- - - -
ا��� ن ا���ن �����ن �����ن
5
� ت�����ن � ت���ن� � ی�����ن � ی���ن�
ی���ان� ��ان � � ت���ان � ت���ان
� ت��� ن� � ت���ن� � ت���ن� � ی���ن�
- � ت���ن - � ی���ن
- - - -
� ت��� ن � ت���ن � ی���ن
6
4-İsmul Fail – İsmul Meful
7
�د�رج �د�رج د�رج � �د�رج د�را� د�رج د�رج د�رج�
� ت�رج�رج ��رج أ�رج� أ�رج ي�رج إ�راج
� ت�رج�رج ��رج �رج�
ت�ر�� �رج ي�رج ت�ر�
�م"� � �م �" �م " �م"�
� �� ��� �م " �م �""
� تنآ#ر إنآ#ر ينآ#ر إنآ# را %نآ#ر %نآ#ر إنآ#ر
� ت'ت#ب �'ت#ب �'ت#ب إ'ت#ب( إ'ت#ب 'ت#ب إ'ت#
� ��(ر إ�(ر ي�(ر إ�(رارا ��(ر ��(ر إ�(ر
� تتآ#ر تآ#ر تآ#ر تآ#را �تآ#ر �تآ#ر تآ#ر
*+ %�ص +* %�ص +* �ص +* � ��ص�+ �ص +* �ص +* �ص
إد-ر يد-ر إد-را �د-ر �د-ر إد-ر � تد-ر
./ /. إ- /. � ت--� ./ -� 0/ /. إ-- ./ إ- � ت�د�رج
�د�رج �د�رج �د�ر� %�د�رج %�د�رج �د�رج � �#ت12ر
إ#ت12ر #ت12ر إ#ت12 را %#ت12ر %#ت12ر إ#ت12ر � ت34 ب
34% ب 34% ب إ34 ب ( إ34 ب 34 ب إ34ي) � �2د56ن
إ7د56ن 2د56ن إ7د5ان �7د56ن �7د56ن إ7د56ن � �ج�وذ
إج�وذ يج�وذ إج�واذا %ج�وذ %ج�وذ إج�وذ � تس;نآ:
�س;نآ: �س;نآ: إس;نآ:' إس;نآ: س;نآ: إس;نآ � ت#+ن=
إ#+ن/? #+ن/? إ#+ن/ < �#+ن= �#+ن= إ#+ن= � ت/4@ر
إ/4@ر /4@ر إ/4@رارا %/4@ر %/4@ر إ/4@ر � ت�رن�م
��رن�م ��رن�م إ�رن�م� إ�رن�م �رن�م إ�رن�
2
DERS - 5
FAYDALI BİLGİLER
إ���� إد�ر -1
idi. “ta” harfi , “dal” harfine idğam edildi , başlangıç için �د�ر nin aslı إد�ر
hemze-i vasıl getirildi إد�ر oldu.
�� nin aslı إ��� idi. “ta” harfi , � (sa) harfine idğam edildi, başlangıç için hemze-i vasıl getirildi , � .oldu إ�
إد�ر �د�ر إد�ر
إ���� ����� إ����
3
2-�� babı إ
● İtbak Harfleri
● harflerinden biri � - � - � - ص nin faul fiili إ����olursa, “ta” harfi � harfine dönüşür.
● , harflerinden biri olursa ز - ذ - د nin faul fiili إ����“ta” harfi “dal” harfine dönüşür.
●
harflerinden biri olursa � - ى - و nin faul fiili إ����,bu harfler “ta” ya dönüşür. Akabinde “ta”, “ta” ya idğam edilir.
