Post on 31-Jan-2020
I
FaculteitRechtsgeleerdheid
UniversiteitGent
Academiejaar2015-2016
DeimpactvanBoekXIVWERopderelatietussenvrijeberoepsbeoefenaarsenconsumenten
Masterproefvandeopleiding
‘MasterindeRechten’
Ingedienddoor
LieselotThibaut
(Studentennr.01103633)
Promotor:Prof.dr.ReinhardSteennot
Commissaris:MichielRoets
II
III
DANKWOORD
Dezemasterproefvormthetsluitstukvanmijn5-jarigerechtenopleidingaandeUniversiteit
Gent,waarop ikmeteengroteglimlachenveelpositieveherinneringenkan terugblikken.
Omdathetschrijvenvaneenproefschriftgeenlachertjeis,wasallehulpenassistentiemeer
danwelkom.Ikwildanookvandegelegenheidgebruikmakenomeenaantalmensenvan
hartetebedanken.
Vooreerst mijn promotor, prof. dr. Reinhard Steennot, voor de deskundige begeleiding,
adviesenfeedback.Bijvrageninmailkoniksteedsrekenenopeensnelantwoord.
Daarnaast mijn ouders, die me de kans tot deze opleiding gaven en steevast in mij
geloofden.Hunsteunenmotivatiegavenmijtelkenmaledemoedomteblijvendoorzetten.
Evenzeermijngrootouderswil ikbedanken.Zijstondenaltijdklaarommijnproefschriftna
telezen.Ookmijnbroerverdienteenvermeldingvoordemorelesteun.
Totslotwilikookmijnvriendenkringbedanken.Zijzorgdenvoordenodigeontspanningen
verpozingtussenhetschrijvendoor.InhetbijzondergaateendankwoordjeuitnaarBrittDe
Cock,mijnhartsvriendinmetwieikvele‘thesisuurtjes’indebibliotheekdoorbracht.
LieselotThibaut
Sint-Niklaas
IV
V
INHOUDSOPGAVE
DANKWOORD........................................................................................................................................III
INHOUDSOPGAVE...................................................................................................................................V
LIJSTVANGEBRUIKTEAFKORTINGEN...................................................................................................IX
Hoofdstuk1.Inleiding........................................................................................................................1
1.1 Onderzoeksopzetenoverzicht.................................................................................................1
1.2 Onderwerpenstandvanzaken...............................................................................................2
1.2.1TotstandkomingvanBoekVIWER.........................................................................................2
1.2.1.1DeinvoegingvandeWMPCinBoekVIWER...................................................................3
1.2.1.2Deomzettingvanderichtlijnconsumentenrechten.......................................................3
1.2.1 Watmetdevrijeberoepsbeoefenaars?.............................................................................4
1.2.1.2 Deklassiekebehandelingvandevrijeberoepsbeoefenaarinhethandelsrecht....4
1.2.1.3 DeuitsluitingvandevrijeberoepsbeoefenaaruitdeWHPC..................................5
1.2.1.4 DevrijeberoepsbeoefenaarsindeWVB.................................................................6
1.2.1.5 DeuitsluitingvandevrijeberoepsbeoefenaaruitdeWMPC.................................7
1.2.2 DeuitsluitingvandevrijeberoepsbeoefenaarsuithettoepassingsgebiedvandeWMPC:eenschendingvanhetgelijkheidsbeginsel?...................................................................................8
1.2.2.2 Defeitenenderechtspleginginhetbodemgeschil....................................................8
1.2.2.3 Prejudiciëlevraag......................................................................................................10
1.2.2.4 AntwoordvanhetGrondwettelijkHof......................................................................11
1.2.2.5 ArrestGrondwettelijkHof15december2011..........................................................15
1.2.3 Heteindevanhetdualisme..............................................................................................16
Hoofdstuk2.Mogelijkepistesvoordewetgeveranno2011..........................................................19
2.1 Optie1:uitbreidingvanhettoepassingsgebiedvandeWMPC............................................20
2.2 Optie2:WijzigenvandeWVBconformderichtlijnoneerlijkehandelspraktijken..............24
2.3ArrestGrondwettelijkHof9juli2013........................................................................................26
2.4 ArrestHofvanJustitie10juli2014........................................................................................28
Hoofdstuk3.Degekozenremedie:deinvoegingvanBoekXIVinhetWER..................................31
3.1 DecodificatievanhetWER....................................................................................................32
VI
3.2 Hetbegrip‘onderneming’inhetWER...................................................................................35
3.3 Definitievaneen‘vrijeberoepsbeoefenaar’inBoekXIVWER.............................................36
3.4 DeverhoudingtussenBoekVIenBoekXIVWER..................................................................40
3.5 Afbakeningsproblemen..........................................................................................................41
3.5.1 Doorofkrachtensdewetopgerichttuchtorgaan............................................................41
3.5.2 Kenmerkende,intellectueleprestatiesvanvrijeberoepsbeoefenaars............................42
3.5.3 Bevoegdestakingsrechter................................................................................................44
3.6 Evaluatievaneenapartboekvoorvrijeberoepsbeoefenaars.............................................45
3.6.1 Argumentencontra..........................................................................................................48
3.6.2Argumentenpro...................................................................................................................52
Hoofdstuk4.DeeffectieveimpactvanBoekXIVWER...................................................................53
4.1RelevanteEuropeseRichtlijnen.................................................................................................53
4.1.1DeRichtlijnConsumentenrechten.......................................................................................53
4.1.2DeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken............................................................................55
4.2.NieuwedefinitiesinBoekXIVWERteromzettingvandeRichtlijnConsumentenrechten....56
4.3ToepassingsgebiedBoekXIVWERinvergelijkingmethettoepassingsgebiedvandeRichtlijnConsumentenrechten.......................................................................................................................56
4.4NieuwebepalingenvanBoekXIVtenaanzienvanvrijeberoepsbeoefenaars;impactopderelatiemetdeconsument................................................................................................................58
I. Informatieaandeconsument...................................................................................................58
4.4.1Algemeneprecontractueleinformatieverplichting..............................................................58
4.4.2Bepalingeninzakebenaming,samenstelling,etiketteringenaanduidingvanhoeveelhedenvangoederen................................................................................................................................61
4.4.3Prijsaanduiding.....................................................................................................................62
4.4.4Vergelijkendereclame.........................................................................................................63
4.4.5Promotiesinzakeprijzen......................................................................................................63
4.4.5.1Aankondigingvanprijsverminderingen........................................................................63
4.4.5.2Titelsdierechtgevenopterugbetalingofprijsvermindering.......................................64
II. Overeenkomstenmetconsumenten.......................................................................................65
4.4.6Algemenebepalingen..........................................................................................................65
4.4.6.1Interpretatieinhetvoordeelvandeconsument..........................................................65
4.4.6.2Sanctievooroneerlijkeberoepspraktijkenenniet-gevraagdelevering........................65
4.4.6.3Verbodopgebruikvandewisselbrief...........................................................................67
4.4.6.4Telefoonkosten.............................................................................................................68
VII
4.4.6.5Verbodop‘defaultopties’.............................................................................................68
4.4.6.6Geentoeslagvoorgebruikbepaaldbetaalmiddel........................................................69
4.4.6.7Leveringstermijngoederenaandeconsument.............................................................70
4.4.6.8Risicoregeling................................................................................................................71
4.4.7Overeenkomstenopafstandenbuitendegebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten............................................................................................................72
4.4.7.1Algemeen......................................................................................................................72
4.4.7.2Overeenkomstenopafstand.........................................................................................72
4.4.7.3Buitendegebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten.....76
4.4.7.4Belangrijkstenieuwebepalingenvoorvrijeberoepsbeoefenarenbijovereenkomstenopafstandenbuitendegebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten.......................................................................................................................79
A. Precontractueleinformatieverplichting........................................................................79
B. Formelevereisten..........................................................................................................81
C. Herroepingsrecht...........................................................................................................86
4.4.8Gezamenlijkaanbod.............................................................................................................93
4.4.9Onrechtmatigebedingen.....................................................................................................94
4.4.10Bestelbonenbewijsstukken...............................................................................................95
4.4.11Verlengingvandienstenovereenkomsten.........................................................................95
III. Verbodenpraktijken...............................................................................................................96
4.4.12Oneerlijkeberoepspraktijkenjegensconsumenten..........................................................96
4.4.13RechtspraakvanhetHofvanJustitieomtrentderichtlijnoneerlijkehandelspraktijken..98
Hoofdstuk5.Conclusie...................................................................................................................101
BIBLIOGRAFIE..........................................................................................................................................I
VIII
IX
LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN
B2B: BusinesstoBusiness
B2C: BusinesstoConsumer
FVIB: FederatievoorVrijeenIntellectueleBeroepen
UNIZO: UnievanZelfstandigeOndernemers
WER: WetboekEconomischRecht
WHPC: WetHandelspraktijkenenBeschermingConsument
W.Kh.: WetboekvanKoophandel
WMPC: WetMarktpraktijkenenConsumentenbescherming
WVB: Wetbetreffendedemisleidendeenvergelijkendereclame,deonrechtmatigebedingenenopafstandgeslotenovereenkomsteninzakedeVrijeBeroepen
X
1
Hoofdstuk1.Inleiding
1.1 Onderzoeksopzetenoverzicht
1. Indezemasterproeftrachtikteonderzoekenwatdeimpactisvandeinvoeringvan
Boek XIV ‘Marktpraktijken en consumentenbescherming voor vrije beroepers’ in het
Wetboek Economisch recht (hierna WER), op de relatie tussen vrije beroepers en
consumenten.
2. Menkanernietomheen:devrijeberoepsbeoefenaarisprominentaanweziginonze
maatschappij. Het afgelopen decennium kenmerkt zich door een stijgende trend in de
meeste beroepssectoren van het vrije beroep. Eind 2014 waren er in België 286.016
zelfstandige beoefenaars van een vrij beroep actief, op een totaal van 1.015.902, wat
overeenstemtmet28,15%vanhettotaalaantalzelfstandigen.1
3. De laatste jaren heeft het consumentenrecht zich ontwikkeld tot een steeds
belangrijker wordende rechtstak. Verantwoordelijk hiervoor zijn een aantal
maatschappelijke, politieke en economische factoren, waaronder de
informatietechnologischerevolutie,dieervoorzorgtdatderegelgevingalsmaarcomplexer
wordt,eenbewustwordingsprocesbijhetbedrijfslevenendegroeiendeEuropeesrechtelijke
impuls.2 Het consumentenrecht is ook in België meer en meer geëvolueerd naar een
Europeesproduct,daartalvanEU-verordeningendiebetrekkinghebbenopdomeineninhet
consumentenrechtwerdenuitgevaardigd,die rechtstreeks toepasselijk zijn indenationale
rechtsordeeninterveniëreninhetnationalerecht.
4. In het inleidende hoofdstuk zal een overzicht worden gegeven van de
totstandkomingvanBoekXIVWER.Heteerstedeelfocustvooralopdestandvanzaken.De
ontwikkelingvanBoekVIWERkomthieraanbod,gezienBoekXIVquasieenkopievormt
van Boek VI. Vervolgens wordt de stiefmoederlijke behandeling van de vrije
beroepsbeoefenaarsindeBelgischewetgevingbelicht.Aansluitendvolgteenbesprekingvan
derechtspraakvanhetGrondwettelijkHofomtrentdeongelijkheiddiedeuitsluitingvande
1 FEDERATIE VOOR VRIJE EN INTELLECTUELE BEROEPEN, Polsslag van het Vrij Beroep 2015,www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=434967.2X.,“Hetconsumentenrechtindeafgelopen25jaarenindetoekomst”,DCCR2013,6.
2
vrije beroepsbeoefenaar van de wetgeving betreffende marktpraktijken en
consumentenbeschermingmetzichmeebracht.Hettweedehoofdstukbevateenbespreking
vandemogelijkepistesdiedewetgever anno2011, nahet arrest vanhetGrondwettelijk
Hof,konuitgaan.OokdearrestenvanhetGrondwettelijkHofvan9juli2013envanhetHof
van Justitie van10 juli 2014 zullen aanbod komen. In hoofdstuk3wordt ingegaanopde
gekozen optie ter remediëring van de vastgestelde ongrondwettigheid; de invoeging van
BoekXIVWER.Vervolgenswordtinhoofdstuk4deimpactvanBoekXIVWERopderelatie
tussen de vrije beroepsbeoefenaar en de consument besproken. In het laatste hoofdstuk
werddeconclusieopgenomen.
1.2 Onderwerpenstandvanzaken
5. DeinhoudvanBoekXIVWERisnagenoegidentiekaandievanBoekVIWER,metdat
verschildatBoekXIVistoegespitstopdebeoefenaarsvanvrijeberoepenvoordedoorhen
geleverde intellectuele prestaties die kenmerkend zijn voor deze beroepen (infra nr. 87).3
Opmerkelijk,wantnochtanswordendevrijeberoepsbeoefenaarsnietuitdrukkelijkgeweerd
uit het toepassingsgebied van Boek VIWER. Een apart boek lijkt dus op het eerste zicht
overbodig.
1.2.1 Totstandkoming van Boek VI WER
6. OmdatdeinhoudvanBoekXIVWERquasiovereenstemtmetdeinhoudvanBoekVI
WER,iseenbesprekingvandetotstandkomingvanBoekVIWERopzijnplaats.
7. Op 31 mei 2014 trad Boek VI ‘Marktprakijken en consumentenbescherming’ in
werking.4DitboekwerdinhetWERgeïntroduceerdmethetoogopdeinvoegingvandewet
van6april2010betreffendemarktpraktijkenenconsumentenbescherming(hiernaWMPC)
enerzijds, en het omzetten van de richtlijn 2011/83/EU inzake consumentenrechten5
anderzijds.
3T.BAES,“Boek6WER:marktpraktijkenenconsumentenbescherming:strevennaareenmaximaalbehoudvandeWMPC”,TBH2014,(757),771.4Wetvan21december2013houdendeinvoegingvanBoekVI‘Marktpartijenenconsumentenbescherming’inhetWetboek van Economisch Recht en houdende invoeging van de definities eigen aan Boek VI en van derechtshandhavingsbepalingen eigen aan Boek VI, in de boeken I en de boeken I en XV van het WetboekEconomischRecht,BS30december2013.5 Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011 betreffendeconsumentenrechten, totwijzigingvanRichtlijn93/13/EEGvandeRaadenvanRichtlijn1999/44/EGvanhet
3
1.2.1.1 De invoeging van de WMPC in Boek VI WER
8. BijdeinvoegingvandeWMPCinBoekVIWERwashetbehoudvandezewet,zoveel
mogelijkinongewijzigdevorm,vanprimordiaalbelangvoordeBelgischewetgever,zoalsook
blijktuitdeparlementairevoorbereiding.6Uiteraardzijnerweleenaantalwijzigingenterug
tevinden,alzijndieeerdervanzuiverlegistiekeaardendusbedoeldomdetekstvandewet
teverbeterenenmeerduidelijkheidtescheppen.Ditalleswasnietevidentinhetlichtvan
uitgebreidediscussiesdiebestondenoverhet al danniet inovereenstemming zijn vande
WMPCmet de Europese regelgeving en specifiek met de Richtlijn 2005/29/EG inzake de
Oneerlijke Handelspraktijken7. Deze richtlijn streeft namelijk maximale harmonisatie na,
terwijldeBelgischewetgevingmaatregelenbevatdiestrengerzijn.8
9. TochopteerdedewetgeverervooromdeinhoudvandeWMPCbijnaintegraalover
te nemen in Boek VI van hetWER,met inbegrip van een aantal bepalingen die nochtans
sterkondervuurlagengeziendeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken.Deargumentatievan
dewetgeverluiddedaarbijalsvolgt:debekritiseerdebepalingen(diezichvooralsitueerden
op het vlak van soldenregeling, sperperiode en verkoop met verlies) kunnen behouden
blijven, voor zover de regeling duidelijk de eerlijke concurrentie vooropstelt.9 Zolang de
regelgeving niet doelt op consumentenbescherming, zou de regeling buiten het
toepassingsgebied vallen van de voorgenoemde richtlijn, aldus de wetgever. Deze
redenering is echter voor kritiek vatbaar, aangezien op diemanier de doelstelling van de
richtlijn oneerlijke handelspraktijken wordtmiskend. De door de wetgever gekozen optie
staathaaksophetbewerkstelligenvanvolledigeharmonisatie.
1.2.1.2 De omzetting van de richtlijn consumentenrechten
10. IntegenstellingtotdeinvoegingvandeWMPCinBoekVIWER,zorgdedeomzetting
vanderichtlijnconsumentenrechten,dieookmaximaleharmonisatievooropstelt,wélvoorEuropeesParlementendeRaaden tot intrekkingvanRichtlijn85/577/EEGenvanRichtlijn97/7/EGvanhetEuropeesParlementendeRaad,Pb.L.22november2011,nr.304,64.6Parl.St.Kamer2012-2013,nr.301/001,3.7 Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijkehandelspraktijkenvanondernemingen jegensconsumentenopde internemarkt,Pb.L.11 juni2005,nr.149,22.8Art.4RichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken.9T.BAES,“Boek6WER:marktpraktijkenenconsumentenbescherming:strevennaareenmaximaalbehoudvandeWMPC”,TBH2014,(757),763.
4
eenaantalbelangrijkewijzigingen.Devoornaamsteaanpassingensituerenzichophetvlak
vandeovereenkomstenopafstandendeovereenkomstengeslotenbuitenverkoopruimten
(infranr.163).10Naastdezespecifiekewijzigingenbrachtdeomzettingeenaantalalgemene
wijzigingenmet zichmee, die relevant zijn voor alle consumentenovereenkomsten, onder
meer wat betreft informatieverplichtingen, extra betalingen, kosten voor gebruik van
betaalmiddelen.
11. De omzetting van de richtlijn consumentenrechten was onderdeel van het
codificatieproject van het WER. Om de totstandkoming van het WER te realiseren werd
gebruik gemaakt vande techniek vande ‘aanbouwwetgeving’. Via deze techniek kwamen
uiteindelijk 18 nieuwe boeken tot stand die de belangrijkste bepalingen van het Belgisch
economisch recht hergroeperen. De omzetting van de richtlijn consumentenrechten
gebeurde niet enkel in Boek VI. Ook in Boek XIV werd de richtlijn consumentenrechten
geïmplementeerd.Inhoofdstuk4zaldezeRichtlijnuitgebreiderwordenbesproken(infranr.
115).
1.2.1 Wat met de vrije beroepsbeoefenaars?
1.2.1.2 De klassieke behandeling van de vrije beroepsbeoefenaar in het handelsrecht
12. ‘In Belgium there’s the peculiarity that seperate rules are enacted concerning
contractsbetweenconsumersandpractitionersofliberalprofessions.’Opdezemanierwerd
het Belgisch dualisme treffend samengevat in een rechtsvergelijkend werk inzake
consumentenbescherming.11 De vrije beroepsbeoefenaar wordt in onze wetgeving
traditioneelbehandeldalseenbuitenbeentje.Omwillevanhistorischeredenenweigertde
Belgischewetgeverteaanvaardendatvrijeberoepsbeoefenaarseeneconomischeactiviteit
uitoefenen, zoals dat ook het geval is bij andere ondernemers en handelaars.12 Het
doorslaggevendargumentvoordezekeuzeblijkthetfeittezijndatvrijeberoepsbeoefenaars
niet zozeer in het eigen belang, maar veeleer in het algemeen belang zouden handelen.
10R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,3-4.11 C. TWIGG-FLESNER, M. EBERS, H. SCHULTE-NÖLKE, EC Consumer Law Compendium – Comparative Analysis,UniversitätBielefeld,2007,52,341,366.12P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(453)453.
5
Commercieelwinstbejagzouvreemdzijnaandeuitoefeningvandeberoepswerkzaamheid
vanvrijeberoepers.13Hetvrijberoepwordtimmersgekenmerktdooreenbelangeloosdoel,
waarbij een vergelijking tussen de gepresteerde diensten en het daarvoor gevraagd
honorarium onmogelijk is. Vrije beroepers zouden zich enkel inlaten met nobele
bedrijvigheden, dit in tegenstelling tot handelaars, die streven naar winstmaximalisatie.
Daarenboven zouden de prestaties die vrije beroepers verrichten vooral intellectueel van
aard zijn, in tegenstelling tot handelaars, die worden gekenmerkt door het stellen van
handelingen die eerder ambachtelijk van aard zijn.Omdie redenen verleent de Belgische
wetgever de vrije beroepsbeoefenaars een verregaande vorm van onafhankelijkheid en
wordt hen de mogelijkheid tot autoregulering aangeboden.14 Eén van de belangrijkste
argumenten die wordt aangereikt om deze autoregulering te staven is dat alleen
beoefenaarsvaneenvrijberoepdenoodzakelijkekennishebbenomdebeweerdeunieke
aardvanhunberoependedaaraanverbondenproblementebegrijpenenteremediëren.15
1.2.1.3 De uitsluiting van de vrije beroepsbeoefenaar uit de WHPC
13. Destiefmoederlijkebehandelingvanvrijeberoepsbeoefenaarskomttotuitinginde
regelgevinginzakemarktpraktijkenenconsumentenbescherming,diedoordejarenheende
tendens vertoont om in een afzonderlijke regeling te voorzien voor wat betreft de vrije
beroepsbeoefenaars. Zo hanteerde de wet van 14 juli 1991 ‘betreffende de
handelspraktijkenendevoorlichtingenbeschermingvandeconsument’(hiernaWHPC)het
begrip ‘verkoper’omhaartoepassingsgebiedaftebakenen.16Hoewelhetperfectmogelijk
wasgeweestookdevrijeberoepsbeoefenaaronderhetverkopersbegrip tebrengen,koos
dewetgeverervooromhemtewerenuithettoepassingsgebiedvandeWHPC,doormiddel
vandeomschrijvingvanhetbegrip‘dienst’.Opgrondvanartikel1,eerstelid,2,WHPChield
ditbegripalleprestatiesin‘dieeenhandelsdaaduitmakenofeenambachtsactiviteitbedoeld
indewetophetambachtsregister’,waarbij hetbegrip ‘handelsdaad’ verweesnaardaden
13S.VANGOETSENHOVEN,“Hetvrijberoepinvennootschapsverband:notarissen,advocatenengeneesheren”,JuraFalc.2006-2007,598.14B.MICHAUX,“Lestitulairesdesprofessionslibérales:nivendeursnicommerçants”,RDC,1996,606-607.15 A. PUTTEMANS, “Le champs de la commercialité” in Tweehonderd jaar Wetboek van Koophandel, Brussel,Larcier, 2007, 53; M. FAURE, “Regulation of Attorneys in Belgium” in Regulation of Professions, Antwerpen,Maklu,1993,106;H.SWENNEN(ed.),JuridischeOrganisatievanhetvrijeberoep,Antwerpen,Kluwer,1975,5.16Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-2013,doc.53,3423/001,106-108.
6
van koophandel in de zin van het Wetboek van Koophandel.17 In principe kan men de
dienstenverrichtdoorvrijeberoepsbeoefenaarsnietkwalificerenalsdadenvankoophandel,
aangezien zij veelal eerder intellectuele prestaties verrichten die niet kunnen worden
beschouwdalsambachtsactiviteiten.
1.2.1.4 De vrije beroepsbeoefenaars in de WVB
14. NadeWHPCwerdenerverschillendeEuropeserichtlijnenvankrachtdienietineen
afzonderlijkeregelingvoorvrijeberoepsbeoefenaarsvoorzagen,maardienietteminookten
aanzien van de betrokken beoefenaars dienden te worden omgezet.18 Naar aanleiding
hiervankwamafzonderlijkewetgevingtotstand:dewetvan21oktober1992betreffendede
misleidende reclame inzake vrije beroepen en de wet van 3 april 1997 betreffende de
oneerlijkebedingen inovereenkomstengesloten tussen titularissen van vrijeberoepenen
huncliënten.Metdewetvan2augustus2002betreffendedemisleidendeenvergelijkende
reclame,deonrechtmatigebedingenenopafstandgeslotenovereenkomsteninzakedevrije
beroepen, die voormelde twee wetten hernam en aanvulde, (hierna WVB) werd het
dualismeandermaalkrachtbijgezet.19Dezewetbevatteeenselectievanbepalingeninzake
handelspraktijken die specifiek van toepassing zou zijn op de beoefenaars van een vrij
beroepenzorgdeeropdiemaniervoordatdeBelgischewetgevingniet in conflict kwam
met de Europese regelgeving, waarin geen onderscheid werd gemaakt tussen de
beoefenaarsvaneenvrijberoepenanderehandelaarsofondernemingen.IndeWVBwerd
hetbegrip‘vrijberoep’uitsluitendinnegatievezinomschreven.20Inartikel2,1°steldemen
dat ‘elke zelfstandigeberoepsactiviteit die dienstverleningof levering vangoederenomvat
welkegeendaadvankoophandelofambachtsbedrijvigheidis,zoalsbedoeldindewetophet
ambachtsregister en die niet wordt bedoeld in de WHPC, met uitsluiting van de
landbouwbedrijvighedenendeveeteelt’.
17Ibid;Art.2en3WetboekvanKoophandel.18Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-2013,doc.53,3423/001,107.19Y.VANDENDRIESSCHE,“Marktpraktijken,consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015”inI.AERTS,J.P.BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)95-98.20Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-2013,doc.53,3423/001,107.
7
15. Deze‘goedmaakwet’kreegheelwatkritiekteverduren.DeWVBwasnamelijknooit
aangepast geweest aan de richtlijn oneerlijke handelspraktijken.21 Zij bevatte slechts een
regelingbetreffendemisleidendereclame,onrechtmatigebedingenenovereenkomstenop
afstand,maarbevattegeenalgemeenverbodoponeerlijkehandelspraktijken,ondanksdat
artikel5, lid1,vanderichtlijnoneerlijkehandelspraktijken,diediendetewordenomgezet
voor12juni2007,ditvoorschrijft.22
16. De felle tegenwind leiddetoteenrevolutiewaarbijmen ijverdevooreenopheffing
vandeWVB.23Even leekheteropalsofdevrijeberoepsbeoefenaargewoonookonderde
regelingvandehistorischewethandelspraktijken(WHPC),devoorlopervandeWMPC,zou
komen te vallen en men dus zou kunnen spreken van een keerpunt in de traditionele
Belgische wetgeving; het einde van het dualisme. Echter, het gelobby van de
vertegenwoordigers van de middenstand en de vrije beroepsbeoefenaars overwon. Zij
betoogden dat de onafhankelijkheid van de vrije beroeper in het gedrang zou komen,
mochtenzijopeenzelfdewijzealscommerciëleondernemingenonderworpenwordenaan
eenverbodvanoneerlijkehandelspraktijken,eenverbodvanonrechtmatigebedingen,etc.24
1.2.1.5 De uitsluiting van de vrije beroepsbeoefenaar uit de WMPC
17. DeverschillendeopeenvolgendewijzigingenvandeWHPC,innavolgingvanEuropese
richtlijnenmet betrekking tot consumentenbescherming, hadden van deWHPC een soms
moeilijkleesbaretekstgemaakt.Omditprobleemvandebaantewerken,alsookomdewet
in overeenstemming te brengen met de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken, werd de
WHPCvervangendoordeWMPC.25
21 Deze wet is intussen opgeheven door de wet van 15 mei 2014 houdende invoeging van Boek XIV‘Marktpraktijken en consumentenbescherming betreffende de beoefenaars van een vrij beroep’ in hetWetboek van Economisch Recht en houdende invoeging van de definities eigen aan Boek XIV en van derechtshandhavingsbepalingeneigenaanBoekXIV,indeboekenIenXVvanhetWetboekEconomischRecht;T.BAES,“Boek6WER:marktpraktijkenenconsumentenbescherming:strevennaareenmaximaalbehoudvandeWMPC”,TBH2014,(757)770;X.,“Vrijeberoepers”,NJW2014,afl.305,537-539.22 GwH 6 april 2011, nr. 55/2011; F. JUDO en J. STUYCK, “Marktpraktijken en vrije beroepen: het Hof heeftgesproken–Derechtermoetnuwachtenopdewetgever”,DCCR2011,(192)193.23 Y. VANDENDRIESSCHE, “De wet marktpraktijken en het vrij beroep, de onderneming-light bevestigt hetdualisme”,Waterschoot,Mylex,2010,2-3.24P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(453)456.25R.STEENNOT,“Belgischeconomischrecht”,inE.DIRIX,H.VANHEESenR.STEENNOT(eds.),Handels-eneconomischrechtinhoofdlijnen(9eeditie),Intersentia,2011,(359)368.
8
18. Het lobbywerk van de vrije beroepsbeoefenaars bleef niet zonder gevolg. Bij de
totstandkomingvandeWMPCwerddezeberoepscategoriespijtiggenoegopnieuwvanhet
toepassingsgebieduitgesloten,doorterafbakeningervanniet langerhetbegrip‘verkoper’,
maarwel het begrip ‘onderneming’, te hanteren.Hieronderbegreepmenelkenatuurlijke
persoonof rechtspersoon ‘dieopduurzamewijze eeneconomischdoel nastreeft, alsmede
zijnverenigingen’.26
19. Het dualisme werd dus herbevestigd en bleef niet gespaard van kritiek. De
aangehaaldeuitsluiting creëerdeeenongelijkheid; de vrijeberoepsbeoefenaarwasbij het
uitoefenen van zijn activiteiten niet onderworpen aan de WMPC, terwijl andere
ondernemingenditwelwaren.Het zagernaaruitdatdeklassieke tweedeling tussenvrije
beroepers en andere ondernemingen stilaan onder vuur kwam te liggen. De traditionele
argumentendiewerdenaangehaaldvoordeuitsluitingvandevrijeberoepsbeoefenaarsuit
hethandelsrecht (supra nr.12), werdenéénvooréénweerlegd.Op6april 2010namde
toenmaligevoorzittervanderechtbankvankoophandelteAntwerpenhetheftinhandenen
steldehieromtrenteenprejudiciëlevraagaanhetGrondwettelijkHof.
1.2.2 De uitsluiting van de vrije beroepsbeoefenaars uit het toepassingsgebied van de WMPC: een schending van het gelijkheidsbeginsel?
1.2.2.2 De feiten en de rechtspleging in het bodemgeschil27
20. De zaak die voor de voorzitter van de rechtbank van koophandel te Antwerpen
hangendewas,betrofdevolgende:
LogopedisteLiesbethDeCockbeslistopeenbepaaldogenblikdeassociatievankinesisten,
psychologenenlogopedistenwaarzijwastewerkgesteldteverlatenenprobeertdaarbijhet
cliënteelvandeassociatie,datonderhaarpersoonlijkebegeleidingstond,aftesnoepen.28
Ditdooreene-mailnaardeoudersvandepatiëntenvandepraktijkteverzendenwaarinze
tekennengeeftdatzezichelderszouvestigenendathethenvrijstondhaartevolgennaar
haarnieuweadres.Debeheerstervandeassociatie,dekinesisteLieveRombouts,ziethierin
26Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-2013,doc.53,3423/001,107;art.2,1°WMPC.27GwH6april2011,nr.55/2011.28P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(448)454.
9
een oneerlijke handelspraktijk (m.n. afwerving van cliënteel) en dient klacht in bij de
rechtbank van koophandel op grond van art. 95 van de intussen opgeheven WMPC.
Daarnaastvordertzeeenverbodomgedurendezesmaandenindeomliggendegemeenten
het beroep uit te oefenen waarvoor Liesbeth De Cock patiënten had geronseld en een
verbodomnogpatiëntenvandegroepspraktijk te rekruteren,ditallesop straffevaneen
dwangsomvan5.000euro.
21. Art.95WMPC,hethuidigeart.VI.104WER,luiddealsvolgt:‘Verbodeniselkemetde
eerlijkemarktpraktijkenstrijdigedaadwaardooreenondernemingdeberoepsbelangenvan
eenofmeerandereondernemingenschaadtofkanschaden.’
22. De bodemrechter was echter van oordeel dat dit artikel in casu niet kon worden
toegepast.Dit omdatdeondernemingen,waarvan sprake in art. 95WMPC,metnamede
ondernemingdieeenhandelingsteltendeondernemingdiedaarvannadelenondervindt,
geenvrijeberoepsbeoefenaarmogenzijn.IndegeestvanhetEuropeesrechtomschreefde
WMPC het begrip ‘onderneming’ als elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die op
duurzame wijze een economisch doel nastreeft, alsmede zijn verenigingen.29 De wet
voorzag,inafwijkingvanhetEuropeesrecht,uitdrukkelijkdatvrijeberoepen,metinbegrip
vantandartsenenkinesisten,werdengeweerduithettoepassingsgebiedvandeWMPC.30
23. In art. 2, 2° WMPC werd een vrije beroepsbeoefenaar gedefinieerd als elke
onderneming die geen koopman is in de zin van art. 1 van hetWetboek van Koophandel
(hiernaW.Kh.) en die onderworpen is aan een bijwet opgericht tuchtorgaan. Hieruit kan
menniet afleidendat elke vrije beroeper is uitgesloten vanhet toepassingsgebied vande
WMPC. Enkel die vrije beroepers die onderworpen zijn aan een bij wet opgericht
tuchtorgaan worden geweerd. Aangezien er voor logopedisten geen bij wet opgericht
tuchtorgaanbestaat,kunnenzijnietwordenbeschouwdalsvrijeberoepersindezinvande
WMPC en is derhalve de WMPC op hen wél van toepassing, in tegenstelling tot de
kinesisten.
24. VervolgensverweesdebodemrechternaardeWVB,daardevrijeberoepersdieniet
onderhettoepassingsgebiedvandeWMPCvielen,inhunhandelenonderworpenwarenaan
29Art.2,1°WMPC.30Art.3,§2WMPC.
10
deWVB.31Daarinwerdeenvrijberoepomschrevenals ‘elke zelfstandigeberoepsactiviteit
die dienstverlening of levering van goederen omvat welke geen daad van koophandel of
ambachtsbedrijvigheid is zoals bedoeld in de Wet van 18 maart 1965 op het
ambachtsregisterendienietwordenbedoeldindeWHPC’.32Maarookdezewetboodgeen
soelaas. In de eerste plaats omdat de WVB geen algemeen verbod van oneerlijke
handelspraktijken omvatte. Bovendien betrof het bodemconflict het handelen van een
logopediste,dewelkenietalsvrijeberoeperkonwordenaangemerktindezinvandeWMPC
endeWVB.
