Post on 21-Feb-2021
EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS
COUR EUROPEENNE DES DROITS DE LHOMME
AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ
6 MADDE REHBERİ
ADİL YARGILANMA HAKKI
(cezai hukuk youmlnuuml)
Bu raporun bir kısmını veya tamamını basılı veya elektronik olarak tercuumlme
etmek veveya ccediloğaltmak isteyen yayınevleri veya kuruluşların izin koşullarını
oumlğrenmek uumlzere publishingechrcoeint adresine başvurmaları rica olunur
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014
Bu Belge wwwechrcoeint (Case-Law-Case Law Analysis-Case-Law Guides) adresinden indirilebilir
Bu Belge Araştırma Dairesi tarafından hazırlanmış olup Mahkeme accedilısından bağlayıcılığı bulunmamaktadır Metne
son hali 31 Aralık 2013 tarihinde verilmiştir ve bazı şekli duumlzeltmelere tabi olabilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 3
İCcedilİNDEKİLER TABLOSU
İccedilindekiler
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI 7
A Genel İlkeler 7
B Genel ilkelerin uygulanması 9
(1) Disiplin yargılamaları 9
(2)İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları 10
(3)Siyasi Konular 11
(4)Sınır dışı etme ve iade işlemleri 11
(5)Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları 11
II GENEL GUumlVENCELER 13
A Mahkemeye erişim hakkı 13
B Kurumsal Gereklilikler 16
(1)ldquoMahkemerdquokavramı 16
(2)Yasayla kurulmuş bir mahkeme 17
(3)Bağımsızlık ve tarafsızlık 18
(a) Bağımsız Mahkeme 19
1 Genel ilkeler 19
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler 19
(b) Tarafsız Mahkeme 20
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler 21
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar 22
C Usuli Gereklilikler 26
(1) Hakkaniyet 26
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama 26
1 Silahların Eşitliği 26
2 Ccedilekişmeli Duruşma 27
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi 29
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler 29
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı 30
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı 30
2 Kapsam 31
3 İlgili Hak 32
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılmas 33
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme 35
1 Genel Hususlar 35
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler 36
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi 38
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme 39
(2) Aleni duruşma 39
(A)Alenilik ilkesi 40
(b)Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı 40
(c) Temyiz suumlreci 41
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar 42
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi 43
(3) Makul suumlre 44
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi 44
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı 44
2 Suumlrenin sona ermesi 45
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 4
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi 45
1 İlkeler 45
2 Kriterler 46
(C) Bazı oumlrnekler 48
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır 48
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır 48
III OumlZEL GUumlVENCELER 49
A Masumiyet karinesi 49
( 1 ) İspat kuumllfeti 49
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler 49
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı 50
(A) Ceza yargılamaları 50
(B) Muumlteakip yargılamalar 51
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar 52
( 5 ) Adli makamların beyanları 52
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları 53
( 7 ) Karşıt basın kampanyası 53
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması 54
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları 54
1 6 sect 3(a)Maddesi 55
(a) Genel 55
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme 55
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi 56
(D) Detaylı bilginin verilmesi 57
(E) İvedilik 57
(f) Dil 58
2 6 sect 3(b)Maddesi 58
(A) Genel hususlar 58
(B)Yeterli suumlre 59
(C) Yeterli kolaylık 60
(1) Delillere erişim 60
(2) Avukata danışma 61
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı 61
(A) Başvurunun kapsamı 62
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması 63
(C) Avukat yardımı 64
(D) Adli yardım 65
(E) Etkili avukat yardımı 66
4 6 sect 3(d)Maddesi 67
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı 67
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı 68
(1)Genel ilkeler 68
(2)Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 68
(3)Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 69
(4)Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması 69
(5)Gizli tanıklar 70
(6)Cinsel istismar davalarındaki tanıklar 71
(7)İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar 72
(8)Dolaylı deliller 72
(9)Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı 72
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 5
4 6 sect 3(e)Maddesi 73
(A)MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA 73
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI 74
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM 75
(D)TERCUumlME KOŞULLARI 75
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER 75
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ ETKİSİ 76
( 1 ) Aleni hukuksuzluk 76
( 2 ) ldquo Gerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti 77
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ 78
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 6
GİRİŞ
1 Bu rehber konuyla ilgili olarak kuruluşundan guumlnuumlmuumlze Strazburg Mahkemesi
tarafından verilen en oumlnemli kararlar hakkında hukukccedilulara bilgi sağlamayı amaccedillamaktadır
Bu sebeple oumlnceki ilgili emsal kararların yanı sıra Mahkeme iccediltihadınca geliştirilen anahtar
ilkeleri duumlzenlemektedir Anılan iccediltihatlar seccedililmiş olup yol goumlsterici oumlnemli guumlncel karar ve
huumlkuumlmlerdir1
2 Mahkemenin kararları gerccedilekte Mahkeme oumlnuumlne getirilen davaların huumlkme bağlanması
işlevini goumlrmekle kalmayıp aynı zamanda daha genel olarak Soumlzleşmersquoyle tesis edilen
kuralları accedilıklığa kavuşturmaya korumaya ve geliştirmeye de yardımcı olmakta boumlylelikle
1 Alıntılanan karar ve huumlkuumlmlere giden koumlpruumller oumlzguumln İngilizce veya Fransızca (Mahkemenin iki resmicirc dili)
metne giden bir bağlantı sunmaktadır Okuyucular İngilizce veveya Fransızca karar ve huumlkuumlmlere ve yaklaşık
yirmi farklı dile yapılan tercuumlmelere erişim sağlayan Mahkeme iccediltihat veritabanı HUDOCrsquoa başvurabilir 3
Kabul Edilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberirsquonin ilgili boumlluumlmuumlnuumln guumlncellenmiş versiyonudur
6 madde ndash Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının medeni hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine youmlneltilen
succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından kamuya
accedilık olarak ve makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilir
2 Bir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır
3 Bir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
(a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
(b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
(c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
(d ) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
(e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmak
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur
Bu raporun bir kısmını veya tamamını basılı veya elektronik olarak tercuumlme
etmek veveya ccediloğaltmak isteyen yayınevleri veya kuruluşların izin koşullarını
oumlğrenmek uumlzere publishingechrcoeint adresine başvurmaları rica olunur
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014
Bu Belge wwwechrcoeint (Case-Law-Case Law Analysis-Case-Law Guides) adresinden indirilebilir
Bu Belge Araştırma Dairesi tarafından hazırlanmış olup Mahkeme accedilısından bağlayıcılığı bulunmamaktadır Metne
son hali 31 Aralık 2013 tarihinde verilmiştir ve bazı şekli duumlzeltmelere tabi olabilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 3
İCcedilİNDEKİLER TABLOSU
İccedilindekiler
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI 7
A Genel İlkeler 7
B Genel ilkelerin uygulanması 9
(1) Disiplin yargılamaları 9
(2)İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları 10
(3)Siyasi Konular 11
(4)Sınır dışı etme ve iade işlemleri 11
(5)Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları 11
II GENEL GUumlVENCELER 13
A Mahkemeye erişim hakkı 13
B Kurumsal Gereklilikler 16
(1)ldquoMahkemerdquokavramı 16
(2)Yasayla kurulmuş bir mahkeme 17
(3)Bağımsızlık ve tarafsızlık 18
(a) Bağımsız Mahkeme 19
1 Genel ilkeler 19
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler 19
(b) Tarafsız Mahkeme 20
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler 21
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar 22
C Usuli Gereklilikler 26
(1) Hakkaniyet 26
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama 26
1 Silahların Eşitliği 26
2 Ccedilekişmeli Duruşma 27
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi 29
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler 29
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı 30
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı 30
2 Kapsam 31
3 İlgili Hak 32
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılmas 33
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme 35
1 Genel Hususlar 35
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler 36
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi 38
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme 39
(2) Aleni duruşma 39
(A)Alenilik ilkesi 40
(b)Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı 40
(c) Temyiz suumlreci 41
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar 42
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi 43
(3) Makul suumlre 44
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi 44
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı 44
2 Suumlrenin sona ermesi 45
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 4
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi 45
1 İlkeler 45
2 Kriterler 46
(C) Bazı oumlrnekler 48
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır 48
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır 48
III OumlZEL GUumlVENCELER 49
A Masumiyet karinesi 49
( 1 ) İspat kuumllfeti 49
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler 49
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı 50
(A) Ceza yargılamaları 50
(B) Muumlteakip yargılamalar 51
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar 52
( 5 ) Adli makamların beyanları 52
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları 53
( 7 ) Karşıt basın kampanyası 53
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması 54
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları 54
1 6 sect 3(a)Maddesi 55
(a) Genel 55
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme 55
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi 56
(D) Detaylı bilginin verilmesi 57
(E) İvedilik 57
(f) Dil 58
2 6 sect 3(b)Maddesi 58
(A) Genel hususlar 58
(B)Yeterli suumlre 59
(C) Yeterli kolaylık 60
(1) Delillere erişim 60
(2) Avukata danışma 61
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı 61
(A) Başvurunun kapsamı 62
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması 63
(C) Avukat yardımı 64
(D) Adli yardım 65
(E) Etkili avukat yardımı 66
4 6 sect 3(d)Maddesi 67
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı 67
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı 68
(1)Genel ilkeler 68
(2)Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 68
(3)Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 69
(4)Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması 69
(5)Gizli tanıklar 70
(6)Cinsel istismar davalarındaki tanıklar 71
(7)İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar 72
(8)Dolaylı deliller 72
(9)Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı 72
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 5
4 6 sect 3(e)Maddesi 73
(A)MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA 73
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI 74
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM 75
(D)TERCUumlME KOŞULLARI 75
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER 75
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ ETKİSİ 76
( 1 ) Aleni hukuksuzluk 76
( 2 ) ldquo Gerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti 77
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ 78
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 6
GİRİŞ
1 Bu rehber konuyla ilgili olarak kuruluşundan guumlnuumlmuumlze Strazburg Mahkemesi
tarafından verilen en oumlnemli kararlar hakkında hukukccedilulara bilgi sağlamayı amaccedillamaktadır
Bu sebeple oumlnceki ilgili emsal kararların yanı sıra Mahkeme iccediltihadınca geliştirilen anahtar
ilkeleri duumlzenlemektedir Anılan iccediltihatlar seccedililmiş olup yol goumlsterici oumlnemli guumlncel karar ve
huumlkuumlmlerdir1
2 Mahkemenin kararları gerccedilekte Mahkeme oumlnuumlne getirilen davaların huumlkme bağlanması
işlevini goumlrmekle kalmayıp aynı zamanda daha genel olarak Soumlzleşmersquoyle tesis edilen
kuralları accedilıklığa kavuşturmaya korumaya ve geliştirmeye de yardımcı olmakta boumlylelikle
1 Alıntılanan karar ve huumlkuumlmlere giden koumlpruumller oumlzguumln İngilizce veya Fransızca (Mahkemenin iki resmicirc dili)
metne giden bir bağlantı sunmaktadır Okuyucular İngilizce veveya Fransızca karar ve huumlkuumlmlere ve yaklaşık
yirmi farklı dile yapılan tercuumlmelere erişim sağlayan Mahkeme iccediltihat veritabanı HUDOCrsquoa başvurabilir 3
Kabul Edilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberirsquonin ilgili boumlluumlmuumlnuumln guumlncellenmiş versiyonudur
6 madde ndash Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının medeni hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine youmlneltilen
succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından kamuya
accedilık olarak ve makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilir
2 Bir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır
3 Bir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
(a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
(b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
(c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
(d ) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
(e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmak
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 3
İCcedilİNDEKİLER TABLOSU
İccedilindekiler
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI 7
A Genel İlkeler 7
B Genel ilkelerin uygulanması 9
(1) Disiplin yargılamaları 9
(2)İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları 10
(3)Siyasi Konular 11
(4)Sınır dışı etme ve iade işlemleri 11
(5)Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları 11
II GENEL GUumlVENCELER 13
A Mahkemeye erişim hakkı 13
B Kurumsal Gereklilikler 16
(1)ldquoMahkemerdquokavramı 16
(2)Yasayla kurulmuş bir mahkeme 17
(3)Bağımsızlık ve tarafsızlık 18
(a) Bağımsız Mahkeme 19
1 Genel ilkeler 19
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler 19
(b) Tarafsız Mahkeme 20
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler 21
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar 22
C Usuli Gereklilikler 26
(1) Hakkaniyet 26
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama 26