- ص - � - �
إ���ر → إ���ر إ��رب → إ�ترب إ�رد → إ�ترد إ�هر → إ�تهر
إد�� → إد��� إذ�ر → إذت�ر إزد�ر→ إزت�ر
إت�� → إوت�� إت�ر → إ�ت�ر إ��ر → إ���ر
4
3-Zaid Harfler
● İsimlere ve fiillere zait olan harfler 10 tane olup
bunlar ,
●
Eğer bir kelime 3 harften fazla ise ve içinde bu
harflerden biri varsa o harf zaiddir, ancak bu
harfler çıkarıldığında geriye anlamlı bir kelime
kalmıyorsa o harfler zait değildir,
� و�و
ا$#وم ت!� �
5
4-Med, liyn, illet ve zevaid
harfleri
●
Sahih olmayan bir fiilin çekimi aynen sahih fiilin çekimi gibi yapılır.Sonra gerekiyorsa ilal kaideleri uygulanır.
● İlal kaideleri, bir harfin değişmesi, harekenin nakli, sakin kılma gibi kaidelerdir.
● Bazı yerlerde illetli fiillere, ilal kaideleri , çeşitli sebeblerden dolayı uygulanamayabilir.
Aksam-ı Seb'a
Sahih Fiil � �
Misal Fiil و��
Ecvef Fiil ل��
Nakıs Fiil ى�� Lefif-i Mekrun Fiil ى��
Lefif-i Mefruk Fiil و��
Muzaf Fiil � �� ��د Mehmuzul Fa Fiil ا�� Mehmuzul Ayn Fiil لءس Mehmuzul Lam Fiil �ء�
ا و
�
&ور
إ&�ور إ��وى….
6
5- Müteaddi ve lazım Faslı
● Lazım fiil , dört şekilde müteaddi yapılır.
1- başına hemze getirilerek if’al babına nakil ile
2- Sonuna harf-i cer getirilerek
3- Aynul fiili şeddelenip tef’il babına nakledilerek
4- ���� ve ����� bablarında “ta” lar atılırak
● Müteaddi fiilin lazım yapılması
1-Müteaddi fiilin ta’diye sebepleri hazfedilir
2-Müteaddi fiil , إ���� babına nakledilir.
3-���� babının başına “ta” getirilir.
(رج أ(رج
,رج �+
ت/.$- /.$- ت/.- /.-
(رج
/.- إ!/.-
-$./
ت/.$-
7
6-Lazım ve Müteaddi bablar
● Dört harfli fiillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mücerred) müteaddidir Ancak şu fiil lazımdır.
●
Beş harfli fiillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mezid) lazımdır. Ancak şu bablar hem müteaddi hem de lazımdır.
●
Altı harfli fillerin hepsi ( sülasi mezid veya rubai mezid ) lazımdır. Ancak , şu bab hem müteaddi hem de lazımdır.
Ayrıca �$!./إ babından gelen iki fiil müteaddidir.
در�0
�/ &- , ت/.- , إ1ت.-
إ�ت1.ل
إ4ر!3ى- إ�ر!3ى
8
7-Bazı babların değişik
anlamları ihtiva etmesi
babı م1 &7$ 1-Mufa’ale babı ,iki kişi arasında müşareket (ortaklık) içindir. ل���� onunla ok atıştık
2-Bazen müşareket anlamı vermez. ا��� ��� hırsızı cezalandırdım
���!" babı 1-İki şey arasında ortaklık içindir #ص�ل% ا$�و Kavim karşılıklı sulh yaptı
2-Bazan yapmacık davranışlar için ;ت� رض Hasta gibi göründüm.
9
babının ‘hemze’si أ!�ل
1-Ta’diye (Müteaddilik)için رم� (İkram etti) أ
2-Sayruret (Oluş) için � أ#"! الر (Adam yürür oldu)
3-Vicdan (Bulmak) için �$�%أب (Onu cimri buldum)
4-Haynunet (Zamanın Yaklaşması) için أ*(دا�زرع ( Hasat vakti yaklaştı)
5- İzale (Giderme) için ��+� ( Ondan şikayeti giderdim) أ"
6- Duhul (Dahil Olma , Girme) için ,أ(ب (Sabaha girdi)
7- Kesret (Çokluk) için � أ�بن الر (Adamın indinde çok süt var)
babının “sin” i إ�ت1.ل1-Talep (istemek) için أ/�.�را�ل� Allah’tan(cc) bağışlanmak isterim.