1.2.2.3 Prejudiciële vraag
25. Naar aanleiding van deze ongelijkheid, stelde de voorzitter van de rechtbank van
koophandeleenprejudiciëlevraagaanhetGrondwettelijkHof,diealsvolgtluidde:
‘Schendendeartikelen2,1°en2°,en3,§2,vandeWMPC,aldannietgelezeninsamenhang
met artikel 2, 1° van deWVB enmet de artikelen 2, a), b) en d), en 3.1 van de Richtlijn
2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende oneerlijke
handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot
wijziging van Richtlijn 84/450/EEG van de Raad, Richtlijnen 97/7/EG, 98/27/EG en
2002/65/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadenvanVerordening(EG)nr.2006/2004
vanhetEuropeesParlementenderaad,deartikelen10en11vandeGrondwet,
- doordat zij de beoefenaars van een vrij beroep uit de toepassing van de WMPC
sluiten,waardoorhunmarktpraktijkennietaandebepalingenvandezewetkunnen
wordengetoetsteneenvorderingtotstakingvanoneerlijkemarktpraktijkenvoorde
Voorzitter van de Rechtbank van eerste aanlegmoet worden gebracht, terwijl het
marktgedragvanalleanderenatuurlijkepersonenofrechtspersonendieopduurzame
wijze een economisch doel nastreven wel aan de normen bepaald door deWMPC
wordtgetoetstendestakingsvorderingenwathenbetreftvoordeVoorzittervande
RechtbankvanKoophandelwordtgebracht?
- doordat zij de tandartsen ende kinesistenuit de toepassing vandeWMPC sluiten,
waardoorhunmarktpraktijkennietaandebepalingenvandezewetkunnenworden
31R.STEENNOT,“Nieuwewetgevingvoorbeoefenarenvanvrijeberoepen”,RW2003-2004,81.32Art.2,1°WVB.
11
getoetst en een vordering tot staking van oneerlijke marktpraktijken voor de
Voorzitter van de Rechtbank van eerste aanlegmoet worden gebracht, terwijl het
marktgedrag van alle andere ondernemingen die noch koopman zijn in de zin van
artikel1vanhetWetboekvanKoophandel,nochonderworpenzijnaaneenbijwet
opgerichttuchtorgaanaandenormenbepaalddoordeWMPCwordtgetoetstende
stakingsvorderingen wat hen betreft voor de Voorzitter van de Rechtbank van
Koophandelwordtgebracht?’.33
26. Zoals opgemerkt door de ministerraad, viel de prejudiciële vraag uiteen in twee
deelvragen. Enerzijds had ze betrekking op de uitsluiting van de beoefenaars van een vrij
beroep,detandartsenendekinesistenvanhettoepassingsgebiedvandeWMPC,anderzijds
op de daaruit voortvloeiende onbevoegdheid van de voorzitter van de rechtbank van
koophandelvoorwatbetreftdestakingsvorderingwegensoneerlijkemarktpraktijken.
1.2.2.4 Antwoord van het Grondwettelijk Hof
27. In zijn arrest van 6 april 2011, precies één jaar na het aannemen van deWMPC,
besloothetGrondwettelijkHofhetvolgende:
‘De artikelen 2, 1° en 2°, en 3, §2, van deWMPC schenden de artikelen 10 en 11 van de
Grondwetinzoverrezijalsgevolghebbendatdebeoefenaarsvaneenvrijberoep,alsookde
tandartsenendekinesisten,vanhettoepassingsgebiedvandewetzijnuitgesloten’.
28. Deprejudiciëlevraagwerddusbevestigendbeantwoord.Opmerkelijkaanditarrest,
is het feit dat de ongrondwettigheid volgens het Hof lag in de aanwezigheid van een
uitsluiting (van het toepassingsgebied van de WMPC), in tegenstelling tot de klassieke
arrestenwaarinhetGrondwettelijkHofeenwerkelijkelacuneindewet(deafwezigheidvan
eenopennorm indeWVB)afkeurt.34 Incasuwerddusdeuitdrukkelijkebeslissingvande
wetgeveromeenbepaaldecategorievanpersonenuittesluitenvanhettoepassingsgebied
van de WMPC teruggefloten. Niet het nalaten van de wetgever om ze onder het
toepassingsgebiedvandeWMPCtebrengenwerdbekritiseerd.
33GwH6april2011,nr.55/2011.34M.MELCHIORENC.COURTOY,“Hetverzuimvandewetgeverofde lacuneindegrondwettelijkerechtspraak”,TBP2008,(587)591-593.
12
29. Volgens het Hof bevinden de beoefenaars van een vrij beroep en de andere
ondernemingen zich in voldoende vergelijkbare situaties ten aanzien van de bescherming
vandeconsument,aangezienhetberoepsmatigvoorzieninhunlevensonderhoudbijbeiden
opdeeersteplaatskomt.De tweecategorieënstrevennamelijkhuneconomischdoelna,
hetzijalleen,hetzijineenassociatieonderderechtsvormvaneenvennootschap.Bovendien
dragen beide categorieën de aan de uitoefening van die activiteiten verbonden financiële
risico’s,daarzij indehypothesedatdeuitgavendeinkomstenzoudenoverstijgen,zelfhet
tekortdienentedragen.Datdevrijeberoeperszichdoorgaansbeperken,ofkrachtenshun
deontologischecodesdienentebeperken, tothet leverenvan intellectuelediensten,staat
nietindewegdatzijsomsookdadenstellendiealsdadenvankoophandelkunnenworden
aangemerkt. Vice versa komt het voor dat de duurzame economische activiteit van
ondernemingen, die geen beoefenaars van een vrij beroep zijn, ook het aanbieden van
intellectueledienstenomvat.35
30. OmwillevanhungelijkaardigepositiesishetHofvanmeningdathetgedragvande
vrije beroepsbeoefenaars en van andere ondernemingen op gelijke wijze in juiste banen
moet worden geleid, dat de goede werking van het concurrentiespel dient te worden
gewaarborgd en dat de belangen van de concurrenten en de afnemers van goederen en
diensten dient te worden gevrijwaard. De wet marktpraktijken van toepassingmaken op
vrijeberoeperswasvolgenshetHofdeuitgelezenmaniergeweestomdezedoelstellingente
verwezenlijken.36
31. HetGrondwettelijkHofsteundedeschendingvanhetgelijkheidsbeginselverderop
hetfeitdathetEuropeseondernemingsbegripdevrijeberoepenomvat.37Hiermeewerdde
dominante zienswijze in de rechtsleer gehuldigd, die ten stelligste betreurde dat niet alle
beoefenaren van vrije beroepen onder het toepassingsgebied van de WMPC
ressorteerden.38Volgensvaste rechtspraakvanhetHofvan JustitievandeEuropeseUnie,
valt een onderneming te definiëren als ‘elke eenheid die een economische activiteit
35P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(448)448-451.36GwH6april2011,nr.55/2011;Parl.St.,Kamer2009-2010,nr.2340/001,14.37 Ibid; HvJ 12 september 2009, C-180/98-C-184/98, Pavlov e.a., punt 77; HvJ 19 februari 2002, C-309/99,Wouterse.a.,punten45-49.38ZieR.STEENNOT,F.BOGAERT,D.BRULOOTenD.GOENS,WetMarktpraktijken,Intersentia,2010.
13
uitoefent,ongeachthaarrechtsvormendewijzewaaropzijwordtgefinancierd.’39Aangezien
zowel de WMPC als de Richtlijn Oneerlijke handelspraktijken van toepassing werden
verklaardop‘ondernemingen’,waaronderhetEuropeesRechtookvrijeberoepersverstaat,
ishetmerkwaardigdatartikel3,§2vandeWMPCtochdebeoefenaarsvaneenvrijberoep,
alsookdetandartsenendekinesisten,vanhettoepassingsgebiedvandewetuitsloot.Ditis
niethetgevalbijvoormelderichtlijn.40
32. Tot slot achtte het Hof het gelijkheidsbeginsel geschonden vermits voor bepaalde,
door beoefenaars van vrije beroepen verrichte daden, niet dezelfde bescherming van de
consument en van de concurrent voorzienwas dan in deWMPC.De handelingen gesteld
doorbeoefenaarsvanvrijeberoepen,onderworpenaaneenbijwetopgerichttuchtorgaan,
vielenimmersnietonderhettoepassingsgebiedvandeWMPC,maarwerdenonderworpen
aan de intussen opgeheven WVB. Daarin werd niet voorzien in een gelijkaardige
bescherming ten aanzien van consumenten, onder andere op het vlak van oneerlijke
handelspraktijken.Ooktenaanzienvanconcurrentenlietdebeschermingtewensenoverin
vergelijkingmetdeWMPC,watbijvoorbeeldhetgevalwasvoorwatbetreftdevorderingtot
stakenwegensmiskenningvandeeerlijkemarktpraktijken.41
33. In overweging B.6.1. bekritiseerde het Hof het feit dat in de parlementaire
voorbereidingnietwerdgestaafdwaaromhetbegrip‘beoefenaarvaneenvrijberoep’werd
beperkttotdievrijeberoependiezijnonderworpenaaneenbijwetopgerichttuchtorgaan.
Nochtans had die afbakening het niet te verwaarlozen gevolg dat bepaalde vrije
beroepsbeoefenaars, die traditioneel gezien als vrije beroeper worden beschouwd, toch
warenuitgeslotenvandeWVBenonderworpenwarenaandeWMPC.Dit louteropgrond
vanhet gegevendat voorhunberoepscategorie geenbijwetopgericht tuchtorgaanwerd
voorzien. Derhalve kon tegen hen voor de rechtbank van koophandel een vordering tot
stakingkrachtenshetalgemeneverbodoponeerlijkemarktpraktijkenwordeningesteld.
34. Het Hof zette haar visie kracht bij door op te werpen dat de argumentatie in de
parlementairevoorbereidingvoordeuitsluitingvandetandartsenendekinesistenuithet
39HvJ23april1991,C-41/90,HöfnerenElser,punt21;HvJ16november1995,C-244/94,FédérationFrançaisedesSociétésd’Assurancese.a.,punt14;HvJ19februari2002,C-309/99,Wouterse.a.,punt46.40GwH6april2011,nr.55/2011.41Ibid.
14
toepassingsgebied van de WMPC, terwijl voor hen geen bij wet opgericht tuchtorgaan
bestaat en zij dus logischerwijze wel onderworpen zouden zijn aan deWMPC, zeer zwak
was.42Terzakevermelddedeparlementairevoorbereidinghetvolgende:‘Hetwetsontwerp
is evenmin van toepassing op tandartsen en kinesisten. Deze beroepscategorieën zijn
weliswaar niet onderworpen aan een bij wet opgericht tuchtorgaan, maar worden
traditioneeltochtotdevrijeberoepengerekend’.43
HetHof zag terecht niet in hoe bovenstaandemotivering kan verantwoordenwaaromde
WMPCwel van toepassing was op de andere vrije beroepen die traditioneel tot de vrije
beroepenbehorenendienietonderworpenzijnaaneenbijwetopgerichttuchtorgaan.
35. VoortsponeerdehetHofdatdegrondendiedoordeministerraadwerdenaangereikt
omdedistinctietussenbeoefenaarsvanvrijeberoepenenandereondernemingenhardte
maken, nog steeds niet konden justifiëren dat voor bepaalde, door beoefenaars van vrije
beroepen verrichte daden, niet dezelfde bescherming van de consument en van de
concurrentbestondalsonderdeWMPC.
Deministerraadslaagdeerniet inaan te tonenhoedespecifiekekenmerkenenwaarden
vanvrijeberoepsbeoefenaars,zoalseenzekeremaatschappelijkeverantwoordelijkheid,een
eigen deontologie, een hoge graad van onafhankelijkheid en een op discretie steunende
vertrouwensrelatie met de cliënt, in het gedrang zouden kunnen komen door de
toepasselijkheidvandeWMPC,diedebevoegdheidvanderechtbankvankoophandelmet
zichmeebracht.44
Bovendien bepaalt art. 3, lid 8, van de richtlijn oneerlijke handelspraktijken dat de
toepasselijkheid van de WMPC geen afbreuk doet aan de vestigingsvoorwaarden, de
vergunningsregelingen,dedeontologischegedragscodesofanderespecifiekevoorschriften
voor gereglementeerde beroepen ter handhaving van hoge integriteitsnormen van de
beroepsbeoefenaar.
42P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(448)452.43Parl.St.,Kamer,2009-2010,DOC52-2340/001,36.44 F. JUDO en J. STUYCK, “Marktpraktijken en vrije beroepen: het Hof heeft gesproken – De rechtermoet nuwachtenopdewetgever”,DCCR2011,(192)194.
15
36. Nog zij opgemerkt dat het Grondwettelijk Hof in overweging B.5.1. stelt dat ‘het
verschil in behandeling tussen bepaalde categorieën van personen, dat voortvloeit uit de
toepassing van verschillende procedures voor verschillende rechtscolleges, op zich niet
discriminerend is. Van discriminatie zou slechts sprake kunnen zijn, indien het verschil in
behandeling,datvoortvloeituitdetoepassingvandieproceduresgepaardzougaanmeteen
onevenredige beperking van de rechten van de betrokken partijen.’.45 Mocht de WVB
inhoudelijk identiek zijn aandeWMPC,dan zoudebevoegdheid vandevoorzitter vande
rechtbankvaneersteaanlegopzichnietdiscriminerendzijn.46Echter,incasuoordeeldehet
Grondwettelijk Hof dat de toepassing van verschillende procedures voor verschillende
rechtscollegeseenonevenredigebeperkingvanderechtenvanbetrokkenpartijenmetzich
meebracht,geziendeverschillendeinhoudvandeWVBendeWMPC(supranrs.32en33).
1.2.2.5 Arrest Grondwettelijk Hof 15 december 2011
37. InditarrestkwamhetGrondwettelijkHoftotdezelfdeconclusiealsinhetarrestvan
6april2011.Kortgeschetstkwamendefeitenhieropneer:totbetalingvanzijnereloonvoor
hetopstellenvaneenplaatsbeschrijvingbij aanvangvaneenhuurvaneenwoning, stelde
landmeter (vrij beroep)A. Culus drie vorderingen in tegen cliënten.47Deovereenkomsten
die de landmeter met zijn cliënten sloot, voorzagen in een forumkeuze.48 Op grond van
artikel 74, 23° WMPC werd deze clausule als onrechtmatig beschouwd, indien ze werd
opgenomen in een overeenkomst gesloten door een “koopman”. Werd ze daarentegen
opgenomen door een titularis van een vrij beroep, dan stelde zich geen enkel probleem.
De verwijzende vrederechter van het kanton Herne-Sint-Pieters-Leeuw bemerkt dat het
GrondwettelijkHofinzijnarrestnr.55/2011hadbeslotendatdeartikelen2,1°en2°,en3,
§2,vandeWMPCdeartikelen10en11vandeGrondwetschendeninzoverrezijalsgevolg
hebbendatdebeoefenaarsvaneenvrijberoepvanhettoepassingsgebiedvandiewetzijn
uitgesloten (supra nr. 27). Om de drie ingestelde vorderingen adequaat te kunnen
45GwH6april2011,nr.55/2011.46B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN (eds.),HetWetboekvaneconomisch recht: vannuen straks?, Intersentia,2014, (129)134; D. MERTENS, “De architect, de landmeter en de notaris onderworpen aan de bepalingen inzakeonrechtmatige bedingen uit de Wet Marktpraktijken? De vrije beroepsbeoefenaar is steeds meer gewoon‘onderneming’”,TBO2012,20.47GwH15december2011,nr.192/2011.48A.VANDERHAEGHEN,“Wetmarktpraktijken:koopjesindeadvocatuur?”,AdRem2012,(22)24.
16
beoordelen,meendedevrederechterdathetaangewezenwasvolgendeprejudiciëlevraag
testellenaanhetGrondwettelijkHof;
38. ‘Schendende artikelen 2, 1° en 2°, en 3, §2, van deWMPC, al dan niet gelezen in
samenhangmetartikel2,1°vandeWVBenmetdeartikelen2,a),b)end),en3.1vande
Richtlijn 2005/29/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende oneerlijke
handelspraktijken van ondernemingen jegens consumenten op de interne markt en tot
wijziging van Richtlijn 84/450/EEG van de Raad, Richtlijnen 97/7/EG, 98/27/EG en
2002/65/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadenvanVerordening(EG)nr.2006/2004
vanhetEuropeesParlementendeRaad,deartikelen10en11vandeGrondwet,
doordat zij de beoefenaars van een vrij beroep uit de toepassing van de WMPC sluiten,
waardoor het deze beoefenaars van een vrij beroep – ten aanzien van een natuurlijke
persoondie,uitsluitendvoorniet-beroepsmatigedoeleinden,beroepdoetopdiensdiensten–
toelaateenforumkeuzetebedingendieafwijktvandebepalingvanartikel624,1°,2°en4°,
vanhetGerechtelijkWetboek?’.49
39. OpgrondvandezelfdeargumentenbekrachtigdehetHofzijnuitspraak inarrestnr.
55/2011.Deprejudiciëlevraagwerddusbevestigendbeantwoord.
1.2.3 Het einde van het dualisme
40. MetdezerechtspraakblijkthetGrondwettelijkHofdemeningzijntoegedaandatook
consumenten, in de verhouding tot de vrije beroepsbeoefenaars, zich moeten kunnen
beroepenopderegeleninzakeoneerlijkehandelspraktijkenjegensconsumenten,zoalsdie
vervat liggen in de richtlijn oneerlijke handelspraktijken. Daarenboven moeten de vrije
beroepersendeondernemingendemogelijkheidhebbeneenstakingsvorderingintestellen
tegenconcurrenten,aldannietvrijeberoeper,opgrondvaneenschendingvandeeerlijke
marktpraktijken.50
41. HiermeebevestigthetGrondwettelijkHofwatinderechtsleerreedsvanzelfsprekend
was:beoefenarenvanvrijeberoepenzijnondernemingen.Deregelsinzakevrijeeneerlijke
mededingingzijnookophenonverkortvantoepassing.Dezezienswijzemaakteeneindeaan
49Ibid.50R.STEENNOT,“Vrijeberoepenendewetmarktpraktijken”,NJW2013,795-796.
17
het meermaals herbevestigde dualisme.51 Doch blijkt de wetgever zich te blijven
vastklampenaande(Belgische)dichotomie(infranr.67).
51Y.VANDENDRIESSCHE,“Marktpraktijken,consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015”inI.AERTS,J.P.BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)95-98.
18
19
Hoofdstuk2.Mogelijkepistesvoordewetgeveranno2011
42. Het besproken arrest van het Grondwettelijk Hof was een stimulans voor de
wetgeveromdevastgesteldeongrondwettigheidteremediëren.Dezebleefdanooknietbij
depakkenzitten;verschillendewetsvoorstellenwerdeningediend.
43. In dit hoofdstukwordt besprokenwelke de gevolgen zouden zijn geweest van het
arrestvanhetGrondwettelijkHofvan6april2011,indiendewetgeverniethadingegrepen,
zoalsopvandaagwelhetgeval is.Concreetwordtnagegaanwelkeregels indiehypothese
vantoepassingzoudenzijnopdevrijeberoepsbeoefenaars.
44. VooreerstdienttewordenverwezennaarderechtspraakvanhetHofvanCassatiein
ditverband.52OverdegevolgenvoorwettelijkebepalingendiedoorhetGrondwettelijkHof
strijdigwerdenbevondenmetdeGrondwet(incasuhetgrondwettelijkgelijkheidsbeginsel)
zegthetHofvanCassatiehetvolgende:
‘Indien aan de ongrondwettigheid zonder meer een einde kan worden gemaakt door die
wetsbepalinginhetraamvandebestaandewettelijkeregelingaantevullen,dermatedatze
nietmeerstrijdigwordtbevondenmetartikelen10en11vandeGrondwet,dientderechter
deontstanewettelijke leemteopdiemanier op te vullen. Indien echter de leemte vandie
aard is dat zij noodzakelijk vereist dat een andere regeling wordt ingevoerd, die een
hernieuwdemaatschappelijkeafwegingvanbelangendoordewetgeverofeenaanpassing
vanéénofmeerwettelijkebepalingenvereist,heeftderechterdezebevoegdheidnietwant
dankanderechterzichdaarvoornietinplaatsvandewetgeverstellen.’53
Kortom,de rechter heeft demogelijkheidom in een concreet geval, bestaandewettelijke
regelsdiekaderenbinneneenbepaaldrechtsgebied,naaranalogietoetepassen,omopdie
manier een einde te stellen aan een lacune in de wet.54 De leemte die in deze periode
bestond betrof het feit dat de reglementering van deWMPC niet direct transponeerbaar
52A.HALLEMANS,“DegevolgenvandeongrondwettelijkeuitsluitingvandebeoefenaarsvanvrijeberoepenuitdeWMPC”,NNK2011,(3)3.53Cass.2november2008,RW2008-09,1192.54A.HALLEMANS,“DegevolgenvandeongrondwettelijkeuitsluitingvandebeoefenaarsvanvrijeberoepenuitdeWMPC”,NNK 2011, (3) 3;D.MERTENS, “Magde vrijeberoepsbeoefenaar eindelijk gewoon ‘onderneming’heten?”, RW 2011-12, (903) 910; J. KIRKPATRICK, “Les suites à donner à un arrêt préjudiciel de la Courconstitutionnellequidéclareunelacunelégislativecontraireauprinciped’égalité”,JT2008,676.
20
wasnaardevrijeberoepers.55 Indeverhoudingtussenconsumentenbeoefenaarvaneen
vrijberoepkondiegenedieervanovertuigdwaszichtekunnenberoepenopeenoneerlijke
handelspraktijk, op het eerste zicht geen rechtstreeks gebruik maken van deWMPC, om
reden van de uitsluiting van vrije beroepen van het toepassingsgebied. Evenmin kon de
Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken worden toegepast, daar deze geen directe werking
heeftindeprivateverhoudingtussendebeoefenaarvaneenvrijberoependeconsument.56
45. Nog zij opgemerkt dat een arrest volgend op een prejudiciële vraag slechts een
beperkt gezag van gewijsde heeft.57 In wezen bindt het enkel het rechtscollege dat de
prejudiciële vraag initieel stelde, alsmede elk ander rechtscollege dat in dezelfde zaak
geroepenwordt om uitspraak te doen.58 Desondanks dat het gezag van gewijsde in deze
situatie beperkt is, is het niet onbestaand. Dit wil zeggen dat elke bodemrechter die van
oordeelisdathetGrondwettelijkHofhetincasubijhetrechteeindhad,kanvaststellendat
artikelen2,1°en2°en3,§2vandeWMPCongrondwettigzijn.Andererechtscollegeszijn
dusnietverplichteenprejudiciëlevraag testellen, indiendeongrondwettigheidnogmaals
zouwordenopgeworpen.59Eenuitspraakbetekentinelkgevaleennieuwemogelijkheidom
eenvorderingtotvernietiging intestellen.60Viadezeprocedurekandebepalingwelerga
omnesuitderechtsordeverdwijnen.
2.1 Optie1:uitbreidingvanhettoepassingsgebiedvandeWMPC61
46. In het licht van het voorgaande, zouden de hoven en de rechtbanken, in die
hypothesewaarineenwetswijzigingnognietzouzijngebeurd,zichkunnenberoepenophet
55A.VANDERHAEGHEN,“Wetmarktpraktijken:koopjesindeadvocatuur?”,AdRem2012,(22)24-25.56 Ibid;R.STEENNOTenP.GEERTS,“DeimplementatievandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken inBelgiëenNederland”,TPR2011,(677)696.57Art.28BijzondereWetophetGrondwettelijkHof;F.JUDOenJ.STUYCK,“Marktpraktijkenenvrijeberoepen:hetHofheeftgesproken–Derechtermoetnuwachtenopdewetgever”,DCCR2011,(192)195-196.58M.BOSSUYT,“De invloedvanderechtspraakvanhetGrondwettelijkHofopdeevolutievanhetrecht”,RW2011-12,(382)385.59Art.26,§2BijzondereWetophetGrondwettelijkHof;R.STEENNOTenP.GEERTS,“DeimplementatievandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijkeninBelgiëenNederland”,TPR2011,(677)697.60 B. KEIRSBILCK EN E. TERRYN, “Overzicht van de rechtspraak handelspraktijken 2003-2010”, in H. DEWULF, B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Overzichtvanrechtspraak.Handelsrechtenhandelspraktijken2003-2010,Story-Scientia,2011,(1003)1025.61Wetsvoorstel,Parl.St.Kamer,2010-11,1643/001.
21
arrest van 6 april 2011, om de WMPC op de vrije beroepsbeoefenaars toe te passen.62
Immers,nietalleenhet feitdatdeaanvankelijke regelsvoorvrijeberoepersniet toelieten
om tegen een vrije beroepsbeoefenaar een vordering tot staking in te stellen wegens
miskenning van de eerlijke handelspraktijken jegens ondernemingen werd door het Hof
strijdig bevonden met gelijkheidsbeginsel.63 De grondwettelijke ongelijkheid besmeurde
volgens de mening van het Hof de hele WMPC. Zowel de B2C- als de B2B- bepalingen
werdendoordeuitspraakvanhetHofgeviseerd.
47. DitimpliceertdatvoortaanallebepalingenuitdeWMPCopdevrijeberoeperzouden
dienentewordentoegepast.Demeesteenvoudigeencoherentewijzeomdezeuitbreiding
tekunnendoorvoeren,zouerinbestaanart.3,§2WMPCteschrappen,waardoordevrije
beroepsbeoefenaars,detandartsenendekinesistennietlangerzoudenwordenuitgesloten
uit het toepassingsgebied van deWMPC.64 Nochtans is niet iedereen het eens met deze
zienswijze. JUDO en STUYCK vinden het niet vanzelfsprekend dat de rechter in dit geval de
lacunezouaanvullen,ondermeeromdatditdebeoordelingsbevoegdheidvandewetgever
bijdeomzettingvanrichtlijneninhetgedrangbrengt.65
48. Weldientmeninhetachterhoofdtehoudendathethierbovenbesprokenarrestvan
hetGrondwettelijkHofdeWVBonverletliet.DezebleefdusbestaannaastdeWMPC,maar
regelde slechts 3 aspecten, namelijk de misleidende en vergelijkende reclame, de
onrechtmatige bedingen en de op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije
beroepen.66Metbetrekkingtotdeze3materieswashetvoordeconsumentdustheoretisch
gezienmogelijkzichteberoepenopdevoorhemmeestvoordeligeregeling,ofweldeWVB
ofwel de WMPC, althans voor wat betreft de periode tussen het arrest van het
62P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR 2011, (448) 458: M. VERHOEVEN, “Vrije beroepen onderworpen aan marktpraktijkenwet”, DeJuristenkrant,21april2011,1.63P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(448)458;H.LAMON,“Soldenbijdeadvocaatendedokter?”,DeJuristenkrant,20april2011,11;M.VERHOEVEN,“Vrijeberoepenonderworpenaanmarktpraktijkenwet”,DeJuristenkrant,21april2011,1.64D.MERTENS,“Magdevrijeberoepsbeoefenaareindelijkgewoon‘onderneming’heten?”,RW2011-12,(903)908; D. MERTENS, “Onrechtmatige mededinging. Artikel 95 WMPC” in JURA FALCONIS (eds.), De wetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepast,Leuven,Intersentia,2012,(93)97.65 B. KEIRSBILCK EN E. TERRYN, “Overzicht van de rechtspraak handelspraktijken 2003-2010”, in H. DEWULF, B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Overzichtvanrechtspraak.Handelsrechtenhandelspraktijken2003-2010,Story-Scientia,2011,(1003)1027.66A.HALLEMANS,“DegevolgenvandeongrondwettelijkeuitsluitingvandebeoefenaarsvanvrijeberoepenuitdeWMPC”,NNK2011,(3)3.
22
GrondwettelijkHofvan6april2011enhetwetgevendoptredendoordeinvoeringvanBoek
XIVWER.
49. Metbetrekkingtotdeze3aspecten(supranr.48)warenerechterweinigverschillen
merkbaartussenderegelingvervatindeWMPCendezeindeWVB.Debetrokkenmateries
werden op quasi identieke wijze geregeld en vonden beide gedeeltelijk hun grondslag in
Europese richtlijnen. Het nut van de WVB kon dus terecht in vraag worden gesteld. De
dominantezienswijzeinderechtsliteratuurgafdanookdevoorkeuraanhetafschaffenvan
deWVB.67 Immers,deopnamevande vrijeberoepsbeoefenaar indeWMPC zoudeWVB
overbodig maken, daar de richtlijn oneerlijke handelspraktijken, waarvan de WMPC een
omzettingvormde,ookvantoepassingisopbeoefenaarsvaneenvrijberoep.
50. Hiernavolgteenbondigoverzichtvandeveranderingenvoorvrijeberoepersdiedeze
uitbreiding van het toepassingsgebied van de WMPC ratione personae met zich zou
meebrengen:68
- deWMPCzoudevrijeberoepsbeoefenaarvoortaanonderwerpenaanverschillende
informatieverplichtingen ten aanzien van de markt (infra nr. 125 e.v.).69 Velen
daarvanzijnde factovoorhen irrelevant.Tedenkenvaltaandebepalingen inzake
solden. Daarentegen zijn er een aantal verplichtingen die de positie van de vrije
beroepsbeoefenaarwel zoudenbeïnvloeden,waaronder de verplichting om steeds
duidelijktezijnoverdeprijs.Volgendvoorbeeldtoontdemogelijke impacthiervan
aan;steldateenchirurgeneenpatiënteenovereenkomstsluitenoverhetplaatsen
vaneenknieprothese.Vaakishetzodatdechirurgtijdensvoorafgaandeconsultaties
depatiëntonvoldoendeinlichtingenverschaftbetreffendedekostprijsvandergelijke
prothesen, met als gevolg dat patiënten dikwijls verbluft opkijken wanneer de
ziekenhuisfactuur hen onder de neus wordt geschoven. Indien de WMPC van
toepassingzouzijnopvrijeberoepsbeoefenaars,danzouhetvoorgaandevoortaan
eentekortkominguitmakenvandealgemeneinformatieverplichtingvandeWMPC;
67G.STRAETMANS, “Onderneming,vrijberoepenconsument” inG.STRAETMANSenR.STEENNOT (eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,Intersentia,2015,36-37.68P.BRULEZ,“Devrijeberoepsbeoefenaaralsonderneming:Hettraditioneleondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,(448)459-460.69Ibid.
23
- daarnaastzoudeWMPCderegelsinzakeovereenkomstengeslotenbuitendelokalen
vandeonderneming van toepassingmakenop vrije beroepsbeoefenaars.70Dit zou
betekenendatzulkeovereenkomstenschriftelijkmoetenwordengesloten,opstraffe
van nietigheid, en dat de consument recht heeft op een bedenktijd van zeven
werkdagen(infranr.171e.v.).
- ookzoudedefinitievanhetbegrip‘onrechtmatigbeding’wijzigen.71OnderdeWVB
hielddatbegripindathetvoordevrijeberoepermogelijkwasbedingentestipuleren
die sterk in zijnvoordeel speelden tenopzichtevanzijn cliënt.Erwerdslechtséén
voorwaarde gesteld; men diende aan te tonen dat men over die bedingen
afzonderlijkmetdecliënthadonderhandeld.OnderdeWMPCzouditvoortaanniet
meermogelijkzijn.DeWMPCschrijftnamelijkvoordateenbedingnietigisvanzodra
heteenkennelijkonevenwichtcreëert tennadelevandeconsument,ongeachthet
feitdatmenoverhetbedingafzonderlijkhadonderhandeld(infranr.214e.v.).
- de uitbreiding van het toepassingsgebied van de WMPC tot de vrije
beroepsbeoefenaarszoubovendienmetzichmeebrengendatookzij zichvoortaan
schuldig kunnen maken aan oneerlijke handelspraktijken jegens consumenten en
andereondernemingen.72Ondanksdateenaantalvandiepraktijkenreedsverboden
werden gesteld door deontologische codes,magdepotentiële impact hiervanniet
wordenonderschat(infranr.221e.v.).
- totslotkanmeldingwordengemaaktvaneeneventueleprocedureleomwenteling.
In die hypothese waarin de WMPC van toepassing zou zijn op vrije
beroepsbeoefenaars, zou een inbreuk op de WMPC door een vrije
beroepsbeoefenaarnietlangervoorderechtbankvaneersteaanleg,maarwelvoor
de rechtbanken van koophandel aanhangig dienen te worden gemaakt.73 Dit kan
mogelijks complicaties met zich meebrengen, daar de rechter in koophandel niet
70Ibid.71Ibid.72Ibid.73Ibid.
24
vertrouwd ismet de deontologische regels die ook in aanmerking zoudenmoeten
wordengenomen(infranr.93e.v.).
51. Indien de WMPC ook van toepassing zou zijn verklaard op de vrije
beroepsbeoefenaren, zou dit niet zomaar onverkort kunnen gebeurd zijn. De Europese
Commissie hadBelgië al voor het hierbovenbesproken arrest van hetGrondwettelijkHof
van 6 april 2011 op de vingers getikt wegens strijdigheid van deWMPCmet de Richtlijn
OneerlijkeHandelspraktijken.74Enerzijdsgeziendeniet-omzettingvoorwatbetreftdevrije
beroepsbeoefenaars.Anderzijdsdooreenaantal (verbods)bepalingendiecontradictoir zijn
metdedoorderichtlijnopgelegdemaximaleharmonisatie.
2.2 Optie2:WijzigenvandeWVBconformderichtlijnoneerlijkehandelspraktijken75
52. Op de optie om de WMPC uit te
breiden tot de beroepscategorie van de
vrije beroepen kwam al snel reactie
vanwege de Federatie van Vrije en
Intellectuele Beroepen (hierna FVIB),
aangesloten bij UNIZO.76 Zij voerden een
campagneombuitendegewoneregeling
van ondernemers en consumenten te
blijven.77Onderdeslogan“Meerdaneen
klant” trachtten ze de specificiteit van de
vrije beroepen te belichten, aan de hand
van verschillende affiches.De campagne luiddeonder andere: ’Wehebbendanookmaar
ineensuwamandelenverwijderd.Danwas jeklantenkaartjevol.’.Vooralhet feitdatvrije
beroepersongestoordpropagandazoudenmogenmakendie,getoetstaandecriteriavoor
74D.MERTENS,“Magdevrijeberoepsbeoefenaareindelijkgewoon‘onderneming’heten?”,RW2011-12,(903)908.75Wetsvoorstel,Parl.St.Kamer,2011-12,2017/001.76www.ordeexpress.be/artikel/33/141/mijn-clint-is-meer-dan-een-klant.77H.SWENNEN,“DeKMOinhethandelsrechtenheteconomischrecht”, inK.REINIERSenM.VANMEENEN(eds.),Regelgeving op maat van KMO’s, Antwerpen, Intersentia, 2013, 49;www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=4882080.