1 Silahların Eşitliği 26
2 Ccedilekişmeli Duruşma 27
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi 29
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler 29
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı 30
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı 30
2 Kapsam 31
3 İlgili Hak 32
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılmas 33
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme 35
1 Genel Hususlar 35
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler 36
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi 38
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme 39
(2) Aleni duruşma 39
(A)Alenilik ilkesi 40
(b)Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı 40
(c) Temyiz suumlreci 41
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar 42
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi 43
(3) Makul suumlre 44
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi 44
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı 44
2 Suumlrenin sona ermesi 45
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 4
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi 45
1 İlkeler 45
2 Kriterler 46
(C) Bazı oumlrnekler 48
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır 48
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır 48
III OumlZEL GUumlVENCELER 49
A Masumiyet karinesi 49
( 1 ) İspat kuumllfeti 49
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler 49
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı 50
(A) Ceza yargılamaları 50
(B) Muumlteakip yargılamalar 51
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar 52
( 5 ) Adli makamların beyanları 52
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları 53
( 7 ) Karşıt basın kampanyası 53
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması 54
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları 54
1 6 sect 3(a)Maddesi 55
(a) Genel 55
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme 55
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi 56
(D) Detaylı bilginin verilmesi 57
(E) İvedilik 57
(f) Dil 58
2 6 sect 3(b)Maddesi 58
(A) Genel hususlar 58
(B)Yeterli suumlre 59
(C) Yeterli kolaylık 60
(1) Delillere erişim 60
(2) Avukata danışma 61
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı 61
(A) Başvurunun kapsamı 62
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması 63
(C) Avukat yardımı 64
(D) Adli yardım 65
(E) Etkili avukat yardımı 66
4 6 sect 3(d)Maddesi 67
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı 67
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı 68
(1)Genel ilkeler 68
(2)Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 68
(3)Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 69
(4)Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması 69
(5)Gizli tanıklar 70
(6)Cinsel istismar davalarındaki tanıklar 71
(7)İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar 72
(8)Dolaylı deliller 72
(9)Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı 72
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 5
4 6 sect 3(e)Maddesi 73
(A)MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA 73
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI 74
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM 75
(D)TERCUumlME KOŞULLARI 75
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER 75
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ ETKİSİ 76
( 1 ) Aleni hukuksuzluk 76
( 2 ) ldquo Gerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti 77
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ 78
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 6
GİRİŞ
1 Bu rehber konuyla ilgili olarak kuruluşundan guumlnuumlmuumlze Strazburg Mahkemesi
tarafından verilen en oumlnemli kararlar hakkında hukukccedilulara bilgi sağlamayı amaccedillamaktadır
Bu sebeple oumlnceki ilgili emsal kararların yanı sıra Mahkeme iccediltihadınca geliştirilen anahtar
ilkeleri duumlzenlemektedir Anılan iccediltihatlar seccedililmiş olup yol goumlsterici oumlnemli guumlncel karar ve
huumlkuumlmlerdir1
2 Mahkemenin kararları gerccedilekte Mahkeme oumlnuumlne getirilen davaların huumlkme bağlanması
işlevini goumlrmekle kalmayıp aynı zamanda daha genel olarak Soumlzleşmersquoyle tesis edilen
kuralları accedilıklığa kavuşturmaya korumaya ve geliştirmeye de yardımcı olmakta boumlylelikle
1 Alıntılanan karar ve huumlkuumlmlere giden koumlpruumller oumlzguumln İngilizce veya Fransızca (Mahkemenin iki resmicirc dili)
metne giden bir bağlantı sunmaktadır Okuyucular İngilizce veveya Fransızca karar ve huumlkuumlmlere ve yaklaşık
yirmi farklı dile yapılan tercuumlmelere erişim sağlayan Mahkeme iccediltihat veritabanı HUDOCrsquoa başvurabilir 3
Kabul Edilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberirsquonin ilgili boumlluumlmuumlnuumln guumlncellenmiş versiyonudur
6 madde ndash Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının medeni hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine youmlneltilen
succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından kamuya
accedilık olarak ve makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilir
2 Bir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır
3 Bir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
(a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
(b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
(c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
(d ) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
(e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmak
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 4
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi 45
1 İlkeler 45
2 Kriterler 46
(C) Bazı oumlrnekler 48
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır 48
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır 48
III OumlZEL GUumlVENCELER 49
A Masumiyet karinesi 49
( 1 ) İspat kuumllfeti 49
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler 49
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı 50
(A) Ceza yargılamaları 50
(B) Muumlteakip yargılamalar 51
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar 52
( 5 ) Adli makamların beyanları 52
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları 53
( 7 ) Karşıt basın kampanyası 53
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması 54
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları 54
1 6 sect 3(a)Maddesi 55
(a) Genel 55
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme 55
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi 56
(D) Detaylı bilginin verilmesi 57
(E) İvedilik 57
(f) Dil 58
2 6 sect 3(b)Maddesi 58
(A) Genel hususlar 58
(B)Yeterli suumlre 59
(C) Yeterli kolaylık 60
(1) Delillere erişim 60
(2) Avukata danışma 61
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı 61
(A) Başvurunun kapsamı 62
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması 63
(C) Avukat yardımı 64
(D) Adli yardım 65
(E) Etkili avukat yardımı 66
4 6 sect 3(d)Maddesi 67
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı 67
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı 68
(1)Genel ilkeler 68
(2)Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 68
(3)Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml 69
(4)Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması 69
(5)Gizli tanıklar 70
(6)Cinsel istismar davalarındaki tanıklar 71
(7)İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar 72
(8)Dolaylı deliller 72
(9)Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı 72
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 5
4 6 sect 3(e)Maddesi 73
(A)MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA 73
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI 74
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM 75
(D)TERCUumlME KOŞULLARI 75
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER 75
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ ETKİSİ 76
( 1 ) Aleni hukuksuzluk 76
( 2 ) ldquo Gerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti 77
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ 78
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 6
GİRİŞ
1 Bu rehber konuyla ilgili olarak kuruluşundan guumlnuumlmuumlze Strazburg Mahkemesi
tarafından verilen en oumlnemli kararlar hakkında hukukccedilulara bilgi sağlamayı amaccedillamaktadır
Bu sebeple oumlnceki ilgili emsal kararların yanı sıra Mahkeme iccediltihadınca geliştirilen anahtar
ilkeleri duumlzenlemektedir Anılan iccediltihatlar seccedililmiş olup yol goumlsterici oumlnemli guumlncel karar ve
huumlkuumlmlerdir1
2 Mahkemenin kararları gerccedilekte Mahkeme oumlnuumlne getirilen davaların huumlkme bağlanması
işlevini goumlrmekle kalmayıp aynı zamanda daha genel olarak Soumlzleşmersquoyle tesis edilen
kuralları accedilıklığa kavuşturmaya korumaya ve geliştirmeye de yardımcı olmakta boumlylelikle
1 Alıntılanan karar ve huumlkuumlmlere giden koumlpruumller oumlzguumln İngilizce veya Fransızca (Mahkemenin iki resmicirc dili)
metne giden bir bağlantı sunmaktadır Okuyucular İngilizce veveya Fransızca karar ve huumlkuumlmlere ve yaklaşık
yirmi farklı dile yapılan tercuumlmelere erişim sağlayan Mahkeme iccediltihat veritabanı HUDOCrsquoa başvurabilir 3
Kabul Edilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberirsquonin ilgili boumlluumlmuumlnuumln guumlncellenmiş versiyonudur
6 madde ndash Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının medeni hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine youmlneltilen
succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından kamuya
accedilık olarak ve makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilir
2 Bir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır
3 Bir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
(a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
(b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
(c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
(d ) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
(e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmak
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 5
4 6 sect 3(e)Maddesi 73
(A)MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA 73
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI 74
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM 75
(D)TERCUumlME KOŞULLARI 75
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER 75
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ ETKİSİ 76
( 1 ) Aleni hukuksuzluk 76
( 2 ) ldquo Gerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti 77
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ 78
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 6
GİRİŞ
1 Bu rehber konuyla ilgili olarak kuruluşundan guumlnuumlmuumlze Strazburg Mahkemesi
tarafından verilen en oumlnemli kararlar hakkında hukukccedilulara bilgi sağlamayı amaccedillamaktadır
Bu sebeple oumlnceki ilgili emsal kararların yanı sıra Mahkeme iccediltihadınca geliştirilen anahtar
ilkeleri duumlzenlemektedir Anılan iccediltihatlar seccedililmiş olup yol goumlsterici oumlnemli guumlncel karar ve
huumlkuumlmlerdir1
2 Mahkemenin kararları gerccedilekte Mahkeme oumlnuumlne getirilen davaların huumlkme bağlanması
işlevini goumlrmekle kalmayıp aynı zamanda daha genel olarak Soumlzleşmersquoyle tesis edilen
kuralları accedilıklığa kavuşturmaya korumaya ve geliştirmeye de yardımcı olmakta boumlylelikle
1 Alıntılanan karar ve huumlkuumlmlere giden koumlpruumller oumlzguumln İngilizce veya Fransızca (Mahkemenin iki resmicirc dili)
metne giden bir bağlantı sunmaktadır Okuyucular İngilizce veveya Fransızca karar ve huumlkuumlmlere ve yaklaşık
yirmi farklı dile yapılan tercuumlmelere erişim sağlayan Mahkeme iccediltihat veritabanı HUDOCrsquoa başvurabilir 3
Kabul Edilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberirsquonin ilgili boumlluumlmuumlnuumln guumlncellenmiş versiyonudur
6 madde ndash Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının medeni hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine youmlneltilen
succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından kamuya
accedilık olarak ve makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilir
2 Bir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır
3 Bir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
(a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
(b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
(c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
(d ) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
(e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmak
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 6
GİRİŞ
1 Bu rehber konuyla ilgili olarak kuruluşundan guumlnuumlmuumlze Strazburg Mahkemesi
tarafından verilen en oumlnemli kararlar hakkında hukukccedilulara bilgi sağlamayı amaccedillamaktadır
Bu sebeple oumlnceki ilgili emsal kararların yanı sıra Mahkeme iccediltihadınca geliştirilen anahtar
ilkeleri duumlzenlemektedir Anılan iccediltihatlar seccedililmiş olup yol goumlsterici oumlnemli guumlncel karar ve
huumlkuumlmlerdir1
2 Mahkemenin kararları gerccedilekte Mahkeme oumlnuumlne getirilen davaların huumlkme bağlanması
işlevini goumlrmekle kalmayıp aynı zamanda daha genel olarak Soumlzleşmersquoyle tesis edilen
kuralları accedilıklığa kavuşturmaya korumaya ve geliştirmeye de yardımcı olmakta boumlylelikle
1 Alıntılanan karar ve huumlkuumlmlere giden koumlpruumller oumlzguumln İngilizce veya Fransızca (Mahkemenin iki resmicirc dili)
metne giden bir bağlantı sunmaktadır Okuyucular İngilizce veveya Fransızca karar ve huumlkuumlmlere ve yaklaşık
yirmi farklı dile yapılan tercuumlmelere erişim sağlayan Mahkeme iccediltihat veritabanı HUDOCrsquoa başvurabilir 3
Kabul Edilebilirlik Kriterlerini Uygulama Rehberirsquonin ilgili boumlluumlmuumlnuumln guumlncellenmiş versiyonudur
6 madde ndash Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının medeni hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine youmlneltilen
succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından kamuya
accedilık olarak ve makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilir
2 Bir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır
3 Bir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
(a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
(b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
(c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
(d ) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
(e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmak
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 7
Devletlerin Soumlzleşmeci Taraflar sıfatıyla uumlstlenmiş oldukları taahhuumltlere bağlı kalmalarına
katkıda bulunmaktadır (İrlandaBirleşik Krallık sect 154) Dolayısıyla Soumlzleşme sisteminin
amacı kamu duumlzenini ilgilendiren meseleleri kamu yararına ccediloumlzuumlme kavuşturmak boumlylece
insan haklarının korunmasına ilişkin genel standartları yuumlkseltmek ve insan hakları alanındaki
iccediltihatları Soumlzleşme Devletlerinin oluşturduğu topluluğun tuumlmuumlnde yaymaktır (Konstantin
MarkinRusya [BD] sect 89)
I KAPSAM ldquoSUCcedil İSNADIrdquo KAVRAMI
6 sect 1 Maddesi-Adil Yargılanma Hakkı
1 Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Genel İlkeler
3 Cezai succedil isnadı kavramı uumlye Devletlerin ulusal hukuk sistemlerinde kullanılan
sınıflandırmalardan ayrı oumlzerk bir anlama sahiptir (AdolfAvusturya sect 30)