2-Sual için إ/�%بر Haber sordu .
3-Tahavvül(hal değiştirme)için �%�/إ Şarap, sirkeye dönüştü.
4-İtikat için ��1ر� O’nun cömert olduğuna inandım إ/�
5-Vicdan (bulmak) için إ/� د� Onu güzel buldum.
6-Teslimiyet için 2وإ/�ر45ال Topluluk Allah’a(cc) teslim olarak istirca etti.
1
İ’LALLER
Aksam-ı Seb'a
Sahih Fiil ���
Misal Fiil و��
Ecvef Fiil �ل
Nakıs Fiil ��ى
Lefif-i Mekrun Fiil ى��
Lefif-i Mefruk Fiil و��
Muzaf Fiil � �� Mehmuzul Fa Fiil ا�� Mehmuzul Ayn Fiil لءس Mehmuzul Lam Fiil ء��
maksud dersleri 6
2
CEM' (İkiden Fazla)
TESNİYE (İki)
MÜFRED (Bir)
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
��وا
ر���
��و ��ا
'ر�� ر��
��� ���
د�� د��
��و ��ي
ی��و ی��و
,ی��� ی���
'��� ی��� ی���
� ی�� �و
� ی����
� ی����
����
���م
��و�� ����
ر�� � ر� �
ی��وان
ی����ن
ی����ن
��ووا ��وا
ر���ا ر��ا
ی��وون ی��ون
ی����ن ی���ن
ی����ن ی���ن
��ی�ا ��وا
� ���وی� ���ی
ا��
ارم
��ت
ر�#
#���
3
İSİM ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar)
SALİM CEM' (İkiden Fazla)
Cem' Müzekker ( Erkekler)
Cem' Müennes ( Kadınlar)
TESNİYE (İki)
Tesniye Müzekker ( İki Erkek)
Tesniye Müennes ( İki Kadın)
MÜFRED (Bir)
Müfred Müzekker ( Bir Erkek)
Müfred Müennes ( Bir Kadın)
MÜZEKKER MÜENNES
��زي ��ز
را�� رام
ا���زي
ا��ا��
���وو ���و'
����ي ����'
����ي ����'
��ز و رام'ه)
�REF HAL�REF HAL�REF HAL�REF HAL ا���زي و ا��ا��'ه)
�NASB HAL�NASB HAL�NASB HAL�NASB HAL رای# ��زی� و را���
��رت ب��ز و رام
�CER HAL�CER HAL�CER HAL�CER HAL رت ب����زي و ا��ا����
��ا
4
CEM' (İkiden Fazla) ��� TESNİYE (İki)
�� ��
MÜFRED (Bir)
,- �-
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
ی/.و�. وه0 ی01 ورث ی�ث و35 ی34
وـ8ء ی36 و-� ی:�
روي ی�وي
.� ه0 رث
./� ; 01� ; ; ��ث
او-� -� -, ارو
mefruk lefif mekrun lefif
emri hazIr
5
CEM' (İkiden Fazla)
TESNİYE (İki)
MÜFRED (Bir)
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
-�ل -�ل
ی:�ل ی:�ل
-�ل -�=
آ�= آ�ل
ی?�= ی?�=
ا-�م ا-�م
اب3� اب�ع
��ف ��ف
ی��ف ی��ف
=:����:�ل
;�-
ا-�ل -=
�B- ���-
�آBآ �B�
6
İSİM ÇEKİM TABLOSU
MÜKESSER CEM'
(İkiden Fazla) ( Erkekler) ( Kadınlar)
SALİM CEM' (İkiden Fazla)
Cem' Müzekker ( Erkekler)
Cem' Müennes ( Kadınlar)
TESNİYE (İki)
Tesniye Müzekker ( İki Erkek)
Tesniye Müennes ( İki Kadın)
MÜFRED (Bir)
Müfred Müzekker ( Bir Erkek)
Müfred Müennes ( Bir Kadın)
MÜZEKKER MÜENNES
-�ءل
�:�ول �:�ل
آ�ءل
�?��ل �?�=
7
CEM' (İkiden Fazla) ��دن
TESNİYE (İki)
MÜFRED (Bir)
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
C.� د.�
D.Eد ی.Eی
D.Eی F��F یE.د
C0G0� اGا
D0H0� یHی
�.C ا�.د
C�I اI�ر
CJ�JK�ا
0�G0 اGا
Bu üç fiilin emir kipleri çok kullanIldIgIndan kuralsIz olarak emri hazIrlarI gelir.