Bron:http://www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=4882080
25
publiciteitenpropaganda,absoluutnietdoordebeugelzoukunnen,werddoordeFVIBaan
dekaakgesteld.78
53. Zij gaven dan ook de voorkeur aan de richtlijnconforme omzetting van de WVB,
waardoor het dualisme andermaal kracht zouworden bijgezet.79 Op de vraagwaarom zij
onderworpen zouden moeten blijven aan een aparte wetgeving (WVB) werden onder
anderedevolgendeargumentenaangehaald80:
- vrije beroepers zijn bij hun beroepsuitoefening onderworpen aan een eigen
deontologie, die is vastgelegd in het beroepsstatuut, hetzij bij wet, hetzij bij
autonome beslissing van de betrokken beroepsorganisatie, teneinde de
professionaliteit, de kwaliteit en de vertrouwensrelatie met de opdrachtgever te
garanderen;
- eriseenbelangrijkevoorafgaandeopleidingenpermanentevorming;
- dedienstverleningbestaathoofdzakelijkuiteenintellectueleprestatie;
- de vrije beroepsbeoefenaar is persoonlijk verantwoordelijk en de dienstverlening
gebeurtopeenonafhankelijkewijze:debeoefenaarhandeltenerzijds inhetbelang
vanzijn/haaropdrachtgeverenvanzijncliëntofpatiënt,waarmeehijeenbijzondere
vertrouwensrelatieheeft,enanderzijdsinhetalgemeenbelang.
54. Aangezien de richtlijn oneerlijke handelspraktijken zich niet verzet tegen een
afzonderlijke wet voor vrije beroepsbeoefenaren, zou deze optie perfect mogelijk zijn
geweest,alkanmenzichafvragenwatdeeffectievemeerwaardevanzoeenapartewetzou
zijn.81 De WVB week inhoudelijk namelijk maar weinig af van de corresponderende
bepalingenuitdevoorlopervandeWMPC,voorwatbetreftdemisleidendeenvergelijkende
reclame,onrechtmatigebedingenendeopafstandgeslotenovereenkomsten.82Metinhet
achterhoofd dat de richtlijn oneerlijke handelspraktijken gebaseerd is op het principe van
78Ibid.79J.SAP,“Vrijeberoeperszijnondernemers”,Juristenkrant11mei2011,12.80B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN (eds.),HetWetboekvaneconomisch recht: vannuen straks?, Intersentia,2014, (129)130-131.81D.MERTENS,“Onrechtmatigemededinging.Artikel95WMPC”inJURAFALCONIS(eds.),Dewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepast,Leuven,Intersentia,2012,(93)98.82D.MERTENS,“Magdevrijeberoepsbeoefenaareindelijkgewoon‘onderneming’heten?”,RW2011-12,(903)908.
26
maximale harmonisatie, zou overigens de ruimte waarover de wetgever beschikt om te
voorzienininhoudendafwijkendebepalingenbeperktzijn.83
55. Ook in dit geval zou de WVB een aantal wijzigingen moeten ondergaan om in
overeenstemmingtezijnmetrichtlijn2005/29.TeneerstezoudeWVBookeenopennorm
dienentebevatten,vergelijkbaarmetart.95WMPC.84Daarnaastmoetmeneroverwaken
dateenverbodop ‘misleidende’of ‘afbrekende’ reclame,parallelmetart.96WMPC,niet
onverzoenbaarwordtmetdeuitoefeningvaneenvrijberoependatmendusrekeningblijft
houdenmetdeeigenheidvandevrijeberoepen.Ditzouechtergeenprobleemzijn,daarhet
GrondwettelijkHofinhetbesprokenarrestopmerktdatdetoepasselijkheidvandeWMPC,
en dus een analoge toepassing ervanop de vrije beroepsbeoefenarenmet deWVB, geen
afbreukdoet aande vestigingsvoorwaarden, de vergunningsregelingen, dedeontologische
gedragscodes,ofanderespecifiekevoorschriftendieopvrijeberoepenbetrekkinghebben
(supranr.35).
2.3ArrestGrondwettelijkHof9juli2013
56. In dit arrest werden de artikelen 2, 2° en 3, §2 van deWMPC effectief door het
GrondwettelijkHofvernietigd.85Ineerderearresten86hadhetHofdezebepalingenalstrijdig
bevondenmetdeartikelen10en11vandeGrondwet,inzoverrezijtotgevolghebbendat
debeoefenarenvaneenvrijberoepvanhettoepassingsgebiedvandiewetzijnuitgesloten
(supra nrs. 27 en39).HetHof haddit beslist in prejudiciële arresten, naar aanleiding van
prejudiciële vragen,wat betekende dat de strijdig geachte artikelen nog in de rechtsorde
aanwezigwaren.87Hetispasmethetarrestvan9juli2013datdieartikelendaadwerkelijk
werden geschrapt, naar aanleiding van een vernietigingsberoep, ingesteld door een
vastgoedmakelaarendooreenvzwenhetBeroepsinstituutvanvastgoedmakelaars.
83 Ibid; G. STRAETMANS, “Een kritische doorlichting van het toepassingsgebied van de Richtlijn oneerlijkehandelspraktijkenendeBelgischeomzettingswetgeving” inDeWethandelspraktijkenanno2008,Mechelen,Kluwer,2008,1-50.84D.MERTENS,“Magdevrijeberoepsbeoefenaareindelijkgewoon‘onderneming’heten?”,RW2011-12,(903)908.85GwH9juli2013,nr.99/2013.86GwH6april2011,nr.55/2011;GwH15december2011,nr.192/2011.87 R. STEENNOT en P. GEERTS, “De implementatie van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken in België enNederland”,TPR2011,(677)696.
27
57. Devastgoedmakelaarsbekritiseerdenhetfeitzevoordevoorzittervanderechtbank
vankoophandelkondenwordenaangesprokenmeteenvorderingtotstaking,opgrondvan
het algemene verbod van oneerlijke handelspraktijken, in tegenstelling tot bepaalde
concurrentendieaaneenbijwetopgericht tuchtorgaanwarenonderworpen.88Aangezien
de activiteiten van vastgoedmakelaars als handelsactiviteiten kunnenworden beschouwd,
wasdeWMPCimmersophenvantoepassing.
58. Opnieuw bekrachtigde het Grondwettelijk Hof, op basis van dezelfde argumenten
(supranrs.29t.e.m.36),deuitsprakengedaanindearrestennr.55/2011en192/2011.
59. Naast de vraagover de schending vanhet gelijkheidsbeginsel, rees in dit arrest de
vraag of het beroep tot nietigverklaring van de uitsluiting van de vrije beroepen uit het
toepassingsgebied van de WMPC, tijdig werd ingesteld. Overeenkomstig artikel 4, lid 2
BijzondereWetvan6januari1989ophetGrondwettelijkHof,beschiktelkebelanghebbende
namelijkovereentermijnvanzesmaanden,terekenenvanafdedatumvanbekendmaking
inhetBelgischStaatsbladvanhetarrestwaarbijdestrijdigheidmethetgelijkheidsbeginsel
doorhetHof,uitspraakdoendeopprejudiciëlevraag,werdvastgesteld.89Daaralmeerdan
zesmaandenwarenverstrekennadebekendmakingvandeeerstebeslissinginhetBelgisch
StaatsbladenhetHofvooreen tweedekeer90,naaraanleidingvaneenprejudiciëlevraag,
uitspraakhadgedaanovereenschendingvanhetgelijkheidsbeginsel,vroegmenzichafof
eennieuwetermijnvanzesmaandenwasbeginnenlopen.91HetHofpreciseertterzakedat
elke prejudiciële beslissing, waarin strijdigheid met het gelijkheidsbeginsel wordt
vastgesteld,eennieuwetermijndoetlopen.Deopenstellingvaneennieuwetermijnisdus
niet beperkt tot het geval waarin het Hof voor het eerst de betrokken bepaling
ongrondwettigbevond.92Ditgaathandinhandmethetoogmerkvandewetgever,diewil
vermijden dat bepalingen die in strijd zijn met het gelijkheidsbeginsel in de rechtsorde
blijvenbehouden.93
88B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN (eds.),HetWetboekvaneconomisch recht: vannuen straks?, Intersentia,2014, (129)135.89R.STEENNOT,“Vrijeberoepenendewetmarktpraktijken”,NJW2013,795-796.90Eeneerstekeerinhetarrestnr.55/2011,eentweedekeerinhetarrestnr.192/2011.91R.STEENNOT,“Vrijeberoepenendewetmarktpraktijken”,NJW2013,795-796.92X.,nootbijarrestnr.99/2013,RW2013-14,(1)2-3.93R.STEENNOT,“Vrijeberoepenendewetmarktpraktijken”,NJW2013,795-796.
28
60. Nadezearrestendiscussieerdemenoverdevraagofernogwelruimtebestondvoor
eenapartewetgevingvoorvrijeberoepsbeoefenaars,zoalsdathetgevalwasmetdeWVB.94
Demeerderheidvanderechtsleerverzettezichtegendehandhavingvaneenafzonderlijke
wetgeving voor vrije beroepers. Dit vloeit ook voort uit de verplichte omzetting van de
Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken en de Richtlijn Consumentenbescherming, waarin
geenonderscheidwordtgemaakttussenhandelaarsenvrijeberoepsbeoefenaars.
2.4 ArrestHofvanJustitie10juli2014
61. Tegelijkertijd had ook de Europese Commissie een beroep wegens niet-nakoming
aangespannen tegen België. De Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken zou gebrekkig zijn
omgezet in Belgisch recht.95 De omstandigheid dat beoefenaren van vrije beroepen,
tandartsenenkinesistenuitdrukkelijkwarenuitgeslotenvandewerkingssfeervandeWHPC,
waarin de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken in het Belgische recht was omgezet, was
volgensdeCommissieinstrijdmetartikel3junctoartikel2,subb,vandezerichtlijn.96Later
werddeWHPCvervangendoordeWMPC(supranr.17),maarookdezevertoondedezelfde
tekortkoming.
62. BelgiëwierpinzijnverweerschriftopdatdeCommissiehetbestaanvandeWVBuit
hetoogwasverloren.97Datbepaaldeberoepenwarenuitgeslotenvandewerkingssfeervan
de wet waarin de richtlijn werd omgezet, beaamde het koninkrijk België. Daartegenover
werd echter ingebracht dat deze uitsluiting volgens het Grondwettelijk Hof reeds
ongrondwettigwerd bevonden (supra nr. 27). Hieruit vloeide volgens België voort dat de
ongrondwettig verklaarde bepalingen niet meer konden worden toegepast, zodat de
tekortkoming bij het verstrijken van de door de Commissie gestelde termijn reeds was
gecorrigeerd. Bovendien wierp België op dat op 6 september 2012 een beroep tot
vernietiging was ingesteld, dat er mogelijk toe zou kunnen leiden dat de ongrondwettig
94B.PONETenH.LAMON,“Iseenvrijeberoepergeenondernemerzoalseenandere?”,RW2013-2014,nr.15,562.95 E. TERRYN, “La transposition de la directive droits des consommateurs en Belgique – champ d’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,380.96Concl.Adv.Gen.P.CruzVillalon,26november2013,C-421/12,Commissiet.België,para.26.97 Concl. Adv. Gen. P. Cruz Villalon, 26 november 2013, C-421/12,Commissie t. België, para. 26; HvJ 10 juli2014,C-421/12,Commissiet.België,para.40-41.
29
verklaarde wettelijke bepalingen ex tunc uit de rechtsorde zouden verdwijnen (supra nr.
56).98
63. DeCommissiereageerdeinzijndupliekdathetfeitdatdebepalingenongrondwettig
waren verklaard, in het licht van de rechtszekerheid van de consument, onvoldoende
garantie boodom te kunnenuitsluitendat de litigieuzewettelijkebepalingennog zouden
wordentoegepast inhetnationalerecht.99Dateeneventueleuitspraakzoukunnen leiden
tot een definitieve schrapping van de ongrondwettige bepalingen, schepte volgens de
Commissie een onzekerheid die men niet kon aanvaarden. Overigens argumenteerde de
Commissie dat men zich voor de beoordeling van het al dan niet bestaan van een niet-
nakomingmoetverplaatsennaarde situatiewaarinde lidstaat zichbevondaanheteinde
van de in het met reden omklede advies gestelde termijn (in casu 15 mei 2011): met
wijzigingenindesituatievandelidstaatnahetverstrijkenvandietermijnkangeenrekening
meerwordengehouden.100
64. HetHofvanJustitiegafgehooraandebezwarenvandeCommissie,enveroordeelde
België op 10 juli 2014 wegens gebrekkige omzetting van de Richtlijn Oneerlijke
Handelspraktijken.101
65. Uiteindelijk koosmen ervoor deWMPC en deWVB te vervangen door Boeken VI
resp.XIVvanhetnieuweWER.102InBoekVIwerddeWMPCbijnaongewijzigdovergenomen,
met natuurlijk dat verschil dat de ongrondwettig bevonden uitsluiting van de vrije
beroepsbeoefenaars, de tandartsen en de kinesisten van het toepassingsgebied werd
verlaten.103
98Ibid.99Conclusievan26november2013vanadvocaat-generaalP.CruzVillalon,C-421/12,Commissiet.België,para.32.100 Conclusie van 26 november 2013 van advocaat-generaal P. Cruz Villalon, C-421/12, Commissie t. België,para. 39; B. KEIRSBILCK, “Boeken VI en XIV. Marktpraktijken en consumentenbescherming ook voor vrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)135.101HvJ10juli2014,C-421/12,Commissiet.België.102 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)23.103 E. TERRYN, “La transposition de la directive droits des consommateurs en Belgique – champd’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,380.
30
31
Hoofdstuk3.Degekozenremedie:deinvoegingvanBoekXIVinhetWER
66. Op 30mei 2014werddeWet van 15mei 2014houdende invoeging vanBoek XIV
“Marktpraktijken en consumentenbescherming betreffende de beoefenaars van een vrij
beroep” in hetWetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definities
eigen aan Boek XIV en van de rechtshandhavingsbepalingen eigen aan Boek XIV, in de
Boeken I en XV van het Wetboek van economisch recht, in het Belgisch Staatsblad
gepubliceerd.De invoeringvanBoekXIVWERhadeendrieledigoogmerk104;opdeeerste
plaats trachttemen tegemoet tekomenaandegrondwettelijkebezwarendievolgenshet
GrondwettelijkHofkleefdenaandeuitsluitingsbepalingen,vervatindeartikelen2,1°en2°,
en 3, §2, WMPC.105 Daarnaast was de invoering van Boek XIV WER noodzakelijk om de
omzetting van de Richtlijn Consumentenrechten ten aanzien van beoefenaars van vrije
beroepenmogelijk te maken.106 De derde doelstelling was het omzetten van de Richtlijn
OneerlijkeHandelspraktijkentenaanzienvanvrijeberoepers.
67. Uiteindelijk koos de wetgever er dus opnieuw voor om te voorzien in een
afzonderlijkeregelgevingvoordevrijeberoepsbeoefenaar,voorwatbetreftmarktpraktijken
en consumentenbescherming. Inzake deze materie gelden immers nog steeds twee
onderscheiden regelingen107: enerzijds (het algemene) Boek VI. Marktpraktijken en
consumentenbescherming108 en anderzijds (het bijzondere) Boek XIV. Marktpraktijken en
consumentenbescherming betreffende beoefenaars van een vrij beroep.109 Uit de
parlementairevoorbereidingenbleeknochtansdathetnietdebedoelingwashetdualisme
104Parl.St.Kamer2013-14,nr.3423/001,3-4.105Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-13,doc.53,3423/001,108.106Parl.St.Kamer2013-14,nr.3423/001,3-4.107 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)97.108 Wet van 21 december 2013 houdende invoeging van Boek VI “Marktpraktijken enconsumentenbescherming” in hetWetboek van economisch recht en houdende invoeging van de definitieseigenaanBoekVI,envanderechtshandhavingsbepalingeneigenaanBoekVI, indeBoeken IenXVvanhetWetboekvaneconomischrecht,BS30december2013.109Wet van 15mei 2014 houdende invoeging van Boek XIV “Marktpraktijken en consumentenbeschermingbetreffendedebeoefenaarsvaneenvrijberoep”inhetWetboekvaneconomischrechtenhoudendeinvoegingvandedefinitieseigenaanBoekXIVenvanderechtshandhavingsbepalingeneigenaanBoekXIV,indeBoekenIenXVvanhetWetboekvaneconomischrecht,BS30mei2014.
32
wederom te bevestigen; daarin wordt geen enkele keer melding gemaakt van een
afzonderlijkboekopmaatvandevrijeberoepsbeoefenaar.110
68. Dejuridischevraagdiebijhetvoorgaandekanwordengesteldiswatheteffectisvan
deinvoeringvanditapartboek,toegespitstopvrijeberoepsbeoefenaars,opderelatiemet
de consument. Daarnaast dient te worden onderzocht of het ingrijpen van de Belgische
wetgever effectief een pleister op dewondeheeft kunnen leggen.Uit de rechtsleer blijkt
namelijk dat lang niet iedereen zich met deze oplossing tevreden stelt. Verschillende
auteurs, waaronder E. TERRYN en H. JACQUEMIN, bekijken de gemaakte tussenkomst van de
Belgischewetgevermetargusogen(infranr.101e.v.).111
3.1 DecodificatievanhetWER
69. Ter stimulering van de economische activiteit en de economische groei, pleitte de
FOD Economie, KMO en Middenstand en Energie in zijn eindrapport Evaluatie en
moderniseringvandeeconomischewetgeving,voordecodificatievanheteconomischrecht
in een nieuw wetboek.112 Op deze manier zou een efficiënt en gemakkelijk hanteerbaar
beleidsinstrumentwordengeborendatdeeconomischeactiviteitendeeconomischegroei
opnieuwzouaanwakkeren.Denoodzaaktoteen‘algemeen,duidelijkenduurzaamwettelijk
kader’113 ontstond ingevolge de wildgroei en de versnippering van de economische
regelgeving,alsookhaargebrekaaneeneenduidigeachterliggendevisie.
70. VAN OMMESLAGHE meent dat er twee vormen van codificatie kunnen worden
onderscheiden.114Enerzijdskaneencodificatieeen‘louterecodificatieoefening’zijn,waarbij
110Parl.St.Kamer2012-13,53,nr.2543/001,14-15;H.JACQUEMIN,“LespratiquesdusmarchéetlaprotectionduconsommateurdansleCodededroitéconomique”,JT2014,724.111 E. TERRYN, “La transposition de la directive droits des consommateurs en Belgique – champ d’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,389-390;H.JACQUEMIN,“LespratiquesdumarchéetlaprotectionduconsommateurdansleCodededroitéconomique”,JT2014,724.112B.DEMARSIN,“HetWetboekvaneconomischrechtenzijnbandmethetBurgerlijkWetboek”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN (eds.),HetWetboekvaneconomisch recht:vannuenstraks?, Intersentia,2014, (361)361;FODECONOMIE,K.M.O.,MIDDENSTANDENENERGIE,Evaluatieenmoderniseringvandeeconomischewetgeving,Brussel,2008,206,teraadplegenviahttp://mineco.fgov.be/ministry/legislation_table/home_nl.htm.113Ibid.114R.FELTKAMP,“HetWetboekvaneconomischrecht:eenstapvooruit,maarnogeenwegtegaan”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia, 2016, (251) 259; P. VAN OMMESLAGHE, “Le bicentenaire du Code de Commerce de 1807 Rapportintroductif”inBicentenaireduCodedeCommerce,Larcier,Brussel,2007,17e.v.;P.VANOMMESLAGHE,“Naareennieuw economisch recht” in I. CLAEYS, R. STEENNOT en M. TISON (eds.), Economisch recht: ondernemingen,
33
degrootstedoelstellingerinbestaatdebestaanderegelgevingtehergroeperen,omopdie
manier een coherente en logisch opgebouwde tekst te creëren. Bij deze eerste vorm van
codificatiekomengeenconceptuelehervormingenaantepas.115Anderzijds,bestaatookde
‘werkelijke codificatie’, waarbij men een coherente regelgeving tracht uit te werken op
grond van een algemene reflectie over de toepasselijke algemene beginselen, een
eenheidsvisieeneenmoderniseringvandetecodificerenregelgeving.116
71. DebelangrijkstedoelstellingvandecodificatieoefeningvoordecreatievanhetWER,
bestond erin de bestaande economische wetgeving in een logische en coherent
opgebouwdeteksttegieten,watderaadplegingendetoepassingervanzoubevorderen.117
Daarbij zouden vooral de principes van harmonisatie en vereenvoudiging de leidraad
vormen, waardoor sectorale discrepanties, lacunes en contradicties zouden worden
weggewerkt.Ookhadmenhetdistillerenvanalgemeneprincipesvoorogen,woumende
samenhang van de teksten maximaal ontwikkelen en terminologische eenduidigheid
creëren.118 De FOD Economie beoogde vooral de regelgeving te moderniseren en te
herdenken, uitgaande van algemene principes en een eenvormige beleidsmatige visie,
waaruitblijktdatmeneenstapverderwougaandanhetlouterordenenencoördinerenvan
de bestaande regelgeving. Men doelde dus op een ‘werkelijke codificatie’.119 Nochtans
kunnen er bedenkingen worden geplaatst bij de geslaagdheid van deze opzet, het WER
globaalbekeken.
72. Dezeplannenkregentijdensdevoorbijeregeerperiode2010-2014,boeknaboeken
hoofdstuknahoofdstukconcretevormenresulteerdeninwetgevingviadetechniekvande
concurrenten en consumenten 2010-2011, XXXVIIe Postuniversitaire cyclus WILLY DELVA, Mechelen, WoltersKluwer,2011,377e.v.,nr.11.115R.FELTKAMP,“HetWetboekvaneconomischrecht:eenstapvooruit,maarnogeenwegtegaan”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(251)259;K.BYTTEBIER,R.FELTKAMPenF.VANBOSSELE,“Naareenwetboekeconomischrecht”inActesduColloque‘Codificationdelalégislationéconomique’–Handelingenvanhetcolloquium‘codificatievandeeconomischewetgeving’,(15)21-22.116Ibid.117X.,“WetboekvanEconomischRecht”,NJW2013,afl.280,(297)297;MvT,Parl.St.Kamer,2012-2013,doc532543/001,9-10.118Ibid;K.BYTTEBIER,R.FELTKAMPenF.VANBOSSELE,“Naareenwetboekeconomischrecht”inActesduColloque‘Codificationde la législationéconomique’–Handelingenvanhetcolloquium‘codificatievandeeconomischewetgeving’,(15)20-21.119R.FELTKAMP,“HetWetboekvaneconomischrecht:eenstapvooruit,maarnogeenwegtegaan”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(251)259.
34
‘aanbouwwetgeving’.120 Dezemethode houdt in dat er stelselmatig nieuwe onderdelen in
het wetboek worden ingevoegd, zodat het geheel als een steeds groeiende constructie
gestaag tot stand komt.121 Het streefdoel hierbij was het ordenen van de afzonderlijke
materiesvanheteconomischrecht,zodatelkboek,metuitzonderingvanenkeledefinities
endebepalingenover sancties, zoveelmogelijkopzichzelfkonstaan.Opdiemanierkon
wordenvermedendathetontbrekenvaneenakkoordoverhetgeheelstokkenindewielen
zousteken.Dekeuzevoordetechniekvande‘aanbouwwetgeving’wasookingegevendoor
praktischeoverwegingen;viadezetechniekkonmenvoorkomendatdenummeringvande
artikelenzouwordenontregeld,telkenswanneereenboeknietzouwordengoedgekeurdof
indienmenachterafnieuweboekenaandeconstructiezoutoevoegen.122
73. Heteindresultaat,grotendeelsvoltooidonderderegeringDI-RUPO,iseenomvangrijk
werkstuk, bestaande uit 18 boekdelen, waarin zeer uiteenlopende economischemateries
wordenbehandeld.123Hetwetboek vaneconomisch recht vat inBoek I aanmet een zeer
uitgebreidelijstvandefinitieswaarvandebegrippenineeneerste,eerderkortelijstgemeen
zijn aan alle boeken, terwijl de daaropvolgende lijsten specifieke begrippen voor de
toepassing van de boeken in kwestie aanduiden. Gezien de definities een verklaring
inhoudenvandoorheenhetwetboekgehanteerdeterminologie,ishetaangewezendezein
heteersteboekdeelteintroducerenenzoeeneenduidigbegrippenkadervoordediverse,in
hetWERaangehaaldemateries,teontwikkelen.124
120B.DEMARSIN,“HetWetboekvaneconomischrechtenzijnbandmethetBurgerlijkWetboek”inB.KEIRSBILCKen E. TERRYN (eds.),HetWetboek van economisch recht: van nu en straks?, Intersentia, 2014, (361) 380; J.STEENBERGEN, “HetWetboekvaneconomisch recht.Achtergrondenopzet” inB.KEIRSBILCKenE. TERRYN (eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?, Intersentia,2014, (1)1-3; I.VEROUGSTRAETE,“WetboekEconomischRecht:eenaanbouwwetboek”,RW2014-2015,(1603)1604.121Ibid;D.BRULOOT,“Wetboekvaneconomischrechtkrijgtstilaanvorm”,Juristenkrant2013,afl.275,(4)4;E.PIETERS, K. BYTTEBIER, R. FELTKAMP, “Le Code de droit économique – Survol du contenu et des principalesnouveautés”,TBH2014,alf.4,(327)331.122 J. STEENBERGEN, “HetWetboek van economisch recht. Achtergrond en opzet” in B. KEIRSBILCK en E. TERRYN(eds.), Het Wetboek van economisch recht: van nu en straks?, Intersentia, 2014, (1) 2; I. VEROUGSTRAETE,“WetboekEconomischRecht:eenaanbouwwetboek”,RW2014-2015,(1603)1605.123B.DEMARSIN,“HetWetboekvaneconomischrechtenzijnbandmethetBurgerlijkWetboek”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(361)382-389.124 K. BYTTEBIER, R. FELTKAMP en F. VANBOSSELE, “Naar een wetboek economisch recht” in Actes du Colloque‘Codificationde la législationéconomique’–Handelingenvanhetcolloquium‘codificatievandeeconomischewetgeving’,(15)28.
35
74. Toch is het WER niet allesomvattend. Het WER had enkel het bundelen van de
algemeneeconomischerechtelijkeregelingenalsdoel.125DitblijktuitartikelII.1WERdatals
volgt luidt: ‘Onder voorbehoud van de toepassing van internationale verdragen, van het
recht van de Europese Unie of van bepalingen in bijzondere wetten, bevat onderhavig
Wetboek het algemeen juridisch kader inzake economische aangelegenheden die tot de
bevoegdheidvandefederaleoverheidbehoren.’Sectoraleregelgevingwerddusbewustniet
opgenomen in hetWER.Merkwaardig genoegwerdenbepaalde algemene regelingen, die
nochtansdeeluitmakenvanheteconomischrechtinderuimezinvanhetwoord,eveneens
buitenbeschouwinggelaten. Indiezinvalthetopdato.a.volgendemateriesnietaanbod
komen in het wetboek; de Faillissementswet, de Wet betreffende de continuïteit
ondernemingen,dewetgevingoverdeminnelijkeinvorderingvanschulden,bepalingendie
in het Wetboek van Koophandel zijn opgenomen.126 In zijn beleidsverklaring van 17
november2014gafdebevoegdeministervan justitieechter tekennendathet integreren
vandezemateriesinhetWEReenagendapuntis.127
3.2 Hetbegrip‘onderneming’inhetWER
75. Zoals in randnummer 18 reeds uiteengezet, bakende de WMPC haar
toepassingsgebied af aan de hand van het ondernemingsbegrip. De definitie van
‘onderneming’wasdaarbijgeïnspireerddoorhetmededingingsrecht.128Bijhetopstellenvan
hetWERheeftmendezedefinitieovergenomen. InBoek IWER,waarinmendealgemene
definitieskanterugvindendierelevantzijnvoordetoepassingvanhetWER inzijngeheel,
vindt men in artikel I.1, 1°WER een omschrijving van het ondernemingsbegrip terug die
identiekisaandezeindeWMPC.
76. In dit verband is het arrest BKK Mobil Oil129 relevant. Dit arrest betrof het
toepassingsgebied van deRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken. Volgens hetHof dient de
125R.FELTKAMP,“HetWetboekvaneconomischrecht:eenstapvooruit,maarnogeenwegtegaan”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(251)254-255.126Ibid.127Beleidsverklaringministervanjustitie,17november2014,Parl.St.Kamer,2014-2015,doc540020/018,32-33.128R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,5-7.129HvJ3oktober2013,C-59/12,BKKMobilOilKörperschaftdesöffentlichenRechtsvZentralezurBekämpfungunlauterenWettbewerbseV.
36
notie ‘onderneming’ daarin ruim te worden geïnterpreteerd. Die ruime uitlegging is niet
alleen van belang voor het bepalen van het toepassingsgebied van de RichtlijnOneerlijke
Handelspraktijken,maarkanookwordentoegepastopandererichtlijnendiedeconsument
beschermen en een gelijkaardig toepassingsgebied hebben, meent het Hof.130 In de
conclusie van advocaat generaal BOT wordt onder andere gewezen op de Richtlijn
Consumentenrechten,waarvanBoekXIVWEReenomzettingvormt.131
77. De interpretatie die het Hof van Justitie hier geeft, wijkt af van het
ondernemingsbegrip dat wordt gehanteerd in het mededingingsrecht.132 Het arrest BKK
Mobil Oil heeft een belangrijke impact voor de Belgische rechtsorde. Het begrip
‘onderneming’inhetWERzalruimmoetenwordengeïnterpreteerdwanneerdezenotiehet
toepassingsgebiedbepaaltvanregelgevingendiedeomzettingvormenvanrichtlijnendiede
consument trachten te beschermen.133 Meer specifiek kan worden gesteld dat het
ondernemingsbegripbijBoekenVIenXIVWERinzakehandels-enmarktpraktijkenB2C,een
andereenruimereinvullingkrijgtdanbijtoepassingvanBoekenIVenVhetgevalis.134
3.3 Definitievaneen‘vrijeberoepsbeoefenaar’inBoekXIVWER
78. Determ‘vrijberoep’isontleendaandeoude‘artesliberales’,zevenvrijekunstendie
debasisvormdenvanhetklassiekeonderwijs.135Hetdefiniërenvaneenvrijberoepbleek
altijdalproblematisch.136GEENSsteltdat‘hetduidelijkisdathetvrijberoepeenopenconcept
is,datnooitvooreensenvoorgoedkangedefinieerdworden.’.137Inhetverledenwerddan
ookvaakvooreennegatievedefinitiegekozen.IndeWVBbijvoorbeeld,werd‘vrijberoep’in
uitsluitendnegatievezinomschreven(supranr.14).130G.STRAETMANS,“Onderneming,vrijberoepenconsument” inG.STRAETMANSenR.STEENNOT(eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,Intersentia,2015,4.131Concl.Adv.Gen.Bot,4juli2013,C-59/12,BKKMobilOil,para.41.132Ibid.133MvT,Parl.St.Kamer,2009-2010,doc522340/01,37.134G.STRAETMANS,“Onderneming,vrijberoepenconsument” inG.STRAETMANSenR.STEENNOT(eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,Intersentia,2015,11.135 K.GEENS, “Deplaats vanhet vrij beroep in het ondernemings- enmarktrecht” inB. TILLEMANen E. TERRYN(eds.), Beginselen van Belgisch privaatrecht. Handels- en economisch recht. Deel I Ondernemingsrecht. A,Antwerpen,Kluwer,2011,300;A.F.WEST,“Thesevenliberalarts”inA.F.WEST(ed.)AlcuinandtheriseoftheChristianschools,NewYork,CharlesScribner’sSons,1912,1.136R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCRR2014,8.137K.GEENS,“Deplaatsvanhetvrijberoepinhetondernemings-enmarktrecht”inB.TILLEMANenE.TERRYN(eds.),BeginselenvanBelgischprivaatrecht.Handels-eneconomischrecht.DeelIOndernemingsrecht.A,Antwerpen,Kluwer,2011,300-301.
37
79. Hetnieuweartikel I.8,35°definieerteen ‘beoefenaarvaneenvrijberoep’als ‘elke
natuurlijkepersoonofrechtspersoon(1)dieopintellectueelonafhankelijkewijze(2)enonder
eigen verantwoordelijkheid (3) een beroepsactiviteit uitoefent die hoofdzakelijk uit
intellectueleprestatiesbestaat(4),voorafgaanddevereisteopleiding(5)heeftgevolgd,tot
permanente vorming (6) is gehouden, onderworpen is aan een bij of krachtens de wet
opgerichttuchtorgaan(7)engeenkoopmanis indezinvanartikel1vanhetWetboekvan
Koophandel (8)’.Dedoelstelling vande nieuwedefinitie is vooral op ‘voldoendewijze het
onderscheidenkarakterendespecificiteitvanhetvrijeberoepteverduidelijkentenopzichte
vaneenkoopman,teneindedeconsumentvoldoenderechtszekerheidtebieden.’138
80. DaarnaastgaatdezedefinitiehandinhandmetdedefinitiediedeFVIBvooropstelt
als maatgevende definitie.139 De FVIB tracht een positieve invulling te geven aan het vrij
beroepenrichtzichtotallezelfstandigebeoefenaarsvaneendienstverlenendvrijberoep,
die aan volgende kwalitatieve kenmerken beantwoorden; ‘a) de dienstverlening bestaat
hoofdzakelijk uit een intellectuele prestatie; b) dit vergt een belangrijke voorafgaande
opleidingenpermanentevorming;c)debeoefenaardraagtpersoonlijkverantwoordelijkheid;
d) de dienstverlening gebeurt op een onafhankelijke wijze: de beoefenaar handelt daarbij
zowel in het belang van zijn/haar opdrachtgever, cliënt of patiënt, als in het algemeen
belang; e) de beroepsuitoefening is onderworpen aan een deontologie, die in het
beroepsstatuutvastgelegdis,hetzijbijwet,hetzijbijautonomebeslissingvandebetrokken
beroepsorganisatie. Dit beroepsstatuut beoogt het garanderen en bevorderen van de
professionaliteit, de kwaliteit en de vertrouwensrelatie met de opdrachtgever, cliënt of
patiënt.’140
81. OpdatsprakezouzijnvaneenvrijeberoepsbeoefenaarindezinvanBoekXIVWER,
dienen acht cumulatieve voorwaarden,waarvan zeven positieve en één negatieve, te zijn
vervuld(supranr.79).141
138MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,17;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvan consumenten” inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE. TERRYN (eds.),Themis91–Economisch recht, Brugge,dieKeure,2015,(23)31.139G.STRAETMANS,“Onderneming,vrijberoepenconsument”inG.STRAETMANSenR.STEENNOT(eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,Intersentia,2015,38.140www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=347786.141G.STRAETMANS,“Onderneming,vrijberoepenconsument”inG.STRAETMANSenR.STEENNOT(eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,Intersentia,2015,38.
