Bir Helikopterin Uçuşa Elverişlilik Çalışmaları Kapsamında Uçuş Performans Sertifikasyon Gereksinimleri

Birşen Erdem Havacılık Yüksek Mühendisi bierdem@stm.com.tr

TASNİF DIŞI

2 24

İçerik

Giriş

Uçuşa Elverişlilik Süreçleri

Helikopter Ana Sistemleri

Uçuş Performans Gereksinimleri

Ağırlık ve Ağırlık Merkezi

Performans Gereksinimleri

Uçuş Gereksinimleri

TASNİF DIŞI

3 24

Giriş

Uluslararası Organizasyon (BM)

Ülkeler

Otorite

ICAO

USA, EU, TR...

FAA, EASA

SHGM(DGCA)...

Sorumluluklar İlgili Organizasyonlar

TASNİF DIŞI

4 24

Uçuşa Elverişlilik Süreçleri

Tasarım ve Üretim

Organizasyon Onayı

Konsept Tasarım ve

Başvuru

Sertifikasyon Programı

Final Fazı

Sertifikasyon Temeli

Uyum Gösterimi

TASNİF DIŞI

5 24

Uçuşa Elverişlilik Süreçleri

Cat A: >9050 kg ve ≥10 yolcu Cat B: <9050 kg ve ≤ 9 yolcu

TASNİF DIŞI

6 24

Helikopter Ana Sistemleri

TASNİF DIŞI

7 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Ağırlık ve Ağırlık Merkezi (CS-27&29.25, 27&29.27, 27&29.29 ve 27&29.31)

Maksimum ve minimum ağırlık ve karşılık gelen ağırlık merkezi limitleri

Boş ağırlık ile sürekli olarak kullanılacak dengeleyici ağırlıklar

Tartım toleransları

W-> %±1

CG->%±0.2 inch

TASNİF DIŞI

8 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Performans Gereksinimleri

(CS-27&29.45, 27&29.49, 27&29.51, 27&29.65, 27&29.67, 27&29.71 ve 27&29.75)

Genel

Askıda kalma

Kalkış

Tırmanma

İniş

H-V zarfı

TASNİF DIŞI

9 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Performans-Genel

Standart atmosfer koşullarında ve deniz seviyesinde

Onaylanmış sıcaklık, nem, irtifa, ağırlık, rotor rpm zarflarında

Büyük helikopterler için aşağıdaki rüzgar koşullarında;

o Askıda kalma (İng. Hover); 0-3 knots

o Klasik kalkış ve iniş; 0-10 knots

o Dikey kalkış-iniş; 0-5 knots

o Yükseklik-Hız (HV: Height Velocity); 0-5 knots

Uçuş testlerinde ağırlık toleransları

% +3 ve % -1

TASNİF DIŞI

10 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Askıda Kalma (İng. Hover)

HIGE HOGE

TASNİF DIŞI

11 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Kalkış (İng. Take-off)

o Deniz seviyesinden başvuru sahibi tarafından istenen maksimum kalkış ve iniş irtifalarında ve karşılık gelen kalkış ağırlıkları için kritik ağırlık merkezinde kalkış testleri gerçekleştirilmelidir.

o En genel kalkış şekli HIGE sonrası ivmelenme şeklindedir.

TASNİF DIŞI

12 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Kalkış (İng. Take-off)

o Motor arızası durumunda güvenli iniş yapabildiği gösterilmelidir.

TASNİF DIŞI

13 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Tırmanma (İng. Climb)

o Tırmanma oranı aşağıdaki koşullarda belirlenecektir:

o Maksimum sürekli güç

o İniş takımları kapalı

o Standart deniz seviyesinde Vy hızında ve yüklenici tarafından belirlenen hızda tırmanma performansı operasyonel zarf içerisindeki her ağırlık, irtifa ve sıcaklıkta ve her konfigürasyonun en zorlayıcı CG durumunda ve 2.000 ft’ten VNE hızının Vy hızı ile kesiştiği irtifaya kadar belirlenir.

TASNİF DIŞI

14 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Süzülme (İng. Glide)

o Tüm motorların otorotasyon ile alçalma pilotlar için oldukça kullanışlı bir performans kriteridir. İki önemli hız vardır:

o Minimum alçalma hızı

o En iyi süzülme açısındaki hız

o Otorotasyon hızı

TASNİF DIŞI

15 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

İniş (İng. Landing)

o İniş fazla dikey ivme veya sekme, burun aşağı, yerde dönme (ground loop), olmadan başvuru sahibi tarafından belirlenen yaklaşma hızında veya otorotasyon hızında güvenli bir şekilde gerçekleştirildiği gösterilmelidir.