4 İsnad kavramı Soumlzleşmedeki anlamıyla anlaşılmalıdır Bu kavram bir kimseye succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makam tarafından resmen bildirilmesi olarak
tanımlanabilir Bu tanım aynı zamanda [şuumlphelinin] durumunun esaslı bir surette etkilenmiş
olup olmadığına ilişkin teste de karşılık gelir (DeweerBelccedilika sectsect 42 ve 46 EckleAlmanya sect
73) Mahkeme ayrıca tanık olarak ifade vermeden oumlnce yemin etmesi gereken goumlzaltındaki
bir kimsenin aslında succedil isnadına maruz kaldığını ve susma hakkı bulunduğunu belirtmiştir
(BruscoFransa sectsect 46-50)
5 Cezai succedil kavramının oumlzerkliği konusunda Mahkeme Soumlzleşmeci Devletlerdeki
daha oumlnceden succedil olan bir eylemi succedil olmaktan ccedilıkarmaya youmlnelik hareketlere karşı
değildir Ancak bir succedil daha sonra disiplin succediluna doumlnuumlştuumlruumllmuumlşse bu tuumlr succedillar
Soumlzleşmenin cezai succedil şeklindeki oumlzerk kavramının kapsamına girebilirler Devletlere
succedilları cezai alan dışına ccedilıkarma konusunda takdir yetkisi bırakılması Soumlzleşmenin konusu
ve amacıyla bağdaşmayan sonuccedillara yol accedilabilir (OumlztuumlrkAlmanya sect 49)
6 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai succedil konusunda uygulanabilirliğini değerlendirmek
iccedilin hareket noktası Engel ve Diğerleri kararında belirlenen kriterlerdir (Engel ve
DiğerleriHollanda sectsect 82-83)
(1) iccedil hukuktaki sınıflandırma
(2) succedilun niteliği
(3) ve ilgili kişinin karşılaşabileceği cezanın ağırlığı
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 8
7 Birinci kriter goumlreli bir ağırlığa sahiptir ve sadece bir başlangıccedil noktası oluşturur Eğer
iccedil hukuk bir succedilu ldquocezairdquo olarak sınıflandırırsa sonradan bu durum belirleyici olacaktır Aksi
durumda Mahkeme ulusal sınıflandırmanın oumltesine bakacak ve soumlz konusu usuluumln maddi
gerccedilekliğini inceleyecektir
8 Daha oumlnemli goumlruumllen ikinci kriter değerlendirilirken (JussilaFinlandiya [BD] sect 38)
aşağıdaki faktoumlrler dikkate alınabilir
- soumlz konusu hukuk kuralının sadece belirli bir guruba youmlnelik olup olmadığı ya da
geneli bağlayıcı bir karakterde olup olmadığı (BendenounFransa sect 47)
- davanın kanunen infaz yetkileri bulunan bir kamu organı tarafından accedilılıp accedilılmadığı
(BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 56)
- hukuk kuralının caydırma veya cezalandırma amacı bulunup bulunmadığı
(OumlztuumlrkAlmanya sect 53 BendenounFransa sect 47)
- cezanın verilmesinin bir succedilluluk tespitine dayanıp dayanmadığı (BenhamBirleşik
Krallık sect 56)
- karşılaştırılan usullerin Avrupa Konseyirsquone uumlye diğer Devletlerde nasıl sınıflandırılmış
olduğu (OumlztuumlrkAlmanya sect 53)
9 Uumlccediluumlncuuml kriter ilgili yasanın oumlngoumlrduumlğuuml verilebilecek cezanın uumlst sınırına bakılarak
belirlenir ( Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 72 DemicoliMalta sect 34)
10 Engel ve DiğerleriHollanda davasında belirlenen ikinci ve uumlccediluumlncuuml kriterler birbirinin
alternatifi olup zorunlu olarak birbirini tamamlayan kriterler değildir Soumlzleşmenin 6
maddesinin uygulanabilmesi iccedilin soumlz konusu succedilun niteliği gereği Soumlzleşme accedilısından cezai
succedil olarak goumlruumllmesi veya succedilun karşılığı olarak kişiye verilebilecek yaptırımın niteliği veya
ağırlık derecesi itibarıyla genel olarak cezai alana ait olması yeterlidir (Oumlztuumlrk
Almanya sect 54 LutzAlmanya sect 55) Bir succedilun hapis cezası ile cezalandırılmayı
gerektirmemesi kendi başına belirleyici bir unsur değildir zira verilecek cezanın ciddiyet
seviyesinin nispeten daha az olması bir succedilu kendi oumlzuumlnde var olan cezai niteliğinden yoksun
bırakmaz (OumlztuumlrkAlmanya sect 53 Nicoleta GheorgheRomanya sect 26)
Ancak her bir kriterin ayrı ayrı analizinin bir succedil isnadının varlığı konusunda accedilık bir
sonuca varmayı muumlmkuumln kılmaması halinde tamamlayıcı yaklaşım benimsenebilir
(BendenounFransa sect 47)
11 Soumlzleşmenin 6 maddesinin uumlccedil fıkrasında kullanılan cezai succedil isnadı ve hakkında
cezai bir succedil isnadı bulunan terimleri aynı durumları ifade etmektedirler Dolayısıyla
Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai alanında uygulanabilirliği her uumlccedil fıkra bakımından aynıdır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 9
B Genel ilkelerin uygulanması
(1) Disiplin yargılamaları
12 Bir kaccedil ay suumlreyle askeri disiplin birimine kapatılmayı gerektiren askeri disiplin
succedilları Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girer (Engel ve
DiğerleriHollanda sect 85) Oumlte yandan iki guumlnluumlk ağır goumlz hapsi ceza hukuku alanına
girmeyecek kadar kısa bir suumlre olarak goumlruumllmuumlştuumlr (aynı yerde sect 85)
13 Mesleki disiplin işlemleriyle ilgili olarak yargılamaların kamu alanı iccedilerisine dacirchil
olması sonucuna varan Mahkeme bu konu uumlzerine karar vermenin gerekli olduğunu
duumlşuumlnmediğinden husus accedilık şekilde kalmaktadır (Albert ve Le CompteBelccedilika sect 30) Bir
devlet memurunun zorunlu emekliliği halinde ortaya ccedilıkan disiplin yargılamaları durumunda
Mahkeme bir memurun zorunlu olarak emekliye sevk edilmesiyle sonuccedillanan disiplin
davasında ulusal makamların verecekleri kararları salt idari alanda tutabildikleri oumllccediluumlde bu
tuumlr davaların 6 madde anlamında cezai succedil ile ilgili olmadıklarını belirtmiştir
(MoulletFransa (kk)) Mahkeme ayrıca bir askerin disiplin ihlalleri nedeniyle orduyla
ilişiğinin kesilmesi ile ilgili bir anlaşmazlığı Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil başlığı
kapsamından ccedilıkarmıştır (SukuumltTuumlrkiye (kk))
14 Soumlzleşmenin 6 maddesi cezaevi ortamına ve cezaevindeki oumlzel disiplin rejimine
gerekli ihtiyat payı bırakılarak isnatların ve cezaların niteliği ve ağırlığı nedeniyle
cezaevindeki disiplin succedillarına da uygulanabilir (kırk yedi ek guumlnluumlk goumlzaltı sırasıyla Ezeh ve
ConnorsBirleşik Krallık [BD] sect 82 diğer taraftan bk StiticHırvatistan sectsect 51-63) Ancak
bunun gibi cezaevi rejimine ilişkin davalar ilke olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai succedil
başlığı kapsamına girmemektedir (BouloisLuumlksemburg [BD] sect 85) Dolayısıyla oumlrneğin bir
tutuklu veya huumlkuumlmluumlnuumln cezaevinde yuumlksek guumlvenlikli bir goumlzetim birimine yerleştirilmesi
cezai bir succedil isnadı değildir bu tuumlrden bir tedbire ve bu tedbirle birlikte uygulanması ihtimali
bulunan kısıtlamalara itiraz iccedilin bir mahkemeye başvurma konusu Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin hukuk başlığı altında incelenmelidir(Eneaİtalya [BD] sect 98)
15 Bir mahkeme oumlnuumlnde uygunsuz davranışlarla (mahkemeye saygısızlıkla) ilgili
kurallara goumlre verilen cezaların 6 maddenin kapsamı dışında kaldığı kabul edilir ccediluumlnkuuml
bunlar disiplin yetkisinin kullanılmasına benzemektedir (Ravnsborgİsveccedil sect 34
PutzAvusturya sectsect 33-37) Ancak cezanın ağırlığı ve niteliği 6 maddeyi iccedil hukukta cezai
succedil olarak sınıflandırılan mahkemeye saygısızlık nedeniyle mahkucircmiyete uygulanabilir hale
getirebilir (KyprianouKıbrıs [BD] sectsect 61-64 beş guumln hapis cezası ile ilgili)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 10
16 Parlamentoya saygısızlık konusunda Mahkeme yasama organının kendi uumlyelerine
uygulanan ayrıcalıkları ihlal nedeniyle kendi yapacağı yargılamayı duumlzenleme yetkileri ile
Parlamento uumlyesi olmayan kişileri başka bir yerde yaptıkları davranışlardan oumltuumlruuml
cezalandırma yetkisi arasında bir ayrım yapmıştır Birincisinin disiplin niteliğinde olduğu
değerlendirilebilir ancak Mahkeme ikincisini verilebilecek olan cezanın uumlst sınırını ve genel
uygulamayı dikkate alarak cezai succedil olarak goumlrmuumlştuumlr (60 guumlne kadar hapis cezası ve para
cezası DemicoliMalta sect 32)
(2) İdari hukuk davaları vergi ve guumlmruumlk kanunu ile rekabet hukuku davaları
17 Aşağıdaki idari succedillar Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı kapsamına girebilir
- para cezasıyla puan cezası ya da ehliyetin alınması gibi suumlruumlcuumlye kısıtlama cezası
verilebilen trafik succedilları (LutzAlmanya sect 182 SchmautzerAvusturya
MaligeFransa)
- rahatsızlık vermeye ya da asayişi bozmaya ilişkin hafif succedillar (LaukoSlovakya
Nicoleta GheorgheRomanya sectsect 25-26)
- sosyal guumlvenlik mevzuatına aykırı succedillar (az bir para cezası olsa da işccediliyi sigortaya
bildirmeme Huumlseyin TuranTuumlrkiye sectsect 18-21)
- idari bir uyarı cezası ya da soumlz konusu yayının toplattırılması suretiyle ceza gerektiren
etnik nefreti teşvik eden materyallerin desteklenmesi ve dağıtılmasına ilişkin idari
succedillar (Balsyte-LideikieneLitvanya sect 61)
18 Soumlzleşmenin 6 maddesi aşağıdaki unsurların bulunması halinde ek vergilere ilişkin
yargılamalarda da uygulanabilir
(1) cezaları duumlzenleyen yasa vergi muumlkellefleri sıfatıyla tuumlm vatandaşları kapsamıştır
(2) ek vergi bir zarara karşılık maddi tazminat amacı değil fakat esas itibarıyla yeniden
succedil işlemeyi caydırıcı bir ceza amacı taşımalı
(3) ek vergi hem caydırıcı hem de cezalandırıcı genel bir kurala goumlre getirilmiş olmalı
(4) getirilen ek vergi oumlnemli bir miktarda olmalıdır (BendenounFransa diğer taraftan
bkMieg de BoofzheimFransa (kk) kararında geccedil oumldemeye ilişkin faiz)
Ek vergi oranı duumlşuumlk olsa da succedilun cezai niteliği 6 maddeyi uygulanabilir kılmak iccedilin
yeterlidir (davada yeniden değerlendirilen vergi borcunun 10rsquou JussilaFinlandiya [BD] sect
38)
19 Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai başlığı guumlmruumlk hukukuna
(SalabiakuFransa)buumltccedilesel ve mali konularda yetkili bir mahkemenin verdiği cezalara
(GuissetFransa) ve ekonomik finansal hukuka ve rekabet hukukuna ilişkin alanlarda
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 11
yetkileri bulunan belirli idari makamlara uygulanmıştır (Lilly France SAFransa (kk)
Dubus SAFransa A Menarini Diagnostics Srlİtalya)
(3) Siyasi Konular
20 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai başlığının seccedilim yaptırımlarına (Pierre-
BlochFransa sectsect 53-60) siyasi partilerin kapatılmasına (Refah Partisi (the Welfare Party) ve
DiğerleriTuumlrkiye (kk)) parlamento tarafından kurulan araştırma komisyonlarına
(Monteraİtalya (kk)) ilişkin davalara ve Anayasarsquonın ağır ihlali nedeniyle bir uumllke
başkanına karşı goumlrevden alma davasına (PaksasLitvanya [BD] sectsect 66-67) uygulanabilir
olmadığına karar verilmiştir
21 Mahkeme aklanma davaları (lustration proceeding bir siyasi rejimin tasfiyesi ile
alakalı suumlreccedil) ile ilgili olarak cezayı ccedilağrıştıran youmlnlerinin (succedilun niteliği yani gerccedileğe aykırı
iyi hal beyanı ile cezanın niteliği ve ağırlığı yani belirli meslekleri icranın uzun suumlre
yasaklanması) baskın olması halinde bu tuumlr davaların Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai
başlığının kapsamında yer alabileceğine karar vermiştir (MatyjekPolonya (kk) bunun tam
tersi iccedilin bk Sidabras ve DziautasLitvanya (kk))
(4) Sınır dışı etme ve iade işlemleri
22 Ceza davası bağlamında accedilılmış olsa bile yabancıların sınır dışı edilmeleriyle ilgili
davalar 6 maddenin cezai başlığı altına girmez (MaaouiaFransa [BD] sect 39) Aynı katı
yaklaşım geri verme davalarına (Penafiel Salgadoİspanya (kk)) veya Avrupa tutuklama
muumlzekkeresi ile ilgili davalara (Monedero Angoraİspanya (kk)) da uygulanır
23 Buna karşılık hapis cezası yerine kişinin uumllkeden on yıl suumlreyle ccedilıkarılması veya
tehcir edilmesi ilk mahkucircmiyet kararı sırasında verilen ceza gibi goumlruumllebilir
(Gurguchianiİspanya sectsect 40 ve 47-48)
(5) Ceza yargılamasının farklı aşamaları feri davalar ve daha sonraki hukuk yolları
24 Succedilun ve duumlzensizliğin oumlnlenmesi iccedilin alınan tedbirler Soumlzleşmenin 6 madde
guumlvencelerinin kapsamına girmez (polis oumlzel goumlzetimi Raimondoİtalya sect 43 veya okulda
kızlara sarkıntılık yapan bir gence polisin uyarısı RBirleşik Krallık (kk))
25 Yargılama oumlncesi aşama (araştırma soruşturma) konusunda Mahkeme ceza
yargılamalarını bir buumltuumln olarak duumlşuumlnmektedir Dolayısıyla makul suumlre veya savunma hakkı
gibi 6 maddenin bazı gerekliliklerine ilişkin başlangıccedilta bunlara uyulmaması yargılamanın
adilliğine oumlnemli oumllccediluumlde zarar verecek ise yargılamaların bu aşmasında da soumlz konusu olabilir
(Imbriosciaİsviccedilre sect 36) Soruşturma yargıccedilları cezai succedil isnadını karara bağlamamakla
birlikte yaptıkları işlemler yargılama aşaması dacirchil muhakemenin daha sonraki aşamasının
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 12
yuumlruumltuumllmesi ve adilliği uumlzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir Buna goumlre Soumlzleşmenin 6 sect 1
maddesi soruşturma yargıcı tarafından yuumlruumltuumllen soruşturmaya uygulanabilir ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen bazı usuli guumlvenceler uygulanmayabilir (Vera
Fernacircndez-Huidobroİspanya sectsect 108-114)
26 Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi cezai bir succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili
buumltuumln bir yargılama boyunca uygulanır ceza verme suumlreci de buna dacirchildir Oumlrneğin ulusal
mahkemelerin muumlsadere edilecek miktarı takdir etmek iccedilin yuumlruumlttuumlkleri muumlsadere yargılaması
iccedilin (PhillipsBirleşik Krallık sect 39) kararına bakılabilir İnşaat ruhsatı alınmadan inşa edilen
bir evin yıktırılmasıyla sonuccedillanan bir davaya Soumlzleşmenin 6 maddesinin cezai kısmı
uygulanabilir ccediluumlnkuuml yıktırma bir ceza olarak değerlendirilebilir (HamerBelccedilika sect 60)
Ancak bu madde ilk cezayı daha lehte olan yeni Ceza Kanunu huumlkuumlmlerine uygun hale
getirmek iccedilin accedilılan uyarlama davalarında uygulanmaz (NurmagomedovRusya sect 50)
27 Af iccedilin başvuru davası (Montcornet de CaumontFransa (kk)) koşullu salıverilme
davası (AldrianAvusturya (kk)) Huumlkuumlmluumllerin Nakli Soumlzleşmesirsquone goumlre nakil davası
(Szaboumlİsveccedil (kk) veya yabancı bir mahkeme tarafından muumlsadere kararının yerine
getirilmesi iccedilin tenfiz (exequator) davası (SaccocciaAvusturya (kk)) gibi cezaların infazı ile
ilgili davalar 6 maddenin cezai başlığının kapsamına girmez (fakat olayın oumlzel şartları
nedeniyle tersi bir karar iccedilin bk BuijenAlmanya sectsect 40-45 davanın kendine oumlzguuml koşulları
bakımından)
28 Kendilerine karşı bir ceza davası tehdidi bulunmayan uumlccediluumlncuuml kişilerin muumllkiyet
haklarını olumsuz etkileyen el koyma tedbirleri ilke olarak cezai bir succedil isnadının karara
bağlanması anlamına gelmez (uccedilağa el koyulması Air CanadaBirleşik Krallık sect 54 altın
sikkelere el koyulması AGOSIBirleşik Krallık sectsect 65-66) Bunun yerine bu tuumlr tedbirler
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin hukuk başlığı altına girmektedir (SilickieneLitvanya sectsect45-46)
29 Soumlzleşmenin 6 maddesindeki guumlvenceler ilgili ceza davasının ileri bir aşaması
olmaları ve sonuccedillarının mahkucircm edilen kişi bakımından belirleyici olması halinde ilke
olarak temyiz başvurularına (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 40) ve anayasa davalarına
(Gast ve PoppAlmanya sectsect 65-66) Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) da uygulanır