38
82. Watbetrefthetbegrip ‘persoon’wordt indememorie van toelichtinggewezenop
hetfeitdatditzowelomeennatuurlijkalseenrechtspersoonkangaan.142Hetvaltopdat
deze definitie niet langer, zoals de definitie van art. 2, 2° WMPC dat deed, uitdrukkelijk
beaamtdat een ‘beoefenaar vaneen vrij beroep’, een ‘onderneming’ is, hoewel daarover
geen twijfel mag bestaan.143 In de nieuwe definitie wordt benadrukt dat, om te kunnen
worden bestempeld als vrije beroepsbeoefenaar, de natuurlijke persoon of rechtspersoon
eenberoepsactiviteit dient uit te oefenen,wat neerkomtophet duurzaamnastreven van
een economischdoel.144 ‘Intellectueel onafhankelijk’ slaat opde bijzondere relatie vande
beoefenaar van het vrij beroep met zijn cliënt, aldus de wetgever. De vrije
beroepsbeoefenaartreedtnamelijktenaanzienvanzijncliëntineerengewetenopvanuit
zijnspecifiekekennisentegendeachtergrondvanzijnprofessioneelnormenkader.145Met
het begrip ‘intellectuele prestaties’ worden volgens de wetgever zowel de verkoop van
goederen als het leveren van diensten bedoeld.146 Het handelen op ‘eigen
verantwoordelijkheid’ dient samen gelezen te worden met de notie ‘intellectuele
onafhankelijkheid’.147Dewetgeverpreciseerthierbijdatdebeoefenaarvaneenvrijberoep
geenexclusieveberoepsrelatiemaghebbentenopzichtevanéénspecifiekeopdrachtgever
en dat hij individueel verantwoordelijk is voor de concrete uitoefening van zijn opdracht.
Met het voorbeeld van een arts werkzaam in een ziekenhuis, wordt in de memorie van
toelichtingechterverduidelijktdatdeuitoefeningvaneenvrijberoephandinhandkangaan
methetstatuutvanwerknemer.
83. Een nieuw element dat aan de definitie van een vrije beroepsbeoefenaar werd
toegevoegd ten opzichte van de WMPC, is de vereiste van een verplichte voorafgaande
142MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,18.143 B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten” inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)31;E.TERRYN,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champd’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,381.144 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)31.145MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,18.146Ibid.147Ibid.
39
opleidingenverplichtepermanentevorming.148Vrijeberoeperszijnimmersverplichtzichin
hunberoepsuitoefeningpermanentbijtescholen,opgrondvandeontologischebepalingen.
Ditisechtergeenconsistentgegeven,daarsommigevrijeberoepers,waaronderarchitecten,
vandaag de dag nog steeds niet gehouden zijn zich permanent bij te scholen.149 Hierbij
maaktedeRaadvanStatedeterechteopmerkingdatconsumentennietnoodzakelijkweten
wieaanverplichtingeninzakepermanentevormingisonderworpen.150
84. Een ander verschilpunt in vergelijking met deWMPC, betreft de vereiste van het
onderworpen zijn aan een tuchtorgaan. Deze vereiste bleef behouden, maar werd
genuanceerdindiezindatditnietalleeneenbijwetopgerichttuchtorgaanmagzijn,maar
ook een krachtens de wet opgericht orgaan.151 De sector van vrije beroepsbeoefenaars
wordtgekenmerktdoorzelfregulering,dieuitmondtindeontologischevoorschriften,vervat
in deontologische codes, die dienen te worden nageleefd door de vrije
beroepsbeoefenaars.152Degemiddeldeconsument iservanopdehoogtedatbijvoorbeeld
geneesherenendierenartsenonderworpenzijnaaneentuchtorgaan.Datvooronderandere
tandartsen, kinesisten en logopedisten dergelijk tuchtorgaan ontbreekt, is al minder
vanzelfsprekend. Dit maakt de materie complex, aangezien deze ‘tuchtorgaan-loze’ vrije
beroepennietals‘beoefenaarsvaneenvrijberoep’indezinvanartikelI.8,35°WERzullen
worden aangemerkt en bijgevolg integraal onderworpen zullen zijn aan het
toepassingsgebiedvanBoekVIWER, zelfs voorhunhandelingendie vallenonderdedoor
hengeleverdeintellectueleprestaties.153
148R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCRR2014,8;MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,18-19.149MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,18;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)32.150Adv.RvSnr.53.984/1van5december2013,Parl.St.Kamer2012-2013,doc.53,3423/001,112.151R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCRR2014,8;MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,18-19.152MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,19;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvan consumenten” inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE. TERRYN (eds.),Themis91–Economisch recht, Brugge,dieKeure,2015,(23)32;K.GEENS,“Vrijberoepenmededinging:Deontologieiseenremedietegen,tuchtdikwijlseengevolgvanmarktfalen”,TPR2004,283-295.153 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)32;E.TERRYN,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champd’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,389.
40
85. Denegatieveverwijzingnaarhetkoopmansbegripwerdbehouden154.GEENSmerktin
dit verband op ‘dat de vrije beroepers, eens ze gereglementeerd zijn, doorgaans worden
geachtomnaaraanleidingvandeuitoefeningvanhunberoepgeendadenvankoophandel
testellen.Zekerbijdemeerrecentevrijeberoepen,schijnthetfeitdatzijgeenhandelaarzijn
somsmeerhetgevolgvaneenkwalificatiealsvrijberoeptezijn,dandeoorzaakvanzulke
kwalificatie.’155Indepraktijkishetvaakzodatderechtspraakdebetrokkenactiviteitnietof
niet langeralseendaadvankoophandelbeschouwt,eenseenberoeponderworpenisaan
een bij wet opgericht tuchtorgaan.156 TERRYN bekritiseert het feit dat het archaïsche
koopmansbegripuithetW.Kh.opnieuwopduiktinhetWERviaBoekXIV,datnochtanshet
moderneondernemingsbegripcentraalstelt.157
86. In de memorie van toelichting worden enkele voorbeelden gegeven van vrije
beroepen,overeenkomstigdesuggestievandeRaadvanState.Dochachttedewetgeverhet
opstellen van een limitatieve lijst van deze beroepen niet wenselijk158, ‘aangezien de
toepassing van deze definitie moet kunnen ressorteren onder de gebruikelijke
beoordelingsbevoegdheidvandehovenenrechtbanken’.159
3.4 DeverhoudingtussenBoekVIenBoekXIVWER
87. DeverhoudingtussenbeideboekenwordtgeregeldinartikelXIV.1,§1,tweedelid
WER.Dit artikel luidt als volgt: ‘Ditboek is van toepassingopdebeoefenaars vaneenvrij
beroep voor de intellectuele prestaties kenmerkend voor deze beroepen die zij leveren’.
Ditwilzeggendatvoorzoverdebeoefenaarsvaneenvrijberoepactiviteitenuitoefenendie
niet specifiek vallen onder hun beroep, zij onderworpen zijn aan de bepalingen van Boek
154 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)32.155 K.GEENS, “Deplaats vanhet vrij beroep inhetondernemings- enmarktrecht” inB. TILLEMANenE. TERRYN(eds.), Beginselen van Belgisch privaatrecht. Handels- en economisch recht. Deel I Ondernemingsrecht. A,Antwerpen,Kluwer,2011,303-304.156Ibid.157 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)32;E.TERRYN,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champd’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,390.158 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)33.159MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,19.
41
VI.160 Dit boek vormt het algemene boek inzake marktpraktijken en
consumentenbeschermingengeldtonverminderddebijzondereregelsdiehieromtrentzijn
vastgesteld in bepaalde sectoren.161 Het is in beginsel zondermeer van toepassing op de
vrijeberoepsbeoefenaar.162Eenuitsluitinguithettoepassingsgebied,zoalsopgenomeninde
voormaligeWMPC, vindenwenietmeer terug,wat vanzelfsprekend is in het licht vande
ongrondwettelijkverklaringervandoorhetGrondwettelijkHof.
88. BoekXIVdaarentegenvormthetspecifiekeboek,datenkelvantoepassing isopde
beoefenaars van een vrij beroep voor de kenmerkende, intellectuele prestaties die zij
leveren, onverminderd de bijzondere regels die hieromtrent zijn vastgesteld door de
verschillende vrije beroepen.163 Cumulatieve toepassing van beide boeken is echter
uitgesloten.164MenkandusstellendatBoekXIVgeldtalslexspecialistenopzichtevanBoek
VI,dattebeschouwenvaltalslexgeneralis.165
3.5 Afbakeningsproblemen
3.5.1 Door of krachtens de wet opgericht tuchtorgaan
89. Denieuwedefinitievaneen‘beoefenaarvaneenvrijberoep’biedt jammergenoeg
niethethoofdaanalleafbakeningsproblemen.Bijhet criteriumvanhetonderworpenzijn
aaneendoorofkrachtensdewetopgerichttuchtorgaan,kanwordenopgemerktdatvoor
sommige beroepen, die traditioneel tot de categorie van de vrije beroepen worden
gerekend, nog geen door of krachtens dewet opgericht tuchtorgaan bestaat.166 Indien er
wel al eenordebestaat, zal voor elk beroepbijkomendmoetenwordennagegaanof een
160 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)102.161Art.VI.1,§1,eerstelidWER;B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingook voor vrije beroepen” in B. KEIRSBILCK en E. TERRYN (eds.),HetWetboek van economisch recht: van nu enstraks?,Intersentia,2014,(129)137.162 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)102.163Art.XIV.1,§1,tweedelidWER;art.XIV.1,§1,eerstelidWER.164Parl.St.Kamer2013-14,53,nr.3423/001,20.165T. BAES, “Boek6WER:marktpraktijkenenconsumentenbescherming: strevennaareenmaximaalbehoudvandeWMPC”,TBH2014,(757),771.166R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCRR2014,8-9.
42
voorafgaandeopleidingeneenpermanentevormingvereistzijn.Daarenbovendientnogte
wordengeverifieerdofdetitularissenvandezeberoepennietalshandelaarkunnenworden
gekwalificeerd, in de zin van het wetboek van koophandel. In de praktijk echter, lijkt de
rechtspraakeenactiviteitnietlangeralseendaadvankoophandeltebeschouwenzodraeen
beroep aan een door de wet gecreëerd tuchtorgaan is onderworpen.167 Dit wijst op een
contradictie.
3.5.2 Kenmerkende, intellectuele prestaties van vrije beroepsbeoefenaars
90. Opdat Boek XIV WER van toepassing is op de vrije beroepsbeoefenaar, dient er
spraketezijnvankenmerkende,intellectueleprestaties.Deparlementairewerkzaamheden
gevenhiervanaantalvoorbeelden.168
Zosteltmenbijvoorbeelddatdeadvocaatdiedetakenuitvoertinverbandmethetinrechte
optredenterverdedigingvanzijncliënt,kenmerkende,intellectueleprestatiesverricht.Voor
diepraktijkenzalderhalveBoekXIVvantoepassingzijn.Wanneerdeadvocaatdaarentegen
de functie van syndicus van een vereniging van mede-eigenaars zou uitoefenen, valt dit
volgens de parlementaire voorbereidingen niet te kwalificeren als een kenmerkende,
intellectueleprestatie,waardoordeadvocaatvoordezeprestatiesinprincipeonderhevigzal
zijnaandebepalingenvanBoekVI.
Nog als kenmerkende, intellectuele prestatie aangemerkt door de parlementaire
werkzaamheden,ishetverkopenvanmedicijnendooreenapotheker.169Verkoopthijechter
een zonneproduct, dan oefent hij geen activiteit uit die valt onder de prestaties die
kenmerkendzijnvoorzijnberoep.
Eenderdevoorbeelddatwordtaangereiktterillustratievaneenprestatiekenmerkendvoor
een vrij beroep is dat van de notaris die een verkoopakte van een onroerend goed
opmaakt.170Maarindienhijdooreencliëntermeewordtbelastteonderhandelenovereen
167 Ibid;K.GEENS,“Deplaatsvanhetvrijberoep inondernemings-enmarktrecht” inB.TILLEMANenE.TERRYN(eds.),BeginselenvanBelgischprivaatrecht.Handels-eneconomischrecht.DeelIOndernemingsrecht.A,304.168 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)102-103;Parl.St.Kamer2013-14,53,nr.3423/001,19-20.169Parl.St.Kamer2013-14,53,nr.3423/001,19-20.170Ibid.
43
onroerendgoed,zalhijvoordiehandelingenonderworpenzijnaandebepalingenvanBoek
VI.
Totslotwordtnoghetvoorbeeldgegevenvaneenboekhouderdieverzekeringsproducten
zouaanbiedenofeendierenartsdievitaminesupplementenzouverkopenvoordieren.171In
diesituatiesvoerenzoweldeboekhouderalsdedierenartsgeenactiviteitendieressorteren
onder de prestaties die kenmerkend zijn voor hun beroep, waardoor ze voor die
bedrijvighedendebepalingenvanBoekVIzullenmoetengehoorzamen.
91. Men kan zich de vraag stellen of het criterium van de kenmerkende, intellectuele
prestaties, datwordt gehanteerd als toetssteen voor het bepalen van de toepasselijkheid
vanBoekVIdanwelBoekXIV,geenrechtsonzekerheidmetzichmeebrengt.172Volgensde
Raad van State is dergelijk tweevoudig onderscheidingscriterium gesteund op weinig
afbakende begrippen die bovendien vatbaar zijn voor een subjectieve en bijgevolg
gedifferentieerdeinvulling,watderechtszekerheidallesbehalvetengoedekomt.173
Zoalshierbovenbeschreven(supranr.90)wordtdeactiviteitvanadvocaat-syndicusvolgens
de parlementaire voorbereidingen niet beschouwd als een kenmerkende activiteit. Deze
activiteitwordtnochtansdeontologischgeregeld indeartikelen IV.2.1t.e.m. IV.2.7vande
codexdeontologievandeOrdevanVlaamseBalies174.Hieruitmoetwordenafgeleiddathet
om een kenmerkende prestatie gaat, aangezien er anders geen reden was om dit
deontologisch teverankerenenhetalseenonverenigbaarheid zouwordenbeschouwd.175
Ditillustreertdezwakheidvanhetonderscheidingscriterium.
92. Desondanks was toenmalig minister van justitie TURTELBOOM van mening dat de
toepassingvanditonderscheidindepraktijkvoldoendeduidelijkzouzijn.176Nochtanszijner
behoorlijk wat situaties denkbaar waarin er discussie kan bestaan over het al dan niet
171Ibid.172R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,9-10.173Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-13,doc.53,3423/001,112.174Codexdeontologievooradvocaten,BS30september2014.175Zievoetnoot21inH.LAMON,“AdvocatenhonorariumenWetboekEconomischRecht”,NJW2015,(378)380.176ZiehetverslagnamensdeCommissievoorhetBedrijfsleven,Parl.St.Kamer,2013-14,53,nr.3423/004,9(vraagvanJ.George)en14(vraagvanP.Logghe).
44
kenmerkendkarakter vande intellectueleprestatie.177Bovendienkanhetgevalwaarinde
praktijkzowelbetrekkingheeftopkenmerkendealsopnietkenmerkendeprestatieszorgen
voortoepassingsproblemen.Tedenkenvaltaandesituatiewaarineentitularisvaneenvrij
beroep een andere vrije beroeper afbreekt bij zijn cliënteel. Dit zou een overtreding
uitmakenvanhetverbodopafbrekendereclame,opgrondvanrespectievelijkart.XIV.72,
2° WER, voor de ‘kenmerkende prestaties’ en art. VI. 105, 2° WER, voor de ‘niet-
kenmerkendeprestaties’.
3.5.3 Bevoegde stakingsrechter
93. Volgens artikel XIV.29/1 blijft de rechtbank van eerste aanleg de bevoegde
stakingsrechtervoorinbreukenopBoekXIV.178Voorinbreukenopdeandereboekenvanhet
WER,steltartikelXVII.29datdevoorzittervanderechtbankvankoophandeldebevoegde
stakingsrechter is. Vroeger gold ditzelfde onderscheid voor wat betreft de vordering tot
schadevergoeding.Ditomdatderechtbankvankoophandelopgrondvanartikel573,1°Ger.
W.inprincipeenkelkenniskonnemenvangeschillentussenkoopliedenmetbetrekkingtot
daden van koophandel.179 De Wet Natuurlijke Rechter van 26 maart 2014180 bracht hier
verandering in, indiezindatdealgemenebevoegdheidvanderechtbankvankoophandel
zich voortaan uitstrekt tot alle geschillen tussen ondernemingen met betrekking tot
ondernemingshandelingen (nieuw art. 573, 1° Ger.W.). Hieruit volgt dat ook vorderingen
tengrondetegenvrijeberoepersaanhangigkunnenwordengemaaktbijderechtbankvan
koophandel. Gaat het daarentegen om stakingsvorderingen tegen vrije beroepers, dan
dienen deze nog steeds voor de rechtbank van eerste aanleg worden gebracht, wat
177R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,9-10.178 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)34-35.179 Ibid;D.MERTENS,“Magdevrijeberoepsbeoefenaareindelijkgewoon‘onderneming’heten?”,RW2011-12,(903)909.180WettotwijzigingvanhetGerechtelijkWetboekendewetvan2augustus2002betreffendedebestrijdingvandebetalingsachterstandbijhandelstransactiesmethetoogopdetoekenningvanbevoegdheidaandenatuurlijkerechterindiversemateries,BS22mei2014.
45
allesbehalve hand in hand gaat met de vereenvoudiging en de rationalisering van de
bevoegdheidsverdeling.181
94. Nog een onderscheid dient teworden gemaakt voor die situatieswaarin een vrije
beroepervoorwerpisvaneenonderzoeksmaatregelofvanmaatregelentotvaststellingvan
potentiëleinbreukenopBoekXIV.182Indienindieomstandighedenhetberoepsgeheimvan
de vrije beroepsbeoefenaar op losse schroeven komt te staan, dient de bevoegde
tuchtrechtelijke overheid op grond van artikel XV.27 verplicht tussen te komen.183 Dit ter
garantievandebijzonderevertrouwelijkheidsrelatie tussendevrijeberoepsbeoefenaaren
de consument.Watbetreft de activiteiten vande vrije beroependie zouden vallenonder
BoekVI,isartikelXV.27nietvantoepassing.184
3.6 Evaluatievaneenapartboekvoorvrijeberoepsbeoefenaars
95. Tegendeinhoudelijkerichtsnoerenvandecodificatieoefeningin,dieeronderandere
opaanspoordenrepetitieveregelgevingenoverlappingenteschrappen,herneemtBoekXIV
in wezen alle bepalingen van Boek VI185, uitgezonderd die bepalingen die, volgens de
wetgever,voordevrijeberoepersdefactonietrelevantzijn186:
- benaming,samenstellingenetiketteringvangoederenendiensten(art.VI.8e.v.);
- aanduidingvandehoeveelheid(art.VI.11e.v.);
- uitverkopen(art.VI.22e.v.);
- opruimingenofsolden(art.VI.25e.v.);
- overeenkomstenopafstandmetbetrekkingtotfinanciëlediensten(art.VI.54e.v.);
181Ibid;B.PONETenH.LAMON,“Iseenvrijeberoepergeenondernemerzoalseenandere?”,RW2013-2014,nr.15,562;B.ALLEMEERSCHenR.REINGRABER,“Debevoegdheids(her)verdeling”inP.TAELMAN,B.VANLERBERGHEenP.VANORSHOVEN,NieuweJustitie,Antwerpen,Intersentia,2014,68en73.182B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)142-143.183 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)128.184Y.VANDENDRIESSCHE,“Marktpraktijken,consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015”inI.AERTS,J.P.BLUMBERG,L.BRANTS,E.CLAESEN,K.DEBILCK,M.DEHAAS,J.ROCHTUSenY.VANDENDRIESSCHE(eds.),Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)129.185ZieantwoordvanVandeLanotte,Parl.St.Kamer2012-13,doc.53,3018/004,7:“BoekXIVisbijnaeenkopievanboekVI.”186B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)137-138.
46
- openbareverkoop(art.VI.75e.v.);
- gezamenlijkaanbodvanfinanciëlediensten(art.VI.81e.v.);
- verkoopmetverlies(art.VI.116e.v.);
- collectieveconsumentenovereenkomsten(art.VI.118e.v.);
- geregistreerdebenamingen(art.VI.124e.v.).
96. Hoedewetgeverjuisthetonderscheidmaakttussenbepalingendiedefactorelevant
zijn voor vrije beroepers, en andere die voor hen de facto irrelevant zijn, is allerminst
duidelijk.187DebepalingenteromzettingvandeEuropeserichtlijnenterbeschermingvande
consument worden door de wetgever bijna steeds (impliciet) bestempeld als de facto
relevant voor de vrije beroepsbeoefenaars en dienen daarom volgens hem te worden
herhaaldinBoekXIV.
97. Dezezienswijzeisnietvrijvankritiek.DeRaadvanStatemerkteinditverbandopdat
velebepalingen inBoekXIVvoorvrijeberoepennietof inminderematedefacto relevant
zijnennietspecifiekvoordiecategoriezijngeconcipieerd188;zijkomenintegendeelneerop
een vrij letterlijke omzetting van Europese richtlijnen ter bescherming van de consument,
terwijldergelijkeomzettingookalgebeurdeinBoekVI.Tedenkenvaltbijvoorbeeldaande
bepalingen die betrekking hebben op de verkoop van goederen. Ook bepaalde puur
nationale bepalingen werden vanuit Boek VI in Boek XIV hernomen. Men kan zich dus
terechtdevraagstellenofdebepalingenopgenomeninBoekXIVweldegelijkspecifiekvoor
de vrije beroepsbeoefenaar werden ontworpen en of bijgevolg een afzonderlijk, op hen
toegespitst boek, enige meerwaarde biedt. Volgens de Raad van State vormt dergelijk
gedifferentieerd normenapparaat op zich geen juridisch bezwaar, indien het voor de
betrokkenevrijeberoepsbeoefenaarsmogelijkzouzijnom,opeenvoldoenderechtszekere
manier en op grond van behoorlijk afgelijnde bepalingen, uit te maken dat zij voor een
welbepaaldeprestatieonderdezeofgeneregelgevingvallen.189
98. De Raad van State vraagt zich in haar advies terecht af ofmen, en zo ja inwelke
mate, bij de redactie van het ontworpen Boek XIV rekening heeft gehouden met de
187Ibid.188Ibid;Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-13,doc.53,3423/001,110-111.189Adv.RvSnr.53.984/1,5december2013,Parl.St.Kamer2012-13,doc.53,3423/001,110.
47
ontworpeninvoegingvanBoekVIinhetwetboek.190Geletopdealontworpenregelgeving
methetoogopdeomzetting vande richtlijn inzake consumentenrechten inBoekVI, had
volgens de Raad van State een nogmeer specifieke, op beoefenaars van een vrij beroep
toegespitsteregeling,beteropzijnplaatsgeweest.Opdiemanierzoudeverhoudingtussen
Boek VI en Boek XIV duidelijker tot uitdrukking kunnen worden gebracht en zou kunnen
worden vermeden dat wetsbepalingen aan efficiëntie en effectiviteit dreigen te verliezen
naarmatezijminderdienendofirrelevantwordenvoordeteregelenaangelegenheid.
99. EenanderpuntvankritiekwordtgeuitopdestructuurvanBoekenVIenXIVWER.
DezewerdgekopieerdvandeWMPC.Nochtanswerdaleerderaangetoonddatdestructuur
van de WMPC voor verbetering vatbaar was.191 Jammer genoeg heeft de wetgever de
verbetersuggestiesnietwillenvolgen,waardoordegebrekkigeopbouwonverkortgeldtvoor
BoekVI,endusookvoorBoekXIV.Terillustratie192:
- waarom staat de burgerrechtelijke sanctie in geval van oneerlijke b2c
handelspraktijken (art. VI.38 en art. XIV.19) zo ver verwijderd van de
verbodsbepalingeninzakeoneerlijkeb2chandelspraktijken(art.VI.92e.v.enart.XIV.
59e.v.)?;
- waarom staan de algemene precontractuele informatieverplichtingen voor andere
b2c overeenkomsten dan op afstand of buiten verkoopruimten gesloten
overeenkomsten (art. VI.2 en art. XIV.3) zo ver verwijderd van de precontractuele
informatieverplichtingen voor op afstand of buiten verkoopruimten gesloten
overeenkomsten?;
- waarom staat de bepaling dat schriftelijke bedingen in b2c overeenkomsten op
duidelijke en begrijpelijkewijzemoeten zijn opgesteld en de bepaling dat de voor
consument gunstige interpretatie prevaleert in geval van twijfel over de betekenis
vaneenbeding(art.VI.37enart.XIV.18)zoververwijderdvandeverbodsbepalingen
190Ibid.191B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)143;B.KEIRSBILCKenJ.STUYCK,“Eenkritischeanalysevandewetmarktpraktijkenenconsumentenbescherming”,TBH2010,(703)713-714.192B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)143-145.
48
inzakeonrechtmatigebedingeninb2covereenkomsten(art.VI.82e.v.enart.XIV.49
e.v.)?
Men kan zich afvragen of de gemiddelde, redelijk goed geïnformeerde, oplettende en
omzichtige burger de structuur van deze boeken wel begrijpt.193 Een indeling van de
bepalingen in drie categorieën; definities, handelspraktijken en consumentencontracten,
hadduidelijkergeweest.
100. Bovendien kanwordenbetreurddatde lijstenmetdefinities, die specifiek zijn aan
boekenVIenXIVbeidendezelfdenummeringkregentoegewezen(nl.art.I.8).194Daarnaast
draagthetgebrekaanterminologischeeenvormigheidbijdeafbakeningvandepraktijkenen
decontractendiederespectievelijkeboekenbeogentereglementeren,allerminstbijtotde
leesbaarheidvanhetWER.195
3.6.1 Argumenten contra
101. Dedominantezienswijze inderechtsliteratuursteltdateenapartboek,toegespitst
opvrijeberoepsbeoefenarenoverbodigis.Ditstandpuntsluitaanbijdehevigekritiekinde
rechtspraakenrechtsleerdiealjarenheerstomtrentdeafzonderlijkebehandelingvanvrije
beroepers. Ondanks dat het Grondwettelijk Hof de uitsluiting van vrije beroepen uit het
toepassingsgebied van deWMPC meermaals op de vingers tikte196, besloot de Belgische
wetgeveralsnogtevoorzienineenafzonderlijkBoekXIV.
102. Degrootstebezwarenhebbenbetrekkingophetfeitdaterbinnenééngecodificeerd
wetboek gebruik dient te worden gemaakt van het principe lex specialis derogat legi
generali.197DaarnaastwordtdemeerwaardevanBoekXIVtenopzichtevanBoekVIinvraag
gesteld.
193Ibid.194B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)145;B.KEIRSBILCKenJ.STUYCK,“Eenkritischeanalysevandewetmarktpraktijkenenconsumentenbescherming”,TBH2010,(703)717-718;Adv.RvS,nr.47.043/1,Parl.St.Kamer2009-2010,doc.52,2340/001,173.195Inditverbandkanbijvoorbeeldwordenverwezennaardebegrippen‘verkooppunt’en‘verkoopruimte’.Hetisnietduidelijkofdezebegrippenalssynoniemenwordengebruikt.196GwH6april2011,nr.55/2011;GwH15december2011,nr.192/2011;GwH9juli2013,nr.99/2013.197 E. TERRYN, “La transposition de la directive droits des consommateurs en Belgique – champ d’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,385.
49
103. TERRYNenSTEENNOTmerkenterechtopdathetvaststellenvanpertinentecriteria,aan
dehandwaarvantitularissenvanvrijeberoepenkunnenwordenonderscheidenvanandere
ondernemingen, een groot struikelblok blijkt te zijn. Volgens hen toont dezemoeilijkheid
reedsaandatgegronderedenenvooreenverschilinbehandelingafwezigzijn.198
Voorts stellen ze dat de onduidelijke afbakening van het toepassingsgebied van Boek XIV
(supranrs.89t.e.m.94)incombinatiemeteenafwijkingopdealgemenebevoegdheidvan
devoorzitter vande rechtbankvankoophandel voordevordering tot staken inhet kader
van het WER te betreuren valt.199 Zeker nu de bevoegdheid van de rechtbank van
koophandelrecentwerduitgebreidtotallegeschillentussenondernemingen,waarookvrije
beroepen deel van uitmaken (in tegenstelling tot het vroeger gehanteerde begrip
‘handelaars’).Daterwelweerwerdvoorzienineenuitzonderingopdebevoegdheidvande
rechtbankvankoophandelvoordevorderingtotstakenvoorspecifiekeovertredingendoor
dezetitularissenvanvrijeberoepen,maaktdezaaknodelooscomplex.OokGEENSvindtdit
onbegrijpelijk.200
104. TevensbekritiserenTERRYNenSTEENNOThetfeitdatBoekXIVtenopzichtevanBoekVI
een lex specialis creëert binnen één en hetzelfde wetboek. Zij argumenteren dat
beoefenaarsvanvrijeberoepenondernemingenzijnenalsdusdanigonderworpenaanBoek
VI.Ditgegevenmaakteenapartboek,toegespitstopvrijeberoepsbeoefenaarsoverbodigen
strooktoverigensnietmetéénvandebelangrijksteobjectievenvanhetnieuwewetboek:
vereenvoudigingenharmonisatievanhetbestaandwettelijkkader.201OokSTUYCKsluitzich
hierbijaan.202
198R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,8.199R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,10.200K.GEENS,“EnkeleslotbeschouwingenbijeeneerstestudievanhetnieuweWetboekvaneconomischrecht”in B. KEIRSBILCK en E. TERRYN (eds.),HetWetboek van economisch recht: van nu en straks?, Intersentia, 2014,(425)426-427.201R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,10;MvT,Parl.St.Kamer,2012-2013,doc532543/001,9-10.202 J. STUYCK, “Boeken XVI & XVII. Buitengerechtelijke regeling van consumentengeschillen en bijzondererechtsprocedures(i.h.b.vorderingtotstaking)”,inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(341)360;J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)33.
50
105. Zoals hierboven reeds werd toegelicht (supra nr. 95) had de wetgever met de
invoering van Boek XIV voor ogen, de voor de beoefenaars van vrije beroepen de facto
irrelevante bepalingen, niet op hen van toepassing te maken. KEIRSBILCK poneert dat dit
gegeven het bestaan van een apart boek, waarin alleen die bepalingen niet worden
hernomen, niet kan justifiëren.203Hij voegt hieraan toedat, in diematedat de gemaakte
keuzevandewetgeveralvooreenverschil inbehandelingzoukunnenzorgen,menmoet
reflecterenover de vraagof dezenieuwe, relatieveuitsluiting zoveelmakkelijker de toets
aanhet gelijkheidsbeginsel zoudoorstaandande vroegere absoluteuitsluiting.204De vrije
beroepers uit het toepassingsgebied van de voor hen de facto irrelevante bepalingen
uitsluiten,wasvolgenshemeenbeteralternatiefgeweest.OokPONETenLAMON,TERRYNen
GLANSDORFdelendevoorkeurvoordezeoptie.205
106. Ter zake vraagt KEIRSBILCK zich af waarom vrije beroepers er moeite mee zouden
hebbendatdiebepalingen,dievoorhentochdefactoirrelevantzijn,ophenvantoepassing
zouden worden verklaard.206 Het verbod van verkoop met verlies van goederen
bijvoorbeeld,iseenbepalingdievoordevrijeberoepersvangeenbetekenisis.Datdevrije
beroepsbeoefenaarde toepassingervan zouvrezen, slaatdusnergensop. SWENNEN treedt
deze visie bij. Het feit dat bepaalde verkooptechnieken niet gebruikelijk zijn binnen een
bepaaldberoep, kan volgenshemgeenaanleiding geven tothet creëren vaneen volledig
nieuwboek.207Hijverduidelijktdoorhetvoorbeeldtegevenvandereglementering inzake
solden. Deze refereert enkel naar goederen, terwijl activiteiten van vrije
beroepsbeoefenaarshoofdzakelijkdienstenomvatten.Detoepassingvandereglementering
inzakesoldenopbeoefenaarsvaneenvrijberoepzalbijgevolgnietvoorproblemenzorgen.
203B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)139.204B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)140;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)36-37.205B.PONETenH.LAMON,“Iseenvrijeberoepergeenondernemerzoalseenandere?”,RW2013-2014,nr.15,562;E.TERRYN,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champd’applicationpersonnel et exclusions”, REDC 2013, nrs. 3-4, 385; F. GLANSDORFF, “Le code de droit économique et lesprofessionsliberals”inA.TALLON(ed.),Hetnieuwewetboekvaneconomischrecht,Brussel,Larcier,2014,221.206B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)139.207 H. SWENNEN, “De KMO in het handelsrecht en het economisch recht”, in K. REINIERS en M. VANMEENEN,RegelgevingopmaatvanKMO’s,Antwerpen,Intersentia,2013,50.
51
107. TochbestonddebesteenmeesteenvoudigeoplossingervolgensKEIRSBILCKinBoekVI
opalleondernemingenvantoepassingteverklaren,metinbegripvandevrijeberoepers.208
In tegenstelling totdewetgever,diedevrijeberoepersnogsteedsbeschouwtalseen ‘ras
apart’endaaromeenonderscheidenbenaderingnoodzakelijkacht,zietKEIRSBILCKnietinhoe
detoepassingvanBoekVIopvrijeberoepenhunspecifiekekenmerkenenwaardeninhet
gedrang zou kunnenbrengen.Dochontkent hij niet dat er, naast de algemenewetgeving
inzake marktpraktijken en consumentenbescherming, nood kan zijn aan deontologische
regels, die specifieke, strengere reglementering betreffende marktpraktijken en
consumentenbescherming voor vrije beroepen bevatten.209 Dit volgt uit artikel XIV.1, § 1,
eerste lidWER,dat steltdat ‘ditboekvoornamelijkde regelingvanmarktpraktijkenende
bescherming van de consument betreffende de beoefenaars van een vrij beroep beoogt,
onverminderddebijzondereregelsdiehieromtrentzijnvastgesteldvoordeverschillendevrije
beroepen.’. Indien dergelijke bijzondere regels aanwezig zijn, hebben zij voorrang op de
bepalingen van Boek XIV, tenminste, als ze in overeenstemming zijn met het Europees
recht.210
108. Deze argumenten in overweging genomen, gecombineerd met de hierboven
besproken afbakeningsproblemen die Boek XIV WER met zich meebrengt (supra nrs. 89
t.e.m.94),waseenapartwetboek,toegespitstopvrijeberoepsbeoefenaarsm.i. inderdaad
overbodig.Daardewetgeverdoordegemaaktekeuzezijneigenplannentotharmonisatie
envereenvoudigingvanhetbestaandwettelijkkaderdwarsboomt,kanikmeaansluitenbij
deze strekking in de rechtsleer. Met het consumentenrecht als een steeds belangrijker
wordenderechtstakmoetmenbovendienstilstaanbijdeoptiediedeconsumenthetmeest
rechtszekerheidbiedt.Degekozenremediëringdoetdeleesbaarheidenraadpleegbaarheid
vanhetWERallesbehalve tengoede.Hetblijftgissennaarde ratio legisvandezewelerg
Belgischebenadering,zoalsPONETenLAMONterechtstellen.211
208B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)139-140.209 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)37.210B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)141;MvT,Parl.St.Kamer,2013-2014,doc533423/001,22.211B.PONETenH.LAMON,“Iseenvrijeberoepergeenondernemerzoalseenandere?”,RW2013-2014,nr.15,562.
