Post on 31-Dec-2015
description
Daş dövrünün hesabı.Daş dövrünün hesabı.
Vahid say sistemiVahid say sistemi ((unarunar))
10 – 1110 – 11 eramızdan min eramızdan min il əvvəlil əvvəl
=
Tətbiqi (istifadəsi)• ibtidai məktəbin birinci sinfində• kiçik qruplarda seçiçilərin səsinin sayılmasında• kollektiv təsərrüfatlarda (iş günlərinin uçotu üçün)
• telefon mərkəzlərində (cavablandırılmış zənglərinin hasablanmasında-uçotunda)
• domino (xalların hesablanmasında)
• Robinzon Kruzo (insan yaşamayan adada təqvimin aparılması üçün
Say sistemiSay sistemi— — d dl rin ə ə əd dl rin ə ə ə
adlandırılması, adlandırılması, işar edilm si ə əişar edilm si ə əv yazılması.əv yazılması.ə
Rum say sistemləriRum say sistemləri
Misal:
DC-XV=DLXXXV
1 I 100 C
5 V 500 D
10 X 1000 M
50 L 2000 Z
Slavyan kiril Slavyan kiril nömrələnməsinömrələnməsi
Misal:
Slavyan say sistemi dini kitablarda qorunub saxlanılır.
Əsrin və minilliyin nömrəsiƏsrin və minilliyin nömrəsi: XIX : XIX əsrəsr, , bizim bizim eramızdan əvvəl II minillik eramızdan əvvəl II minillik
Monarxin sıra nömrəsıMonarxin sıra nömrəsı: : KarlKarl V, V, Ekaterina IIEkaterina II.. Çox cildli kitabda cildin nömrəsiÇox cildli kitabda cildin nömrəsi ( (bəzi bəzi
hallarda kitabın hissələrin, bölmələrin və hallarda kitabın hissələrin, bölmələrin və fəsillərin nömrələrifəsillərin nömrələri).).
Saatların siferblatlarının nişanlanması Saatların siferblatlarının nişanlanması ««qədim qaydalara uyğunqədim qaydalara uyğun».».
Başqa vacib hadisələr və ya siyahının Başqa vacib hadisələr və ya siyahının maddələrimaddələri, , məsələnməsələn: : Evkilidin Evkilidin VV postulatı postulatı, II , II dünya müharibəsidünya müharibəsi, XXII , XXII qurultayqurultay və s.və s.
Bəzən, qərb ölkələrində ilin nömrəsi rum Bəzən, qərb ölkələrində ilin nömrəsi rum rəqəmləri ilə yazılır.rəqəmləri ilə yazılır.
Tətbiqi
Misir nömrələnməsiMisir nömrələnməsi
1 10 100 1000
10000 100000 1000000 10000000
5000 il əvvəl
= 90
Misal:
Abdjad- ərəb əlifbasında hərflərin müəyyən ardıcıllığı, hər hərfin öz rəqəmsal mənası var. Adlar ilk dörd hərfdən əmələ gəlir. - alef (а) -1, be (b) - 2, djim (dj) - 3, dal (d) - 4. Adətən hərflərin rəqəmsal mənası istifadə olunurdu: - astroləbiya; -xronoqramları tərtib edəndə; - Xüsusi nömrələmə (əl yazısının və ya kitabın paqinasiya- səhifələri);
Mövqeli və mövqesiz Mövqeli və mövqesiz say sistemlərisay sistemləri
Say sistemləri iki böyük qrupa bölünür:Say sistemləri iki böyük qrupa bölünür:
mövqeli
Ədədi əmələ gətirən eyni işarələr, yerindən asılı olaraq müxtəlif ədədləri tə’yin edir.
770
mövqesiz
Ədədi təşkil edən rəqəmlər tutduğu yerindən asılı olmayaraq həmişə eyni ədədi göstərir
XIX
Mövqeli say sistemləriMövqeli say sistemləri
İlk mövqeli say İlk mövqeli say sistemi qədim sistemi qədim Vavilonda kəşf Vavilonda kəşf olunmuşdur. olunmuşdur. Vavilon say Vavilon say
sistemi onaltılıq sistemi onaltılıq idi, yəni 16 idi, yəni 16
rəqəmdən istifadə rəqəmdən istifadə olunurdu.olunurdu.