30 Son olarak 6 madde yargılamanın yenilenmesi iccedilin yapılan başvurulara uygulanmaz
ccediluumlnkuuml cezası kesinleştikten sonra yargılamanın yenilenmesi iccedilin başvuran bir kimse bu
madde anlamında hakkında succedil isnadı bulunan bir kimse değildir (FischerAvusturya
(kk)) Sadece yargılamanın yenilenmesi talebinin kabuluumlnden sonraki yeni dava cezai bir
succedil isnadının karara bağlanmasıyla ilgili goumlruumllebilir (LoumlfflerAvusturya sectsect 18-19) Benzer
şekilde 6 madde Mahkemenin bir ihlal tespitinin ardından ceza davasının yeniden
goumlruumllmesi iccedilin yapılan bir talebe de uygulanmaz (OumlcalanTuumlrkiye (kk)) Ancak kesinleşmiş
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 13
bir kararın kaldırılmasıyla sonuccedillanan bir kanun yararına bozma davası 6 maddenin cezai
başlığına girer (VanyanRusya sect 58)
II GENEL GUumlVENCELER
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellipbağımsız bir
mahkeme tarafından goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
A Mahkemeye erişim hakkı
31 ldquoMahkemeye erişim hakkırdquo cezai meselelerde hukuk meselelerinde olduğu kadar
mutlak değildir Zımni kısıtlamaya tabi olur (DeweerBelccedilika sect 49 bk ayrıca Kart Tuumlrkiye
[BD] sect 67)
32 Ancak soumlz konusu sınırlandırmalar hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekil ya da
kapsamda hakkın kullanılmasını kısıtlamamalıdır Sınırlandırmalar meşru bir amaca youmlnelik
olmalı ve uygulanan youmlntemler ve ulaşılmak istenen meşru amaccedil arasında makul bir
orantılılık ilişkisi kurulmalıdır (GuerinFransa [BD] sect 37 ve OmarFransa [BD] sect 34
hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir)
33 Bir mahkemeye erişim hakkına ilişkin sınırlandırmalar aşağıdaki durumlardan
kaynaklanabilir
Milletvekili dokunulmazlığı milletvekili dokunulmazlığının (yasal sorumluluğun
olmaması ve dokunulmazlık) her iki tuumlruumlyle oumlnerilen guumlvenceler aynı gereksinime goumlrevini
yerine getirirken Parlamentorsquonun bağımsızlığını sağlamaya hizmet etmektedir Kuşkusuz
dokunulmazlık siyasi nedenlerden oumltuumlruuml cezai yargılama yapılması ihtimalini ortadan
kaldırarak Parlamentorsquonun tam bağımsızlığa sahip olmasına yardımcı olmaktadır ve
boumlylelikle muhalefeti ccediloğunluğun baskısına veya tacizine karşı korumaktadır (KartTuumlrkiye
[BD] sect 90 hukuk davalarına ilişkin referanslara yer verilmektedir) Ayrıca parlamento
uumlyelerine karşı accedilılan davalar ait oldukları meclisin tuumlmuumlyle işleyişini etkileyebilir ve
Parlamentorsquonun ccedilalışmalarını aksatır Soumlz konusu sistemin ayrıcalığı olağan hukuka youmlnelik
bir istisna oluşturur bu nedenle meşru bir amaccedil taşıdığı kabul edilebilir (aynı yerde sect91)
34 Ancak davanın koşulları dikkate alınmadan milletvekili dokunulmazlığının meşru
olduğu tespitinin Soumlzleşmeyle uyumluluğuna ilişkin herhangi bir ccedilıkarımda bulunulamaz
Milletvekili dokunulmazlığının hakkın oumlzuumlne zarar verecek şekilde bir mahkemeye erişim
hakkını kısıtlayıp kısıtlamadığı tespit edilmelidir Bu tuumlr bir tedbirin orantılılığının goumlzden
geccedilirilmesi Parlamentonun buumltuumlnluumlğuumlnuuml koruma konusundaki genel menfaat ile başvuranın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 14
kendisine youmlneltilen succedillamalara mahkeme oumlnuumlnde cevap verebilmek uumlzere milletvekilliği
dokunulmazlığının kaldırılması konusundaki bireysel menfaati arasında kurulması gereken
adil dengenin dikkate alınması anlamına gelmektedir Orantılılık konusunu incelerken
Mahkeme oumlnuumlndeki davada dokunulmazlığın kapsamına oumlzellikle dikkat etmesi gerekir (aynı
yerde sectsect 92-93) Daha az koruyucu oumlnlem Parlamento buumltuumlnluumlğuumlnuuml korumak iccedilin hizmet
vermektedir daha zorlayıcı gerekccedilesi olmalıdır (aynı yerde sect 95) Bu nedenle oumlrneğin
Mahkeme dokunulmazlığın parlamento goumlrev suumlresiyle sınırlı ceza yargılamalarına dair
yalnızca geccedilici bir engel olduğundan bir parlamento uumlyesinin dokunulmazlığını
kaldıramamasının mahkemeye erişim hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir (aynı yerde sectsect
111-113)
35 Bir temyiz iccedilin kabul edilebilirlik şartları gibi usul kuralları
36 Ancak temyiz hakkının şuumlphesiz yasal gerekliliklere tabi tutulabilmesine rağmen
usuli kuralları uygularken mahkemeler yargılamaların adilliğini ihlal edecek aşırı
biccedilimcilikten kaccedilınmalıdır (WalchliFransa sect 29) Usuli bir kuralın oumlzellikle katı bir şekilde
uygulanması bilhassa temyizin oumlnemi ve uzun suumlreli hapis cezasına mahkucircm edilmiş bir
başvuran iccedilin yargılamalarda risk teşkil edebilecek durumlar bakımından (LabergereFransa
sect 20) bazen mahkemeye erişim hakkının oumlzuumlnuuml zedeleyebilir (LabergereFransa sect 23)
37 Mahkemeye erişim hakkı esasında usul ile ilgili bir duumlzensizlikten de zarar goumlruumlr
oumlrneğin para cezalarına karşı yapılan temyiz başvurularının ya da muafiyet başvurularının
kabul edilebilirliğini teyit etmekten sorumlu bir savcılık goumlrevlisinin temyizin esasına ilişkin
kendi başına karar vermek suretiyle yetkisini aşan bir eylemde bulunması dolayısıyla da
başvuranları soumlz konusu ldquosuccedil isnadınınrdquo bir yerel mahkeme hacirckimi tarafından tespit edilmesi
imkacircnından yoksun bırakması halinde mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş olur
(JosseaumeFransa sect 32)
38 Aynısı bir itirazın kabul edilemez olduğuna dair hatalı gerekccedilelere dayanan bir kararın
standart ceza miktarına eşdeğer olan bir depozitonun alıkonmasına yol accediltığı ve sonuccedil olarak
cezanın oumldendiğinin duumlşuumlnuumllduumlğuuml ve kovuşturmanın durdurulduğu ve dolayısıyla başvuranın
ceza miktarını oumldedikten sonra succedillandığı trafik succediluna ilişkin herhangi bir mahkeme
oumlnuumlnde itiraz etme imkacircnının kalmadığı durumlarda da geccedilerlidir (CeliceFransa sect 34)
39 Bir diğer oumlrnek tutuklu bulunan ve bu nedenle konumu tespit edilebilir olan başvurana
alt mahkemenin kararını tebliğ etme hususundaki yuumlkuumlmluumlluumlklerini yerine getirmede
makamların kusurlu davranmaları nedeniyle meydana gelen zaman aşımına bağlı olarak
başvuranın temyiz başvurusunun yasal suumlre sınırına uymadığı dolayısıyla kabul edilemez
beyan edilmesinden oumltuumlruuml başvuran mahkemeye erişim hakkına aşırı bir kısıtlama
getirilmesinden muzdarip olmuştur (DavranTuumlrkiye sectsect 40-47)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 15
40 Oumlnceden verilmiş bir kararın icrası koşulu
Haklarında yakalama kararı ccedilıkarılmasına rağmen teslim olmayan kişi tarafından tarafından
yapılan temyiz başvurusunun doğrudan kabul edilemezliği hususunda
- Başvuranın kaccedilmasına bağlı gerekccedilelere dayanılarak temyiz başvurusunun kabul
edilemez beyan edildiği durumlarda demokratik bir toplumdaki hukukun uumlstuumlnluumlğuuml
ilkesinin ve savunma haklarının aşikar oumlnemi goumlz oumlnuumlne alındığında soumlz konusu
durum orantısız bir yaptırım teşkil etmektedir (PoitrimolFransa sect 38 bk ayrıca
GuerinFransa sect 45 ve Omar Fransa sect 42)
- Yalnızca temyiz sahibinin temyizde itirazda bulunduğu yargı kararı uyarınca teslim
olmadığı gerekccedilesiyle temyiz başvurusunun kabul edilemez beyan edildiği
durumlarda her ne kadar temyiz kararlaştırılana ya da temyizde başvurmak iccedilin
gereken suumlre sınırı sona erene kadar soumlz konusu kararın nihai olduğunun
değerlendirilmesi muumlmkuumln olmasa da temyizin reddi kararı başvuru sahibini anılan
karara bağlı olarak oumlnceden oumlzguumlrluumlğuumlnden mahrum kalmaya zorlamaktadır Bu
durum temyiz sahibine orantısız bir ağır yuumlk getirmektedir bu nedenle yargı
kararlarının icra edilmesini sağlamaya youmlnelik meşru kaygı ile bir yandan Yargıtayrsquoa
erişim hakkı ve diğer yandan savunma hakkının kullanılması arasında kurulması
gereken adil dengeyi bozar (OmarFransa sectsect 40-41 GuerinFransa sect 43)
41 Aynısı teslim olmaya dair yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilmemesi nedeniyle temyiz
başvurusu hakkının kaybedildiği durumlarda da uygulanır (KhalfaouiFransa sect 46
PaponFransa (no 2) sect 100)
42 Bir hız cezasına karşı itiraz etmeden oumlnce depozito yatırılmasına dair gereklilik - soumlz
konusu gerekliliğin amacı trafik succedilları kapsamında geciktirici ya da can sıkıcı itirazları
oumlnlemeye youmlneliktir- mahkemeye erişim hakkına ilişkin meşru ve orantılı bir sınırlama
oluşturabilir (SchneiderFransa (kk))
43 Mahkemeye erişim hakkının ihlaline ilişkin diğer sınırlamalar oumlrneğin bir sanığın
ilk derece mahkemesi tarafından verilen cezanın hafifletilmesi vaadiyle kandırma yoluyla
yetkililer tarafından bir itirazdan vazgeccedilmeye ikna edilmesi gibi durumlarda (Marpa Zeeland
BV ve Metal Welding BVHollanda sectsect 46-51) ya da temyiz mahkemesinin kişiye yardım
etmeye youmlnelik kendisine resmi olarak atanan hukuk danışmanını reddetmesinin ardından
temyiz başvurusu yapmak iccedilin yeni bir suumlre sınırına dair sanığı bilgilendirmediği durumlarda
(Kulikowski v Polonya sect 70) meydana gelebilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 16
B Kurumsal Gereklilikler
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi
Herkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla
kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafındanhellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptirhellip
(1) ldquoMahkemerdquokavramı
44 Bir disiplin organı ya da idari organ iccedil hukukta bir ldquomahkemerdquo ya da ldquokomisyonrdquo
olarak belirlenmiş olmasa bile 6 maddenin oumlzerk anlamı dacirchilinde bir ldquomahkemerdquo nin
oumlzelliklerine sahip olabilir Mahkemersquonin iccediltihadında bir mahkeme ifadenin maddi anlamıyla
adli goumlreviyle ayrılır Adli goumlrev bir mahkemenin yetki alanına giren davaları hukuk
kaidelerine dayanarak ve oumlngoumlruumllduumlğuuml şekilde yuumlruumltuumllen yargılamalar sonrasında huumlkme
bağlama goumlrevidir Ayrıca bir dizi başka gereklilikler sağlamalıdır Bunlar bağımsızlık
yuumlruumltme oumlzellikle tarafsızlık kendi uumlyelerinin hizmet muumlddetlerinin suumlresi kendi proseduumlruuml
tarafından sağlanan guumlvenceler- bizzat 6sect1 maddesinin metninde bulunanlardan birkaccedilıdır
(bk Belilosİsviccedilre sect 64 Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 99 RichertPolonya sect 43)
45 Hafif ldquocezairdquo succedillara ilişkin kovuşturma yuumlruumltuumllmesi ve bunlara youmlnelik ceza
verilmesi yetkilerinin idari makamlara verilmesi ilgili kişinin bir mahkeme oumlnuumlnde kendisine
Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamındaki guumlvenceleri sağlayan herhangi bir karar almasına
olanak sağlaması koşuluyla Soumlzleşme ile tutarsız değildir (OumlztuumlrkAlmanya sect 56 A
Menarini Diagnostics SRLİtalya) Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
gerekliliklerini bizzat sağlamayan idari organlar tarafından alınan kararlarldquotam yargı
yetkisini haiz yargı organırdquo tarafından sonradan yeniden incelenmeye tabi tutulmalıdır Boumlyle
bir yargı organının tanımlanan oumlzellikleri arasında alt seviyedeki organın verdiği kararın tuumlm
olgusal ve hukuksal sorunlarına ilişkin her noktasını goumlzden geccedilirme yetkisi yer almaktadır
(SchmautzerAvusturya sect 36 GradingerAvusturya sect 44 A Menarini Diagnostics
SRLİtalya sect 59) Oumlrneğin idari mahkemelerin yasaya uygunluğunun ldquoresmi olarakrdquo
goumlzden geccedilirilmesinin oumltesinde adli bir inceleme yuumlruumltmesi ve idari makam tarafından verilen
cezanın orantılılığının ve uygunluğunun detaylı bir şekilde incelenmesini iccedilermektedir (bk A
Menarini Diagnostics SRLİtalya sectsect 63-67 yarışma sorumluluğunda duumlzenleyici bir kurum
tarafından verilen ceza hususunda) Aynı şekilde bizzat succedilun ciddiyetine uygun olarak
yaptırımı yasa bizzat belirlese bile adli bir inceleme 6 madde gerekliliklerini yerine
getirebilir (bk Malige v France sectsect 46-51 suumlruumlcuuml belgesinden duumlşuumlruumllen puanlar hususunda)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 17
46 ldquoMahkemerdquo kavramının doğasında adli olmayan bir makam tarafından değiştirilmesi
muumlmkuumln olmayan bağlayıcı bir karar verme yetkisi bulunmaktadır (FindlayBirleşik Krallık sect
77)
(2) Yasayla kurulmuş bir mahkeme
47 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca bir mahkemenin daima ldquoyasayla kurulmuş
olmasırdquo gerekir Soumlz konusu ifade Soumlzleşme ve Soumlzleşmersquonin Protokolleri tarafından
belirlenmiş koruma sisteminin oumlzuumlnde var olan hukukun uumlstuumlnluumlğuuml ilkesini yansıtmaktadır
(bk oumlrneğin Jorgic Almanya sect 64 RichertPolonya sect 41) Nitekim bir organ demokratik
bir toplumda bireyin şikacircyetlerini dinlemeye youmlnelik gerek duyulan meşruiyeti yoksun
bırakacak mevzuata goumlre oluşturulmamıştır (LaventsLetonya sect 114 GorgiladzeGuumlrcistan sect
67 KontalexisYunanistan sect 38)
48 Dolayısıyla 6 sect 1 maddesi anlamında ldquoyasardquo oumlzellikle adli kurumların kurulmasını
ve yetki alanına ilişkin mevzuatının yanında (LaventsLetonya sect 114 RichertPolonya sect
41 JorgicAlmanya sect 64) aynı zamanda ihlal edilmesi bir veya daha fazla sayıda yargıcın bir
davanın incelenmesine katılımını usulsuumlz kılan diğer her tuumlr iccedil hukuk huumlkmuumlnuuml de iccedilerir
(GorgiladzeGuumlrcistan sect 68 Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistan sect 104) ldquoYasayla kurulmuş
olmardquo ifadesi yalnızca bir ldquomahkemeninrdquo varlığının yasal dayanağıyla değil aynı zamanda
ldquomahkemeninrdquo kendisini duumlzenleyen oumlzel kurallara uymasıyla (GorgiladzeGuumlrcistan sect 68)
ve heyetin her bir davada oluşumuyla da ilgilidir (PosokhovRusya sect 39
FatullayevAzerbeycan sect 144 KontalexisYunanistan sect 42)
49 Buna goumlre iccedil hukuk uyarınca eğer bir ldquomahkemerdquonin yuumlruumlrluumlkteki huumlkuumlmlere uygun
olarak bir davalıyı yargılamaya dair yetkisi yoksa 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde ldquoyasayla
kurulmuş rdquo değildir (RichertPolonya sect 41 JorgicAlmanya sect 64)
50 6 sect 1 maddesine ldquoyasayla kurulmuşrdquo ifadesinin eklenmesindeki amaccedil ldquodemokratik bir
toplumda yargı teşkilatının yuumlruumltmenin takdirine bırakılmasından kaccedilınılması ve bu konunun
Parlamentorsquodan ccedilıkan bir yasayla duumlzenlenmesini temin etmektirrdquo (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 98 RichertPolonya sect 42) Hukukun yazılı olduğu uumllkelerde yargı
sistemi teşkilatı adli mercilerin takdirine de bırakılamaz bununla birlikte bu mahkemelerin
ilgili iccedil mevzuatı yorumlamada bir kısım serbestliğe sahip olmadığı anlamına gelmez (Coeme
ve DiğerleriBelccedilika sect 98 GorgiladzeGuumlrcistan sect 69)
51 İlke olarak bir mahkeme tarafından adli kurumların kurulması ve yetki alanı
hakkındaki mevzuata ilişkin iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin ihlali 6 sect 1 maddesinin ihlaline yol accedilar
Bu nedenle Mahkeme bu anlamda ulusal hukuk kurallarına uyulup uyulmadığını incelemeye
dair yetkilidir Ancak iccedil hukuk huumlkuumlmlerinin yorumlanmasının oumlncelikli olarak ulusal
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 18
mahkemelerin goumlrevi olduğu ilkesi goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda Mahkeme iccedil hukuka
ilişkin accedilık bir ihlal olmadığı takdirde ulusal mahkemelerin yorumunu sorgulamayabilir (bk
mutatis mutandis Coeme ve DiğerleriBelccedilika sect 98 in fine ve LaventsLetonya sect 114)