52
3.6.2 Argumenten pro
109. Ondanksdatdedominantestrekkinginderechtsliteratuurpleitvooreenafschaffing
van dit apart boek, gewijd aan de vrije beroepsbeoefenaars, blijken er toch een beperkt
aantalvoorstanderstezijn.
110. BAESreikteenpaarargumentenaan,diehetbehoudvanBoekXIVWERtrachtente
rechtvaardigen. Zo stelt hij dat Boek XIV geen noodzaak was, maar de verdienste heeft
tegemoet te komen aan bepaalde bezorgdheden binnen een aantal beroepsgroepen.212
Daarnaast meent hij dat er met Boek XIV nauwelijks schade wordt aangericht en dat
uiteindelijk voor de beoefenaars van vrije beroepen en de andere ondernemingenmin of
meerhetzelfdewettelijkkadergeldt.Volgenshemmoeterniettesnelgeoordeeldworden;
dewetgeverstreefdehierduidelijkeencompromisnaenbovendienwerdendebelangrijkste
grondwettelijkebezwarenendebezwareninzakedenalevingvanhetEuropeesrechtuitde
weggeruimd.
111. Uiteraard reageert ook de FVIB enthousiast over de gemaakte keuze van de
wetgever.‘Methetaparteboekvoorvrijeberoepenerkentderegeringdeeigenheidvande
vrije beroepen en garandeert hun onafhankelijkheid, deontologie en maatschappelijke
meerwaarde’,aldusJanSap,secretaris-generaalvandeFVIB.213Eenapartboekwordtdoor
hengezienalseensymbool,eentrofeeook.214Bovendienzoudenieuwe,positievedefinitie
van een vrije beroepsbeoefenaar de transparantie ten aanzien van patiënten en cliënten
optimaliseren; ‘Consumentenwetennu eindelijkwie een vrije beroeper is enwie niet.Dat
geefthendegarantieopkwaliteit’.215
212T. BAES, “Boek6WER:marktpraktijkenenconsumentenbescherming: strevennaareenmaximaalbehoudvandeWMPC”,TBH2014,(757),773.213www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=406353.214B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)137;E.TERRYN,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champd’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,387.215www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=406353.
53
Hoofdstuk4.DeeffectieveimpactvanBoekXIVWER
112. In voorgaande studies werd de ongrondwettigheid van de uitsluiting van vrije
beroepsbeoefenaars uit het toepassingsgebied van de WMPC, zoals in hoofdstuk 1
uiteengezet,reedsgrondigonderzocht.Wattotnutoenogonbekendterreinis,isdesituatie
expost.Vandaardathetessentieel iseenbliktewerpenopdeverdereimplicatiesdiehet
constructvandehuidigeregelgevingvoordevrijeberoepsbeoefenaarkanhebben,oponder
anderederelatiemetdeconsument.
113. Omde impactvanBoekXIVWERopde relatie tussenvrijeberoepsbeoefenaarsen
consumenten te kunnen nagaan, dient dewetgeving die voor de invoeging van Boek XIV
WER van toepassing was op vrije beroepers, nl. de WVB, te worden vergeleken met de
bepalingen die vandaag vervat liggen in Boek XIVWER en van toepassing zijn op de vrije
beroepersvoordeintellectuele,kenmerkendeprestatiesdiezijleveren.
4.1RelevanteEuropeseRichtlijnen
114. Het consumentenrecht wordt in België steeds meer beïnvloed door Europese
regelgeving. Dit vooral wat betreft de regelen inzake marktpraktijken en
consumentenbescherming. De Richtlijn Consumentenrechten en de Richtlijn Oneerlijke
Handelspraktijkenzijnhiervanhetlevendigevoorbeeld.Gezienhunbelangwordenzehierna
korttoegelicht.
4.1.1 De Richtlijn Consumentenrechten
115. De nieuwe Richtlijn Consumentenrechten, die kadert in de herziening van het
consumentenacquis, legt de klemtoon op de vereenvoudiging en harmonisatie van het
wetgevende kader voor op afstand en buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten
(voordebeoefenaarvaneenvrijberoepwordtinBoekXIVgesprokenvande‘gebruikelijke
plaats van beroepsuitoefening’, in plaats van ‘verkoopruimte (infra nr. 122)) tussen
ondernemingen en consumenten (supra nr.10).216 Op deze manier zou een eengemaakt
regimevanconsumentenrechtentotstandkomen,waardoorhetconsumentenvertrouwen
216J.GODDAER,“DeRichtlijnConsumentenrechten.GevolgenvoordeWMPCendeWetElektronischeHandel”,DCCR2012,nr.95,(7)7;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,7.
54
indeinternemarkteenboostzoukrijgen.217Deaandeconsumentteverschaffeninformatie
alsook het herroepingsrecht wordt voor deze twee soorten van overeenkomsten
geharmoniseerd.Zodoendewordende tweeoude richtlijnenbetreffendeovereenkomsten
opafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomstenvervangen.218
116. Bovendien stelt de richtlijn ook minimale regels vast betreffende te verschaffen
informatie voor andere overeenkomsten dan overeenkomsten op afstand en buiten
verkoopruimten.219Daarnaastbevatzeookbepalingendiehandelenoverdeuitvoeringen
andereaspectenvanovereenkomsten,die geldenvooralleovereenkomsten,ongeachtde
wijzewaaropzewerdenaangegaan.220Hetgaathieronderandereoverregelenbetreffende
risico-overgang, gebruik van een betaalmiddel, communicatie per telefoon en extra
betalingenbovendevergoedingvandecontractuelehoofdverbintenis,…
117. Zoals aan het begin van dit werkstuk reeds vermeld (supra nr. 10), is de Richtlijn
Consumentenrechten gebaseerd op het principe vanmaximale harmonisatie,wat inhoudt
datdelidstateninhunnationalewetgevinggeenbepalingenmogeninschrijvendieafwijken
vandebepalingenvanderichtlijn, tenzij inderichtlijnzelfandersbepaaldzouzijn (art.4).
Ookindiesituatiewaarindenationalebepalingendeconsumentextrazoudenbeschermen
tenopzichtevanderichtlijn,geldtditverbod.221Bovendienkanviacontractuelebepalingen
nietwordenafgewekenvandebeschermingdiederichtlijnbiedt,aangezienartikel24stelt
datdebepalingenvanderichtlijndwingendvanaardzijn.222Viahetprincipevanmaximale
harmonisatie wil men een echte interne markt realiseren waarbij een hoog
beschermingsniveau voor de consument in het vaandel wordt gedragen en een grotere
juridischezekerheidvoorzowelconsumentenalsondernemingenwordtgecreëerd.223
118. DeomzettingvandeRichtlijnConsumentenrechtengebeurde in tweeverschillende
boeken; ten aanzien van vrije beroepers, in Boek XIV WER ‘Marktpraktijken en
217M.DESOMERenB.BALLESTIER,“DenieuweRichtlijnConsumentenrechteninhetkort”,DCCR2011,nr.92-93,245; C. TWIGG-FLESNER, “The Impact of the Consumer Rights Directive (2011/83/EU) on Consumer SalesContracts”,RAE2012,(563)563.218Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,8.219Ibid.220Ibid.221A.DIERICK,“DeEuropeseRichtlijnConsumentenrechten.Richtlijn2011/83/EUendeimpactopdeBelgischeWetMarktpraktijken,N.K.W.2014,(3)3-4.222Ibid.223Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,10;E.TERRYN,“DistancesellinganddoorstepsellingaftertheadoptionoftheConsumerRightsDirective–morepatchwork?”,RAE2012,(525)525;
55
consumentenbeschermingbetreffendedebeoefenaarsvaneenvrijberoep’,tenaanzienvan
andere ondernemingen (m.i.v. vrije beroepen voor alle prestaties die geen ‘kenmerkende
intellectueleprestatie’zijn), inBoekVI.224Bij interpretatiemoeilijkhedenvormtdeLeidraad
voor de interpretatie van de richtlijn225, bekendgemaakt door het Directoraat Generaal
Justitie eenhandig instrument.Weldient inhet achterhoofd tewordengehoudendatdit
document niet juridisch bindend is. Enkel het Hof van Justitie kan het EU-recht op
gezaghebbendewijzeuitleggen.226
4.1.2 De Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken
119. Zoalsreedswerduiteengezet(supranr.8),herneemtBoekVIvooreengrootdeelde
bepalingen van de WMPC, die de omzetting vormden van de Richtlijn inzake Oneerlijke
Handelspraktijken.MetdeinvoeringvanBoekXIVWER,dathaasteenkopievormtvanBoek
VIWER,werddeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijkenookomgezet tenaanzienvanvrije
beroepsbeoefenaars.Ditwasnodig,aangeziendeWVBnooitwerdaangepastteromzetting
vandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken(supranr.15).227OndankshetfeitdatBoekVI
deWMPC haast ongewijzigd overneemt, bevat het een aantal belangrijkewijzigingen ten
opzichte van de WMPC, die vooral het gevolg zijn van de omzetting van de Richtlijn
2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten.228
120. Dezerichtlijnis,netzoalsdeRichtlijnConsumentenrechten,gesteundophetprincipe
vanmaximaleharmonisatie(art.4).Derichtlijnisvooralvanbelangomwillevandeopname
vaneenzwarte lijstwaarin,opexhaustievewijze,31handelspraktijkenwordenopgesomd
die onder alle omstandigheden als oneerlijkworden beschouwd.229 Gezien hetmaximale
harmonisatiekarakter van de richtlijn, is het de Belgische wetgever verboden
handelspraktijken die onder alle omstandigheden als oneerlijkeworden beschouwd op te
224E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)124.225DGJUSTITIE,LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014.226LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,1.227 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)37-38.228 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)23.229J.STUYCK,“Denieuwerichtlijnoneerlijkehandelspraktijken.Gevolgenvoordewetopdehandelspraktijken.”,TBH2005/9,(901)911.
56
nemen indenationalewetgeving,alsdiealszodanignietvoorkomenopdezwarte lijst.230
TochbevathetWERenkelebepalingendienietofvermoedelijknietverenigbaarzijnmetde
RichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken.
121. Het toepassingsgebied van voormelde richtlijn wordt in artikel 3 beperkt tot
oneerlijkehandelspraktijkenvanondernemingenjegensconsumenten(B2C).Bijgevolgvallen
enkel die bepalingen die uitsluitend de bescherming van ondernemingen vooropstellen
buitenhettoepassingsgebiedvanderichtlijn.231
4.2.NieuwedefinitiesinBoekXIVWERteromzettingvandeRichtlijnConsumentenrechten
122. Als gevolg vandeomzetting vandeRichtlijnConsumentenrechten ten aanzien van
vrijeberoepers,werdeneenaantalnieuwedefinitiesingevoerdinBoekI,titel2,hoofdstuk5
WER; volgens specificaties van de consument vervaardigde goederen, buiten
verkoopruimten gesloten overeenkomsten, verkoopruimte, verkoopovereenkomst,
dienstenovereenkomst, digitale inhoud, commerciële garantie en aanvullende
overeenkomst.232Daarnaastwerdeneenaantalaanhetberoepvanbeoefenaarvaneenvrij
beroep, specifieke definities, toegevoegd.233 De wetgever wil rekening houden met de
karakteristiekendieeigenzijnaandeuitoefeningvaneenvrijberoepenopteerdeerdaarom
voor een aantal begrippen te vervangen. Zo werd het begrip ‘verkoopruimte’ vervangen
door ‘gebruikelijke plaats van beroepsuitoefening’ en ‘buiten verkoopruimten gesloten
overeenkomst’ door ‘buiten de gebruikelijke plaats van beroepsuitoefening gesloten
overeenkomst’.234
4.3ToepassingsgebiedBoekXIVWERinvergelijkingmethettoepassingsgebiedvandeRichtlijnConsumentenrechten
123. Inartikel3, lid3vandeRichtlijnConsumentenrechtenwordendeovereenkomsten
opgesomdwaaropderichtlijnnietvantoepassingis.AndersdanvoorBoekVIhetgevalwas,
230E.TERRYN,“Richtlijnoneerlijke‘B2C’handelspraktijkenaangenomen”,DCCR2005,nr.68(98)99.231J.STUYCK,“Denieuwerichtlijnoneerlijkehandelspraktijken.Gevolgenvoordewetopdehandelspraktijken.”,TBH2005/9,(901)911-912.232Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,7.233Ibid.234Ibid.
57
heeft de wetgever van deze uitsluitingen gebruik gemaakt om een aantal
omzettingsbepalingen in Boek XIV niet van toepassing te verklaren op notarissen,
gerechtsdeurwaardersenadvocaten.235
Artikel 3, lid 3, i) van de Richtlijn Consumentenrechten bepaalt dat de richtlijn niet van
toepassing is op ‘overeenkomstendie overeenkomstig dewetten van de lidstatenworden
opgesteld door een openbaar ambtenaar, die volgens dewet onafhankelijk en onpartijdig
moet zijn en die door het verstrekken van uitgebreide juridische informatie dient te
verzekerendatdeconsumentdeovereenkomstalleennazorgvuldigjuridischberaadenmet
kennis van de juridische reikwijdte ervan sluit.’. In artikel XIV.2 WER werd van deze
uitsluitingsmogelijkheid gebruik gemaakt voor de notarissen en de gerechtsdeurwaarders.
Echter, men kan zich afvragen of deze uitsluiting noodzakelijk was. Voor wat betreft
activiteitendienietalseeneconomischeactiviteitkunnenwordenbeschouwd,wordenvrije
beroepen immers niet als ondernemingen gekwalificeerd.236 Vermits activiteiten in de
uitoefening van een openbaar ambt geen economische activiteiten uitmaken, zou men
bijgevolgkunnenstellendatBoekXIVWERindiehypothesesowiesonietvantoepassingzou
zijn.
Daarnaast bepaalt de richtlijn in artikel 3, lid 3, a) dat ze ook niet van toepassing is op
‘overeenkomsten betreffende sociale dienstverlening,met inbegrip van sociale huisvesting,
kinderzorg en ondersteuning van gezinnen of personen in permanente of tijdelijke nood,
waaronder langdurigezorg.’. Inoverweging29vanderichtlijn leestmendatondersociale
diensten ook die diensten worden verstaan ten behoeve van mensen die bijzonder
kwetsbaar zijn of een laag inkomen hebben.237 De wetgever is van mening dat ook
rechtsbijstandverleenddooreenadvocaathierondervalt.238OokindezesituatiezouBoek
XIVWERdusnietvantoepassingzijn,alzijndemeningenomtrentdevraagofrechtsbijstand
verleenddooreenadvocaateensocialedienstuitmaakt,verdeeld.239
235B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)153.236Ibid.237Ibid.238Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,21-23.239BoekenVIenXIV,p.154;E.TERRYN,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champd’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,380.
58
4.4NieuwebepalingenvanBoekXIVtenaanzienvanvrijeberoepsbeoefenaars;impactopderelatiemetdeconsument
124. Inwatvolgtwerdde structuurvanBoekXIVWERovergenomen.Debedoelingvan
dezemasterproefisnategaanwelkebepalingenvanBoekXIVWER,invergelijkingmetde
WVB,nieuwzijntenaanzienvanvrijeberoepsbeoefenaars,wathunimpactisenhoezede
relatiemetdeconsumentpositiefofnegatiefkunnenbeïnvloeden.Enkeldiebepalingendie
effectiefnieuweverplichtingenmetzichmeebrengenofvanbelangzijninderelatiemetde
consument, zullen worden besproken. Nu Boek XIV en Boek VI nagenoeg elkaars
spiegelbeeld vormen, kan men de gelijkluidende bepaling van de hieronder besproken
artikelen,steedsterugvindeninBoekVIWER.
I. Informatieaandeconsument
4.4.1 Algemene precontractuele informatieverplichting
125. Ter omzetting van artikel 5 van de Richtlijn Consumentenrechten werd voor vrije
beroepsbeoefenaarseenalgemeneprecontractuele informatieverplichting ingeschreven, in
artikel XIV.3WER. Dit betekent een hele omwenteling voor de vrije beroepsbeoefenaars,
want onder de WVB bestond dergelijke algemene precontractuele informatieverplichting
immersniet.240
126. De werkingssfeer van artikel XIV.3 betreft, zoals artikel VI.2, alle verkoop- en
dienstenovereenkomsten die geen op afstand of buiten de gebruikelijke plaats van de
beroepsuitoefeninggeslotenovereenkomstenzijn.RekeninghoudendmetdeartikelXIV.2,
§2, geldt de algemene precontractuele informatieverplichting niet voor overeenkomsten
opgesteld door een notaris of door een gerechtsdeurwaarder in hun hoedanigheid van
openbaar ambtenaar (supra nr. 123). Ook overeenkomsten met betrekking tot juridische
bijstanddooreenadvocaatzoudenvolgensdewetgeveruitgeslotenzijn.241
240B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)154;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)53.241B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)154;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,17.
59
127. De algemene precontractuele informatieverplichting dwingt de vrije
beroepsbeoefenaars voortaan omop duidelijke en begrijpelijkewijze bepaalde informatie
aan de consument te verstrekken, alvorens de consument wordt gebonden door een
overeenkomst waarvoor de algemene precontractuele informatieplicht geldt.242 De te
verstrekkeninformatieisomvangrijkenwordtgedetailleerdopgesomdinartikelXIV.3:
‘1° de voornaamste kenmerken van het product, op een wijze die is aangepast aan het
gebruiktecommunicatiemiddelenaanhetbetrokkenproduct;
2° de identiteit van de beoefenaar van een vrij beroep, onder meer zijn
ondernemingsnummer,hetgeografischeadreswaarhijgevestigdisenzijntelefoonnummer;
3°detotaleprijsvanhetproduct,metinbegripvanallebelastingen,enalledienstendiedoor
deconsumentverplichtmoetenwordenbijbetaald,of,alsdoordeaardvanhetproductde
prijsredelijkerwijsnietvoorafkanwordenberekend,demanierwaaropdeprijsmoetworden
berekend,en,desgevallend,alleextrakostenof,indiendezekostenredelijkerwijsnietvooraf
kunnen worden berekend, in ieder geval het feit dat er eventueel dergelijke extra kosten
verschuldigdkunnenzijn;
4° desgevallend, de wijze van betaling, levering, uitvoering, de termijn waarbinnen de
beoefenaar van een vrij beroep zich verbindt het product te leveren en het beleid van de
beoefenaarvaneenvrijberoepinzakeklachtenbehandeling;
5°naasteenherinneringaanhetbestaanvandewettelijkewaarborgvanconformiteitvan
de goederen, desgevallend het bestaan en de voorwaarden van diensten na verkoop en
commerciëlegaranties;
6° desgevallend, de duur van de overeenkomst, of, wanneer de overeenkomst van
onbepaaldeduurisofautomatischverlengdwordt,devoorwaardenvoorhetopzeggenvan
deovereenkomst;
7° desgevallend, de functionaliteit van digitale inhoud, met inbegrip van toepasselijke
technischebeveiligingsvoorzieningen;
242B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)154;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)53;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,23-24.
60
8° desgevallend, de relevante interoperabiliteit van digitale inhoud met hardware en
softwareenanderedienstenwaarvandebeoefenaarvaneenvrijberoepopdehoogteisof
redelijkerwijskanwordenverondersteldopdehoogtetezijn.
9° desgevallend, het feit dat bij het aangaan van de overeenkomst het totaalbedrag dat
door de consument dient te worden betaald, wordt afgerond naar het dichtstbijzijnde
veelvoudvan5centovereenkomstigdeartikelenXIV.8/1enXIV.8/2.’
Enkel die informatie die reeds kan worden afgeleid uit de context, dient men niet van
tevoren mee te delen. Dit betreft bijvoorbeeld de identiteit en het adres van een
onderneming, wanneer de consument zich in de gebruikelijke plaats van de
beroepsuitoefeningbevindt.243
128. Datdehierbovenopgesomdeinformatieopduidelijkeenbegrijpelijkewijzedientte
worden verschaft, betekent volgens de memorie van toelichting dat de vrije
beroepsbeoefenaarrekeningmoethouden‘metdespecifiekenodenvandeconsument,die
door hun mentale, lichamelijke, of psychologische handicap, hun leeftijd of hun
goedgelovigheidbijzonderkwetsbaarzijnopeenmanierdievandebeoefenaarvaneenvrij
beroep redelijkerwijs kon worden verwacht te voorzien.’244. De vrije beroepsbeoefenaar
moetechterweloplettendzijnenervoorzorgendateropdezemaniergeenverschillende
niveausvanconsumentenbeschermingwordengecreëerd.245
129. Artikel 5, lid 4 van de Richtlijn Consumentenrechten laat aan de lidstaten de
mogelijkheid om voor overeenkomsten waarop dit artikel van toepassing is, aanvullende
verplichtingeninzakeprecontractueleinformatieinteschrijvenoftehandhaven.InBoekXIV
werd,integenstellingtotBoekVI,geengebruikgemaaktvandezemogelijkheid.
130. De impact die deze nieuwe verplichting voor de vrije beroepsbeoefenaarmet zich
meebrengtmagnietwordenonderschat.Voordeadvocaatbijvoorbeeld, impliceertartikel
XIV.3,3°dathijvoortaannietlangerkanwachtentoteenzaakbeëindigdis,vooraleerhijde
berekeningsmethodevanzijnhonorariumkenbaarmaakt, zelfsnietwanneerhijdatbijde
243B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)154-155;LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,21.244Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,24.245Ibid;LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,20;overweging34Richtlijnconsumentenrechten.
61
latereconcreteafhandelingmetbillijkegematigdheidzoudoen.246Vroegerechter,washet
honorarium dat door advocatenwerd gevraagd het gevolg van een partijbeslissing.247 Op
grondvanartikel446terGer.W.haddewetgeveraandeadvocaatdebevoegdheidverleend
om zelf zijn ereloon tebegroten.Hetwordtniet langer getolereerddat een advocaat zijn
cliënt-consumentvoorafgeenenkeleinformatiezouverschaffenoverzijnhonorariumende
doorhemaangerekendekosten,ofoverdemanierwaaropzijnhonorariumenkostenzullen
wordenberekend.248
131. Weldientterzaketewordenopgemerktdatdewetgeveraanvaardtdathetvooreen
vrije beroepsbeoefenaar vaak moeilijk is op voorhand in te schatten hoe omvangrijk zijn
opdracht zal zijn, aangezien zij in beginsel geen homogene diensten249 verstrekken.250
Bijgevolgzaldeverplichtingomvantevoreneenexacteprijsaanteduidenvoorbeoefenaar
van een vrij beroep eerder uitzonderlijk zijn. Echter, dit ontslaat hen niet van hun
verplichtingomdemanierwaaropdeprijszalwordenberekendkenbaartemaken.
132. Daar die informatie vooraf dient tewordenmeegedeeld, zal de consument o.a. in
staat zijn een realistische inschatting van de kostprijs te maken.251 De algemene
precontractuele informatieverplichting strekt ertoede consument van tevorenduidelijk te
informerenoverdegevolgenvanhetsluitenvandeovereenkomst,zodathijmetkennisvan
zaken kan beslissen om zich al dan niet te verbinden. In die zin komt het de
consumentenbeschermingzekertengoede.
4.4.2 Bepalingen inzake benaming, samenstelling, etikettering en aanduiding van hoeveelheden van goederen
133. De memorie van toelichting merkt op dat de regels inzake de benaming, de
samenstelling,deetiketteringendeaanduidingvandehoeveelhedenvangoederen, zoals
vermeld in de hoofdstukken 3 en 4 van Titel 2 van Boek VI van toepassing zullen zijn op
246H.LAMON,“AdvocatenhonorariumenWetboekEconomischRecht”,NJW2015,(378)382-383.247I.VANDEVELDE,“Laatdeinformatieplichtdepartijbeslissingovereind?”,D&T2016,(53)53-54.248H.LAMON,“AdvocatenhonorariumenWetboekEconomischRecht”,NJW2015,(378)382.249InartikelI.8,1°WERwordenhomogenedienstenomschrevenals‘alledienstenwaarvandeeigenschappenendemodaliteitenidentiekofgelijkaardigzijn,ongeachtondermeerhetogenblik,deplaatsvanuitvoering,dedienstverstrekkerofdepersoonvoorwiezebestemdzijn’.250Ibid;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,12-13.251H.LAMON,“AdvocatenhonorariumenWetboekEconomischRecht”,NJW2015,(378)382.
62
beoefenaars van vrije beroepen.252 Althans, voor zover zij activiteiten uitoefenen die niet
kunnen worden gekwalificeerd als intellectuele prestaties die kenmerkend zijn voor deze
beroepen.
4.4.3 Prijsaanduiding
134. In tegenstelling totwat in deWVB het gevalwas, bevatten de artikelen XIV.4 e.v.
voortaanwelbepalingeninzakeprijsaanduiding.253ArtikelXIV.4,§2bijvoorbeeld,datbepaalt
dat‘elkebeoefenaarvaneenvrijberoepdieaandeconsumenthomogenedienstenaanbiedt,
deprijshiervanschriftelijk,leesbaar,goedzichtbaarenondubbelzinnigaanduidt.’.
135. Zoals reeds uiteengezet (supra nr. 131) verstrekken vrije beroepsbeoefenaars in
beginselgeen‘homogenediensten’,waardoorhetvoorhenmoeilijkisopvoorhanddeprijs
aan te geven, aangeziendeomvang vanhunopdracht niet voorzienbaar is.254 Bijgevolg is
dezeverplichtingookhiereerderuitzonderingdanregel.255Tochwerdhetartikelbehouden.
De wetgever wil hiermee anticiperen op eventuele evoluties in het kader van de
dienstenverstrekking door de beoefenaars van vrije beroepen.256 Wie weet wordt het
verstrekken van homogene diensten door vrije beroepers in de toekomst een alledaagse
praktijk.
136. Ook in dit geval komt deze nieuwe bepalingen de consumentenbescherming in de
relatiemeteenvrijeberoepsbeoefenaartengoede.Deimpactervanisimmersbeperkt,daar
opdedagvanvandaagvrijeberoeperszogoedalsgeenhomogenedienstenverstrekken.De
bepalingzaldusslechtsuitzonderijktoepassingvinden.
252Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,26.253B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)156-157;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015, (23)53;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,53-54.254B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)156;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,12en26.255Ibid.256Ibid.
63
4.4.4 Vergelijkende reclame
137. Ophetvlakvandevergelijkendereclamezijnergeenfundamentelewijzigingenterug
te vinden. De WVB bevatte ook al bepalingen inzake vergelijkende reclame. Deze lagen
vervat inartikel6,§§1-2WVBenwerdenovergenomen inartikelXIV.9,§§1-2WER.Het
enigemerkbareverschilzitinhetfeitdat,opgrondvanartikelXIV.9,§3WER,deKoning,na
advies van de betrokken beroepsregulerende overheden, de vergelijkende reclame kan
verbiedenofbeperken,voorzoverditnodigisomdewaardigheidendedeontologievande
betrokken vrije beroepen te vrijwaren.Onder deWVBwerd deze taak in eerste instantie
toegekendaandeberoepsregulerendeoverhedenzelf(art.6,§4WVB).Enkelwanneerdeze
niet bestonden voor het betrokken vrij beroep, kon de Koning tussenkomen (art. 6, § 5
WVB).257
138. Aangeziendebepalingeninhoudelijkdezelfdezijn,veranderteropditvlaknietveel
voor de vrije beroepsbeoefenaren. Door de voorwaarden op te noemen waaraan
vergelijkende reclame moet voldoen opdat ze geoorloofd zou zijn en elke vorm van
misleidendereclameteverbieden,wordtdeconsumentbeschermd.
4.4.5 Promoties inzake prijzen
4.4.5.1 Aankondiging van prijsverminderingen
139. DeWVBbevattegeenbepalingeninzakedeaankondigingvanprijsverminderingen,in
tegenstellingtotBoekXIV(artikelenXIV.10e.v.).Hieruitkanmenafleidendatdewetgever
deze bepalingen blijkbaar ook voor vrije beroepers de facto relevant acht.258 Nochtans
brengtdememorievantoelichtinggeenverduidelijkingenhieromtrent.
140. Deimpactvoorvrijeberoepsbeoefenaarsisevenwelonbestaand.Inrandnummers61
e.v. werd reeds toegelicht dat België door het Hof van Justitiewerd veroordeeldwegens
gebrekkigeomzettingvandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken.Inhetzelfdearrestwerd
257B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)156-157.258B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)157; F. GLANSDORFF, “Le code de droit économique et les professions liberals” in A. TALLON (ed.),Het nieuwewetboekvaneconomischrecht,Brussel,Larcier,2014,229.
64
ook geoordeeld dat de Belgische regels inzake aankondigingen van prijsverminderingen
(artikelen 20 e.v.WMPC, die werden hernomen in de artikelen VI.18 e.v. en XIV.10 e.v.)
onverenigbaar zijn met de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken.259 De aankondiging van
prijsverminderingenwasinonslandtestrenggereglementeerd.DaarhetHofvanJustitiede
aankondiging van prijsverminderingen kwalificeert als een handelspraktijk260,261, is de
Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken van toepassing.262 De richtlijn is gebaseerd op het
principe van maximale harmonisatie. Bijgevolg mogen de nationale bepalingen van de
lidstaten er niet van afwijken, ook al zouden ze een hoger niveau van
consumentenbescherminggaranderen.Degeviseerdebepalingenbeoogdendeconsument
nógbetertebeschermentegenbepaaldemisleidendeprijspraktijkendanderichtlijn,door
degenoemdeaankondigingenperseteverbieden.263Dezeaankondigenwordenechterniet
per se verbodendoorde zwarte lijst vande richtlijn,waardoordeBelgische regels inzake
aankondigingenvanprijsverminderingonverenigbaarwarenmetdegenoemde richtlijn en
onvermijdelijkdiendentewordengeschrapt.DeartikelenXIV.10e.v.werdenopgeheven.264
141. HetwaseenstrategischekeuzevandeBelgischewetgeveromdezebepalingenopte
nemenindetitel ‘Informatieaandemarkt’.Opdezemanierwerdgetoonddatderegelen
niet als een handelspraktijkwerden opgevat.265Uit hetgeen in de vorige alinea (supra nr.
140)werduiteengezetblijktevenweldatdewetgevernietinzijnopzetisgeslaagd.
4.4.5.2 Titels die recht geven op terugbetaling of prijsvermindering
142. AndersdandeWVB,bevatBoekXIVnubepalingen inzaketitelsdierechtgevenop
terugbetalingofprijsvermindering(artikelenXIV.14e.v.).Opnieuwwerdindememorievan
259 HvJ 10 juli 2014, C-421/12, Commissie t. België, para. 79; J. STUYCK, “Marktpraktijken enconsumentenbescherming ook voor vrije beroepen” in J. ROESEMS en VLAAMS PLEITGENOOTSCHAP (eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)25.260HvJ30juni2011,C-288/10,Wamot.JBC.261Voorvrijeberoepsbeoefenaarswordthetbegrip‘handelspraktijk’inBoekXIVWERsystematischvervangendoorhetbegrip‘beroepspraktijk’(infranr.223).262 I. VOGELAERE, “Wetgever versoepelt Belgische regels voor aankondigingen van prijsverminderingen.”, DeJuristenkrant 2015, nr. 317, (6) 6; R. STEENNOT en P. GEERTS, “De implementatie van de Richtlijn OneerlijkeHandelspraktijkeninBelgiëenNederland”,TPR2011,(677)687.263B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)158.264Dezeartikelenwerdenmetingangvan9november2015opgehevenbijwetvan26oktober2015.265 STEENNOT en P. GEERTS, “De implementatie van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken in België enNederland”,TPR2011,(677)687.
65
toelichtinggeenmeldinggemaaktvandebeweegredenen.266M.i.kunnendezebepalingen
nietalsdefactorelevantwordenbeschouwdvoordevrijeberoepsbeoefenaars.
II. Overeenkomstenmetconsumenten
4.4.6 Algemene bepalingen
4.4.6.1 Interpretatie in het voordeel van de consument
143. In artikel XIV.18WERwerdartikel 9WVBhernomen.Dit artikel bevatde regeldat
een overeenkomst bij twijfel in het voordeel van de consument moet worden
geïnterpreteerd.267 Een nieuw element dat werd toegevoegd is dat een overeenkomst
tussen een beoefenaar van een vrij beroep en een consument onder meer kan worden
geïnterpreteerd aan de hand van de beroepspraktijken die er rechtsreeks verband mee
houden(art.XIV.18,§2, lid2). Indieneenadvocaatbijvoorbeeldgeenduidelijkefinanciële
afsprakenzoumakenmetzijncliënt-consument,danzouhijintoepassingvanditartikelhet
risicokunnenlopengeenvergoedingteontvangenvoorzijngeleverdediensten.268
144. Dezebepalingspoortvrijeberoepsbeoefenarenaanom inovereenkomstenmetde
consument steeds voldoende duidelijk te zijn. Op deze manier worden consumenten
beschermdtegenbepalingendievaagzijnenopdubbelzinnigewijzezoudenkunnenworden
geïnterpreteerd.
4.4.6.2 Sanctie voor oneerlijke beroepspraktijken en niet-gevraagde levering
145. Artikel XIV.19, lid 1 en 2 WER bevat een drastische civielrechtelijke sanctie voor
overeenkomstendie ten gevolge vanoneerlijkeberoepspraktijkenwerdengesloten269: ‘de
consumentkandeterugbetalingvandebetaaldebedrageneisenbinneneenredelijketermijn
266B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)168.267B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)169.;J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)25.268I.VANDEVELDE,“Laatdeinformatieplichtdepartijbeslissingovereind?”,D&T2016,(53)61.269J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)25.
66
vanaf het ogenblik waarop hij kennis had of hoorde te hebben van het bestaan van de
oneerlijkeberoepspraktijk,zonderteruggavevanhetreedsgeleverdeproduct.’.Bijdeergste
vormenvanoneerlijkeberoepspraktijken(artikelenXIV.67,12°,16°en17°enXIV.70,1°,2°
en8°) isdesanctieautomatisch.270Hetgaathierbijvoorbeeldomhetbedrieglijkbeweren
dateenproductziekten,gebrekenofmisvormingenkangenezen.271Bijanderevormenvan
oneerlijkeberoepspraktijken(artikelenXIV.60totXIV.62,XIV.67,1°tot11°,13°tot15°,18°
tot 23°, en artikel XIV.70, 3° tot 7°) beschikt de rechter over een beoordelingsmarge. De
rechter kan zijn appreciatiebevoegdheid bijvoorbeeld gebruiken indien het gaat om het
bewereneengedragscodetehebbenondertekend,wanneerditniethetgevalis.272
146. Artikel XIV.19, lid 3WERbepaalt dat ‘in geval van niet-gevraagde levering, aan de
consument, de consument in elk geval is vrijgesteld van betaling van de prijs en van elke
anderetegenprestatie.’.