IşarəIşarə
Buraxılmış mərtəbə vahidlərinin işarəsi
Say sisteminin əsası
Mövqeli say sistemlərində ədədi təsvir etmək üçün müxtəlif simvolların sayı say sisteminin əsası adlanır.
Say
sistemi
Əsası Rəqəmlərin əlifbası
Onluq 10 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
İkilik 2 0, 1
Səkkizlik 8 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
Onaltılq 16 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F
XIX əsrdə onikilik say sistemi geniş yayılmışdır. Onikilik say sistemi onluq say sistemi kimi baş barmaqdan basqa, hər barmaqda (üç barmaq sümüyü) olan barmaq sümüklərinin sayı ilə əlaqədardır.3*4=12
Onluq say sistemində yazılmış 67 ədədini Onluq say sistemində yazılmış 67 ədədini mövqeyli say sistemlərində təsvir edək, mövqeyli say sistemlərində təsvir edək,
ikilik, səkkizlik və onaltılıq.ikilik, səkkizlik və onaltılıq.
67671010 = А = А22
67671010 = А = А88
67671010 = А = А1616
Ədədi 6710 ikilik say sistemində təsvir edək:
Cavab: 67671010 = 1000011 = 100001122
Ədədi 6710
səkkizlik say sistemində təsvir edək:
Cavab: 67671010 = 103 = 10388
Ədədi 6710
onaltılıq say sistemində təsvir edək:
Cavab: 67671010 = 43 = 431616
Ədədi 12310
onaltılıq say sistemində təsvir edək:
Cavab: 1231010 = 7В = 7В1616
Ədədi 10000112 onluq say sistemində təsvir edək:
Cavab: 1000011100001122=67=671010
Ədədi 1038 onluq say sistemində təsvir edək:
Cavab: 10310388=67=671010
Ədədi 7В16
onluq say sistemində təsvir edək:
Cavab: 7В1616 = 123 = 1231010
108 ?24,127 2 1 0 -1 -2
10
21012
3125,870625,025,071664
8482878281
Müxtəlif say sistemlərində ədədləri Müxtəlif say sistemlərində ədədləri aşağıdakı kimi göstərmək olar.aşağıdakı kimi göstərmək olar.
2-lik2-lik 8-lik8-lik 10-luq10-luq 16-lıq16-lıq
00000000
00 00 00
00000011
11 11 11
00100100
22 22 22
00100111
33 33 33
01001000
44 44 44
01001011
55 55 55
01101100
66 66 66
01101111
77 77 77
2-lik2-lik 8-lik8-lik 10-luq10-luq 16-lıq16-lıq
10001000 1010 88 88
10011001 1111 99 99
10101010 1212 1010 AA
10111011 1313 1111 BB
11001100 1414 1212 CC
11011101 1515 1313 DD
11101110 1616 1414 EE
11111111 1717 1515 FF
Mövqeli say sistemind n kiçik sas ə ə əMövqeli say sistemind n kiçik sas ə ə ə
neç dir?əneç dir?ə
2 2 ikilik say sistemindəikilik say sistemində
Müdd a doğrudurmuə :230 r q mi üçlük say sistemind ə ə ə
yazılıb? (Cavabı saslandırınə )
Yox, üçlük say sistemi Yox, üçlük say sistemi 0, 1, 20, 1, 2 r q ml rind n ibar tdır.ə ə ə ə ər q ml rind n ibar tdır.ə ə ə ə ə
Bu hansı say sistemidir?
I V X L C D M
Rum say sistemiRum say sistemi..
Hansı say sistemind h rfl rd n ə ə ə ə
istifad edilirə ?
Onaltılıq say sistemindəOnaltılıq say sistemində..
Diqqətinizə görə minnətdaram!