Mahkemersquonin goumlrevi bu noktada yargı otoritelerinin kendilerini yetkili kılmak iccedilin mantıklı
gerekccedileleri olup olmadığını kontrol etmekle sınırlıdır (bk diğerleri arasında
JorgicAlmanya sect 65)
52 Soumlz konusu organınldquoyasayla kurulmuş bir mahkemerdquo olmadığına dair karar verdiği
durumlara ilişkin oumlrnekler
- Bağlama kuralının kanunda oumlngoumlruumllmemiş olması nedeniyle Bakanların yargılandığı
succedillarla bağlantılı olarak Bakanlar dışındaki muumlşterek sanıkları yargılayan Yargıtay
(Coeme ve DiğerleriBelccedilika sectsect 107-108)
- Yılda iki haftalık azami hizmet suumlresinin ve kura ccedilekmenin yasal gerekliliklerine
aykırı olarak belirli bir davada bulunmaya dair seccedililen meslekten olmayan 2 yargıccediltan
oluşan bir mahkeme (PosokhovRusya sect 43)
- meslekten olmayan yargıccedillara ilişkin kanun kaldırıldığı ve yeni bir kanun
ccedilıkarılmadığı halde davalara yerleşmiş geleneğe goumlre karar vermeye devam eden
meslekten olmayan yargıccedillardan oluşan bir mahkeme (Pandjikidze ve
DiğerleriGuumlrcistan sectsect 108-111)
- davada bulunan yargıccedillardan ikisi yasa ile yetkisiz kılındığından oluşumu yasa
doğrultusunda olmayan bir mahkeme (LaventsLetonya sect 115)
53 Mahkeme aşağıdaki davalarda mahkemenin ldquoyasayla kurulmuşrdquo olduğuna karar
vermiştir
- Alman Mahkemesirsquonin Bosnarsquoda işlenen soykırım eylemlerine ilişkin bir kişiyi
yargılaması ( JorgicAlmanya sectsect 66-71)
- yolsuzluk ve organize succedilları yargılamaya dair kurulan oumlzel bir mahkeme (
FruniSlovakya sect 140)
(3) Bağımsızlık ve tarafsızlık
54 6 sect 1 maddesi tarafından guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı davanın yasayla
kurulmuş ldquobağımsız ve tarafsız bir mahkemerdquo tarafından goumlruumllmesini gerektirir Bağımsızlık
ve tarafsızlık kavramları arasında yakından bir bağ vardır Bu sebeplerle Mahkeme iki
gerekliliği bir arada değerlendirir (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 19
Bir ldquomahkemeninrdquo ldquobağımsız ve tarafsızrdquo olduğunun değerlendirilebilir olup olmadığı
belirlenirken uygulanabilir ilkeler meslekten olan yargıccedillara meslekten olmayan yargıccedillara
ve juumlri uumlyelerine eşit oumllccediluumlde uygulanır (Holmİsveccedil sect 30)
(a) Bağımsız Mahkeme
1 Genel ilkeler
55 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi diğer erklerdenndash yani yasama ve yuumlruumltme ndash ve ayrıca
diğer taraflardan bağımsız olmayı gerektirir (Ninn-HansenDanimarka (kk))
56 Huumlkuumlmetin siyasi organları ile yargı arasındaki guumlccediller ayrılığı kavramı Mahkemenin
iccediltihadında giderek artan bir oumlneme sahip olma eğilimindeyse de ne 6 madde ne de
Soumlzleşmersquonin başka herhangi bir maddesi erkler arasında muumlsaade edilebilir etkileşim
sınırları konusunda Devletlerin teorik anayasal kavramlara uymasını mecburi kılar Soumlz
konusu her zaman iccedilin belli bir davada Soumlzleşme koşullarının karşılanıp karşılanmadığıdır
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 46)
2 Bağımsızlığın değerlendirilmesine ilişkin oumllccediluumltler
57 Bir merciin ldquobağımsızrdquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini belirlemede
Mahkeme aşağıdaki oumllccediluumltleri dikkate alır (FindlayBirleşik Krallık sect 73)
- uumlyelerinin atanma şekli ve goumlrev suumlresi
- dış baskılara karşı guumlvencelerin varlığı
- soumlz konusu merciin bağımsızlık goumlruumlntuumlsuuml sergileyip sergilemediği
(i) Merci uumlyelerinin atanma şekli
58 Yargıccedilların Parlamento tarafından atanmasının kendi başına yargıccedilların
bağımsızlıklarına goumllge duumlşuumlrduumlğuuml duumlşuumlnuumllemez (FilippiniSan Marino (kk)) Ninn-
HansenDaimarka (kk))
59 Yargılama goumlrevlerini ifa ettikleri esnada atananların her tuumlr etki veya baskıdan
bağımsız olmaları kaydıyla yargıccedilların yuumlruumltme tarafından atanmasına izin verilebilir
(Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya sect 49 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 79)
60 Bir davanın belli bir yargıccedil veya mahkemeye tahsis edilmesi her ne kadar yerel
makamların bu tuumlr konularda sahip olduğu takdir payına girmekteyse de Mahkeme soumlz
konusu tahsis işleminin 6 sect 1 maddesiyle ve bilhassa bağımsızlık ve tarafsızlık koşullarıyla
uyumlu olduğuna kanaat getirmelidir (MoiseyevRusya sect 176)
(ii) Merci Uumlyelerinin Goumlrev Suumlresi
61 Zorunlu asgari gibi belli bir goumlrev suumlresi belirlenmemiştir Yargıccedilların goumlrev suumlreleri
iccedilerisinde azledilememesi genel olarak bağımsızlıklarının doğal bir sonucu olarak
duumlşuumlnuumllmelidir Bununla birlikte azledilememenin kanunda şeklen tanınmamış olması eğer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 20
uygulamada tanınmış ve diğer gerekli guumlvenceler mevcut ise tek başına bağımsızlık olmadığı
anlamına gelmez (Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 80)
(iii) Dış Baskılara Karşı Guumlvenceler
62 Yargı bağımsızlığı bireysel olarak yargıccedilların yargı iccedilerisinden ve dışından gelen her
tuumlr usulsuumlz baskıdan bağımsız olmasını icap ettirir Yargının iccedil bağımsızlığı yargıccedilların
meslektaşlarının veya mahkeme başkanı veya mahkeme daire başkanı gibi mahkemede idari
sorumlulukları bulunan kişilerin talimat veya baskılarından bağımsız olmalarını gerektirir
Yargı iccedilerisinde ve bilhassa uumlstleri karşısında yargıccedilların bağımsızlığına youmlnelik yeterli
guumlvencelerin bulunmaması Mahkemenin bir başvuranın bir mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlphelerinin nesnel gerekccedilelere dayandırılabileceği sonucuna
varmasına yol accedilabilir (Parlov-TkalcicHırvatistan sect 86 DaktarasLitvanya sect 36
MoiseyevRusya sect 184)
(iv) Bağımsızlık Goumlruumlntuumlsuuml
63 Bir ldquomahkemeninrdquo 6 sect 1 maddesinin gerektirdiği şekilde bağımsız olarak
değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin belirlenmesinde goumlruumlnuumlmuumln de oumlnemi olabilir
Oumlnemli olan demokratik bir toplumda halkın ve her şeyden oumlnemlisi ceza davalarında
sanığın mahkemeye duyduğu guumlvendir (ŞahinerTuumlrkiye sect 44)
64 Bir mahkemenin bağımsızlık ve tarafsızlıktan yoksun olduğu konusunda şuumlphe
yaratacak meşru bir nedenin varlığı konusunda karar vermek iccedilin sanığın goumlruumlş noktası
dikkate alınır Fakat bu kesin bir rol oynamaz Belirleyici husus ilgilinin goumlruumlşlerinin tarafsız
olarak haklı goumlsterilebilmesidir (IncalTuumlrkiye sect 71) Bu nedenle Mahkemenin ldquonesnel bir
goumlzlemcininrdquo soumlz konusu dava koşullarında bu konuda endişe duyulması iccedilin hiccedilbir neden
olmadığı kanaatinde olduğu hallerde bağımsızlıkla ilgili herhangi bir sorun doğmaz
(ClarkeBirleşik Krallık (kk))
65 Bir ldquomahkemerdquo heyetinin uumlyeleri arasında goumlrevleri ve hizmet organizasyonları
bakımından taraflardan birinin hiyerarşisine tabi uumlyelerin bulunması durumunda sanık
şahısların bu uumlyelerin bağımsızlığına ilişkin makul şuumlpheler besleyebileceğini duumlşuumlnmektedir
(ŞahinerTuumlrkiye sect 45)
(b) Tarafsız Mahkeme
66 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kendi kapsamına giren bir ldquomahkemerdquonin tarafsız
olmasını gerektirir Tarafsızlık genel olarak oumlnyargı veya yanlılık olmamasını ifade eder ve
ccedileşitli şekillerde sınanabilir (KyprianouKıbrıs [BD] sect 118 MicallefMalta
[BD] sect 93)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 21
1 Tarafsızlığın Değerlendirilmesine Youmlnelik Oumllccediluumltler
67 Mahkeme aşağıdaki yaklaşımlar arasında ayrım yapmıştır
- oumlznel bir yaklaşım belirli bir davada soumlz konusu bir yargıcın şahsi menfaatini ya da
inancını belirlemeye dair ccedilaba sarf etmesidir
- nesnel bir yaklaşım bu bağlamda kişinin herhangi bir meşru şuumlpheyi ortadan
kaldırmak uumlzere yeterli guumlvenceler sunup sunmadığının belirlenmesidir (Kyprianou
Kıbrıs [BD] sect 118 PiersackBelccedilika sect 30 ve GrievesBirleşik Krallık [BD] sect 69)
68 Ancak iki kavram arasında kesin bir ayrım yoktur zira bir yargıcın tutumu dışarıdan
bir goumlzlemcinin bakış accedilısıyla tarafsızlığı konusunda nesnel gerekccedilelere dayalı şuumlphelere yol
accedilmakla kalmayıp (nesnel değerlendirme) aynı zamanda yargıcın şahsi inancı konusuna
kadar da gidebilir (oumlznel değerlendirme) Dolayısıyla bir davanın iki tuumlr değerlendirmeden
biri veya diğeri kapsamında mı yoksa her iki değerlendirme kapsamında mı ele alınması
gerektiği itiraz konusu eylemin kendine oumlzguuml maddi olgularına bağlı olmaktadır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 ve 121)
(i) Oumlznel yaklaşım
69 Oumlznel değerlendirme uyguladığında Mahkeme daima aksi youmlnde delil bulununcaya
kadar bir yargıcın kişisel olarak tarafsız olduğunun varsayılması gerektiğine karar vermiştir
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 119 HauschildtDanimarka sect 47)
70 Gerekli delil tuumlruumlne gelince Mahkeme oumlrneğin bir yargıcın duumlşmanlık ya da koumltuuml
niyet sergileyip sergilemediğini ya da kişisel nedenlerden dolayı bir davanın kendisine tahsis
edilmesi iccedilin girişimde bulunup bulunulmadığını ortaya ccedilıkarmayı amaccedillamıştır (De
CubberBelccedilika sect 25)
71 Yargıcın oumlznel bakımdan tarafsız olduğu varsayımının ccediluumlruumltuumllmesine olanak verecek
deliller sunulmasının guumlccedil olabileceği kimi davalarda nesnel tarafsızlık şartı oumlnemli bir ek
guumlvence sağlamaktadır Mahkeme aslında oumlznel yanlılıktan dolayı 6 madde de bir ihlal
oluşmasının zorluğunu fark etmiştir ve bu nedenle davaların buumlyuumlk ccediloğunluğunda nesnel
değerlendirmeye odaklanmıştır (KyprianouKıbrıs [BD] sect 119)
(ii) Nesnel yaklaşım
72 Nesnel değerlendirmenin mahkeme şeklinde toplanan bir merciye uygulanması
kapsamında soumlz konusu merci uumlyelerinden herhangi birinin şahsi davranışından bağımsız
olarak bizzat merciin tarafsızlığı konusunda şuumlphe uyandırabilecek nitelikte ve doğrulanabilir
somut olguların olup olmadığı tespit edilmelidir (Castillo Algarİspanya sect 45)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 22
73 Belirli bir davada belli bir merciin taraflı olmasından endişe edilmesi iccedilin meşru bir
gerekccedilenin bulunup bulunmadığının belirlenmesinde merciin tarafsız olmadığını iddia
edenlerin bakış accedilısı oumlnemli olsa da belirleyici değildir Belirleyici olan bu endişenin nesnel
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılamayacağıdır (Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 58
Padovaniİtalya sect 27)
74 Nesnel değerlendirme daha ccedilok hiyerarşik bağlar ile diğer yargıccedil ile kişilerle bağların
bulunması ile ilgilidir aynı durum mahkemenin tarafsızlığı konusundaki şuumlpheleri objektif bir
şekilde haklı goumlstermiştir ve dolayısıyla nesnel tarafsızlık uyarınca Soumlzleşme normunu
karşılamamıştır (bk MicallefMalta [BD] sect 97) Dolayısıyla muumlnferit her davada soumlz
konusu ilişkinin ldquomahkemerdquo tarafından bir yanlılık olduğuna işaret edecek nitelik ve derecede
olup olmadığının belirlenmesi gerekir (PullarBirleşik Krallık sect 38)
75 Bu bağlamda goumlruumlnuumlşlerin dahi belli bir oumlnemi olabilir Oumlnemli olan demokratik bir
toplumda mahkemelerin kamuda sanık dacirchil uyandırması gereken guumlvendir Bu nedenle
tarafsız olmadığı konusunda hakkında endişe duyulması iccedilin meşru bir gerekccedile bulunan her
yargıcın ccedilekilmesi gereklidir (bk Castillo Algarİspanya sect 45)
76 Aynı zamanda iccedil oumlrguumltlenmeyle alakalı konuların da goumlz oumlnuumlnde bulundurulması
gerekir (PiersackBelccedilika sect 30(d)) Tarafsızlığın teminat altına alınmasına youmlnelik ulusal
youmlntemlerin yani yargıccedilların ccedilekilmesini duumlzenleyen kuralların varlığı ilgili bir etkendir Bu
tuumlr kurallar ulusal yasa koyucunun ilgili yargıccedil veya mahkemenin tarafsızlığı konusundaki
tuumlm makul şuumlpheleri ortadan kaldırma ve bu tuumlr endişelerin sebeplerini bertaraf etmek
suretiyle tarafsızlığı sağlamaya youmlnelik bir girişimde bulunma youmlnuumlndeki ilgisini goumlsterir Bu
kurallar gerccedilekte taraflı olunmamasını sağlamasının yanı sıra taraflı olunduğuna dair her tuumlr
izlenimin bertaraf edilmesine youmlnelik olup demokratik bir toplumda mahkemelerin kamuda
uyandırması gereken guumlvenin artırılmasına hizmet eder (bk MicallefMalta [BD] sect 99
MeznaricHırvatistan sect 27 HarabinSlovakya sect 132) Mahkeme bu tuumlr kuralları bir
ldquomahkemerdquonin tarafsız olup olmadığına oumlzellikle başvuranın endişesinin nesnel gerekccedilelere
dayandırılıp dayandırılamayacağına dair kendi değerlendirmesini yaparken dikkate alacaktır
(bk Pfeifer ve PlanklAvusturya sect 6 OberschlickAvusturya (no1) sect 50 ve mutatis mutandis
Pescador Valeroİspanya sectsect 24-29)
2 Yargının Taraflı Olduğu Hususunun Guumlndeme Gelebileceği Durumlar
77 Yargının taraflı olduğu konusunun guumlndeme geleceği iki olası durum vardır
(KyprianouKıbrıs [BD] sect 121)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 23
- İlki fonksiyonel niteliktedir ve oumlrneğin adli suumlreccedil iccedilerisinde aynı kişinin farklı
goumlrevler ifa etmesi ya da yargılamalara dacirchil olan bir başka aktoumlrle hiyerarşik veya
diğer bağlantıların bulunmasıyla ilgilidir
- İkincisi ise şahsi niteliktedir ve yargıccedilların belli bir davadaki davranışından ileri
gelir
(i) Fonksiyonel Nitelikteki Durumlar
a Farklı Adli Goumlrevlerin İfa Edilmesi
78 Ceza mahkemesinde bir yargıcın tutukluluk hacircliyle ilgili kararlar da dacirchil olmak
uumlzere davada duruşma oumlncesi kararlar almış olmasının tek başına yargıcın tarafsız
olmadığına dair endişeleri haklı kıldığı duumlşuumlnuumllemez oumlnemli olan soumlz konusu kararların
kapsamı ve niteliğidir (FeyAvusturya sect 30 Sainte-MarieFransa sect 32 NortierHollanda sect
33) Tutukluluk suumlresinin uzatılmasına youmlnelik kararların succedilluluğun ldquoccedilok yuumlksek seviyede
belirginrdquo olmasını gerektirdiği durumlarda Mahkeme ilgili ldquomahkemelerinrdquo tarafsızlığının
şuumlpheye mahal verdiği şeklinde goumlzuumlkebileceğine ve başvuranın bu husustaki endişelerinin
nesnel gerekccedilelere dayandığının değerlendirilebileceğine karar vermiştir
(HauschildtDanimarka sectsect 49-52)
79 Bir yargıcın bir zamanlar Cumhuriyet Savcılığı mensubu olması yargıcın tarafsız
olmadığından endişelenmek iccedilin bir gerekccedile değildir yine de bir birimde goumlrevlerini yerine
getirirken belirli bir meselenin ele alınmasının zorunlu olabileceği nitelikte bir mevki sahibi
olan bir bireyin bunun akabinde bir yargıccedil olarak aynı davayı goumlrmesi halinde toplumun
yargıcın tarafsızlık hususunda yeterli guumlvence vermediğinden endişe etme hakkı
bulunmaktadır (PiersackBelccedilika sect 30 (b) ve (d))
80 Soruşturma hacirckiminin ve duruşma hacirckiminin goumlrevlerinin soumlz konusu davaya bakan
tek kişi tarafından art arda icra edilmesi sonucunda Mahkeme yargılamayı yuumlruumlten
mahkemenin tarafsızlığı konusunda başvuranın şuumlpheye duumlşebileceğine kanaat getirmiştir (De
CubberBelccedilika sectsect 27-30)
Ancak duruşma hacirckiminin soruşturmaya katılımının zaman iccedilerisinde sınırlandığı ve iki
tanığın sorgulanmasına dayandığı ve herhangi bir delil incelemesinin gerekli goumlruumllmediği ya
da bir neticeye ulaşmasının gerektiği durumlarda Mahkeme başvuranın yetkili ulusal
mahkemenin tarafsızlıktan yoksun olduğuna dair endişelerinin nesnel gerekccedilelere
dayanamayacağı sonucuna varmıştır (BulutAvusturya sectsect 33-34)