DeWVB bevatte geen gelijkluidende bepalingen. Dezewet was namelijk nooit aangepast
geweestaandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken(supranr.15).Metdeinvoegingvan
BoekXIVWER,dato.a.deRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijkenomzettenaanzienvanvrije
beroepsbeoefenaars,isditprobleemvandebaan.NuBoekXIVWERomzettingsbepalingen
van deze richtlijn bevat, dienden ook de overeenkomstige sanctieregelingen, zoals
opgenomeninBoekVIWER,tewordenvoorzien.273
147. De ernst van de sancties, bepaald in artikel XIV.19 WER, zal de vrije
beroepsbeoefenaar stimuleren om geen overeenkomsten met consumenten te sluiten
ingevolgeoneerlijkeberoepspraktijkenenomniet-gevraagde leveringentevermijden.Ook
dit artikel is zeer consumentvriendelijk en kadert in een hoog beschermingsniveau voor
consumenten.
270Ibid.271Art.XIV.67,17°.272Art.XIV.67,1°.273B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)169;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)45.
67
4.4.6.3 Verbod op gebruik van de wisselbrief
148. Artikel XIV.20 WER verbiedt, onverminderd bijzondere reglementeringen die het
uitdrukkelijk toelaten,debeoefenaarvaneenvrijberoepdeconsumenteenwisselbrief te
latenondertekenen,omdezelaatstedebetalingvanzijnverplichtingentelatenbelovenof
waarborgen.IndeWVBwasditverbodnietopgenomen.274
149. Ditverbodstreefternaarhetwerkenmeteenwisselbriefvollediguitteschakelenin
relatiesmetconsumenten.275Eenuiteenzettingoverdewerkingvandewisselbriefgaathet
bestek vandezemasterproef te buiten.Het gevaar vandewisselbrief schuilt er in dat de
consumentopdevervaldagvandewisselbriefgehoudenzouwordendeschulduithoofde
vandewisselbrieftevoldoenaaneenderdehouder,terwijldevrijeberoepsbeoefenaar(de
initiële trekker van de wisselbrief), zou hebben nagelaten de overeengekomen diensten
en/ofgoederenteleveren.276
150. Verschillendeauteursmenenechterdatdezebepaling,zoalsdebepalingeninzakede
aankondigingen van prijsverminderingen (supra nr. 139 e.v.), strijdig ismet het Europees
recht, vermits het gebruik van wisselbrieven kan worden beschouwd als een
handelspraktijk.277,278 Indienmende zwarte lijst vanonderalleomstandighedenverboden
handelspraktijken in de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken bekijkt, komt men tot de
constatatiedathetgebruikvanwisselbrievenernietinwerdopgenomen.Daardezerichtlijn
gebaseerd is op maximale harmonisatie, had de Belgische wetgever volgens o.a. STUYCK,
STEENNOT, GEERTS en VANDENDRIESSCHE, ook deze bepaling bij de invoering van het WER
achterwegemoetenlaten.279
274B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)169.275Y.VANDENDRIESSCHE,“Marktpraktijken,consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015”inI.AERTS,J.P.BLUMBERG,L.BRANTS,E.CLAESEN,K.DEBILCK,M.DEHAAS,J.ROCHTUSenY.VANDENDRIESSCHE(eds.),Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)108-109.276Ibid.277Ibid.278Voorvrijeberoepsbeoefenaarswordthetbegrip‘handelspraktijk’inBoekXIVWERsystematischvervangendoorhetbegrip‘beroepspraktijk’(infranr.223).279 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)109;R.STEENNOTenP.GEERTS,“DeimplementatievandeRichtlijn
68
4.4.6.4 Telefoonkosten
151. Artikel XIV.21 WER vormt de omzetting van artikel 21 van de Richtlijn
Consumentenrechten. In de WVB kon geen gelijkluidende bepaling worden
teruggevonden.280 Deze bepaling is dus nieuw ten aanzien van beoefenaren van vrije
beroepen.
152. Wanneer de consument de vrije beroepsbeoefenaar zou opbellen in verbandmet
een reeds gesloten overeenkomst, dan kan alleen dewerkelijke kost van de oproep hem
worden aangerekend. De vrije beroepsbeoefenaar mag geen kosten aanrekenen voor de
inhoudvandattelefoongesprek.281
153. STEENNOTenGEERTSzijnerookhiervanovertuigddathetgaatomeenhandelspraktijk
endebepalingdaaromstrijdigismetdeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijken.282,283
4.4.6.5 Verbod op ‘defaultopties’
153. Artikel XIV.22 WER nam artikel 22 van de Richtlijn Consumentenrechten identiek
over.284 Dit artikel bevat het verbod op ‘defaultopties’ of standaardopties. Om de
instemming van de consument te verkrijgen, kan de vrije beroepsbeoefenaar hem vooraf
geenbepaaldeaanvullendedienstenofgoederenlatenaanvinken,waardoordeconsument
geacht zou worden te hebben ingestemd met betaling voor die aanvullende diensten of
OneerlijkeHandelspraktijken in België enNederland”,TPR 2011, (677) 687; J. STUYCK, “Handelspraktijken” inBeginselenvanBelgischPrivaatrecht,Mechelen,Kluwer,2004,430.280B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)169.281J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016, (1) 21; B. KEIRSBILCK, “Update marktpraktijken & bescherming van consumenten” in W. DEVROE, B.KEIRSBILCK en E. TERRYN (eds.), Themis 91 – Economisch recht, Brugge, die Keure, 2015, (23) 45-46; LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,71.282 R. STEENNOT en P. GEERTS, “De implementatie van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken in België enNederland”,TPR2011,(677)687-688.283Voorvrijeberoepsbeoefenaarswordthetbegrip‘handelspraktijk’inBoekXIVWERsystematischvervangendoorhetbegrip‘beroepspraktijk’.284B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)169-170; J. STUYCK, “Marktpraktijkenen consumentenbeschermingook voor vrijeberoepen” in J. ROESEMSenVLAAMS PLEITGENOOTSCHAP (eds.), Transacties en geschillenbeslechting in het Wetboek van Economisch Recht,Intersentia, 2016, (1) 21-22; B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken& bescherming van consumenten” inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)46.
69
goederen.285 De uitdrukkelijke toestemming van de consument is hiervoor nodig. De
toestemmingkanm.a.w.nietwordenafgeleiduitstandaardoptiesdiedeconsumentmoet
afwijzen om extra betaling te vermijden. De WVB bevatte geen verbod inzake
‘defaultopties’.Voorvrijeberoepenisdezebepalingdusnieuw.Inartikel44vandeWMPC
anticipeerde de Belgischewetgeverwel al op deze verplichting.286 Dit artikel bleef echter
beperkttotovereenkomstenophetinternet.DeRichtlijnConsumentenrechtenverplichtnu
diebepalinguittebreidennaarallesoortovereenkomsten.
154. Bijeeninbreukophetverbodvan‘defaultopties’,heeftdeconsumenthetrechtop
terugbetalingvandeextrabetalingen.287Ditmoedigt vrijeberoepsbeoefenarenaanom in
hun overeenkomsten met consumenten geen gebruik te maken van standaardopties en
zorgtopdiemaniervooreenhogerniveauvanconsumentenbescherming.
4.4.6.6 Geen toeslag voor gebruik bepaald betaalmiddel
155. Teromzettingvanartikel19vandeRichtlijnConsumentenrechtenwerdartikelXIV.23
WER ingeschreven.288 Hierin werd het verbod opgenomen voor vrije beroepsbeoefenaars
om voor het gebruik van een bepaald betaalmiddel vergoedingen aan te rekenen die de
werkelijke kost die zij dragen voor het gebruik van dit middel overschrijden. Hier kan
bijvoorbeeldwordengedachtaankredietkaarten.Dezebepaling isnieuwtenopzichtevan
deWVB.OokdegelijkluidendebepalinginBoekVIisnieuwtenopzichtevandeWMPC.
156. Depraktischetoepassingvandezebepaling isafhankelijkvandemanierwaaropde
kosten voor de vrije beroepsbeoefenaar voor het gebruik van het betaalmiddel worden
berekend.289HieroverkanmenheteenenhetanderterugvindenindeLeidraad290.
285 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,62.286Ibid;Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,28.287J.LAFFINEURenG.STRAETMANS,“Ladirective2011/83relativeauxdroitsdesconsommateurs:lesmodificationsde la réglementationconcernant lesventesauxconsommauteurset les ‘autresdroitsdes consommateurs’”,REDC2013,493-496.288BoekenVIenXIV,p.170;J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)22-23.289Y.NINANEenA.BOCHON,“Actualitésenmatièredecontratsdeconsommation”inA.PUTTEMANS(ed.),LedroitdelaconsommationdanslenouveauCodededroitéconomique,Brussel,Bruylant,2014,87;G.VANDENDRIESSCHE,“MarktpraktijkenenconsumentenbescherminginboekVIvanhetwetboekvaneconomischrecht”inA.TALLON(ed.),Hetnieuwewetboekvaneconomischrecht,Brussel,Larcier,2014,187-188.
70
4.4.6.7 Leveringstermijn goederen aan de consument
157. Artikel XIV.24 vormt de omzettingsbepaling van artikel 18 van de Richtlijn
Consumentenrechten.291 Dit artikel bepaalt dat indien de partijen onderling geen ander
tijdstip voor de levering zijn overeengekomen, de vrije beroepsbeoefenaar verplicht is de
goederen onverwijld te leveren en in elk geval uiterlijk 30 dagen na sluiting van de
overeenkomst.292Andersdanonderhetgemeenkooprecht,geldtvoortaandatde levering
bij consumentenkoop nietmeer onmiddellijk opeisbaar is,maar slechts na het verstrijken
vaneentermijnvan30dagen.
158. Deze bepaling is niet geheel nieuw voor vrije beroepsbeoefenaars. In de WVB
bestond er reeds een bepaling over levering, nl. art. 15, §1 WVB, dewelke een
omzettingsbepaling vormde van de Richtlijn Overeenkomsten op Afstand293.294 Met de
omzetting van de Richtlijn Consumentenrechten in art. XIV.24 WER, werd het
toepassingsgebiedvande regelinguitgebreid totalle verkoopovereenkomsten tussenvrije
beroepsbeoefenaarsenconsumentendiegoederenbetreffen.295
159. Deuitbreidingvanhet toepassingsgebiedvandezebepaling,gecombineerdmetde
sancties waarop consumenten zich kunnen beroepen bij inbreuken296, zal vrije
beroepsbeoefenaarsaanzettenlaattijdigeleveringentevermijden.Opdiemanierwordtde
bescherming van de consument gegarandeerd. Volgens dememorie van toelichting is de
levering van goederen namelijk een van de voornaamste bronnen van geschillen met
ondernemingen, in het bijzonder goederen die verloren gaan of beschadigd worden
290LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,66-71.291B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)170.292 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,60-61.293Richtlijn97/7/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan20mei1997betreffendedebeschermingvandeconsumentbijopafstandgeslotenovereenkomsten,Pb.L.4juni1997,nr.144,19.294B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)170-171; E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,60-61.295Ibid.296Zieart.XIV.24WER.
71
gedurendehetvervoerenlateofgedeeltelijkelevering.297Vandaarwashetnoodzakelijkde
regelsomtrenthetmomentvandeleveringteverduidelijkenenteharmoniseren,watdan
ookgebeurdisaandehandvandeRichtlijnConsumentenrechten.
4.4.6.8 Risicoregeling
160. Net zoals artikel XIV.23 WER, is deze bepaling volledig nieuw ten aanzien van
beoefenaren van vrije beroepen. Noch de WVB, noch de WMPC bevatten gelijkluidende
bepalingen.298 Dit artikel vormt de omzetting van artikel 20 van de Richtlijn
Consumentenrechten. In artikel XIV.25wordt de overgang van het risico op verlies of op
beschadiginggeregeldinb2covereenkomsten,datpasovergaatwanneerdeconsument(of
iemanddiedoordeconsumentwerdaangeduid)degoederenfysiekinbezitheeftgekregen.
Deze risicoregeling geldt enkel in de hypothese waarin de onderneming de goederen
opstuurtnaardeconsument.299Werddevervoerderechtergekozendoordeconsument,of
haaltdeconsumentdegoederenzelfaf,dangaathet risicoaloverbijde leveringaande
vervoerder.300Dezeregelingwijktafvandieinhetgemeenrecht.301
161. Deze bepaling draagt bij tot een hoger niveau van consumentenbescherming. De
consumentwordt immersbeschermdtegenalle risico’svanverliesofbeschadigingvande
goederen, totophetmomentdathijdegoederen fysiek inbezitneemt, zelfswanneerhij
een specifieke leveringswijze heeft gekozen uit een aantal mogelijkheden die de
onderneming aanbiedt.302 Daar het tijdstip van risico-overgang een bron kan zijn van
geschillenbijverliesofbeschadiging,isdezeregelingwelkom.303
162. DeWMPCbepaaldehieromtrent al datbij overeenkomstenopafstand, verzending
vangoederen(envantitelsdiedienstenvertegenwoordigen),gebeurdeoprisicovandegene
297Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,29.298B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)171.299E.TERRYN,“Derichtlijnconsumentenrechten:nieuwereglementeringopkomstvoorondermeerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,61-62.300Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,30-31.301Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,30.302B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)171.303Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,30.
72
die met de consument had gecontracteerd.304 Nu krijgen we een gelijkaardige,
veralgemeende regeling voor alle consumentenkoopovereenkomsten die goederen
betreffen.
4.4.7 Overeenkomsten op afstand en buiten de gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten
4.4.7.1 Algemeen
163. De Richtlijn Consumentenrechten is innovatief omdat de bepalingen inzake
overeenkomsten op afstand en buiten verkoopruimten305 gesloten overeenkomsten, het
voorwerpuitmakenvaneenbijna volledigegemeenschappelijkebasis inde richtlijn.306De
artikelen 6 t.e.m. 16 van de richtlijn zijn van toepassing op zowel overeenkomsten op
afstand als buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten. Enkel de formele vereisten
werdenopgenomenineenverschillendartikelenzijninhoudelijkniethetzelfde.
164. JammergenoegkoosdeBelgischewetgeverervoordebepalingentelkenstweekeer
omtezetten,éénkeerindeafdelingoveropafstandgeslotenovereenkomstenenéénkeer
indeafdelingvoorbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten.307Bovendienwerden
deze bepalingen omgezet in twee verschillende boeken, Boek VI en Boek XIV, waardoor
quasiidentiekdezelfderegelingvierkeerwordtherhaald.Menkanzichterechtafvragenof
ditvanuitlegistiekoogpuntdebesteoptiewas.
4.4.7.2 Overeenkomsten op afstand
165. ZoalsvermeldcreëertdeRichtlijnConsumentenrechteneennieuwwetgevendkader
voor onder andere de overeenkomsten op afstand.308 Ze vervangt de vroegere Richtlijn
97/7/EG betreffende overeenkomsten op afstand. Deze was gedeeltelijk omgezet in de
304E.TERRYN,“Derichtlijnconsumentenrechten:nieuwereglementeringopkomstvoorondermeerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,62.305Voorvrijeberoepsbeoefenarenwordtgesprokenvan‘buitendegebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten’.306B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)171-172.307Ibid.308E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)123.
73
WMPC (in de artikelen 45 e.v.WMPC) en gedeeltelijk in deWVB (in de artikelen 11 e.v.
WVB). Ter omzetting van artikel 6 en de artikelen 8 t.e.m. 16 van de Richtlijn
Consumentenrechten, werden de artikelen in de WMPC en de WVB aangepast en
ingeschreven in respectievelijk Boek VI en Boek XIV WER.309 De bepalingen die
overeenkomstenopafstandregelenzijninbeideboekenquasi-identiek.310
Definitieovereenkomstenopafstand:
166. Wat betreft de overeenkomsten op afstand, hanteert de Richtlijn
Consumentenrechten ongeveer dezelfde definitie als diegene die gold in deWMPC en de
WVB.311DedefinitievaneenovereenkomstopafstandbevindtzichinartikelI.8,15°WERen
werd voor vrije beroepers in een tweede artikel I.8 opgenomen (nl. art. I.8, 13° WER),
hoewelbeidedefinitiesgelijklopendzijn.Begrijpenwiebegrijpenkan…
167. Het belangrijkste verschil met de definities van ‘overeenkomst op afstand’ in de
WMPC en de WVB is dat het niet langer vereist is dat het systeem voor verkoop of
dienstverleningopafstand‘doordebetrokkenonderneming,respectievelijktitularisvaneen
vrijberoep’,wordtgeorganiseerd.312Hiermeewilmenaantonendatovereenkomstentussen
een onderneming (m.i.v. vrije beroepen) en consumenten, die gesloten worden via
elektronische marktplatformen door derden georganiseerd, maar door de onderneming,
resp.vrijeberoepsbeoefenaargebruikt(bv.eBay,Kapaza…),voortaanressorterenonderhet
toepassingsgebied.313Een‘georganiseerdsysteem’blijftwelvereist,waardoorwebsites‘die
louterinformatieoverdeonderneming,resp.vrijeberoeper,zijngoederenen/ofdienstenen
309B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)172.310E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)124.311Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,10.312E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)126;R.STEENNOT,C.BIQUET-MATHIEUenJ.LOLY,“Hetherroepingsrecht:hetvoorstelvanrichtlijnbetreffendeconsumentenrechtenenhaarimpactopde Belgische wetgeving – Le droit de rétractation: la proposition de directive relative aux droits desconsommateurset son incidencesur la législationbelge”,DCCR2009,afl.84-85,89;R.STEENNOT,“Consumerprotection with regard to distance contracts after the transposition of the Consumer Rights Directive inBelgiumandFrance”,REDC2013,418-419.313E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN (eds.), Themis 91 – Economisch recht, Brugge, die Keure, 2015, (213) 126; Overweging 20 RichtlijnConsumentenrechten.
74
zijn contactgegevens bevatten’ niet als een georganiseerd systeem kunnen worden
gekwalificeerd.314 Indien een advocaat daarentegen op zijnwebsite bepaaldemodellen of
standaardcontracten aanbiedt tegen betaling, dan gaat dit een stap verder enwordt wel
degelijk gehandeld in het raam van een ‘georganiseerd systeem’ voor dienstverlening op
afstand en zullen bijgevolg de regelen betreffende de overeenkomst op afstand van
toepassingzijn.315
168. EenanderelichtewijzigingtenaanzienvandedefinitiesdiegoldenindeWMPCen
deWVB, is dat werd verduidelijkt dat, om te kunnen spreken van een overeenkomst op
afstand,ookhetsluitenvandeovereenkomstzelfviaeentechniekvoorcommunicatieop
afstanddientteverlopen.316Erzijneenaantalsituatieswaarindiscussiekanontstaanover
het al dan niet voldaan zijn aan de voorwaarden voor een overeenkomst op afstand.317
Overweging 20 van de Richtlijn Consumentenrechten brengt verduidelijking: in die
hypothesewaarineerstindeverkoopruimteninformatiewordtverstrektaandeconsument
envervolgensdeovereenkomstopafstandwordtonderhandeldenafgesloten,betrefthet
ook een overeenkomst op afstand.318 Gaat het daarentegen om de situatie waarin de
overeenkomst in de verkoopruimten van de onderneming wordt onderhandeld, maar ze
uiteindelijkgeslotenwordtmetbehulpvaneentechniekvoorcommunicatieopafstand,dan
is deze overeenkomst géén overeenkomst op afstand. Men kan zich afvragen of het
onderscheid tussen het louter verschaffen van informatie en het onderhandelen van de
overeenkomsten wel duidelijk te maken is.319 Bovendien vinden we dit onderscheid niet
terugindedefinitievaneen‘overeenkomstopafstand’inderichtlijnenhetWER.320TERRYN
en STEENNOT bemerken hierbij dat de nood aan extra bescherming voor de consument
314 Ibid; Parl. St. Kamer, 2013-2014, doc 53, 3423/001, 12; Leidraad betreffende Richtlijn 2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,36.315E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)126-127.316 E. TERRYN, “Verkoop op afstand aan consumenten” in H. DE DECKER, V. SAGAERT, E. TERRYN, B. TILLEMAN, A.VERBEKEenL.Ballon(eds.),Koop–Gemeenrecht.Contractueleclausules,Antwerpen,Inersentia,2016,(47)55.317 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,37.318B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)173.319E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)126.320Ibid;R.STEENNOTenE.TERRYN,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomischRecht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,27.
75
wegvalt,wanneerhijinformatieheeftgevraagdindewinkel.321Aangeziendeconsumentde
goederenheeftkunnenbekijkenenvragenheeftkunnenstellenoverdedienst,kanergeen
sprakezijnvaninformatieasymmetrie,gecreëerddoordegebruiktecommunicatietechniek.
169. In de advocatuur werd de vraag gesteld of een advies per telefoon of mail de
bepalingen vandeovereenkomstop afstand toepasselijkmaakt.322De Leidraadpreciseert
datindieneenondernemingslechtsoccasioneelpermailoftelefooneenovereenkomstmet
een consument sluit, nadat hij door de consument werd gecontacteerd, dit niet als een
overeenkomst op afstand kan worden gekwalificeerd323. Daar dergelijk advies vaak niet
uitzonderlijkisenondernemingenverplichtzijnom,indienzeovereenwebsitebeschikken,
de‘gegevensdieeensnelcontactmogelijkmaken,m.i.v.e-mail’,ophunwebsiteteplaatsen,
poneert TERRYN dat hier geen sprake kan zijn van een georganiseerd systeem van
dienstverleningopafstand.324Opdatersprakezoukunnenzijnvandergelijksysteem, iser
meernodigdanlouterhetgebruikvaneentechniekvoorcommunicatieopafstand.Ookeen
zekere planmatigheid en organisatie van middelen en/of personeel zijn vereist, om op
systematischewijze op afstand te contracteren.325Gaat het daarentegen bijvoorbeeld om
eenofmeerdereadvocatendiezichgaanprofilerenenorganiserenalsdienstverstrekkersop
afstand, indevormvaneencallcentervoorjuridischadvies,kanmenwelsprekenvaneen
georganiseerdsysteemopafstandenzullenbijgevolgdebepalingeninzakeovereenkomsten
opafstandvantoepassingzijn.326Oferaldannietsprakeisvaneengeorganiseerdsysteem
op afstand en of bijgevolg de bepalingen betreffende overeenkomsten op afstand van
toepassingzijn,moetsteedsinconcretowordenbeoordeeld.
170. In de Richtlijn Consumentenrechten werden een groot aantal overeenkomsten
uitgesloten van het toepassingsgebied.327 In Boek VI werden deze uitsluitingen niet
321Ibid.322E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)127.323Ibid;LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,36.324E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN (eds.), Themis 91 – Economisch recht, Brugge, die Keure, 2015, (213) 127-128; B. KEIRSBILCK,“Overeenkomstenopafstandene-commerce”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(35)36.325Ibid.326E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)127.327E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)133.
76
overgenomen voor de regelen betreffende overeenkomsten op afstand. In Boek XIV
daarentegen,werdenerwel2uitzonderingenvoorzieninartikelXIV.26(supranr.123).
4.4.7.3 Buiten de gebruikelijke plaats van beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten
171. Ter omzetting van de artikelen 6, 7 en 9 t.e.m. 16 van de Richtlijn
Consumentenrechten,werden de bepalingen omtrent buiten de verkoopruimten gesloten
overeenkomstendiewarenopgenomenindeartikelen58e.v.vandeWMPC,ingewijzigde
vormovergenomenindeartikelenVI.64e.v.WER.328 IndeWVBdaarentegen,warengeen
gelijkluidendebepalingenopgenomen.DeomzettingvandeRichtlijnConsumentenrechten
tenaanzienvanvrijeberoepsbeoefenaarsbrachthierverandering in.Voortaankunnende
bepalingenbetreffendebuitende gebruikelijke plaats vandeberoepsuitoefening gesloten
overeenkomstenwordenteruggevondenindeartikelenXIV.38e.v.WER.
Definitiebuitengebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten:
172. Zoals reeds werd uiteengezet, werd het begrip ‘buiten verkoopruimten gesloten
overeenkomst’ voor vrije beroepsbeoefenaars vervangen door ‘buiten de gebruikelijke
plaats van beroepsuitoefening gesloten overeenkomst’ (supra nr. 122). De definities van
‘buitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten’en‘buitendegebruikelijkeplaatsvande
beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten’werden opgenomen in resp. artikel I.8, 31°
en I.8, 28° WER.329 In vergelijking met de definitie van ‘buiten de lokalen van de
onderneming gesloten overeenkomsten’ diewas ingeschreven in artikel 58WMPC, is de
definitieverruimd.330Denieuwe,verruimdedefinitiebeschermtdeconsumentnietalleenbij
excursies, maar bij alle overeenkomsten gesloten buiten de verkoopruimten en in
gelijktijdigefysiekeaanwezigheid.
328B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)171.329B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)173.330Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,10.
77
173. De definitie van ‘verkoopruimte’/’gebruikelijke plaats van beroepsuitoefening’ kan
wordenteruggevondeninresp.artikelI.8,32°enI.8,29°.331Watbetreftadvocatenworden
ookdeplaatsenwaarzij‘gewoonlijk’hunactiviteitenuitvoereninaanmerkinggenomenals
zijndedegebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefening.DitiseenverdienstevandeOrde
van Vlaamse Balies en de Ordre des Barreaux Francophones et Germanophone.332 Voor
advocaten kan ‘gewoonlijk’ bijvoorbeeld verwijzen naar de gevangenis, het
politiecommissariaat of het gerechtsgebouw.333 Het ligt immers in de aard van hun
activiteitenomopdieplaatsenrelatiesaanteknopenmetcliënten.Doordezeplaatsenals
gebruikelijke plaatsen van beroepsuitoefening te kwalificeren, zullen de strengere,
consumentenbeschermende bepalingen voor overeenkomsten gesloten buiten de
gebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefening,ernietopvantoepassingzijn.Hetisechter
devraagofditwelverenigbaar ismetde richtlijn,daardeze laatstezichverzet tegeneen
invulling van het begrip ‘verkoopruimte’ als zijnde publiek toegankelijke plaatsen, zoals
straten,winkelcentra,… die door de handelaar in uitzonderlijke gevallen voor zijn zakelijke
activiteitenwordengebruikt.334
174. EenbelangrijkverschilinvergelijkingmetderegelingdiegoldindeWMPC,isdatde
buiten de verkoopruimten gesloten overeenkomstenwaarvoor de consument een bezoek
heeft gevraagd, niet langer uitgesloten worden.335 Dit omdat de Richtlijn
Consumentenrechten niet langer het onderscheid maakt tussen buiten verkoopruimten
geslotenovereenkomsten,aldannietopvraagvandeconsument.336Deratiolegisvandeze
uitzondering schuilde in de illusie dat wanneer de consument zelf om een bezoek heeft
gevraagd, hij niet langer verrast kan worden en bijgevolg geen extra bescherming nodig
heeft.Deze illusiewerdontkrachtdooreenonderzoekdataantoondedatconsumenten in
331B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)175.332 Y.VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbeschermingendeadvocatuuranno2015” in I.AERTS,J.P. BLUMBERG, L. BRANTS, E. CLAESEN, K. DE BILCK, M. DE HAAS, J. ROCHTUS en Y. VANDENDRIESSCHE (eds.), Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)115.333Ibid.334Ibid;Overweging22RichtlijnConsumentenrechten.335 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,38.336 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)55;BoekenVIenXIV,p.175.
78
eenthuissituatiejuistkwetsbaarderzijnvooragressievepraktijken,ookalhebbenzezelfom
hetbezoekverzocht.337
175. Tot slot kan hier nog bij worden vermeld dat consumenten die buiten de
verkoopruimten van de onderneming een overeenkomst sloten, naar Belgisch recht ook
beschermdwerdendoordereglementeringinzakeambulantehandel338.339Ditwerdbepaald
in artikel 64WMPCenwerdovergenomen in artikelVI.74WER.Ambulante activiteiten340
werden onderworpen aan een voorafgaande machtiging door een ondernemingsloket.
Daarnaastgoldeenverbodopambulantehandeltenhuizevandeconsumentvanproducten
of diensten voor een totalewaarde vanminder dan 250 euro per consument. Bovendien
goldeenabsoluutverbodopambulantehandelvanbepaaldeproductenofdiensten.341De
Belgischewetgeverwerd echter op de vingers getikt wegens strijdigheidmet de Richtlijn
OneerlijkeHandelspraktijken,gebaseerdopmaximaleharmonisatie.Inhetarrestvan10juli
2014oordeeldehetHofvanJustitiedatambulanteactiviteitenkunnenwordenaangemerkt
alseenhandelspraktijk.Indienmendezwartelijstvanonderalleomstandighedenverboden
handelspraktijken in de richtlijn bekijkt, dan vindtmen daar geen verbod in terug op het
uitoefenenvanambulanteactiviteitenzondervoorafgaandemachtiging.342
176. Dit is relevant te vermelden daar vrije beroepsbeoefenaars onder het
toepassingsgebiedvanBoekVIvallen,vooractiviteitendienietkunnenwordenaangemerkt
alseenintellectuele,kenmerkendeprestatie.
337 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,38;E.TERRYN, “Normatieve kenmerken van het herroepingsrecht” in E. TERRYN (ed.) Bedenktijden in hetconsumentenrecht:hetherroepingsrechtalsinstrumentvanconsumentenbescherming,Antwerpen,Intersentia,2008,(525)541.338Wetvan25juni1993betreffendedeuitoefeningendeorganisatievanambulante-enkermisactiviteiten,BS13september1993,21526.339B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)176.340 Artikel 2, § 1, lid 1 van dewet van 25 juni 1993 omschrijft een ‘ambulante activiteit’ als ‘elke verkoop,tekoopaanbiedingofuitstellingmethetoogopdeverkoopaandeconsumentvanproductenenbijkomstigvandienstendieopdezeproductenbetrekkinghebbendooreenhandelaar,buitendevestigingendiezijnvermeldinzijn inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen of door een persoon die niet over een dergelijkevestigingbeschikt’.341 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)56-57.342Ibid.
79
177. Debepalingeninzakebuitendegebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggesloten
overeenkomstenzijnnietvantoepassingopovereenkomstenopgestelddooreennotarisof
een gerechtsdeurwaarder in hun hoedanigheid van openbaar ambtenaar (art. XVI.38, §1
WER). Ook de overeenkomsten met betrekking tot juridische bijstand verleend door een
advocaatzijnuitgezonderdvanhettoepassingsgebied(supranr.123)(art.XIV.38,§2WER).
4.4.7.4 Belangrijkste nieuwe bepalingen voor vrije beroepsbeoefenaren bij overeenkomsten op afstand en buiten de gebruikelijke plaats van beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten
178. In wat volgt zullen de belangrijkste nieuwe verplichtingen voor de vrije
beroepsbeoefenaren worden besproken op het vlak van overeenkomsten op afstand en
buiten de gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten. Deze
wijzigingen zijn het resultaat van de omzetting van de Richtlijn Consumentenrechten. In
overweging 65 van deze richtlijn wordt haar doelstelling verduidelijkt: bijdragen aan de
goede werking van de interne markt door de verwezenlijking van een hoog niveau van
consumentenbescherming. Voor overeenkomsten op afstand en buiten de gebruikelijke
plaatsvandeberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten,trachtmendittebereikenaan
dehand van informatieverplichtingen en eenherroepingsrecht.343Het is danookopdeze
vlakken dat de vrije beroepsbeoefenaren de impact van de omzetting van de Richtlijn
Consumentenrechten het meest zullen gewaarworden. Aangezien de bepalingen in de
richtlijngelijklopendzijnvoorovereenkomstenopafstandenbuitendegebruikelijkeplaats
van beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten, zullen de vernieuwingen telkens voor
beide overeenkomsten samen besproken worden. Enkel de formele vereisten zijn
verschillendenwordenbijgevolgapartbehandeld.
A. Precontractuele informatieverplichting
179. Voordatdeconsumentverbondenisdooreenovereenkomstopafstand,resp.buiten
de gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening gesloten overeenkomst, moet de vrije
beroepsbeoefenaardeconsumenteenheleresemaan informatieverschaffen (art.XIV.27
343 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,42.
80
en XIV. 39 WER). Deze artikelen vormen de omzetting van artikel 6 van de Richtlijn
Consumentenrechten.344
180. IndeartikelenXIV.27enXIV.39WERwerdde lijstvanelementenvandealgemene
precontractuele informatieverplichting voor andere dan op afstand of buiten de
gebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten,opgenomeninartikel
XIV.3,hernomen(supranrs.125t.e.m.132)enwerdenernogelementenaantoegevoegd,
teneinde de consument in deze situaties extra bescherming te bieden.345 De aanvullende
voorschriftenhebbenvooralbetrekkingopinformatieinzakehetherroepingsrecht(bestaan,
voorwaarden, termijn, modaliteiten,…), de kosten van het gebruik van middelen voor
communicatieopafstand,waarborgsommenen financiëlegarantiesenbuitengerechtelijke
geschilbeslechtingsprocedures.346
181. De impact voor vrije beroepsbeoefenaars is minder groot op het vlak van
overeenkomsten op afstand dan voor overeenkomsten buiten de gebruikelijke plaats van
beroepsuitoefening: in de WVB was ook al een precontractuele informatieverplichting
ingeschreven in artikel 12WVB. Dezewerd in artikel XIV. 27 uitgebreid. Op het vlak van
overeenkomsten buiten de gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening is de
precontractueleinformatieplichtvernieuwender.IndeWVBwerddezesoortovereenkomst
immers niet geregeld. In de WMPC was wel een precontractuele informatieplicht
opgenomen voor overeenkomsten gesloten buiten de lokalen van de onderneming,maar
dezewaszeerbeperkt.347Denieuwebepalingenwordenhieronderopgesomd.
181. Informatie die betrekking heeft op het herroepingsrecht (infra nrs. 196 e.v.) kan
voortaan door de vrije beroepsbeoefenaar worden verstrekt door middel van
344B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)178.345B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)155; E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,43.346Ibid;LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,34-35.347B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)178.
81
modelinstructies voor herroeping (artikelen XIV.27, § 2 en XIV. 39, § 2).348 Deze werden
opgenomeninbijlage1vanBoekXIVWERenverzekerendevrijeberoepsbeoefenaarervan
aanalleinformatieverplichtingenm.b.t.hetherroepingsrechttehebbenvoldaan,tenminste
indiendemodelformulierenopcorrectewijzewerdeningevuld.
