Post on 11-Feb-2017
Hoe schrijf ik een
historisch
verantwoorde tekst (2)
Lokale bedrijfsgeschiedenis
Bart Sas, adviseur archief,
bart.sas@turnhout.be
• Briefwisseling en facturen
• Burgerlijke stand en bevolkingsregisters
• Directe en gemeentelijke belastingen, kadaster
• Werkrechtersraden
• Werkboekjes (werkmansboekjes)
• Handelstentoonstellingen en –beurzen
• Statistieken en tellingen
• Activiteitsattesten en exploitatievergunningen
Bronnen uit het gemeentearchief: handel, industrie, fiscale bronnen
• Inkomende brieven en facturen gericht aan gemeentebestuur
• Indicateurs of klappers op ingekomen brieven
• Briefhoofd: naam, adres(sen), bijhuizen, logo’s, stichtingsdatum
producten, merken, reclame
• Bewaarplaats:
– Brieven: Secretariaat
– Facturen (bewijsstukken bij de rekeningen): dienst Financiën
Briefwisseling en facturen
– Wetgeving (sinds 2014):
• Registers van méér dan 120 jaar oud: vrij raadpleegbaar
• Registers van minder dan 120 jaar oud: op aanvraag
– http://www.arch.be/index.php?l=nl&m=nieuws&r=alle-
nieuwsberichten&a=2014-03-04-de-regels-rond-de-raadpleging-
van-bevolkings-en-vreemdelingenregisters-zijn-begin-2014-
gewijzigd
Bevolkingsregister
– Vanaf 1791, herzien vanaf 1846
– Periodes van 10 jaar
– Bewaarplaats: dienst Bevolking
– Oefening: we zoeken informatie over:
• August Joseph Antonius Peeters (°1874), brouwerij De Arend
• B. Leflot-Helsen (°1855), Gasthuisstraat
• Joseph Van Pelt-Hannoset (°1881), Herentalsstraat
Bevolkingsregister
– Zie marktprijzen (mercurialen), kranten, catalogussen
– Zie lijsten van prijzen en lonen:
• Ch. VERLINDEN, Prijzen en lonen in Vlaanderen en Brabant
• E. SCHOLLIERS, Lonen en prijzen in België in de 19e en 20e eeuw (VUB)
– Zie boeken over levensstandaard:
• Ch. VANDENBROEKE
• Y. SEGERS, Economische groei en levensstandaard (2003)
1910: Loon: 2,50 – 3 frank (ongeschoold), 4 frank (geschoold)
Huur: 0,30 frank
1 groot brood: 0,50 frank; 1 kg varkensvlees: 1,50 frank; 1 kg koffie:
2,50 frank
Prijzen en lonen
– Opgelegd door de nationale overheid (tot 1914):
• Patentrecht (1791- ): op bedrijvigheid, handel en bepaalde
beroepen: http://familiegeschiedenis.be/bronnen/patentrol
• Grondbelasting (1790- ): op netto-inkomen van onroerend
goed; NB: zie ook kadastrale plan, tafels en leggers
• Personele belasting (1791- ): op uiterlijke tekenen van rijkdom
(deuren en vensters)
– “Rollen” opgesteld door het gemeentebestuur
– Zie ook gemeentelijke “opcentiemen”
– Bewaarplaats:dienst Financiën of Fiscaliteit
Nationale belastingen
– Kadasterplans (werkdocumenten)
– Aanwijzende tafels: informatie per perceel
– Leggers: informatie over de eigenaars:
http://familiegeschiedenis.be/bronnen/kadastrale-legger
– Zie ook kadastrale kaarten van Popp en Vandermaelen
– Zie ook archief van de provincie (19e eeuw) in Rijksarchief
– Zie ook archief Kadaster bij provinciale afdelingen FOD Financiën:
http://familiekundedeinze.be/pdf/leiestam9.pdf
Kadaster
– Bepaald door de gemeenten zelf
– Octrooibelasting (1798-1859): op verbruik
– Directe lokale belastingen: motorrijtuigen, drijfkracht, tewerkgesteld
personeel, dienstboden, logementshuizen, rijwielen, …
– Indirecte lokale belastingen: octrooien, leurders, standplaatsen,
hinderlijke bedrijvigheden, begrafenissen, bouwwerken, …
– Omslagbelastingen
– Aandeelbelastingen
– Bewaarplaats: dienst Financiën of Fiscaliteit
Gemeentelijke belastingen
– 1806-1967: lijsten van de kiesgerechtigden
– “Conseils de prud’hommes”
– Lekenrechters bemiddelen in geschillen tussen arbeiders en
fabrikanten of gezellen en meesters
– Vanaf 1859: arbeiders, handelaars en industriëlen (25 jaar en
ouder)
– Gemeentearchief (tot 1950): kiezerslijsten en voorbereidende
dossiers
– Bewaarplaats: Verkiezingen
Werkrechtersraden
– Registers van uitgereikte werkboekjes, werkmansboekjes,
arbeidersboekjes (1805-1830 en 1845-1883)
– Zie: E. VAN AUTENBOER, "De werkboekjes (19de eeuw) van de
arbeiders uit de papierverwerkende nijverheid van Turnhout: een
verwaarloosde bron voor de familiegeschiedenis” (Vlaamse Stam,
maart-april 2001)
– Bewaarplaats: Bevolking
Werkboekjes
– Nijverheidstentoonstelling,
handelsbeurs,
handelstentoonstelling, wedstrijd
– Bevatten lijsten van deelnemers,
producten, prijzen, reclame
– Voorbeeld:
Arrondissementstentoonstelling van
1909 in Turnhout
Handels – en nijverheidstentoonstellingen
– Vragen om informatie van provinciegouverneur
– Vragen om informatie van nationale overheid
– Uitvoeren van nationale tellingen, Nationaal Instituut voor de
Statistiek (NIS, 1946)
– Organiseren van eigen gemeentelijke tellingen
Statistieken en tellingen
– Vestigingswet (1958 en 1970)
– Activiteitsattest: zelfstandige zaakvoerders van een kleine of
middelgrote onderneming die in 1958 reeds actief zijn
- Wet op de handelsvestigingen (1975)
- Exploitatievergunning
- Machtigingsdossiers
- Tijdelijke afwijking van rustdag en avondsluiting (1960 en 1973)
Activiteitsattesten en exploitatievergunningen