81 Yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda yalnızca resmi ve usuli
kararlar verdiği zaman yargının taraflı olduğuna dair husus guumlndeme gelmez ancak eğer
yargılamaların diğer aşamalarında bir yargıccedil hacirclihazırda sanığın succediluna ilişkin goumlruumlşlerini
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 24
beyan etmişse tarafsızlığa ilişkin sorunlar ortaya ccedilıkabilir (Gomez de Liano y
Botellaİspanya sectsect 67-72)
82 Bir yargıcın benzer ancak bağlantısız cezai succedil isnatlarına youmlnelik karar vermiş olması
ya da yargıcın ayrı ceza yargılamalarında oumlnceden bir succedil ortağını yargılamış olması oumlzuumlnde
bir sonraki davada yargıcın bağımsızlığına goumllge duumlşuumlrmeye dair yeterli değildir
(KriegischAlmanya (kk)) Khodorkovskiy ve LebedevRusya sect 544) Bu durum yalnız eğer
eski kararlar bu tuumlr muumlteakip yargılamalarda bir sanığın succedilu hususuna gerccedilekten oumlnyargıda
bulunulduğuna dair tespitler iccedilerirse farklı bir konu olur (PoppeHollanda sect 26
Schwarzenberger Almanya sect 42 Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 59)
83 Tarafsız olma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bir idari ya da yargı kararını iptal eden uumlst bir mahkemeye
davayı farklı bir adli makama ya da bu makamın farklı bir şekilde oluşan boumlluumlmuumlne geri
goumlndermesi youmlnuumlnde bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirilmesi şeklinde yorumlanamaz (Thomannİsviccedilre sect
33 Stow ve GaiPortekiz (kk))
szlig Yargılamalara dacirchil olan bir başka katılımcıyla hiyerarşik veya diğer
bağlantıların bulunması
Hiyerarşik Bağlar
84 Askeri personele karşı cezai succedil isnadının askeri mahkemeler tarafından belirlenmesi
6 madde huumlkuumlmlerine ilke olarak aykırı değildir (CooperBirleşik Krallık [BD] sect 110)
Bununla birlikte askeri mahkemenin tuumlm uumlyeleri dava accedilan subaylardan ruumltbe olarak ast
olduğu ve komuta zincirinde yer aldığı durumlarda başvuranın mahkemenin bağımsızlığı ve
tarafsızlığı hakkındaki şuumlpheleri nesnel gerekccedilelere dayanabilir (FindlayBirleşik Krallık sect
76 Miller ve DiğerleriBirleşik Krallık sectsect 30-31)
85 Sivil halkın silahlı kuvvetler uumlyelerinin bir kısmından oluşan bir mahkeme tarafından
yargılanması mahkeme bizzat yanlı değerlendirmelerden haksız biccedilimde etkilenebileceğinden
meşru bir endişeye sebebiyet verebilir (IncalTuumlrkiye sect 72 Iprahim UumllgerTuumlrkiye sect 26)
Askeri bir yargıccedil yalnızca sivil bir kimseye karşı yuumlruumltuumllen yargılamada etkin olmaya devam
eden bir ara karara katıldığında bile yargılamanın tamamı bağımsız ve tarafsız bir mahkeme
tarafından yuumlruumltuumllme goumlruumlnuumlmuumlnden mahrum kalmaktadır (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 115)
86 Askeri bir mahkemenin silahlı kuvvetler aleyhinde bulunmuş olduğu aktiviteler
nedeniyle bir sivili yargılama yetkisine sahip olduğu durumlar soumlz konusu mahkemenin
tarafsızlığı hususunda makul şuumlphelerin doğmasına yol accedilabilir Askeri bir mahkemersquonin
silahlı kuvvetler mensubu olmayan bir kişiyi yargılama yetkisine sahip olduğu adli bir
sistemin soumlz konusu mahkemenin bağımsızlığını temin eden yeterli teminatlar mevcut olsa
dahi mahkeme ve ceza davasındaki taraflar arasında muhafaza edilmesi gereken mesafeyi
sıfıra indirgediği varsayılabilir (ErginTuumlrkiye (no 6) sect 49)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 25
87 Askeri mahkemelerde sivillere karşı cezai succedil isnadının belirlenmesinin yalnızca ccedilok
istisnai koşullarda 6 maddeye uygun olduğu kabul edilebilir (MartinBirleşik Krallık sect 44)
Diğer Bağlantılar
88 Yargılamayı yuumlruumlten mahkemeye başkanlık eden yargıcın eşinin soruşturmayı yuumlruumlten
ekibin başı olduğu bir durumda soumlz konusu yargıcın tarafsızlığı hususunda nesnel gerekccedilelere
dayanan şuumlphelerin bulunduğu kaydedilmiştir (Dorozhko ve PozharskiyEstonya sectsect 56-58)
89 Bir mahkeme uumlyesinin bir davada bulunan tanıklardan birinin bazı kişisel bilgilerine
sahip olması mutlaka soumlz konusu kişinin ifadesinin lehine oumlnyargılı olacağı anlamına gelmez
Her davada soumlz konusu yakınlığın niteliğinin ve derecesinin yargıcın tarafsızlığının
yokluğunu ortaya koyup koymadığını belirlemek gerekmektedir (PullarBirleşik Krallık sect 38
iddia makamının iki kilit tanığından birinin ccedilalışanının juumlride bulunmasıyla ilgili Hanif ve
KhanBirleşik Krallık sect 141 juumlride bir polis memurunun bulunmasıyla ilgili)
(ii) Şahsi Nitelikteki Durumlar
90 Adli mercilerin tarafsız yargıccedil imajlarını korumak amacıyla goumlrduumlkleri davalarda
azami oumllccediluumlde ketum olmaları gerekmektedir Bu ketumluk adli mercileri provoke edilseler
dahi basından faydalanmaktan caydırmalıdır Kendilerine bu goumlrevi yuumlkleyen ise adaletin
yuumlksek talepleri ve adli makamın uumlstuumln niteliğidir (Buscemiİtalya sect 67 LaventsLetonya sect
118) Dolayısıyla mahkemeye başkanlık etmeden oumlnce mahkeme başkanının hacirclihazırda
başvuranın davası hakkında olumsuz bir izlenime kapıldığını ima eden ifadeleri alenen
kullanması halinde bu ifadeler sanığın mahkeme başkanının tarafsız olmadığı youmlnuumlndeki
endişelerini nesnel bir şekilde haklı kılacak nitelikte olur (Buscemiİtalya sect 68 ayrıca bk
LaventsLetonya sect 119 bir yargıcın savunma makamını alenen eleştirdiği ve sanığın succedillu
olmadığını beyan etmesini şaşkınlıkla karşıladığını alenen ifade ettiği)
91 Ulusal adli hizmet veren mercilerin birtakım uumlyelerinin basına verdikleri ifadelerle ve
Yargıccedillar ve Savcılar Ulusal Birliği tarafından yayımlanan ve duruşmanın gerccedilekleştiği siyasi
ortamı Huumlkuumlmet tarafından teklif edilen yasama reformlarını ve savunma stratejisini
eleştiren ancak başvuranın succedilluluğuna dair herhangi bir duyuruda beyanda bulunmayan bir
makaleyle bağlantılı olarak 6 maddenin ihlal edilmediğine huumlkmedilmiştir Ayrıca
başvuranın davasını goumlren mahkeme tamamen tecruumlbeleri ve eğitimleri dolayısıyla dış
etkilerin uumlstesinden gelebilecek nitelikte meslekten yargıccedillardan oluşmuştur (Previtiİtalya
(kk) sect 253)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 26
C Usuli Gereklilikler
(1) Hakkaniyet
6 sect 1 Maddesi
Herkes davasının hellipcezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan yasayla kurulmuş
hellip bir mahkeme tarafından hakkaniyete uygun bir şekilde hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(a) Silahların Eşitliği ve Ccedilekişmeli Yargılama
92 Silahların eşitliği adil yargılanmanın oumlzuumlnde olan bir oumlzelliktir Silahların eşitliği her
bir dava tarafına davasını kendisini diğer taraf karşısında oumlnemli bir dezavantaja sokmayacak
koşullar altında sunması iccedilin makul bir olanak verilmesini gerektirir (FoucherFransa sect 34
BulutAvusturya BobekPolonya sect 56 KlimentyevRusya sect 95) Silahların eşitliği taraflar
arasında adil denge olmasını gerektirir ve ceza ve hukuk davalarına youmlnelik eşit şekilde
uygulanmaktadır
93 Ccedilekişmeli yargılama hakkı ilke olarak taraflara mahkeme kararını etkileme amacıyla
ileri suumlruumllen tuumlm deliller ve hazırlanan muumltalaalar hakkında bilgi sahibi olma ve bu delil ve
muumltalaalar hakkında yorumda bulunma fırsatı verilmesini gerektirir Ccedilekişmeli yargılama
hakkı silahların eşitliğiyle yakından ilgilidir ve aslında bazı davalarda Mahkeme her iki
kavramı birlikte goumlz oumlnuumlnde bulundurarak 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar
vermektedir
94 Mahkemersquonin iccediltihadında accedilıkccedila adaletin hakkaniyetine uygun bir şekilde
uygulanmasına dair kamunun artan hassasiyetine ve dış goumlruumlnuumlşlere verilen oumlnemle ilgili
olarak dikkate değer bir gelişme olmuştur (BorgersBelccedilika sect 24)
95 Ceza davalarında 6sect1 maddesi burada belirtilen asgari haklarla sınırlandırılmamasına
karşın 6sect3 maddesinin belirli guumlvenceleriyle oumlrtuumlşmektedir Aslında 6 sect 3 maddesinin
iccedilerdiği guumlvenceler diğerleri arasında 6 sect 1 maddesinde oumlngoumlruumllen adil yargılanma
kavramının kurucu unsurlardır
1 Silahların Eşitliği
96 Başvuranın Yargıtay huzurunda iddia makamının sunduğu beyanlara cevap vermekten
alıkonduğu ve beyanların bir nuumlshasının oumlnceden başvurana verilmediği Borger Belccedilika
davasında savunma haklarına kısıtlama getirildiği tespit edilmiştir Bu eşitsizlik bir danışman
sıfatıyla iddia makamının mahkemenin muumlzakerelerine katılmasıyla daha vahim bir hale
gelmiştir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 27
97 Bir savunma avukatının sabahın erken saatlerinde davasını son olarak savunmasına
dair bir şans verilmeden oumlnce on beş saat bekletilmesiyle Mahkeme ceza yargılamalarında 6
sect 1 ile birlikte 6 sect 3 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir (MakhfiFransa) Aynı şekilde
Mahkeme Yuumlksek Mahkemersquonin bir ceza davasında verdiği kararla ilgili olarak silahların
eşitliği ilkesinin ihlal edildiğine karar vermiştir Bu davada temyiz aşamasında mahkucircm
edilen ve hazır bulunmayı talep eden başvuran gizli olarak yapılan oumln duruşmaya dacirchil
edilmemiştir (ZhukUkrayna sect 35)
98 Buna karşın başvuranın savcının taraflarla ilgili olarak yuumlkseltilmiş bir kuumlrsuuml uumlzerinde
bulunmasından şikacircyetccedili olması durumunda silahların eşitliğiyle ilgili bir şikacircyet accedilıkccedila
dayanaktan yoksun olduğundan kabul edilemez beyan edilmiştir Sanık ccedilıkarlarını savunma
konusunda dezavantajlı duruma konmamıştır (DirioumlzTuumlrkiye sect 25)
99 Mevzuattaki ceza yargılamasında bulunan kuralların amacı yetkilinin herhangi bir
suistimaline karşı davalıyı korumak olduğundan oumlne suumlruumllen kurallardaki hata silahların
eşitliğini ihlal edebilir ve bu nedenle bu tuumlr kurallarda bulunan kusurlardan ve belirginliğin
eksikliğinden mağdur olan buumlyuumlk bir olasılıkla savunma makamıdır (Coeme ve
DiğerleriBelccedilika sect 102)
100 İddia ve savunma makamına ilişkin tanıklara eşit şekilde muamele edilmelidir
bununla birlikte bir ihlalin bulunup bulunmadığı tanığın ayrıcalıklı bir sıfata sahip olup
olmadığına bağlıdır (BonischAvusturya sect 32 ve diğer taraftan BrandstetterAvusturya sect 45)
101 Savunma makamına delilin accedilıklanmaması silahların eşitliğini ihlal edebilir (ayrıca
ccedilekişmeli duruşma hakkını da) (KuopilaFinlandiya sect 38 savunma makamına ek bir polis
raporu hakkında yorum yapma fırsatı verilmediği durum)
102 Sanığın kamu yararı gerekccedilesiyle dava dosyasına ya da diğer belgelere erişimi
sınırlandığında da silahların eşitliği ihlal edilebilir (MatyjekPolonya sect 65)
2 Ccedilekişmeli Duruşma
103 Adil yargılanma hakkının temel hususu ceza yargılamalarının usulle ilgili bu tuumlr
yargılamaların unsurları da dacirchil olmak uumlzere ccedilekişmeli olması ve iddia makamı ve savunma
makamı arasında silahların eşitliği ilkesi olmasıdır Ceza davasında her iki tarafa youmlnelik
yargılanma hakkı hem iddia makamına hem de savunmaya diğer tarafccedila sunulan goumlruumlşler ve
deliller hakkında bilgi sahibi olma ve fikrini soumlyleme imkacircnının verilmesi gerektiği anlamına
gelir Ayrıca 6 sect 1 maddesi kovuşturma makamlarının sanığın lehine ya da aleyhine ellerinde
bulunan tuumlm maddi delilleri savunma makamına accedilıklamasını gerektirir (Rowe ve
DavisBirleşik Krallık [BD] sect 60)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 28
104 Bir ceza yargılamasında 6 sect 1 maddesi ccediloğunlukla tanıkları sorgulama hakkı gibi 6
sect 3 maddesi kapsamındaki savunma haklarıyla oumlrtuumlşmektedir
105 Kamu ccedilıkarı gerekccedileleriyle delillerin sanıktan gizlendiği durumlarda Mahkeme
delilerin ifşa edilmesine izin veren bir kararın haklı gerekccedilelere dayandırılıp
dayandırılmadığını incelmemektedir Mahkeme bundan ziyade karar suumlrecini muumlmkuumln
olduğunca ccedilekişmeli yargı koşullarının ve silahların eşitliği ilkesinin goumlzetilmesi ve sanığın
menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin sağlanması accedilısından değerlendirmektedir
106 Mahkeme Rowe ve DavisBirleşik Krallık davasında [BD] iddia makamının duruşma
hacirckimi huzurunda soumlz konusu delilleri sunmadığını ve accedilıklama hususuna ilişkin bir huumlkuumlmde
bulunmasına izin vermediği ve dolayısıyla da başvuranların adil yargılanma hakkından
yoksun bırakıldığını dikkate alarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edilmiş olduğuna
karar vermiştir Ancak Mahkeme JasperBirleşik Krallık [BD] (sect 58) davasında
accedilıklanmayan materyalin iddia makamının davasının herhangi bir boumlluumlmuumlnuuml teşkil etmediği
ve hiccedilbir şekilde juumlriye sunulmadığı gerccedileğine dayanarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin
ihlal edilmediğine karar vermiştir
107 İlgili delilin accedilıklanmasına dair yetki verme mutlak bir hak değildir Ceza
yargılamalarında sanığın hakları aleyhine olması gereken succedilu araştırmak iccedilin polis
tarafından kullanılan youmlntemleri gizli tutmaya dair ya da misilleme riskindeki tanıkların
korunmasına dair gereksinim ya da ulusal guumlvenlik gibi rekabet iccedilerisindeki ccedilıkarlar olabilir
Bazı davalarda oumlnemli bir kamu ccedilıkarını ya da diğer bir bireyin temel haklarını koruyacak
şekilde savunma makamından belirli delillerin saklanması gerekebilir Ancak kesinlikle
gerekli olan savunma haklarını kısıtlayıcı bu tuumlr tedbirlere Madde 6 sect 1 maddesi kapsamında
izin verilebilir (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58) Ayrıca sanığın adil bir şekilde
yargılanmasını sağlama amacıyla haklarının kısıtlanması sebebiyle savunmanın karşı karşıya
bırakılacağı tuumlm guumlccedilluumlkler yargı makamları tarafından uygulanan usullerle yeteri kadar
giderilmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54)
108 Edwards ve LewisBirleşik Krallık davasında [BD] başvuranların delillere erişimine
izin verilmemesi dolayısıyla temsilcilerinin başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllduumlkleri hususunu
yargıccedil oumlnuumlnde tuumlm youmlnleriyle ileri suumlrmeleri muumlmkuumln olmamıştır Buna goumlre Mahkeme
delillerin accedilıklanması ve tuzağa duumlşuumlruumllme konularının karara bağlanmasında uygulanan
usuluumln ccedilekişmeli yargılama sağlama gereksinimine ve silahların eşitliği ilkesine aykırı olduğu
ya da sanığın menfaatlerini korumak iccedilin yeterli guumlvenceler sağlamadığı gerekccedilesiyle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir
109 İddia makamının tetkik hacirckiminin hazırladığı rapora erişiminin olduğu ancak
tarafların bu rapora erişimlerinin olmadığı ya da tarafların iddia makamının muumltalaalarına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 29
cevap verme fırsatlarının olmadığı durumlarda ccedilekişmeli duruşma hakkının ihlal edildiğine
karar verilmiştir (Reinhardt ve Slimane-KaıdFransa sectsect 105-106)
(b) Yargı Kararlarının Gerekccedilelendirilmesi
110 Adaletin doğru şekilde tecelli ettirilmesine bağlı bir ilkeyi yansıtan yerleşik iccediltihada
goumlre mahkemelerin ve yargı yerlerinin kararları yeterli şekilde dayandıkları gerekccedileleri
belirtmelidirler (PaponFransa (kk))
111 Gerekccedileli kararların amacı tarafların anlaşıldıklarını kanıtlamak ve boumlylece kararın
daha iyi bir şekilde kabul edilebilmesine katkıda bulunmaktır Bunun yanı sıra gerekccedileli
kararlar yargıcı objektif arguumlmanlara muhakemesini dayandırmaya zorlar ve savunma
haklarını korur Bununla birlikte sebep goumlstermeye dair yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuumln genişliği kararın