182. DeartikelenXIV.27,§3enXIV.39,§3WERbepalendatdeinformatieeenintegraal
onderdeelvormtvandeovereenkomstendatzenietkanwordengewijzigddoordepartijen,
tenzijzehiervanuitdrukkelijkafwijken.
183. Debewijslastvoordenalevingvandeinformatievoorschriftenligtbijdebeoefenaar
vaneenvrijberoep(artikelenXIV.27,§5enXIV.39,§5WER).
184. Indiendeinformatieplichtnietwerdnageleefd,werdener,opéénsituatiena,geen
specifiekesanctiesvoorzien.Bijgevolgzullendegemeenrechtelijkesanctiesvan toepassing
zijn.349Hierbij kanwordengedachtaande leer vandewilsgebrekenofdeverplichting tot
schadeherstel.350Enkelindiennietwerdvoldaanaandeinformatievoorschriftenbetreffende
extra lasten en andere kosten of betreffende de kosten van het terugzenden van de
goederen,bepaaltartikelXIV.27,§4resp.XIV.39,§4WERdatdeconsumentdezelastenof
kostennietmoetdragen.
B. Formele vereisten
185. Zoalsuiteengezet(supranr.178),zullendeovereenkomstenopafstandendebuiten
degebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomstenhierapartworden
behandeld. Bij het verstrekken van informatie aan de consument bij overeenkomsten op
afstandenbuitendegebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten,
kunnen 2 fasen onderscheiden worden. Enerzijds de fase voor het sluiten van de
overeenkomstenanderzijdsdefasevandebevestigingvandeovereenkomst.348B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)179; E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,45.349B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)179.350 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,45.
82
Overeenkomstenopafstand:
186. Debepalingeninzakedeformelevereistenvoorovereenkomstenopafstandvormen
eenomzettingvanartikel8vandeRichtlijnConsumentenrechtenenwerdeningeschrevenin
artikel XIV. 28 WER. Dit artikel brengt een aantal belangrijke vernieuwingen teweeg, in
vergelijkingmetartikel13WVB,diehieronderwordenweergegeven.351
Voorhetsluitenvandeovereenkomst:
187. OpgrondvanartikelXIV.27,§1junctoXIV.28,§1kiestdevrijeberoepsbeoefenaar
zelfdegebruiktecommunicatietechniekomdeprecontractueleinformatiemeetedelen.352
De informatie moet worden verstrekt op een manier die aangepast is aan de gekozen
communicatietechniek.353Artikel13WVBbepaaldedatdetitularisvaneenvrijberoepzijn
cliëntopschriftelijkewijze,ofopeenandereduurzamedrager,bepaaldeinlichtendiendete
verschaffen.
188. Artikel XIV. 28 WER bevat verder nog enkele nieuwe, bijkomende
informatieverplichtingen, voor overeenkomsten gesloten langs elektronische weg,
overeenkomstengeslotenmetbehulpvaneentechniekvoorcommunicatieopafstanddie
beperkteruimteoftijdbiedtenvoorovereenkomstengeslotenviadetelefoon.354
Zo bepaalt artikel XIV.28, § 2, lid 1 WER dat bij overeenkomsten op afstand die op
elektronische wijze (bijv. via een website of sms) worden gesloten en een
betalingsverplichtinginhoudenvoordeconsument,bepaaldeinformatie355opeenduidelijke
eninhetoogspringendemaniermoetwordenverstrekt.IndeLeidraad356 isdeCommissie
vanoordeeldatditeenstrengerevereisteisdandealgemenevereistenvanduidelijkheiden
begrijpelijkheid (supra nr. 128). Deze informatie moet worden weergegeven onmiddellijk
351B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)179.352 E. TERRYN, “Verkoop op afstand aan consumenten” in H. DE DECKER, V. SAGAERT, E. TERRYN, B. TILLEMAN, A.VERBEKEenL.Ballon(eds.),Koop–Gemeenrecht.Contractueleclausules,Antwerpen,Inersentia,2016,(47)63.353E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)134.354E.TERRYN,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(213)134.355 Dit betreft de in artikel XIV.27, § 1, 1°, 5°, 15° en 16° genoemde informatie over de voornaamstekenmerken, de totale prijs, de duur van de overeenkomst en de minimumduur van de contractueleverplichtingenvandeconsument.356LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,37.
83
voordatdeconsumenteenelektronischebestellingplaatst.357Indepraktijkbetekentditdat
de consument zijn bestelling moet kunnen verifiëren, net vooraleer hij de knop aanklikt
waarmeehijzijnbestellingeffectiefplaatst.358
Eenanderevernieuwingisdatdeconsumentbijhetplaatsenvanzijnbestellinguitdrukkelijk
moeterkennendatdebestellingeenbetalingsverplichtinginhoudt,zonietisdeconsument
niet door de overeenkomst of bestelling verbonden (artikel XIV. 28, § 2, lid 2WER). Dit
gebeurt d.m.v. de goed leesbare vermelding ‘bestelling met betalingsverplichting’ of een
overeenkomstige,ondubbelzinnigeformulering.359
Indederdeparagraafvanhetzelfdeartikelwerdeennieuweverplichtingopgenomenvoor
websites waarop handel wordt gedreven. Voortaanmoet, uiterlijk aan het begin van het
bestelproces,opeenduidelijkeen leesbaremanierwordenaangegevenoferbeperkingen
gelden voor de levering. Er zijn namelijk handelaars die niet in heel Europa leveren.360
Bovendienmoetopdezelfdewijzewordenweergegevenwelkebetaalmiddelenaldanniet
wordenaanvaard.361
Watbetreftdeovereenkomstengeslotenmetbehulpvaneentechniekvoorcommunicatie
opafstanddiebeperktetijdofruimtebiedtvoorhettonenvandeinformatie(bv.sms),is
het nieuw dat via die specifieke techniek bepaalde informatie362 moet worden verstrekt
vooraleer de overeenkomst wordt gesloten (artikel XIV. 28, § 4 WER).363 De overige, in
artikel XIV. 27, § 1, bedoelde informatie moet door de beoefenaar van een vrij beroep
verstrektworden overeenkomstig artikel XIV. 28, § 1. Dememorie van toelichting schept
verduidelijking: ‘Voor overeenkomsten op afstandmoeten de informatievereisten rekening357B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)180.358B.KEIRSBILCK,“Overeenkomstenopafstandene-commerce”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(35)42-43.359Ibid;LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,38.360 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,47.361B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)180.362 Dit betreft de in artikel XIV. 27, §1, 1°, 2°, 5°, 8° en 15° genoemde informatie over de voornaamstekenmerken, de identiteit, de totale prijs, de duur van de overeenkomst en de minimumduur van decontractueleverplichtingenvandeconsument.363B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)180.
84
houdenmetdetechnischebeperkingenvanbepaaldemedia.Indergelijkegevallenmoetde
beoefenaar van een vrij beroep voldoen aan bepaalde minimumvoorschriften en de
consument voor het overige oppassendewijze verwijzennaar eenandere informatiebron,
waar de relevante informatie rechtstreeks beschikbaar is en gemakkelijk kan worden
geraadpleegd.’364
In artikel XIV. 28, § 5 WER werd de nieuwe verplichting voor vrije beroepsbeoefenaars
ingeschrevenom,indieneenovereenkomstopafstandwordtgeslotenviadetelefoon,ook
wel‘coldcalling’genaamd,deconsumenteenaantalgegevensmeetedelen.Hetgaathier
om de identiteit van de vrije beroepsbeoefenaar en desgevallend de identiteit van de
persoonnamenswiehijopbelt,alsmedehetdoelvandeoproep.
Bovendien heeft België van de mogelijkheid in artikel 8, lid 6 van de Richtlijn
Consumentenrechten gebruik gemaakt, om de Koning de bevoegdheid te geven voor
bepaaldesectorenvanprofessioneleactiviteitofvoordecategorieënvanproductendieHij
aanwijst, tebepalendat,bijovereenkomstengeslotenviade telefoon,debeoefenaarvan
eenvrij beroephetaanbodmoetbevestigenaande consumentendatdeze laatsteenkel
gebonden isnahetaanbodtehebbengetekendofzijnschriftelijke instemmingtehebben
gestuurd.365 TERRYN betreurt het feit dat van deze omzettingsmogelijkheid gebruik werd
gemaakt.Zeargumenteertdatdeconsument reedsvoldoendebeschermdwordtdoorhet
herroepingsrecht (infra nrs. 196e.v.), opbasiswaarvanhij demogelijkheidheeft terug te
komenopeeneventueleoverhaastetelefonischebeslissing.366
Bevestigingvandeovereenkomst:
189. Nahetsluitenvandeovereenkomst,moetopgrondvanartikelXIV.28,§7WERde
gesloten overeenkomst binnen een redelijke periode en uiterlijk bij de levering van de
goederenofvoordatdeuitvoeringvandedienstbegint,wordenbevestigdopeenduurzame
364Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,33.365B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)180-181.366 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,47.
85
drager.367Ondereenduurzamedragerwordtbijvoorbeeldpapier,eengeheugenkaart,een
usb-stickverstaan.Eenwebsitedaarentegenzalinprincipenietalsduurzamedragerworden
aanvaard.368Debevestigingvandeovereenkomstmoetookdeprecontractuele informatie
bevatten,tenzijdezealvoorhetsluitenvandeovereenkomstopeenduurzamedragerwerd
meegedeeld(artikelXIV.28,§7WER).
190. Bij digitale online-inhoud, dient overigens de uitdrukkelijke voorafgaande
toestemming van de consument met de uitvoering tijdens de herroepingstermijn en de
erkenning van de consument dat hij daarmee zijn herroepingsrecht verliest, te worden
opgenomen.369
191. Devernieuwingschuiltvooral inartikelXIV.28,§8WER.Ditartikelbepaaltdatde
consumentvoorhetverstrijkenvandeherroepingstermijneruitdrukkelijkommagvragen
datdeverrichtingvaneendienstaanvangtvoorhetverstrijkenvandeherroepingstermijn,
zonderhetherroepingsrechtdaarbijteverliezen.370
192. Alsafsluitendebedenkingkanhiernogbijwordenvermelddat,ondankshetfeitde
Richtlijn Consumentenrechten doelde op volledige harmonisatie van de
informatieverplichtingen inzake overeenkomsten op afstand, er nog steeds een aantal
bijkomende verplichtingen geldenwaar rekeningmee dient teworden gehouden.371 Gaat
het bijvoorbeeld om overeenkomsten waarbij gebruik wordt gemaakt van elektronische
communicatiemiddelen, dan zullen de verplichtingen voortvloeiend uit de Richtlijn e-
commerce372 en omgezet in de Wet Elektronische Handel373 de bestelprocedure blijven
beïnvloeden.
367 E. TERRYN, “Verkoop op afstand aan consumenten” in H. DE DECKER, V. SAGAERT, E. TERRYN, B. TILLEMAN, A.VERBEKEenL.Ballon(eds.),Koop–Gemeenrecht.Contractueleclausules,Antwerpen,Inersentia,2016,(47)63.368LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,41.369B.KEIRSBILCK,“Overeenkomstenopafstandene-commerce”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(35)45-46.370B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)181.371 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,48.372 Richtlijn 2000/31/EG van het Europees Parlement en de Raad van 8 juni 2000 betreffende bepaaldejuridischeaspectenvandedienstenvandeinformatiemaatschappij,metnamedeelektronischehandel,indeinternemarkt,Pb.L.17juli2000,1-16.373WetElektronischeHandel,BS17maart2003.
86
Buitendegebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten:
193. De bepalingen inzake de formele vereisten voor buiten de gebruikelijke plaats van
beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten vormen de omzetting van artikel 7 van de
RichtlijnConsumentenrechtenenkunnenwordenteruggevondeninartikelXIV.40WER.
Voorhetsluitenvandeovereenkomst:
194. Watdeformelevereistenbetreftalvorenshetsluitenvanovereenkomstenbuitende
gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening, bepaalt artikel XIV. 40, § 1 WER dat de
elementenopgesomdinartikelXIV.39,§1WER(supranr.180),dienentewordenverstrekt
aan de consument op papier of, indien de consument hiermee instemt, op een andere
duurzamegegevensdrager.Deinformatiemoetwordenverstrektineenleesbarevormenin
eenduidelijkeenbegrijpelijketaal.374
Bevestigingvandeovereenkomst:
195. Eens de consument gebonden is, dient een kopie van de ondertekende
overeenkomst of de bevestiging van de overeenkomst aan de consument te worden
verstrekt (artikelXIV.40,§2WER).375Voorhetoverigebepaald in§2en in§2, lid2,kan
inhoudelijkwordenverwezennaarrandnummers189t.e.m.191.
C. Herroepingsrecht
196. In dit onderdeel zullen de bepalingen betreffende overeenkomsten op afstand en
buiten de gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten terug
samenwordenbehandeld.
197. Naast een harmonisatiekader betreffende informatieverplichtingen, trachtte de
RichtlijnConsumentenrechteneenalgemeneregelingvoorhetherroepingsrechttotstandte
brengen.376Derichtlijnlegteenzelfdeherroepingstermijnvastvooralleovereenkomstenop
374B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)182;B.KEIRSBILCK,“Updatemarktpraktijken&beschermingvanconsumenten”inW.DEVROE,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)58.375Ibid.376 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,48.
87
afstandenbuitendegebruikelijkeplaatsvanberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten,
waardoordeverschillendiegolden tussende lidstatenonderlingende rechtsonzekerheid
die hierdoor ontstond, van tafel werden geveegd.377 De richtlijn legt omtrent dit soort
overeenkomsten een reeks gemeenschappelijke regels vast, o.a. voor wat betreft het
gebruik van een herroepingsformulier, verlenging van de herroepingstermijn tot 12
maanden ingevalvanafwezigheidvan informatieoverhetherroepingsrecht, terugzending
van de goederen, de verantwoordelijkheid van de consument in geval van
waardeverminderingvanhetgoedendeuitzonderingenophetherroepingsrecht.378
Herroepingstermijn:
198. Ter omzetting van artikel 9 van de Richtlijn Consumentenrechten, werden voor
overeenkomsten op afstand de artikelen XIV. 29 e.v. WER ingelast. Voor buiten de
gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten kan men de
omzettingsbepalingenterugvindenindeartikelenXIV.41e.v.WER.379
199. DeRichtlijnConsumentenrechtenbrachtdeherroepingstermijnop14kalenderdagen
voor zowel overeenkomsten op afstand als voor buiten de gebruikelijke plaats van
beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten. Bij het aannemen van de WMPC,
anticipeerdedeBelgischewetgeveralopdeRichtlijnConsumentenrechten,althansvoorde
overeenkomsten op afstand.380 In artikel 47, § 1WMPC was de herroepingstermijn voor
consumenten immersalop14kalenderdagengebracht. IndeWVBdaarentegen,wasvoor
overeenkomsten op afstand een herroepingstermijn van 7 werkdagen ingeschreven. Ook
voor buiten de lokalen gesloten overeenkomsten bedroeg de herroepingstermijn 7
werkdagen (artikel 70 WMPC). In artikel XIV. 41 WER werd dit veranderd naar 14
kalenderdagen.
200. OpgrondvandeartikelenXIV.29,§1enXIV.41,§1,hebbendeconsumentenhet
recht overeenkomsten op afstand, resp. buiten de gebruikelijke plaats van de
377Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,10.378Ibid.379B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)183.380E.TERRYN,“Derichtlijnconsumentenrechten:nieuwereglementeringopkomstvoorondermeerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,49.
88
beroepsuitoefeninggeslotenovereenkomstenteherroepen,zonderopgavevanredenenen
mits betaling vanwelbepaalde kosten381.382De Leidraad schept verduidelijkingoverwelke
dagenal dannietwordenmeegeteld indeherroepingstermijn enoverdedagwaaropde
termijnbeginttelopen.383
Verlengingvandeherroepingstermijn:
201. Ter omzetting van artikel 10 van de Richtlijn Consumentenrechten, bepalen de
artikelen XIV.30 en XIV. 42WER voortaan dat, indien de beoefenaar van een vrij beroep
nalaat de verplichte informatie over het herroepingsrecht te verstrekken, de
herroepingstermijntenvoordelevandeconsumentwordtverlengdmet12maanden.384Eris
weleenmogelijkheidtotregularisatieingebouwd:indiendeverplichteinformatietochnog
wordt verstrekt binnen het jaar, dan begint een herroepingstermijn te lopen van 14
kalenderdagendagen, te rekenen vanaf datmoment.Dezebepaling is nieuwvoor de vrije
beroepsbeoefenaars: artikel 14, § 1 WVB bepaalde voor de overeenkomsten op afstand
immersdat,wanneerde titularis vaneenvrij beroep zijn informatieplichtbetreffendehet
herroepingsrecht niet zou nakomen, de herroepingstermijn zou worden verlengd met 3
maanden.385 Wat betreft de overeenkomsten gesloten buiten de lokalen van de
onderneming,bepaaldedeWMPCdatdeherroepingstermijnnietbegontelopenvooraleer
deverplichteinformatiewerdverstrekt.DeimpactvanartikelXIV.42WERisdusnoggroter
voordebeoefenaarsvanvrijeberoepenophetvlakvanovereenkomstengeslotenbuitende
gebruikelijke plaats van de beroepsuitoefening dan op het vlak van overeenkomsten op
afstand.386
381DezekostenwordenopgesomdindeartikelenXIV.32,§2enXIV.33WERvoorovereenkomstenopafstandendeartikelenXIV.44,§1,lid2enXIV.45WER.382B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)183.383LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,45-46.384B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)184.385Ibid.386 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)59-60.
89
Herroepingsformulier:
202. Artikel 11 van de Richtlijn Consumentenrechten, dat betrekking heeft op de
uitoefeningvanhetherroepingsrecht,werdomgezetindeartikelenXIV.31enXIV.43WER.
De consument dient zijn herroepingsrecht uit te oefenen voor het verstrijken van de
herroepingstermijn.387 Het volstaat dat hij daartoe de mededeling betreffende de
uitoefening van het herroepingsrecht verzendt, voor het verstrijken van deze termijn. De
vernieuwingsitueertzichophetvlakvandewijzewaaropdeovereenkomstdientteworden
herroepen. Voor op afstand gesloten overeenkomsten bepaalde de WMPC dat de
herroepingvolledigvormvrij kongebeuren.Herroepingenm.b.t.overeenkomstengesloten
buiten de lokalen van de onderneming dienden te gebeuren a.d.h.v. een aangetekende
brief.388 Voortaan kan de consument zijn herroepingsrecht uitoefenen via een
geharmoniseerdmodelformulier,datkanwordenteruggevondeninbijlage2bijdeBoeken
VI en XIV WER. De vrije beroeper is verplicht de consument dit modelformulier te
verstrekken.Deconsumentheeftechternogeenanderemogelijkheidomdeovereenkomst
teherroepen:hijkaneenandere,ondubbelzinnigeverklaringafgevenwaarinhijverklaartde
overeenkomstteherroepen(artikelenXIV.31,§1,1°en2°enXIV.43,§1,1°en2°WER).
Volgens de Leidraad zou het onmogelijk zijn een overeenkomst te herroepen door de
goederen eenvoudigweg terug te zenden, zonder een uitdrukkelijke verklaring van
herroeping.389Ookhetlouterweigerenvandeleveringofhetnietophalenvandegoederen
in het postkantoor zouden geen geldige verklaringen van herroeping zijn. De vierde
paragraafvandeartikelenXIV.31enXIV.43WERbepalendatdebewijslasttenaanzienvan
deuitoefeningvanhetherroepingsrechtbijdeconsumentligt.Devrijeberoepsbeoefenaar
beschikt voortaan ook over demogelijkheid om op zijn website hetmodelformulier voor
herroeping, of een ander formulier met een ondubbelzinnige herroepingsverklaring, ter
beschikking testellenvandeconsument, zodatdeze laatstedit formulierelektronischkan
387B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)184.388 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)60.389LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten, juni2014,48-49;R.STEENNOT,“Consumer protection with regard to distance contracts after the transposition of the Consumer RightsDirectiveinBelgiumandFrance”,REDC2013,455.
90
invullenenverzenden (artikelenXIV.31,§3enXIV.41,§3WER).390Dezemogelijkheid is
bijkomendenontslaatdevrijeberoepsbeoefenaarevenwelnietvandeverplichtingomhet
modelformulier,zoalsopgenomeninbijlage2,teverstrekken.Indiengebruikwerdgemaakt
vaneenaanvullendonlineformulier,isdevrijeberoepsbeoefenaarverplichtdeconsument,
onverwijld en op een duurzame gegevensdrager, de bevestiging van de ontvangst van de
herroepingmeetedelen.
Gevolgenvandeherroeping:
203. DegevolgenvandeuitoefeningvandeherroepingwareninhetBelgischrechtnooit
uitgewerkt in deWMPC,met als gevolg datmenmoest terugvallen op de regels van het
gemeen verbintenissenrecht.391 De artikelen XIV. 34 en XIV. 46 WER, dewelke de
omzettingsbepalingen vormen van de artikelen 12 en 15 van de Richtlijn
Consumentenrechten, brachten hierin verandering.392 Voortaan zijn de gevolgen van de
uitoefeningvanhetherroepingsrechtwelgeregeld,hoeweler inhoudelijkgeenverschillen
merkbaar zijn met de gemeenrechtelijke oplossing die naar Belgisch recht reeds werd
aangenomen.393
Verplichtingenvandevrijeberoepsbeoefenaarbijherroeping:
204. DeartikelenXIV.32enXIV.44WERvormendeomzettingsbepalingenvanartikel13
vandeRichtlijnConsumentenrechten.InvergelijkingmetwatgoldindeWMPCendeWVB
(resp. artikel 47, § 3 en 14, § 2) zijn de verplichtingen veel uitgebreider geworden. In de
WMPC en de WVB werd enkel bepaald dat de door de consument betaalde bedragen
dienden te worden teruggestort binnen de 30 dagen na de herroeping.394 Voortaan zal
snellermoetenwordenterugbetaald,namelijkbinnende14dagennadeherroeping(§1).
390LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten, juni2014,48-49;B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)185.391 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,54.392Ibid.393B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)185.394Ibid.
91
De leveringskosten mogen de consument niet worden aangerekend (§ 2).395 Paragraaf 3
echter, is volledignieuwenbepaalt datde vrijeberoepsbeoefenaarmagwachtenmetde
terugbetaling totdat hij alle goederen heeft teruggekregen, of totdat de consument heeft
aangetoonddathijdegoederenheeftteruggezonden,naargelangwelktijdstipeerstvalt.396
Dit is niet van toepassing wanner de titularis van een vrij beroep heeft aangeboden de
goederenzelfaftehalen.
Verplichtingenvandeconsumentbijherroeping:
205. Artikel14vandeRichtlijnConsumentenrechtenwerdomgezetindeartikelenXIV.33
en XIV. 45WER. In vergelijkingmet de verplichtingen van consumenten die golden bij de
herroeping indeWMPCendeWVB(resp.artikel47,§1en14,§2),zijndeverplichtingen
opnieuwveeluitgebreidergeworden.397
206. Indien de consument de overeenkomst wenst te herroepen in het geval van een
overeenkomst op afstand, dient hij de goederen terug te zenden of aan de vrije
beroepsbeoefenaarteoverhandigen,binnen14kalenderdagennadathijdezelaatsteheeft
geïnformeerdoverzijnbeslissingomdeovereenkomstteherroepen.Ditgeldtnietwanneer
de vrije beroepsbeoefenaar zou hebben aangeboden de goederen zelf af te halen.398 De
WMPC en de WVB bepaalden ter zake ook al dat de consument bij de herroeping de
goederenmoestterugzendenendathijdaarvoorderechtstreeksekostendiendetebetalen,
tenzij niet werdmeegedeeld dat de consument deze kostenmoet dragen. Deze regeling
werd behouden. In Leidraad worden voorbeelden gegeven van kosten die geen directe
kostenzijn:administratievekostenenbehandelings-ofherbevoorradingskostendiedoorde
vrijeberoepsbeoefenaardienentewordengedragen.399
207. Gaat het daarentegen om overeenkomsten gesloten buiten de gebruikelijke plaats
vandeberoepsuitoefening,waarbijdegoederenbijdeconsument thuiswordengeleverd,
danbepaaltartikelXIV.45,§1,lid3WERdatdevrijeberoeperdegoederenopeigenkosten395 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,55.396B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)186.397Ibid.398Ibid.399LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,50-51.
92
dient af te halen, indienhet gaat over goederendiedoorhunaardniet per gewonepost
kunnen worden teruggezonden.400 Hiermee wil men vermijden dat grote goederen
onmiddellijkwordengeleverdendatdekostenvoordeterugzendingvandieaardzijndatze
prohibitiefwerkenvoordeuitoefeningvanhetherroepingsrecht.401
208. Inparagraaf2vandeartikelenXIV.33enXIV.45WERwerdeenbelangrijkenieuwe,
bepaling ingeschreven. Het gaat om de aansprakelijkheidsregeling in geval van
waardeverminderingdoordeconsument.402Deregelinghoudt indatdeconsumentalleen
aansprakelijk is voor de waardevermindering van de goederen die het gevolg is van het
behandelenvandegoederen,opeenmanierdieverdergaatdannodigwasomdeaard,de
kenmerken en de werking ervan te kunnen vast te stellen. De aansprakelijkheid houdt
volgensdeLeidraadeenvergoedingin.403Dezekanbijvoorbeeldbestaanuitdekostenvoor
reiniging en reparatie van de goederen. Opnieuw geldt deze regel niet indien de vrije
beroepsbeoefenaar zou hebben nagelaten informatie over het herroepingsrecht te
verstrekken.Ditvormteenincentivevoordevrijeberoepsbeoefenaaromdeconsumentde
vereisteinformatietegevenoverzijnherroepingsrecht.404
209. DeartikelenXIV.33,§3enXIV.45,§3WERzijnvantoepassingopdesituatiewaarin
de consumentvoorhet verstrijkenvandeherroepingstermijnuitdrukkelijkheeft gevraagd
datdeverrichtingvaneendienstbeginttijdensdeherroepingstermijnenhijvervolgenszijn
herroepingsrechtzouuitoefenen.Indiehypothesedienthijaandebeoefenaarvaneenvrij
beroepeenbedragtebetalendatevenredigisaanhetgeenreedsisgeleverdophetmoment
datdeconsumentheeftgeïnformeerddathijzijnherroepingsrechtuitoefent,invergelijking
met de volledige uitoefening van de overeenkomst. Het evenredige bedragmoetworden
berekendopgrondslagvandetotaleprijs,zoalsvastgelegdindeovereenkomst.Isdetotale
400Ibid.401 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,55-56.402 R. STEENNOT, “Consumer protection with regard to distance contracts after the transposition of theConsumerRightsDirectiveinBelgiumandFrance”,REDC2013,449-452.403LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni2014,53-54.404 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,57.
93
prijs echter excessief, dan wordt het evenredige bedrag berekend op grondslag van de
marktwaardevanhetgeleverde.405
210. Inparagraaf4wordendiekostenopgesomdwaarvoordeconsumentniethoeftinte
staan. Inde laatsteparagraaf(§5)wordtbepaalddatdeconsument ingeenenkelopzicht
aansprakelijk kan worden gesteld ingevolge de uitoefening van zijn herroepingsrecht,
behoudensdewettelijkeuitzonderingen.
Uitzonderingenophetherroepingsrecht:
211. Ter omzetting van artikel 16 van de Richtlijn Consumentenrechten, werden in de
artikelen XIV. 35 en XIV. 47WERde uitzonderingenophet herroepingsrecht opgenomen.
Wat betreft de overeenkomsten op afstand, bestonden er in artikel 14, § 3WVB ook al
enkele uitzonderingen (nl. vier) op het herroepingsrecht. Het huidige artikel XIV.35 WER
bevaterveelmeer (8uitzonderingen).DeWVBbevattegeenbepalingen inzakebuitende
gebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomsten,metalsgevolgdat
erookgeenuitzonderingenophetherroepingsrechtwarenopgenomen.ArtikelXIV.47WER
brengtdaarveranderinginenbevatmaarliefst9uitzonderingenophetherroepingsrecht.406
212. Of de Richtlijn Consumentenrechten in haar opzet (supra nr. 197) geslaagd is, valt
ook hier te betwijfelen. Er werd wel een algemene regeling voor het herroepingsrecht
gecreëerd,maar slechts voor twee situaties; de overeenkomstenop afstand enbuiten de
gebruikelijke plaats van beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten.407 Wel heeft de
richtlijnmeereenvormigheidkunnencreërentussendetweesoortenovereenkomsten.
4.4.8 Gezamenlijk aanbod
213. Artikel XIV. 48 WER bepaalt dat het gezamenlijk aanbod408 aan de consument is
toegelaten, voor zover het geen oneerlijke beroepspraktijk uitmaakt in de zin van de
artikelen XIV. 60 e.v. WER (infra nr. 221). Artikel 71 WMPC stelde dat het gezamenlijk405Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,37-38.406B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)187-188.407 E. TERRYN, “De richtlijn consumentenrechten: nieuwe reglementering op komst voor onder meerovereenkomstenopafstandenbuitenverkoopruimtengeslotenovereenkomsten”inX,DewetmarktpraktijkenenconsumentenbeschermingtoegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,48.408 Artikel I.8, 19° WER omschrijft ‘gezamenlijk aanbod’ als ‘het aanbod waarbij de al dan niet kostelozeverkrijgingvangoederenofdienstengebondenisaandeverkrijgingvananderegoederenofdiensten’.
94
aanbodprincipieel is toegelatenenwerdhernomen inartikelVI.80WER.409Devoorloper
vandeWMPCdaarentegen,deWHPC,bevatteeenverbodophetgezamenlijkaanbod.Daar
het Hof van Justitie410 deze bepaling onverenigbaar achtte met de Richtlijn Oneerlijke
Handelspraktijken, diende een aanpassing te gebeuren. Daarop werd artikel 71 WMPC
ingelast,waarmeehetverbodwerdverlaten.
4.4.9 Onrechtmatige bedingen
214. Ter omzetting van de Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken ten aanzien van vrije
beroepsbeoefenaars,werdendebepalingeninzakeonrechtmatigebedingen411,opgenomen
indeWVB(artikelen7e.v.),hernomenindeartikelenXIV.49e.v.WERenaangepast.412In
hetalgemeenwordtelkonrechtmatigbedingverboden.Bovendienwerd inartikelXIV.50
WEReen lijstopgenomenmet33perseverbodenbedingen,die inelkgevalonrechtmatig
zijn.413
215. De regelingbetreffendedeonrechtmatigebedingenstemtnuovereenmetdievan
Boek VI, waardoor de verschillende behandeling met ondernemingen van tafel werd
geveegd. In de WVB gold de algemene verbodsbepaling inzake onrechtmatige bedingen
enkelvoorbedingenwaarovernietafzonderlijkonderhandeldwasgeweest,dezogenaamde
toetredingscontracten, terwijl de zwarte lijst ook op individueel onderhandelde bedingen
van toepassing was.414 In de praktijk betekende dit dat de vrije beroeper bedingen kon
stipulerendiehembevoordeeldentenopzichtevanzijncliënt,zolanghijmaarkonaantonen
409B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)189.410 HvJ 23 april 2009, C-261/07 en C-290/07,VTB-VAB NV t. Total BelgiumNV enGalatea BVBA t. SanomaMagazinesBelgiumNV.411 Inartikel I.8,20°WERwordeen ‘onrechtmatigbeding’omschrevenals ‘elkbedingofelkevoorwaarde ineenovereenkomst tusseneenbeoefenaarvaneenvrijberoepeneenconsumentdie,alleenof in samenhangmet een of meer andere bedingen of voorwaarden, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten enplichtenvandepartijentennadelevandeconsument.’412B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)190.413J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)24-25.414 Ibid; Y. VANDENDRIESSCHE, “Marktpraktijken, consumentenbescherming en de advocatuur anno 2015” in I.AERTS, J.P.BLUMBERG,L.BRANTS,E.CLAESEN,K.DEBILCK,M.DEHAAS, J.ROCHTUSenY.VANDENDRIESSCHE (eds.),Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,(95)109-110.
95
datoverdebedingenafzonderlijkonderhandeldwasgeweestenzijnietvoorkwamenopde
zwartelijst.
216. EenanderevernieuwingtenopzichtevandeWVBisdatbijdebeoordelingvanhet
onrechtmatig karakter van een beding, rekeningmoetworden gehoudenmet de vereiste
vanduidelijkheidenbegrijpelijkheid,ingeschreveninartikelXIV.18,§1WER(artikelXIV.49,
lid2WER).415
217. Verderhoudtdezwartelijstvanperseonrechtmatigebedingen(artikelXIV.50WER)
grotewijzigingenintenopzichtevandezwartelijstdieopgenomenwasindeWVB.416
218. NetzoalsindeWVBhetgevalwas,bepaaltartikelXIV.51,§1,lid1enlid2WERdat
elkonrechtmatigbedingverbodenennietigisendatdeovereenkomstbindendblijftvoorde
partijenindienzezonderdeonrechtmatigebedingenkanvoortbestaan.ArtikelXIV.51,§1,
lid3WERisnieuwenbepaaltdatdeconsumentgeenafstandkandoenvanderechtendie
hemwerdentoegekend.417
4.4.10 Bestelbon en bewijsstukken
219. ArtikelXIV.55WERschrijftvoordatdebeoefenaarvaneenvrijberoepbijverkoop
verplichtiseenbestelbonaftegeven,wanneerdeleveringvanhetgoedofdeverleningvan
dedienst, of eendeel daarvan, uitgesteldwordt en er doorde consument een voorschot
wordtbetaald.Dezeverplichtingbestondookal indeWMPC (artikel79)enwerdmetde
invoegingvanBoekXIVWERuitgebreidtotdecategorievanvrijeberoepsbeoefenaren.418
4.4.11 Verlenging van dienstenovereenkomsten
220. In artikel XIV. 58WERwordt bepaald datwanneer een dienstenovereenkomst van
onbepaaldeduurwordtafgesloten tusseneenvrijeberoepsbeoefenaareneenconsument
415B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)191.416 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)65.417Ibid.418B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)192.
96
waarineenbedingvanstilzwijgendeverlengingwerdopgenomen,ditbedinginvetgedrukte
lettersdient tewordengeplaatsten ineenkader losvandetekst,opdevoorzijdevande
eerstebladzijde.DezeverplichtingwasvoorheennietingeschrevenindeWVB.IndeWMPC
bestonddezebepalingwelal(artikel82WMPC).419
III. Verbodenpraktijken
4.4.12 Oneerlijke beroepspraktijken jegens consumenten
221. In wat volgt zullen enkel de oneerlijke beroepspraktijken van vrije
beroepsbeoefenaars jegensconsumentenwordenbesproken.Daarhetdebedoeling isvan
deze masterproef om de impact van Boek XIV WER op de relatie tussen vrije
beroepsbeoefenaarsenconsumententeachterhalen,zoueenbesprekenvandeoneerlijke
beroepspraktijken jegens andere personen dan consumenten te ver afwijken van het
onderwerp.