(� 8
CEM' (İkiden Fazla)
TESNİYE (İki)
MÜFRED (Bir)
MÜZEKKER MÜENNES MÜZEKKER MÜENNES
GAİB MUHATAB NEFS-İ
MÜTEKELLİM
ا�) يء�)
� ی�ء�� ی��
ی�ءآ= ی�آ=
ی4�� ی�5�
اذن
-�ء
اءذن ای)ن
اء�) او�) �)
اسءل 5=
آ=
��
آ= ��
9
Bazı yerlerde illetli fiillere, ilal kaideleri , çeşitli sebeblerden dolayı uygulanamayabilir.
�ر ا ��ر ا���ي
10
Önemli i'lal KurallarıÖnemli i'lal KurallarıÖnemli i'lal KurallarıÖnemli i'lal Kuralları
وVav Vav Vav Vav Harekeli, öncesi Meftuh : Vav Elife Dönüsür
Vav Vav Vav Vav Sakin öncesi Meksur : Vav (Ya) ya dönüsür Vav Harekeli öncesi Sahih Sakin : Vavın Harekesi, önceki harfe naklolur Vavın Sukunu Gayr-ı Asli : Vav Meftuh Elife Dönüsür Vav Harfi Gayr-ı mensub Son Harf öncesi Sahih Harekeli : Vav Sakin Kılınır
Vav Harfi Mensub : Vav harekelenir Harekeli ve Sakin iki Vav birarada : Vav �dgam edilir
-�ل -�ل -�= -�ل ی:�ل ی:�ل
ی��ف ی��ف ی��و ی��و
� ی��و � ���وو ���و'
11
ي Ya harfi Harekeli öncesi Meftuh: Ya, Elife Dönüsür
Ya Harekeli öncesi Meksur: Ya Degi∆mez
Ya Sakin öncesi Mezmum : Ya (Vav) a dönüsür Ya Harekeli öncesi Sahih Sakin : Ya' nın Harekesi, önceki harfe naklolur Ya Gayr-ı Mensub Son Harf öncesi Sahih Harekeli: Ya Sakin Kılınır
Ya Harekeli öncesi Meftuh: Ya ,Elife Dönüsür
Ya Harfi Mensub: Ya Harekelenir Ya harfi Harekeli öncesi Sakin Vav : Ya �dgam edilir
' ی��� ی���� ی���� ����' ����ي
آ�ل آ�=O�ي ری�س ی4��
ی?�= ی?� ل ی��� ی���
hemze sakinse , onu hali üzerine bIrakmak ya da dönüstürmek caizdir.
öncesi harekeli bir harf
12
ء Hemze Sakin öncesi Meftuh : Hemze , Elife Dönüsür Hemze Sakin öncesi Meksur : Hemze , (Ya) ya dönüsür Hemze Sakin öncesi Mezmum : Hemze (Vav) a dönüsür
Hemze Harekeli : Hemzenin Harekesi Degi∆mez
Hemze Harekeli öncesi Sakin : Hemze Hali üzere kalır, ya da harekesi öncesine naklolur.
ی�آ= ی�آ= ای)ن اءذن� ی��� ی�� -�ء
5= اسءل
.