tuumlruumlne goumlre değişebilir ve mevcut olayın koşulları ccedilerccedilevesinde belirlenmelidir (Ruiz
Torijaİspanya sect 29)
112 Mahkemeler oumlne suumlruumllen her iddiaya detaylı olarak cevap vermek zorunda değillerse
de (Van de HurkHollanda sect 61) davanın esas sorularının incelenmiş olduğu karardan
anlaşılmalıdır (bk BoldeaRomanya sect 30)
113 Ulusal mahkemeler bir davacıya mevcut her tuumlrluuml temyiz hakkından faydalanmasına
izin vermek amacıyla kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince accedilık olarak
belirtmelidir (HadjianastassiouYunanistan ve BoldeaRomanya)
1 Juumlriler Tarafından Verilen Kararlara İlişkin Gerekccedileler
114 Ceza yargılamalarındaki juumlriler nadiren gerekccedileli kararlar vermektedirler ve bir dizi
davada bu durumun hakkaniyete uygunluğuna oumlnceleri Komisyon ve son zamanlarda ise
Mahkeme tarafından değinilmiştir
115 Soumlzleşme juumlri uumlyelerinin kararlarının gerekccedilelerini vermelerini gerektirmemektedir
ve 6 madde bir sanığın juumlri kararının gerekccedilesiz olması halinde bile halk juumlrisi tarafından
yargılanmasına karşı gelmemektedir (SaricDanimarka (kk)) Nitekim adil bir davanın
gerekliliklerinin yerine getirilmesi iccedilin ilk olarak sanık ve halk verilen kararı
anlayabilmelidir Keyfilik karşısındaki ilk guumlvence budur (TaxquetBelccedilika [BD] sect 92
LegillonFransa sect 53)
116 Halk juumlrisinin katıldığı ağır ceza mahkemeleri oumlnuumlnde sıklıkla juumlri uumlyelerinin
kanaatlerini gerekccedilelendiremedikleri ya da gerekccedile sunmakla yuumlkuumlmluuml olmadıkları bazı oumlzel
usuli oumlzellikleri uygun hale getirmek gerekmektedir Bu durumda 6 madde sanığın keyfilik
riskini devre dışı bırakabilecek ve mahkucircmiyetinin nedenlerini anlamasını sağlayan
guumlvencelerden faydalanıp faydalanamadığının değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır Bu tuumlr
usuli guumlvenceler oumlrneğin davaya başkanlık eden yargıccedil juumlri uumlyelerine sunulan delillerle
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 30
hukuki sorunlarla bu yargıccedil tarafından sorulan belirli ve muğlacirck olmayan ve kararın yapısını
oluşturmaya ya da juumlrinin cevaplarındaki gerekccedile eksikliğini telafi etmeye youmlnelik sorularla
ilgili olarak verilen talimatlar ya da accedilıklamalar olabilir (bk RBelccedilika (kk)
ZaroualiBelccedilika (kk) PlankaAvusturya (kk) ve PaponFransa (kk)) Mahkeme ağır
ceza mahkemesinin her bir sanık accedilısından ağırlaştırıcı nedenlerin varlığıyla ilgili olarak ayrı
ayrı sorular sormayı reddetmesinin juumlriyi başvuranın bireysel olarak cezai sorumluluğunu
tespit etme imkacircnından mahrum bıraktığı gerekccedilesiyle 6 maddenin ihlal edildiğine karar
vermiştir(GoktepeBelccedilika sect 28)
117 Joseacute Manuel Belleriacuten Lagaresİspanya (kk) davasında Mahkeme juumlri
goumlruumlşmelerinin de ekinde bulunduğu eleştirilen kararın kanıtlandığı beyan edilen ve juumlriyi
başvuranın succedillu olduğu sonucuna goumltuumlren olayları ve bu olayların hukuki incelemesini ve
cezanın belirlenmesi accedilısından mevcut olayda uygulanabilecek olan başvuranın
sorumluluğunu değiştirebilecek koşullara dair bir referansı kapsadığını tespit etmiştir
Mahkeme boumlylelikle soumlz konusu kararın Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi anlamında yeteri kadar
gerekccedileli olduğuna karar vermiştir
118 Eğer varsa sanık iccedilin başvuru yollarını kullanma imkacircnı da dikkate alınmalıdır
(TaxquetBelccedilika [BD] sect 92) TaxquetBelccedilika [BD] davasında başvuran hakkında yalnızca
doumlrt soru youmlneltilmiştir diğer succedil ortaklarıyla ilgili sorular da aynı şekilde kelimelere
doumlkuumllmuumlştuumlr ve kendisine neden mahkucircm edildiğine ilişkin fiili ya da yasal dayanakları
belirlemesine dair izin verilmemiştir Bu nedenle neden succedillu bulunduğunu anlayamaması
adil bir yargılanma olmamasına yol accedilmıştır (sect 100)
119 JudgeBirleşik Krallık davasında (kk) Mahkeme İskoccedil bir yargıcının
gerekccedilelendirilmemiş kararını hangi koşullarda vermiş olduğu sanığın soumlz konusu kararı
anlaması iccedilin yeterli olduğuna karar vermiştir Ayrıca Mahkeme İskoccedil Kanunu
kapsamındaki mevcut temyiz haklarının juumlri tarafından verilen herhangi bir kusurlu kararı
telafi etmek iccedilin yeterli olduğunu goumlzlemlemektedir Yuumlruumlrluumlkteki mevzuat kapsamında
temyiz mahkemesine adli bir yanlışı teşkil eden herhangi bir mahkucircmiyeti iptal etmesine dair
yetki verilmiş ve temyiz mahkemesi yeniden incelemeye dair geniş yetkilere sahip olmuştur
(c) Sessiz Kalma ve Kendi Aleyhine Tanıklık Etmeme Hakkı
1 Doğrulama ve Başvuru Alanı
120 Bir cezai succedil isnadıyla succedillanan kimsenin sessiz kalma hakkı ve kendi aleyhine
tanıklık etmeme hakkı bulunmaktadır (FunkeFransa sect 44 ayrıca bk OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 45 SaundersBirleşik Krallık sect 60) Belirli bir şekilde 6
madde de değinilmediği halde kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı ve sessiz kalma
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 31
hakkı 6 madde kapsamında adil bir usul kavramının temelinde yatan genel olarak kabul
goumlrmuumlş uluslararası standartlardır Şuumlpheliyi makamların koumltuumlye kullanılan zorlamalarından
koruyan bu dokunulmazlıklar adli hatalar yapılmasını engelleme ve 6 maddenin istediği
sonuca varma amacını taşımaktadır (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
121 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı en basitten en karmaşığa her tuumlr cezai succedil
hususundaki ceza yargılamalarında geccedilerlidir (SaundersBirleşik Krallık sect 74)
122 Sessiz kalma hakkı şuumlphelinin polis tarafından sorgulandığı noktadan itibaren
geccedilerlidir (John MurrayBirleşik Krallık sect 45)
2 Kapsam
123 Kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkı bir ceza davasında iddia makamının sanığın
iradesine aykırı baskı ve zorlama youmlntemleriyle elde edilmiş delillere başvurmadan iddiasını
kanıtlamak istediğini varsayar (SaundersBirleşik Krallık sect 68 bk ayrıca BykovRusya [BD]
sect 92)
124 Ancak kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı kapsamı bir ceza yargılamasında
yakalama kararı uyarınca elde edilen belgeler nefes idrar ve kan tahlilleri ve DNA testi
amacıyla doku oumlrnekleri gibi şuumlphelinin iradesinden bağımsız olarak var olan ve zorlayıcı
yetkilere başvurarak sanıktan elde edilebilecek verilerin kullanılmasını iccedilermemektedir
(SaundersBirleşik Krallık sect 69 bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect
47)
125 Avukata erken erişim sağlanması yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine succedillamada
bulunmama ayrıcalığını bertaraf edip etmediğini incelerken Mahkemersquonin oumlzellikle goumlz
oumlnuumlne alacağı usuli guumlvencenin bir parccedilasıdır 6 sect 1 maddesi kapsamında adil bir yargılanma
hakkının yeteri kadar ldquouygulanabilir ve etkilirdquo kalması iccedilin soumlz konusu hakkı sınırlama iccedilin
zorlayıcı nedenler bulunduğu her davanın belirli koşulları ışığında ispat edilmedikccedile avukata
erişim kural olarak bir şuumlphelinin polis tarafından ilk kez sorgulandığı andan itibaren
sağlanmalıdır (SalduzTuumlrkiye [BD] sectsect 54-55)
126 Goumlzaltında bulunan kişiler hem kendi aleyhine tanıklık etmeme hakkından hem
sessiz kalma hakkından ve ne zaman sorgulanırlarsa bir avukat tarafından yardım alma
hakkından yararlanırlar Soumlz konusu haklar birbirinden tamamen bağımsızdır birinden
vazgeccedililmesi bir diğerinden vazgeccedililmesini gerektirmez Bununla birlikte goumlzaltında bulunan
kişiler oumlnceden sessiz kalma haklarına dair yetkililer tarafından bilgilendirilmediğinde
kendilerine a fortiori (evleviyet) avukat yardımı verilmesi gerektiğinden soumlz konusu haklar
tamamlayıcıdır (Navone ve DiğerleriMonako sect 74 Brusco Fransa sect 54) Bir şuumlphelinin
sessiz kalma hakkına dair bilgilendirilmesi konusu o kadar oumlnemlidir ki soumlzlerinin aleyhinde
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 32
delil olarak kullanılabileceğine ilişkin bilgilendirilmesi sonrasında kendi rızasıyla ifade
vermeyi kabul ettiği durumlarda dahi eğer kişi sessiz kalma hakkına ilişkin olarak accedilıkccedila
bilgilendirilmemişse ve kişi kararını dava vekilinin yardımı olmadan vermişse bu durum
tamamen bilinccedilli bir seccedilim olarak kabul edilemez (Navone ve DiğerleriMonako sect 74
StojkovicFransa ve Belccedilika sect 54)
127 Sessiz kalma ve kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığı hakkı ilke olarak bir
şuumlpheli polis tarafından sorgulandığı zaman kendisinin konuşup konuşmama ya da sessiz
kalıp kalmamaya dair seccedilim yapma oumlzguumlrluumlğuumlnuuml korumaya hizmet etmektedir Bu tuumlr seccedilim
oumlzguumlrluumlğuuml şuumlpheli sorgulama sırasında sessiz kalmayı seccediltiğinde yetkililerin itirafta
bulunulmasını sağlamak iccedilin hileye başvurdukları ya da boumlyle bir sorgulama sırasında
şuumlpheliden elde edemeyecekleri succedillayıcı nitelikte diğer ifadelerin bulunduğu ( soumlz konusu
belirli davada başvuranın kendisiyle aynı huumlcreyi paylaşan bir polis muhbirine yaptığı bir
itiraf) durumlarda ve bu şekilde elde edilen ifadelerin ya da delillerin duruşmada delil olarak
goumlsterilmesiyle etkili bir şekilde zayıflar (AllanBirleşik Krallık sect 50)
128 BykovRusya [BD] davasında aksi bir durum olarak başvuran herhangi bir baskı ya
da tehdide maruz bırakılmadığı gibi tutuklu da değildi ayrıca bir polis muhbiriyle goumlruumlşmeye
ve onunla konuşmaya ya da bunları yapmayı reddetme oumlzguumlrluumlğuumlne sahipti Ayrıca konuşma
kayıtları duruşmada bir succedilun tespit edilmesinin merkezinde bulunabilecek mahiyette yalın
bir itiraf olarak değerlendirilmemiştir ancak mahkeme tarafından değerlendirilen karmaşık
deliller iccedilerisinde konuşma kayıtlarının oynadığı rol sınırlı olmuştur (sectsect 102-103)
3 İlgili Hak
129 Sessiz kalma hakkı mutlak bir hak değildir (John MurrayBirleşik Krallık sect 47)
130 Yargılama usuluumlnuumln kendi aleyhine tanıklık etmeme ayrıcalığını bertaraf edip
etmediğini incelenirken Mahkeme oumlzellikle aşağıdaki unsurları goumlz oumlnuumlne alacaktır
- baskının derecesi ve niteliği
- usulde herhangi bir ilgili guumlvencenin olması
- bu şekilde herhangi bir delilin kullanımı (JallohAlmanya [BD] sect 101 elde edilmiş
bk ayrıca OrsquoHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] sect 55 BykovRusya
[BD] sect 104)
131 Bir taraftan mahkucircmiyete ilişkin bir huumlkmuumln sadece ya da esasen sanığın kendisinin
delil sunmasına soruları cevaplamayı reddetmesine veya sessiz kalmış olmasına
dayandırılmaması gerekmektedir Diğer taraftan sanığın bir accedilıklama yapmasının gerekli
olduğunun aşikacircr olduğu hallerde sessiz kalma hakkı sanığın sessiz kalmış olmasının iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 33
makamı tarafından sunulan delillerin inandırıcılığının değerlendirilmesinde goumlz oumlnuumlnde
bulundurulmasına engel teşkil etmez Bu nedenle sanığın ceza yargılamaları boyunca sessiz
kalma kararının mutlak surette etkilerinin olmadığı soumlylenemez
132 Sanığın sessizliğinden olumsuz sonuccedillar ccedilıkarılmasının 6 maddeyi ihlal edip
etmediği delillerin değerlendirmesinde ulusal mahkemeler tarafından bu tuumlr ccedilıkarımlara
verilen oumlneme ve durumun kendisinde var olan zorlama derecesine oumlzellikle dikkat
goumlsterilerek davanın tuumlm koşullarının ışığında belirlenmesi gereken bir konudur (John
MurrayBirleşik Krallık sect 47)
133 Ayrıca soruşturmada kamu menfaatinin ve soumlz konusu belirli bir succedilun cezasının
ağırlığı goumlz oumlnuumlnde tutulabilir ve kişinin aleyhine yasalara uygun bir şekilde toplanan delil
kişinin menfaatine karşıdır Ancak kamu menfaatinin endişeleri kendi aleyhine tanıklık
etmeme ayrıcalığı dacirchil başvuranın savunma haklarını bertaraf eden tedbirleri
gerekccedilelendiremez (JallohAlmanya [BD] sect 97) Adli olmayan bir soruşturma kapsamında
zor kullanılarak alınan cevapların yargılama işlemleri sırasında sanığı succedillamak uumlzere
kullanılmasını haklı goumlstermek uumlzere kamu menfaati gerekccedile goumlsterilemez (Heaney ve
McGuinnessİrlanda sect 57)
(d) Hukuka ya da Soumlzleşme haklarına aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılması
134 6 madde adil yargılanma hakkını garanti altına alırken delillerin kabul edilebilirliği
konusunda herhangi bir kural getirmemektedir bu mesele esas itibarıyla ulusal hukuk
kapsamında bir duumlzenleme konusudur (Schenkİsviccedilre sectsect 45-46 HeglasCcedilek Cumhuriyeti sect
84)
135 Dolayısıyla kural olarak bir delil tuumlruumlnuumln oumlrneğin hukuka aykırı olarak elde edilmiş
delillerin iccedil hukuk accedilısından kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek Mahkemersquonin işi
değildir Cevap verilmesi gereken soru delillerin elde edilme yolu dacirchil yargılamanın bir
buumltuumln olarak adil olup olmadığı sorusudur Bu soumlz konusu hukuka aykırılığın ve eğer
Soumlzleşmersquodeki bir hakkın ihlali soumlz konusu ise tespit edilen ihlalin niteliklerinin incelenmesini
de iccedilerir (KhanBirleşik Krallık sect 34 PG ve JHBirleşik Krallık sect 76 AllanBirleşik
Krallık sect 42)
136 Bir yargılamanın bir buumltuumln olarak adil olup olmadığına karar verilirken savunma
makamının haklarına saygı goumlsterilmiş olup olmadığı da goumlz oumlnuumlnde tutulmalıdır Oumlzellikle
başvurana delillerin gerccedilekliğine itiraz etme ve kullanılmalarına karşı ccedilıkma fırsatı verilip
verilmediği incelenmelidir Buna ek olarak delillerin kalitesi ile birlikte delillerin elde
edildiği koşullar ve bu koşulların delillerin gerccedilekliği ve guumlvenilirliği uumlzerinde şuumlphe doğurup
doğurmadığı da dikkate alınmalıdır Bir delilin başka materyallerle desteklenmiş olmaması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 34
halinde mutlaka adillik sorunu doğmaz bir delil ccedilok kuvvetliyse ve guumlvenilirliği konusunda
bir risk yoksa buna karşılık destekleyici delile olan ihtiyaccedil azalır (BykovRusya [BD] sect 89
JallohAlmanya [BD] sect 96) Bu bağlamda Mahkeme soumlz konusu delilin davanın sonucu
uumlzerinde belirleyici olup olmadığı konusuna da oumlnem bağlamaktadır (GafgenAlmanya)
137 Tespit edilen Soumlzleşme ihlalinin niteliğinin incelenmesi konusunda ise Soumlzleşmersquonin
8 maddesi ihlal edilerek elde edilen bilginin delil olarak kullanılmasının yargılamayı bir
buumltuumln olarak Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma getirip getirmediği
meselesi ve oumlzellikle başvuranın savunma haklarına saygı goumlsterilmesi ve soumlz konusu delilin
kalitesi ve oumlnemi meselesi dava koşullarının tamamına bakılarak karara bağlanabilir
(GafgenAlmanya [BD] sect 165)
138 Ancak Soumlzleşmersquonin 3 maddesinin ihlali suretiyle elde edilen delilin ceza davasında
kullanılması konusunda farklı bir duumlşuumlnce devreye girer Soumlzleşmersquode guumlvence altına alınan
mutlak nitelikte esas haklardan birinin ihlali sonucu elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml
mahkucircmiyet uumlzerinde belirleyici olmasa bile yargılamanın adilliği uumlzerinde ciddi sorunlar
doğurur (JallohAlmanya [BD] sectsect 99 ve 105 HarutyunyanErmenistan sect 63)
139 Bu nedenle Soumlzleşmersquonin 3 maddesine aykırı olarak ndashsoumlz konusu muamelenin
işkence insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele olarak sınıflandırmasına bakılmaksızın- elde
edilen ifadelerin ceza yargılamasında kullanılmasının yargılamayı bir buumltuumln olarak ve