222. DebepalingeninzakeoneerlijkeB2C-handelspraktijken,dievervatlageninartikel83
e.v.WMPC,werdenhernomeninartikelVI.92e.v.WER.Voorvrijeberoepsbeoefenaarskan
mendieregelenvoortaanterugvindeninartikelXIV.59e.v.WER.Dezebepalingenzijnnieuw
voordevrijeberoepsbeoefenaars.420DeWVBwasnamelijknooitaangepastgeweestaande
Richtlijn Oneerlijke Handelspraktijken,met een veroordeling door het Hof van Justitie tot
gevolg.421
223. In vergelijking met de algemene regelgeving die op dit vlak geldt voor
‘ondernemingen’, vervat in Boek VI, kan worden opgemerkt dat het begrip
‘handelspraktijk’422systematischwordtvervangendoorhetbegrip‘beroepspraktijk’423.424In
419Ibid.420B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)193.421HvJ10juli2014,C-421/12,Commissiet.België.422ArtikelI.8,23°omschrijfthetbegrip‘handelspraktijk’als‘iederehandeling,omissie,gedraging,voorstellingvan zakenof commerciële communicatie,met inbegripvan reclameenmarketing, vaneenonderneming,dierechtstreeksverbandhoudtmetdeverkoopbevordering,verkoopofleveringvaneenproduct.’423ArtikelI.8,21°omschrijfthetbegrip‘beroepspraktijk’als‘iederehandeling,omissie,gedraging,voorstellingvanzakenofcommerciëlecommunicatie,metinbegripvanreclameenmarketing,vaneenbeoefenaarvaneenvrijberoep,dierechtstreeksverbandhoudtmetdeverkoopbevordering,verkoopofleveringvaneenproduct.’424 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)42.
97
de memorie van toelichting kan men lezen dat de Belgische wetgever hiermee rekening
trachttetehoudenmethetgegevendateenbeoefenaarvaneenvrijberoepgeenkoopman
is.425
224. AlswedebepalingenbetreffendeoneerlijkehandelspraktijkeninBoekVIvergelijken
met diegene die vervat lagen in de WMPC, is er haast geen verschil merkbaar.426 De
omzetting van de bepalingen van de Richtlijn Consumentenrechten heeft geen
fundamentele vernieuwingen gebracht op het vlak van handelspraktijken, zij het dat het
toepassingsgebied werd uitgebreid tot de vrije beroepsbeoefenaars. Voor deze laatste
categorie is de impact vandeomzetting vandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijkenwel
voelbaar.
225. Voortaan bevat Boek XIV WER, anders dan de WVB, ook een algemene
verbodsbepaling inzake oneerlijke b2c praktijken (artikel XIV. 60 WER).427 Hierin wordt
bepaald dat, opdat een beroepspraktijk oneerlijk is, moet worden voldaan aan twee
cumulatieve voorwaarden: de beroepspraktijk moet in strijd zijn met de vereisten van
professionele toewijding en de beroepspraktijk moet het economische gedrag van de
gemiddeldeconsumentdiezijbereiktwezenlijkverstorenofkunnenverstoren.Opvallendis
datvoorwatbetrefthetbegrip ‘professioneletoewijding’ inBoekVIverwezenwordtnaar
de‘eerlijkemarktpraktijken’(artikelI.8,25°),terwijlinBoekXIVvoordatzelfdebegripwordt
verwezendaarde‘eerlijkeberoepspraktijken’(artikelI.8,23°).428
226. In de artikelen XIV.64-65 WER werd een algemene verbodsbepaling inzake de
misleidende beroepspraktijken opgenomen. De WVB bevatte ook al een verbod van
misleidende b2c/b2b reclame, maar in vergelijking is het nieuwe verbod veel ruimer.429
BelangrijkomaantestippenisartikelXIV.66,§3WER.Ditartikelbepaaltwelkemaatregelen
de vrije beroepsbeoefenaar moet nemen wanneer beperkingen van tijd of ruimte het
425Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,14.426J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)33.427B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)193-194.428Ibid.429 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)42.
98
onmogelijkmakenalleessentiëleinformatieoptenemenindeberoepspraktijk.430 Ingeval
vanbeperkingenvantijdofruimteindetechniekvoorcommunicatieopafstandgeldteen
gelijkaardige regeling (supra nr. 188). Ook de vierde paragraaf is van belang en bepaalt
voortaanvoorvrijeberoepsbeoefenaarsdat, ingeval vaneenuitnodiging totaankoop,de
opgesomde elementen essentiële informatie uitmaken. De nieuw ingebouwde algemene
precontractuele informatieverplichting voor vrije beroepsbeoefenaars (supra nr. 125),
bouwtverderopdezebepaling.
227. Nieuw ten aanzien van vrije beroepsbeoefenaren is dealgemene verbodsbepaling
inzakeagressieveb2cpraktijken(artikelenXIV.68-69WER).431
228. Voortaanwerdenvoorvrijeberoepsbeoefenaarsooktweezwartelijstenopgenomen
met per se verboden beroepspraktijken. Artikel XIV.67 WER bevat de onder alle
omstandigheden als oneerlijke beschouwde misleidende beroepspraktijken. De per se
verbodenoneerlijkeagressieveberoepspraktijkenwordenopgesomdinartikelXIV.70WER.
4.4.13 Rechtspraak van het Hof van Justitie omtrent de richtlijn oneerlijke handelspraktijken
229. Tijdens de eerste vijf jaar van de effectieve toepassing van de Richtlijn Oneerlijke
Handelspraktijken sprak het Hof van Justitie zich frequent uit over deze richtlijn.432 Met
betrekkingtotdeBelgischewetgevingkano.a.wordenverwezennaardezaakCommissiet.
België433 (supra nr. 61).HetHof van Justitieheeftookbelangrijkeuitsprakengedaannaar
aanleiding van prejudiciële vragen uit andere lidstaten, omtrent de draagwijdte van een
aantalbegrippen.Ookdezearrestenzijnvanbelangvoorde toepassingvanBoekenVIen
XIV WER in de praktijk. Het gaat bestek van deze masterproef echter te buiten deze
rechtspraak gedetailleerd te bespreken.434 Er kan bijvoorbeeld worden verwezen naar de
430B.KEIRSBILCK,“BoekenVIenXIV.Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,(129)193.431 B. KEIRSBILCK, “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B. KEIRSBILCK en E.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,(23)43.432J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)25.433HvJ10juli2014,C-421/12,Commissiet.België.434VooreengedetailleerdeomschrijvingzieJ.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrije beroepen” in J. ROESEMS en VLAAMS PLEITGENOOTSCHAP (eds.), Transacties en geschillenbeslechting in hetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)25-33.
99
arrestenVing Sverige435,CHS Tour436, Trento Svillupo437,Purely Creative438,4Finance439 en
Köck440.
230. ErkanwordenverwachtdathetHofvanJustitiezalgevraagdwordendebepalingen
van de Richtlijn Consumentenrechten te interpreteren.441 Die uitspraken zullen ook van
belangzijnvoorBelgiëenvoordepraktischetoepassingvanBoekenVIenXIVWER,waarin
deRichtlijnConsumentenrechtenwerdomgezet.
435HvJ12mei2011,C-122/10,VingSverige.436HvJ19september2013,C-435/11,CHSTour.437HvJ19december2013,C-281/12,TrentoSvillupo.438HvJ18oktober2012,C-428/11,PurelyCreative.439HvJ3april2014,C-515/12,4Finance.440HvJ17januari2013,C-206/11,Köck.441J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)34.
100
101
Hoofdstuk5.Conclusie
231. Nadeomzettingsbepalingen vandeRichtlijnConsumentenrechten ten aanzien van
vrijeberoepsbeoefenaarsinBoekXIVWERtehebbenbestudeerd,kanikbesluitendatvooral
devolgendebepalingenvernieuwendzijn invergelijkingmetdeWVBenhetmeest impact
zullen hebben op de relatie tussen de vrije beroepsbeoefenaar en de consument: de
algemeneprecontractueleinformatieplicht,debijkomendeprecontractueleinformatieplicht
en het herroepingsrecht bij overeenkomsten op afstand en buiten de gebruikelijke plaats
van de beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten en de bepalingen omtrent de
oneerlijke beroepspraktijken.442 Vooral op het vlak van overeenkomsten op afstand en
buitendegebruikelijkeplaatsvandeberoepsuitoefeninggeslotenovereenkomstenspringen
dezevernieuwingeninhetoog:
- de lijst van inlichtingen die aan de consument moeten worden verschaft voor de
contractsluiting;
- deherroepingstermijndieop14dagenwordtgebrachtvoorbuitendegebruikelijke
plaats van beroepsuitoefening gesloten overeenkomsten, zelfs wanneer de
consumenteromheeftverzocht;
- de invoering van een geharmoniseerd model van herroepingsformulier dat de
consumentkangebruiken;
- hetverbodopstandaard-opties;
- deverplichtingtotleveringbinnendertigdagennadesluitingvandeovereenkomst;
- derisico-overdrachtbijdeinbezitnamedoordeconsument.443
232. Volledig in lijnmet de doelstelling van de Richtlijn Consumentenrechten (supra nr.
17),trachtendezevernieuwingeneenhogerniveauvanconsumentenbeschermingtotstand
te brengen. Doordat de vrije beroepsbeoefenaar voortaan wordt onderworpen aan de
geschetste regelen in Boek XIV, werd overigens de vastgestelde ongrondwettigheid
geremedieerd.Alkanmenzichterechtafvragenofdezenieuwe,relatieveuitsluitingvande
vrije beroepsbeoefenaars van het toepassingsgebied van de algemene bepalingen inzake
442J.STUYCK,“Marktpraktijkenenconsumentenbeschermingookvoorvrijeberoepen”inJ.ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),TransactiesengeschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)25.443443Parl.St.Kamer,2013-2014,doc53,3423/001,11.
102
marktpraktijkenenconsumentenbescherming (BoekVI), zoveelgemakkelijkerdetoetsaan
hetgelijkheidsbeginselzaldoorstaan(supranr.105).
233. M.i. is hetmoeilijk te vattendat, inhet licht vanharmonisatie en vereenvoudiging
van de wetgeving, de Belgische wetgever er opnieuw voor koos om de vrije
beroepsbeoefenarenondertebrengenineenaparteregeling.Tweeonderscheidenboeken,
waarin quasi dezelfde bepalingen werden opgenomen, zorgt voor onnodige complexiteit.
ZekernudebepalingendeomzettingvormenvandeRichtlijnConsumentenrechten,valtde
gekozenaanpakergtebetreuren.Delegeferenda,washetveeleenvoudigerenduidelijker
geweest om de regelgeving inzake marktpraktijken en consumentenbescherming te
groepereninéénboekendantelkensuitsluitingsbepalingenoptenemenvoordieregelen
die de facto niet relevant zijn voor de beoefenaren van vrije beroepen. Op deze manier
wordthet raadplegenvanhetWERveelgemakkelijker,watoverigensdebeschermingvan
deconsumentnogmeerindehandwerkt.
234. JammergenoegtoondedeBelgischewetgeverzich(wederom)vanzijnconservatieve
kant.DeEuropesewetgeverzietnamelijkallanggeenzonneklaaronderscheidmeertussen
vrijeberoepenenondernemingen: vrijeberoepers zijnondernemingen (supra nr. 31).Het
EuropeesrechtzoueenimpulstotschrappingvanBoekXIVWERkunnenzijn.444Daarnaast
staathetWERhaaksophetadagiumdatelkeendieopdaadwerkelijkgelijkaardigewijzede
marktbetreedt,onderworpenwordtaandezelfderegeling.
HetvaltinspanningaftewachtenofdewetgeverdestructuurvanhetWERzalwijzigen,of
dathijhalsstarrigzalblijvenvasthoudenaandehuidige(genuanceerde)dichotomietussen
vrijeberoepsbeoefenaarsenondernemingen.
444G.STRAETMANS,“Onderneming,vrijberoepenconsument”inG.STRAETMANSenR.STEENNOT(eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,Intersentia,2015,48-49.
I
BIBLIOGRAFIE
1. Wetgeving
A. Europeseregelgeving
Richtlijn97/7/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan20mei1997betreffendede
beschermingvandeconsumentbijopafstandgeslotenovereenkomsten,Pb.L.4juni
1997,nr.144,19-27.
Richtlijn2000/31/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan8 juni2000betreffende
bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij,met
namedeelektronischehandel,indeinternemarkt,Pb.L.17juli2000,1-16.
Richtlijn2005/29/EGvanhetEuropeesParlementendeRaadvan11mei2005betreffende
oneerlijkehandelspraktijkenvanondernemingenjegensconsumentenopdeinterne
marktentotwijzigingvandeRichtlijn84/450/EEGvandeRaad,Richtlijnen97/7/EG,
98/27/EG en 2002/65/EG van het Europees Parlement en de Raad en van
Verordening (EG)nr.2006/2004vanhetEuropeesParlementendeRaad,Pb.L.11
juni2005,22-39.
Richtlijn 2011/83/EU van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2011
betreffende consumentenrechten, tot wijziging van de Richtlijn 93/13/EEG van de
Raad en van Richtlijn 1999/44/EG van het Europees Parlement en de Raad en tot
intrekking van Richtlijn 85/577/EEG en van Richtlijn 97/7/EG van het Europees
ParlementendeRaad,Pb.L.22november2011,64-88.
B. Belgischeregelgeving
WetboekvanKoophandel,BS11september1807.
BijzondereWetvan6januari1989ophetGrondwettelijkHof,BS7januari1989.
II
Wet van 25 juni 1993 betreffende de uitoefening en de organisatie van ambulante- en
kermisactiviteiten,BS13september1993.
Wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de
onrechtmatige bedingen en de op afstand gesloten overeenkomsten inzake vrije
beroepen,BS20november2002.
WetElektronischeHandel,BS17maart2003.
Wetbetreffendemarktpraktijkenenconsumentenbescherming,BS12april2010.
Wetboekvaneconomischrecht,BS29maart2013.
Wet van 21 december 2013 houdende invoeging van Boek VI ‘Marktpartijen en
consumentenbescherming’ in het Wetboek van Economisch Recht en houdende
invoeging van de definities eigen aan Boek VI en van de
rechtshandhavingsbepalingeneigenaanBoekVI,indeboekenIendeboekenIenXV
vanhetWetboekEconomischRecht,BS30december2013.
Wetvan26maart2014totwijzigingvanhetGerechtelijkWetboekendewetvan2augustus
2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties
methetoogopdetoekenningvanbevoegdheidaandenatuurlijkerechterindiverse
materies,BS22mei2014.
Wet van 15 mei 2014 houdende invoeging van Boek XIV ‘Marktpraktijken en
consumentenbescherming betreffendedebeoefenaars van een vrij beroep’ in het
Wetboekvaneconomischrechtenhoudende invoegingvandedefinitieseigenaan
boekXIVenvanderechtshandhavingsbepalingeneigenaanboekXIV,indeboekenI
enXVvanhetWetboekvaneconomischrecht,BS30mei2014.
Codexdeontologievooradvocaten,BS30september2014.
Parl.St.Kamer2009-10,nr.2340/001.
III
Parl.St.Kamer2010-11,nr.1643/001.
Parl.St.Kamer2011-12,nr.2017/001.
Parl.St.Kamer2012-13,nr.301/001.
Parl.St.Kamer2012-13,nr.3423/001.
Parl.St.Kamer2012-13,nr.2543/001.
Parl.St.Kamer2012-13,nr.3018/004.
Parl.St.Kamer2013-14,nr.3423/001.
Parl.St.Kamer,2014-2015,nr.0020/018.
2. Rechtsleer
A. Documenten
DGJUSTITIE,LeidraadbetreffendeRichtlijn2011/83/EUbetreffendeconsumentenrechten,juni
2014,91p.
B. Tijdschriften
BAES, T., “Boek 6 WER: marktpraktijken en consumentenbescherming: streven naar een
maximaalbehoudvandeWMPC”,TBH2014,757-800.
BOSSUYT,M.,“DeinvloedvanderechtspraakvanhetGrondwettelijkHofopdeevolutievan
hetrecht”,RW2011-12,382-387.
BRULEZ, P., “De vrije beroepsbeoefenaar als onderneming: Het traditionele
ondernemingsbegriponderdruk”,DAOR2011,453-460.
IV
BRULOOT, D., “Wetboek van economisch recht krijgt stilaan vorm”, Juristenkrant 2013, afl.
275,4.
DESOMER,M.enBALLESTIER,B.,“DenieuweRichtlijnConsumentenrechteninhetkort”,DCCR
2011,nr.92-93,243-250.
DIERICK,A.,“DeEuropeseRichtlijnConsumentenrechten.Richtlijn2011/83/EUendeimpact
opdeBelgischeWetMarktpraktijken,N.K.W.2014,3-13.
GEENS,K.,“Vrijberoepenmededinging:Deontologieiseenremedietegen,tuchtdikwijlseen
gevolgvanmarktfalen”,TPR2004,283-296.
GODDAER, J., “De Richtlijn Consumentenrechten. Gevolgen voor de WMPC en de Wet
ElektronischeHandel”,DCCR2012,nr.95,7-65.
HALLEMANS,A., “Degevolgen vandeongrondwettelijkeuitsluiting vandebeoefenaars van
vrijeberoepenuitdeWMPC”,NNK2011,3.
JACQUEMIN,H.,“LespratiquesdusmarchéetlaprotectionduconsommateurdansleCodede
droitéconomique”,JT2014,724.
JUDO, F. en STUYCK, J., “Marktpraktijken en vrije beroepen: het Hof heeft gesproken – De
rechtermoetnuwachtenopdewetgever”,DCCR2011,192-197.
KEIRSBILCK, B. en STUYCK, J., “Een kritische analyse van de wet marktpraktijken en
consumentenbescherming”,TBH2010,704-742.
KIRKPATRICK, J., “Les suites à donner à un arrêt préjudiciel de la Cour constitutionnelle qui
déclareunelacunelégislativecontraireauprinciped’égalité”,JT2008,676.
LAFFINEUR,J.enSTRAETMANS,G.,“Ladirective2011/83relativeauxdroitsdesconsommateurs:
lesmodificationsdelaréglementationconcernantlesventesauxconsommauteurset
les‘autresdroitsdesconsommateurs’”,REDC2013,475-498.
V
LAMON,H.,“AdvocatenhonorariumenWetboekEconomischRecht”,NJW2015,378-383.
LAMON,H.,“Soldenbijdeadvocaatendedokter?”,DeJuristenkrant2011,11.
MELCHIOR, M. EN COURTOY, C., “Het verzuim van de wetgever of de lacune in de
grondwettelijkerechtspraak”,TBP2008,587-593.
MERTENS, D., “De architect, de landmeter en de notaris onderworpen aan de bepalingen
inzake onrechtmatige bedingen uit de Wet Marktpraktijken? De vrije
beroepsbeoefenaarissteedsmeergewoon‘onderneming’”,TBO2012,18-21.
MERTENS,D.,“Magdevrijeberoepsbeoefenaareindelijkgewoon‘onderneming’heten?”,RW
2011-12,903-910.
MICHAUX, B., “Les titulaires des professions libérales: ni vendeurs ni commerçants”, RDC,
1996,606.
PIETERS,E.,BYTTEBIER,K.,FELTKAMP,R.,“LeCodededroitéconomique–Survolducontenuet
desprincipalesnouveautés”,TBH2014,alf.4,327-370.
PONET, B. en LAMON, H., “Is een vrije beroeper geen ondernemer zoals een andere?”,RW
2013-2014,nr.15,562.
SAP,J.,“Vrijeberoeperszijnondernemers”,Juristenkrant11mei2011,12.
STEENNOT,R.,BIQUET-MATHIEU,C.enLOLY, J.,“Hetherroepingsrecht:hetvoorstelvanrichtlijn
betreffende consumentenrechten en haar impact op de Belgische wetgeving – Le
droit de rétractation: la proposition de directive relative aux droits des
consommateursetsonincidencesurlalégislationbelge”,DCCR2009,afl.84-85,81-
141.
STEENNOT,R.enGEERTS,P.,“DeimplementatievandeRichtlijnOneerlijkeHandelspraktijkenin
BelgiëenNederland”,TPR2011,677-780.
VI
STEENNOT,R.enTERRYN,E.,“DenieuwebepalingenuitBoekVIvanhetWetboekEconomisch
Recht:eeneerstecommentaar”,DCCR2014,3-61.
STEENNOT,R.,“Consumerprotectionwithregardtodistancecontractsafterthetransposition
oftheConsumerRightsDirectiveinBelgiumandFrance”,REDC2013,415-458.
STEENNOT,R.,“Nieuwewetgevingvoorbeoefenarenvanvrijeberoepen”,RW2003-2004,81-
90.
STEENNOT,R.,“Vrijeberoepenendewetmarktpraktijken”,NJW2013,795.
STUYCK, J., “De nieuwe richtlijn oneerlijke handelspraktijken. Gevolgen voor de wet op de
handelspraktijken.”,TBH2005/9,901-915.
TERRYN,E.,“DistancesellinganddoorstepsellingaftertheadoptionoftheConsumerRights
Directive–morepatchwork?”,RAE2012,525-539.
TERRYN,E.,“LatranspositiondeladirectivedroitsdesconsommateursenBelgique–champ
d’applicationpersonneletexclusions”,REDC2013,nrs.3-4,369-398.
TERRYN,E.,“Richtlijnoneerlijke‘B2C’handelspraktijkenaangenomen”,DCCR2005,nr.68,98.
TWIGG-FLESNER,C.,“TheImpactoftheConsumerRightsDirective(2011/83/EU)onConsumer
SalesContracts”,RAE2012,563.
VANDERHAEGHEN,A.,“Wetmarktpraktijken:koopjesindeadvocatuur?”,AdRem2012,22-26.
VANDEVELDE,I.,“Laatdeinformatieplichtdepartijbeslissingovereind?”,D&T2016,53.
VANGOETSENHOVEN, S., “Het vrij beroep in vennootschapsverband: notarissen, advocaten en
geneesheren”,JuraFalc.2006-2007,595-722.
VERHOEVEN,M.,“Vrijeberoepenonderworpenaanmarktpraktijkenwet”,DeJuristenkrant,21
april2011,1.
VII
VEROUGSTRAETE, I., “Wetboek Economisch Recht: een aanbouwwetboek”, RW 2014-2015,
1603-1609.
VOGELAERE, I. , “Wetgever versoepelt Belgische regels voor aankondigingen van
prijsverminderingen.”,DeJuristenkrant2015,nr.317,6.
X.,“Hetconsumentenrechtindeafgelopen25jaarenindetoekomst”,DCCR2013,5.
X.,“Nootbijarrestnr.99/2013”,RW2013-14,3p.
X.,“Vrijeberoepers”,NJW2014,afl.305,537-539.
X.,“WetboekvanEconomischRecht”,NJW2013,afl.280,297.
X.,“Cass.2november2008”,RW2008-09,1192
C. Boeken
ALLEMEERSCH, B. en REINGRABER, R., “De bevoegdheids(her)verdeling” in P. TAELMAN, B.
VANLERBERGHEenP.VANORSHOVEN,NieuweJustitie,Antwerpen,Intersentia,2014,196
p.
BYTTEBIER,K.,FELTKAMP,R.EnVANBOSSELE,F.,“Naareenwetboekeconomischrecht”inActesdu
Colloque ‘Codification de la législation économique’ – Handelingen van het
colloquium‘codificatievandeeconomischewetgeving’,330p.
DEMARSIN,B.,“HetWetboekvaneconomischrechtenzijnbandmethetBurgerlijkWetboek”
in B. KEIRSBILCK en E. TERRYN (eds.),HetWetboek van economisch recht: van nu en
straks?,Intersentia,2014,432p.
FAURE, M., “Regulation of Attorneys in Belgium” in Regulation of Professions, Antwerpen,
Maklu,1993.
FELTKAMP,R., “HetWetboekvaneconomischrecht:eenstapvooruit,maarnogeenwegte
gaan” in J. ROESEMS en VLAAMS PLEITGENOOTSCHAP (eds.), Transacties en
geschillenbeslechtinginhetWetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,266p.
VIII
GEENS,K.,“Deplaatsvanhetvrijberoepinhetondernemings-enmarktrecht”inB.TILLEMAN
en E. TERRYN (eds.), Beginselen van Belgisch privaatrecht. Handels- en economisch
recht.DeelIOndernemingsrecht.A,Antwerpen,Kluwer,2011,2052p.
GEENS, K., “Enkele slotbeschouwingen bij een eerste studie van het nieuweWetboek van
economisch recht” inB.KEIRSBILCKenE. TERRYN (eds.),HetWetboekvaneconomisch
recht:vannuenstraks,Antwerpen,Intersentia,2014,432p.
GLANSDORFF,F.,“Lecodededroitéconomiqueet lesprofessions liberals” inA.TALLON(ed.),
Hetnieuwewetboekvaneconomischrecht,Brussel,Larcier,2014,253p.
KEIRSBILCK, B., “Boeken VI en XIV. Marktpraktijken en consumentenbescherming ook voor
vrijeberoepen”inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:
vannuenstraks?,Antwerpen,Intersentia,2014,432p.
KEIRSBILCK, B., “Overeenkomsten op afstand en e-commerce” in J. ROESEMS en VLAAMS
PLEITGENOOTSCHAP (eds.), Transacties en geschillenbeslechting in het Wetboek van
EconomischRecht,Intersentia,2016,266p.
KEIRSBILCK, B., “Updatemarktpraktijken&bescherming van consumenten” inW.DEVROE, B.
KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,
159p.
KEIRSBILCK,B.ENTERRYN,E.,“Overzichtvanderechtspraakhandelspraktijken2003-2010”,inH.
DEWULF,B.KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Overzichtvanrechtspraak.Handelsrechten
handelspraktijken2003-2010,Story-Scientia,2011,1320p.
MERTENS,D.,“Onrechtmatigemededinging.Artikel95WMPC”inJURAFALCONIS(eds.),Dewet
marktpraktijken en consumentenbescherming toegepast, Leuven, Intersentia, 2012,
124p.
NINANE, Y. en BOCHON, A., “Actualités en matière de contrats de consommation” in A.
PUTTEMANS (ed.), Le droit de la consommation dans le nouveau Code de droit
économique,Brussel,Bruylant,2014,172p.
IX
PUTTEMANS, A., “Le champs de la commercialité” in Tweehonderd jaar Wetboek van
Koophandel,Brussel,Larcier,2007,389p.
STEENBERGEN,J.,“HetWetboekvaneconomischrecht.Achtergrondenopzet”inB.KEIRSBILCK
en E. TERRYN (eds.), Het Wetboek van economisch recht: van nu en straks?,
Antwerpen,Intersentia,2014,432p.
STEENNOT, R., “Belgisch economisch recht”, in E. DIRIX, H. VANHEES en R. STEENNOT (eds.),
Handels-eneconomischrechtinhoofdlijnen(9eeditie),Intersentia,2011,538p.
STEENNOT, R., BOGAERT, F., BRULOOT, D. en GOENS, D., Wet Marktpraktijken, Antwerpen,
Intersentia,2010,226p.
STRAETMANS, G., “Een kritische doorlichting van het toepassingsgebied van de Richtlijn
oneerlijke handelspraktijken en de Belgische omzettingswetgeving” in De Wet
handelspraktijkenanno2008,Mechelen,Kluwer,2008,321p.
STRAETMANS,G., “Onderneming, vrijberoepenconsument” inG. STRAETMANSenR. STEENNOT
(eds.),WetboekEconomischRechtendebeschermingvandeconsument,Antwerpen,
Intersentia,2015,336p.
STUYCK, J., “Handelspraktijken” inBeginselen van Belgisch Privaatrecht,Mechelen, Kluwer,
2004,483p.
STUYCK, J., “Boeken XVI& XVII. Buitengerechtelijke regeling van consumentengeschillen en
bijzondererechtsprocedures(i.h.b.vorderingtotstaking)”,inB.KEIRSBILCKenE.TERRYN
(eds.),HetWetboekvaneconomischrecht:vannuenstraks?,Intersentia,2014,432
p.
STUYCK, J., “Marktpraktijken en consumentenbescherming ook voor vrije beroepen” in J.
ROESEMSenVLAAMSPLEITGENOOTSCHAP(eds.),Transactiesengeschillenbeslechtinginhet
WetboekvanEconomischRecht,Intersentia,2016,(1)266p.
X
SWENNEN,H., “DeKMO in het handelsrecht enhet economisch recht”, in K. REINIERS enM.
VANMEENEN (eds.), Regelgeving op maat van KMO’s, Antwerpen, Intersentia, 2013,
240p.
SWENNEN,H.,(ed.),JuridischeOrganisatievanhetvrijeberoep,Antwerpen,Kluwer,1975,170
p.
TERRYN,E.,“Actualiaovereenkomstenopafstand,ookvoorvrijeberoepen”,inW.DEVROE,B.
KEIRSBILCKenE.TERRYN(eds.),Themis91–Economischrecht,Brugge,dieKeure,2015,
159p.
TERRYN,E., “Derichtlijnconsumentenrechten:nieuwereglementeringopkomstvooronder
meer overeenkomsten op afstand en buiten verkoopruimten gesloten
overeenkomsten” in X, De wet marktpraktijken en consumentenbescherming
toegepastinreeksJuraFalconisLibri,nr.16,Antwerpen,Intersentia,2012,124p.
TERRYN, E., “Normatieve kenmerken van het herroepingsrecht” in E. TERRYN (ed.)
Bedenktijden in het consumentenrecht: het herroepingsrecht als instrument van
consumentenbescherming,Antwerpen,Intersentia,2008,686p.
TERRYN,E.,“Verkoopopafstandaanconsumenten”inH.DEDECKER,V.SAGAERT,E.TERRYN,B.
TILLEMAN,A.VERBEKEenL.Ballon(eds.),Koop–Gemeenrecht.Contractueleclausules,
Antwerpen,Inersentia,2016,532p.
TWIGG-FLESNER,C.,EBERS,M.,SCHULTE-NÖLKE,H.,ECConsumerLawCompendium–Comparative
Analysis,UniversitätBielefeld,2007,52,341,366.
VANDENDRIESSCHE, Y., De wet marktpraktijken en het vrij beroep, de onderneming-light
bevestigthetdualisme,Waterschoot,Mylex,2010,126p.
VANDENDRIESSCHE, Y., “Marktpraktijken, consumentenbescherming en de advocatuur anno
2015”inI.AERTS,J.P.BLUMBERG,L.BRANTS,E.CLAESEN,K.DEBILCK,M.DEHAAS,J.ROCHTUS
enY.VANDENDRIESSCHE(eds.),Hetadvocatenkantoor2.0,Intersentia,2015,192p.
XI
VANDENDRIESSCHE, G., “Marktpraktijken en consumentenbescherming in boek VI van het
wetboek van economisch recht” in A. TALLON (ed.), Het nieuwe wetboek van
economischrecht,Brussel,Larcier,2014,253p.
VANOMMESLAGHE,P.,“LebicentenaireduCodedeCommercede1807Rapportintroductif”in
BicentenaireduCodedeCommerce,Larcier,Brussel,2007,202p.
VANOMMESLAGHE,P.,“Naareennieuweconomischrecht”inI.CLAEYS,R.STEENNOTenM.TISON
(eds.),Economischrecht:ondernemingen,concurrentenenconsumenten2010-2011,
XXXVIIePostuniversitairecyclusWILLYDELVA,Mechelen,WoltersKluwer,2011,426p.
WEST, A.F., “The seven liberal arts” in A. F.WEST (ed.)Alcuin and the rise of the Christian
schools,NewYork,CharlesScribner’sSons,1912,232p.
3. Elektronischebronnen
FEDERATIE VOOR VRIJE EEN INTELLECTUELE BEROEPEN, Polsslag van het Vrij Beroep 2015,
http://www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=434967 (consultatie: 20
oktoberfebruari2015).
FOD ECONOMIE, K.M.O., MIDDENSTAND EN ENERGIE, Evaluatie en modernisering van de
economische wetgeving, Brussel, 2008, 206, te raadplegen via
http://mineco.fgov.be/ministry/legislation_table/home_nl.htm. (consultatie: 15
februari2016).
ORDE VAN VLAAMSE BALIES, Mijn cliënt is meer dan een klant,
http://www.ordeexpress.be/artikel/33/141/mijn-clint-is-meer-dan-een-klant.
(consultatie:3april2016).
X., FVIB voert actie voor de eigenheid van het vrij beroep,
http://www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=4882080. (consultatie: 16
april2016).
XII
X.,Wat is een vrij beroep?, http://www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=347786.
(consultatie:16april2016).
VANLEENHOVE, S., Federatie vrijeberoepenover apart hoofdstukwetboekeconomisch recht
voor vrije beroepen: duidelijkheid voor zowel vrije beroepen als consument,
http://www.federatievrijeberoepen.be/viewobj.jsp?id=406353. (consultatie: 8 mei
2016).
4. Rechtspraak
HvJ23april1991,C-41/90,HöfnerenElser.
HvJ16november1995,C-244/94,FédérationFrançaisedesSociétésd’Assurancese.a.
HvJ19februari2002,C-309/99,Wouterse.a.
HvJ16maart2004,C-264/01,C-306/01,C-354/01enC-355/01,AOKBundesverband.
HvJ23april2009,C-261/07,VTB-VABNVt.TotalBelgiumNV.
HvJ23april2009,C-290/07,GalateaBVBAt.SanomaMagazinesBelgiumNV.
HvJ12september2009,C-180/98-C-184/98,Pavlove.a.
HvJ12mei2011,C-122/10,VingSverige.
HvJ30juni2011,C-288/10,Wamot.JBC.
HvJ18oktober2012,C-428/11,PurelyCreative.
HvJ17januari2013,C-206/11,Köck.
HvJ19september2013,C-435/11,CHSTour.
HvJ3oktober2013,C-59/12,BKKMobilOilKörperschaftdesöffentlichenRechtsvZentrale
zurBekämpfungunlauterenWettbewerbseV.
HvJ19december2013,C-281/12,TrentoSvillupo.
XIII
HvJ3april2014,C-515/12,4Finance.
HvJ10juli2014,C-421/12,Commissiet.België.
Concl.Adv.Gen.Bot,4juli2013,C-59/12,BKKMobilOil,10p.
Concl.Adv.Gen.P.CruzVillalon,26november2013,C-421/12,Commissiet.België.
GwH6april2011,nr.55/2011.
GwH15december2011,nr.192/2011.
GwH9juli2013,nr.99/2013.
Cass.2november2008,RW2008-09,1192.