TASNİF DIŞI

16 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

H-V Zarfı (İng. H-V Envelope)

Tüm irtifaları ve hızları kapsayacak şekilde genellikle orta CG ile H-V zarfı belirlenmelidir.

o Kalkış

o Düz uçuş

o Yüksek Hız

Uçuş testlerinde ağırlık toleransları

% +5 ve % -1

TASNİF DIŞI

17 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Uçuş Gereksinimleri

(CS-27&29.141, 27&29.143, 27&29.151, 27&29.161, 27&29.171, 27&29.173 ve 27&29.175)

Kontrol Edilebilirlik ve Manevra Kabiliyeti

Trim Kontrol

Kararlılık

o Eksenel

o Yönsel

TASNİF DIŞI

18 24

Helikopter Uçuş Kontrolleri

TASNİF DIŞI

19 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Kontrol Edilebilirlik ve Manevra Kabiliyeti (İng. Controllability and Manouevrability)

Tüm uçuş manevralarında (kalkış, tırmanma, seviye uçuşu, otorotasyon, iniş) aşağıdaki koşullar için kontrol edilebilir olduğu ve cyclic kontrol marjinlerinin VNE hızında yeterli yuvarlanma ve yunuslama kontrolü sağladığı gösterilmelidir.

o Kritik ağırlık

o Kritik ağırlık merkezi

o Kritik rotor rpm

HIGE, HOGE, kalkış durumunda 17 knota kadar her yönden gelen rüzgar hızında kontrol edilebilir olduğu gösterilmelidir.

Tek motor arızasında ya da motorların tamamının kaybında tüm irtifalarda ve hızlarda kontrol edilebildiği gösterilmelidir.

TASNİF DIŞI

20 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Trim Kontrol (İng. Trim Control)

o Pilotun kokpit görevlerini yapabilmesi için kontrolleri bir süreliğine bırakabilmesi

o İstenilen uçuş koşulunda referans cyclic pozisyonunda kalabilmesi

o Collective kontrol bırakıldığında herhangi bir pitch açısı düzeltmesine ihtiyaç olmamas

TASNİF DIŞI

21 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Kararlılık (İng. Stability)

Eksenel kararlılık uçuş testlerinde aşağıdaki hız aralıklarında helikopter trim edildikten sonra hız ± 5 knot arttırılıp azaltılarak veri toplanır.

o Tırmanma için Vy hızında düzeltme (trim) yapılarak Vy±10 knot hız aralığında,

o Seyir uçuşu için 0.8VNE hızında düzeltme (trim) yapılarak 0.8VNE-±10 knot hız aralığında, (Eğer VH < 0.8 VNE ise 0.8VNE hızı yerine VH hızı kullanılır. VH hızı; maksimum sürekli güçte seyir uçuşundaki maksimum hızdır.)

o VNE için VNE hızında düzeltme (trim) yapılarak [VNE-VNE-20 knot] hız aralığında,

o Otorotasyon için minimum alçalma hızında dengeleme düzeltmesi (trim) yapılarak ±10 knot hız aralığında ve en iyi süzülme açısındaki hızda düzeltme (trim) yapılarak ±10 knot hız aralığında gerçekleştirilir.

TASNİF DIŞI

22 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

Kararlılık (İng. Stability)

Yönsel kararlılık uçuş testlerinde yukarıda bahsedilen hız aralıkları için helikopter trim edildikten sonra;

o Minimum alçalma hızından 15 knot aşağıda ± 25° yana kayma açısında

o VNE hızında ise ± 10° yana kayma açısında

veri toplanır. Yönsel kontrol pozisyonu ile yana kayma açısı arasındaki eğriler belirlenir. Bu eğriler için trim etrafındaki küçük açılar için negatif eğime müsaade edilebilir.

TASNİF DIŞI

23 24

Uçuş Performans Gereksinimleri-CS SUBPART B

TASNİF DIŞI

24 24

Teşekkürler…

Bu doküman ve içerdiği tüm bilgiler STM’nin fikri mülkiyetidir. Bu dokümanın dağıtımı veya sunumu ile bu haklar ortadan kalkmış olmaz. STM’nin yazılı izni olmadan bu dokümanın ve içerdiği bilgilerin üçüncü kişilere aktarımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz. Bu doküman ve içeriği hazırlanma amacının dışında kullanılamaz.

STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş. Mustafa Kemal Mahallesi 2151.Cadde No:3/A 06530

Çankaya / Ankara / TÜRKİYE

t : 0 312 266 35 50 f : 0 312 266 35 51

www.stm.com.tr

© STM 2017

All Rights Reserved

This document and all information contained herein is the sole property of STM. No intellectual property rights are granted by the delivery of this document or disclosure of its content. This document shall not be reproduced or disclosed to a third party without the express written consent of STM. This document and its content shall not be used for

any other purpose other than for which it is supplied.