kendiliğinden Soumlzleşmersquonin 6 maddesine aykırı adil olmayan bir duruma sokmaktadır (El
HaskiBelccedilika GafgenAlmanya [BD] sect 166) Bu aynı zamanda işkence fiillerinin doğrudan
bir sonucu olarak elde edilen maddi delillerin kullanımına ilişkin olarak da doğrudur
(JallohAlmanya [BD] sect 105 GafgenAlmanya [BD] sect 167) İşkence kapsamına girmeyen
fakat 3 maddeye aykırı bir şekilde insanlık dışı muamele olarak nitelendirilebilecek bir
eylemle elde edilen bu tuumlr bir delilin kabuluuml ancak 3 madde ihlalinin sanık aleyhinde
yargılamaların sonucuyla ilgisinin yani sanığın mahkucircmiyeti veya cezası uumlzerinde bir
etkisinin olduğu goumlsterildiğinde yalnızca 6 maddeyi ihlal edecektir (El HaskiBelccedilika sect 85
GafgenAlmanya [BD] sect 178)
140 Soumlz konusu ilkeler yalnızca 3 maddeye aykırı şekilde muamelenin mağduru olan
mevcut davalıya değil ilgili uumlccediluumlncuuml kişilerin bulunduğu durumlarda da geccedilerlidir (El Haski
Belccedilika sect 85) Oumlzellikle Mahkeme işkenceyle elde edilen delillerin duruşmada
kullanılmasının delilin alındığı kişi uumlccediluumlncuuml taraf olsa bile adaletin accedilıkccedila tanınmaması
anlamına geleceğine karar vermiştir (Othman (Abu Qatada )Birleşik Krallık sectsect 263 ve 267)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 35
(e) Tuzağa Duumlşuumlruumllme
1 Genel Hususlar
141 Mahkeme yetkililerin oumlzellikle oumlrguumltluuml succedil ve yolsuzluk davalarında oumlzel soruşturma
youmlntemlerine başvurmalarına gerek duyduklarını kabul etmiştir Mahkeme bu bağlamda oumlzel
soruşturma youmlntemlerinin kullanılmasının ndash oumlzellikle gizli yapılan teknikler- oumlzuumlnde adil
yargılanma hakkını ihlal etmediğine karar vermiştir Ancak bu tuumlr teknikler yoluyla polis
tahrikine yol accedilma riski bakımından oumlzel soruşturma youmlntemlerinin kullanımının net sınırlar
ccedilerccedilevesinde olması gerekir (RamanauskasLitvanya [BD] sect 51)
142 Organize succedilların artması Devletlerin uygun tedbirler almasını gerektirirken adaletin
uygun şekilde tecelli ettirilmesinin gerekli olduğu anlamının ccedilıkarılabileceği adil yargılanma
hakkı yine de en basitten en karmaşığa tuumlm cezai succedillar accedilısından geccedilerlidir Adaletin
gerccedilekten adil bir şekilde sağlanması demokratik bir toplumda oumlnemli bir yer tutmaktadır
başka bir değer uğruna feda edilemez (aynı yerde sect 53) Bu bağlamda Mahkeme polisin gizli
faaliyetlerde bulunabileceğini ancak kışkırtmaması gerektiğini vurgulamaktadır
(KhudobinRusya sect 128)
143 Ayrıca Soumlzleşme oumln soruşturma aşamasında ve succedilun niteliğinin haklı nedenler
sunabilmesi halinde kimliği belirsiz muhbirler gibi kaynaklara guumlvenilmesini
engellememektedir Ancak bu kaynakların bir mahkucircmiyete dayanak teşkil etmeleri amacıyla
mahkeme tarafından daha sonra kullanılması farklı bir husustur (Teixeira de CastroPortekiz
sect 35) Bu tuumlr bir kullanım yalnızca istismara karşı yeterli ve uygun tedbirlerin tesis edilmesi
oumlzellikle soumlz konusu soruşturma tedbirlerine izin verilmesi uygulamaya konması ve
denetlenmesi iccedilin accedilık ve oumlngoumlruumllebilir bir usuluumln oluşturulması halinde kabul edilebilir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 51) Yetkililerin gizli operasyonları kontroluuml altına almasına
dair Mahkeme adli denetimin en uygun youmlntem olacağı kanaatindeyken diğer youmlntemlerin
iddia makamı tarafından denetim gibi yeterli usuller ve guumlvenceler uygulamaya koyması
kaydıyla kullanılabilir olduğu goumlruumlşuumlndedir (BannikovaRusya sect 50)
144 Accedilık kısıtlamaların ve teminatların sağlanması koşuluyla gizli ajanların kullanılması
tolere edilebilmekteyken kamu yararı gerekccedile goumlsterilerek polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin kullanılması haklı bulunamaz zira bunun yapılması sanığın
başlangıccediltan itibaren adil yargılanma hakkının kesin olarak riske atıldığı anlamına gelecektir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 54)
145 Sonuccedil olarak gizli ajanların kullanılmasını iccedileren bir davada adil yargılanma
hakkına riayet edilip edilmediğini belirlemek iccedilin Mahkeme oumlncelikle tuzağa duumlşuumlruumllmenin
olup olmadığını (kışkırtma kapsamında esaslılık analizi) ve eğer varsa başvuranın tuzağa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 36
duumlşuumlruumllme savunmasını ulusal mahkemeler oumlnuumlnde ortaya koyup koyamadığına dair bir
inceleme yapmaktadır(BannikovaRusya sectsect 37 ve 51) Eğer ajanın eylemleri ajanın
makamlara yardım eden bir oumlzel kişi ya da Devlet tarafından goumlrevlendirilen bir kişi olup
olmadığına bakılmaksızın tuzağa duumlşuumlruumllme durumu oluşturuyorsa ve elde edilen delil
neticesi başvuran aleyhine accedilılan ceza yargılamalarında başvurana karşı kullanılıyorsa
Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin ihlaline karar verecektir (RamanauskasLitvanya
[BD] sect 73)
2 Kışkırtma tespitine ilişkin kriterler
146 Mahkeme tuzağa duumlşuumlruumllmeyi2 yasalara uygun bir gizli soruşturmanın aksine
yetkililerin (guumlvenlik guumlccedilleri mensupları veya onların talimatıyla muumldahil olan kişiler) delil
temin etmek ve kovuşturmayı başlatabilmek amacıyla bir succedil faaliyetinin soruşturulması
sırasında kendilerini edilgen bir tutumla sınırlamadıkları aksine baskı kurarak diğer bir
durumda işlenmeyecek olan succedilun işlenmesini kışkırtarak bir succedil oluşturmayı muumlmkuumln kılma
olarak tanımlamıştır (RamanauskasLitvanya [BD] sect 55)
147 Bir soruşturmanın ldquooumlzuumlnde pasifrdquo olup olmadığına karar verirken Mahkeme gizli
operasyon altında yatan nedenleri ve yetkililerin operasyon yuumlruumltuumlrkenki davranışlarını
goumlzden geccedilirmektedir Mahkeme oumlzellikle başvuranın succedil teşkil eden eyleme dacirchil olup
olmadığına ya da ya da cezai bir succedil işlemeye oumlnceden hazırlanıp hazırlanmadığına karar
verecektir (BannikovaRusya sect 38)
148 Mahkeme kendi değerlendirmesinde birtakım faktoumlrleri dikkate almaktadır Oumlrneğin
Mahkeme Teixeira de CastroPortekiz davasının ilk doumlnuumlm noktasında diğerleri arasında
başvuranın adli sicil kaydının olmadığını kendisine ilişkin bir soruşturma accedilılmadığını polis
memurları iccedilin kimliği belirlenememiş olduğunu evinde uyuşturucu bulunmamış olmasını
yakalama sırasında uumlzerinde bulunan uyuşturucuların gizli ajanların talep ettikleri miktardan
daha fazla olmadığını dikkate almıştır Mahkeme ajanların eylemlerinin gizli ajanların
eylemlerinin oumltesine geccediltiğine karar vermiştir ccediluumlnkuuml gizli ajanlar succedila teşvik etmişlerdir ve
gizli ajanların muumldahaleleri olmadan soumlz konusu succedilun işlenmiş olacağını goumlsteren hiccedilbir şey
yoktur (sectsect 37-38)
149 Daha oumlnce bir sabıka kaydının bulunması tek başına cezai succedil işlemeye ilişkin bir
eğiliminin soumlz konusu olduğu anlamına gelmez (Constantin ve StoianRomanya sect 55)
Ancak başvuranın uyuşturucunun mevcut fiyatı hakkında bilgi sahibi olması kısa suumlrede
uyuşturucu temin edebilmesi ve uumlstelik birtakım fırsatları olmasına rağmen uyuşturucu
pazarlığından vazgeccedilmemesi Mahkemersquonin başvuranın oumlnceden succedil faaliyetinde
2 Tuzağa duumlşuumlruumllme polis kışkırtması ve provokatoumlr ajan ifadeleri Mahkeme iccediltihatlarında birbirlerinin yerine de kullanılır
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 37
bulunduğunun veya succedil işleme kastının bulunduğunun goumlstergesi olduğu biccediliminde
değerlendirmede bulunmasına yol accedilmıştır (ShannonBirleşik Krallık (kk))
150 Dikkate alınması gereken bir diğer unsur ise başvurana soumlz konusu succedilu işlemeye
dair baskı yapılıp yapılmadığıdır Mahkeme başvuranın cezai bir succedil işlemeye eğilimli bir
hale getirildiğine ya da succedil teşkil eden bir faaliyete katıldığına dair herhangi bir nesnel
şuumlphenin yokluğunda başvuranla irtibata geccedilmede insiyatif kullanma (Burak HunTuumlrkiye sect
44) başvuranın oumlnce reddine rağmen teklifin yinelenmesi ısrar eden telkin
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 67) ortalamanın oumltesinde fiyat yuumlkseltme
(MalininasLitvanya sect 37) ve yoksunluk belirtilerinden bahsederek başvuranın merhametine
hitap etme (VanyanRusya sectsect 11 ve 49) soumlz konusu ajanın guumlvenlik guumlccedillerinin bir uumlyesi olup
olmadığına ya da guumlvenlik guumlccedilleri talimatları uumlzerine oumlzel bir kişi olarak hareket edip
etmediğine bakılmaksızın soumlz konusu succedilu işlemesi iccedilin başvuran uumlzerinde baskı kurmuş
olabileceği duumlşuumlnuumllebilecek davranışlar olarak değerlendirmiştir
151 Bir diğer oumlnemli soru ise Devlet ajanlarının succedil teşkil eden eylemi başlatmaktansa
succedila ldquokatılmardquo ya da ldquosızmardquo olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceğidir Oumlnceki
durumda soumlz konusu eylem gizli iş sınırları iccedilinde kalmaktadır MilinieneLitvanya davasında
Mahkeme oumlzellikle oumlzel bireye konuşmaları kaydetmesi iccedilin teknik donanım vermek ve
başvurana yapılan mali teşviklerin fiyat teklifini desteklemek suretiyle polisin olayların
seyrini etkilemiş olmasına rağmen davada inisiyatif oumlzel bir kişi tarafından alındığından bu
eylemlerin succedil teşkil eden eylemi başlatmaya youmlnelik olarak değil succedil teşkil eden eyleme
ldquokatılmardquo olarak goumlruumllduumlğuuml kanaatindedir Soumlz konusu kişi davayı lehte sonuccedillandırmak iccedilin
başvuranın ruumlşvet isteyeceği konusunda polise şikacircyette bulunmuştur ve ancak bu şikacircyet
sonrasında şikacircyeti doğrulamak amacıyla (sectsect 37-38) operasyona yetki verilmiş ve Başsavcı
vekili tarafından denetlenmiştir (benzer bir gerekccedilelendirme iccedilin bk SequieiraPortekiz (kk)
ve EurofinacomFransa (kk))
152 Başlatılan ve yuumlruumltuumllen gizli polis harekacirctındaki tutum başvuranın tuzağa
duumlşuumlruumllmeye konu olup olmadığı hususunun değerlendirilmesiyle ilgilidir Soumlz konusu
soruşturma tedbirinin denetlenmesi uygulanması ve yetkilendirmesine ilişkin oumlngoumlruumllebilir ve
net usullerin olmaması soumlz konusu eylemlerin tuzağa duumlşuumlruumllme teşkil ettiğinin tespit
edilmesinde belirleyici olmuştur (bk oumlrneğin Teixeira de CastroPortekiz davasında
Mahkemersquonin bir yargıccedil tarafından denetlenen uyuşturucu kaccedilakccedilılığına karşı resmi bir
operasyon kapsamında gizli ajanların muumldahalesinin yer almadığını kaydettiği durum (sect 38)
RamanauskasLitvanya davasında [BD] bir gizli ajanın kendi insiyatifiyle uumlstlerinin dikkatine
konuyu sunmadan hangi kişisel guumlduumllerin ya da nedenlerin başvurana yaklaşmasına yol
accediltığının belirtilmediği durum (sect 64) ve VanyanRusya davasında Mahkemersquonin polis
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 38
operasyonuna sonradan operasyonu yuumlruumltecek bir birim tarafından basit bir idari kararla yetki
verildiğini planlı deneme alımı amacına ve nedenlerine dair kararın ccedilok az bilgi kapsadığını
ve operasyonun adli bir inceleme ya da herhangi bir diğer bağımsız denetime konu olmadığını
kaydettiği durum (sectsect 46-47) Bu bağlamda Rus makamları tarafından kullanılan ldquodeneme
alımlarırdquo tekniği Veselov ve DiğerleriRusya davasında yakından ele alınmıştır Mahkeme soumlz
konusu usuluumln yetersiz olduğuna ve başvuranları polis tarafından keyfi eylemlere maruz
bıraktığına ve başvuranlar aleyhindeki ceza yargılamalarının adilliğine zarar verdiğine karar
vermiştir Mahkeme yerel mahkemelerin ayrıca başvuranların tuzağa duumlşuumlruumllme
savunmalarını yeteri kadar incelemediklerine ve oumlzellikle başvuranlar karşısında deneme
alımlarına ilişkin nedenleri polislerin ve muhbirlerinin tutumunu goumlzden geccedilirmediğine karar
vermiştir (sect 127)
3 Tuzağa Duumlşuumlruumllme Savunmasının Adli İncelemesi
153 Tuzağa duumlşuumlruumllme meselesinin gerccedilekleştiği davalarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
yalnızca başvuran duruşma sırasında bir itiraz ya da başka bir vasıtayla olsun kışkırtma
meselesini etkin bir şekilde ileri suumlrebildiğinde uyulacaktır Yalnızca silahların eşitliği ya da
savunma makamının hakları gibi genel guumlvencelerin goumlzlemlenmiş olması yeterli değildir
(RamanauskasLitvanya [BD] sect 69) Bu tuumlr davalarda Mahkeme hiccedilbir şekilde kışkırtma
olmadığını ispatlamanın sanıkların iddialarının tamamen olası olmadığı şartıyla iddia
makamının işi olduğunu belirtmiştir
154 Tuzağa duumlşuumlruumllmenin savunması yapılmışsa ve aksi kanıtlanmadıkccedila doğru sayılan
belirli bir delil varsa adli makamlar herhangi bir succedila teşvik hususunun soumlz konusu olup
olmadığının tespit edilmesi amacıyla dava konusu olayları incelemelidir ve gerccedileğin accedilığa
ccedilıkarılması iccedilin gerekli adımları atmalıdır Adli makamların herhangi bir succedila teşvik
durumunun soumlz konusu olduğunu ortaya koymaları halinde Soumlzleşmeye uygun şekilde
sonuccedillar ccedilıkarmaları gerekmektedir (aynı yerde sect 70) Başvuranın cezai succedil isnatlarına dair
succedilu kabul etmesi yargılamayı yuumlruumlten mahkemeyi tuzağa duumlşuumlruumllme iddialarını incelemeye
dair goumlrevinden muaf etmemektedir (aynı yerde sect 72)
155 Bu bağlamda Mahkeme ilk bakışta tuzağa duumlşuumlruumllmeye youmlnelik şikacircyetin iccedil hukuk
uyarınca esas bir savunma oluşturup oluşturmadığını ya da delillerin dacirchil edilmemesine dair
gerekccedileler sunulup sunulmadığını veya benzer sonuccedillara yol accedilıp accedilmadığını teyit etmektedir
(BannikovaRusya sect 54) Kışkırtmaya dair bir savunmayla karşılaşıldığında hangi usuluumln
uygun olduğuna karar vermek yerel mahkemelerin elinde olmasına rağmen Mahkeme soumlz
konusu usuluumln tuzağa duumlşuumlruumllme konusunda etraflıca ccedilekişmeli kapsamlı ve kesin olmasını
istemektedir (aynı yerde sect 57) Ayrıca soruşturma makamları tarafından bilginin ifşa
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 39
edilmemesi bağlamında Mahkeme ccedilekişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerinin
uyumuna ağırlık vermektedir (aynı yerde sect 58)
156 Bir sanığın succedil işlemeye teşvik edildiğini iddia ettiği hallerde yargılamanın
Soumlzleşmenin 6 sect 1 maddesi anlamı dacirchilinde adil olması iccedilin ceza mahkemelerinin dava
dosyasındaki materyalleri dikkatli bir şekilde incelemesi ve polisin succedila teşviki sonucunda
elde edilen delillerin tuumlmuumlnuumln dacirchil edilmemesi gerekmektedir Bu durum oumlzellikle polis
operasyonunun yeterli bir yasal ccedilerccedileve ya da uygun tedbirler olmaksızın gerccedilekleştirildiği
haller iccedilin geccedilerlidir(RamanauskasLitvanya [BD] sect 60)
157 Eğer mevcut veriler Mahkemersquonin başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllmeye tabi olup
olmadığına dair karar vermesine olanak sağlamıyorsa tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasının adli
incelemesi belirleyicidir (Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] sect 46 Ali Romanya sect 101
bk ayrıca KhudobinRusya yerel mahkemelerin araştırmayla ilgili faaliyetin meşru
biccediliminden tuzağa duumlşuumlruumllmeyi ayırmak iccedilin ilgili fiili ve hukuki unsurları incelemediği
durum VFinlandiya başvuranın tuzağa duumlşuumlruumllme savunmasını ileri suumlrmesinin muumlmkuumln
olmadığı durum ve ShannonBirleşik Krallık oumlzel şahıs tarafından kullanılan hile youmlnteminin
tuzağa duumlşuumlruumllme iddiasını asılsız bulan yerel mahkemeler tarafından dikkatli bir inceleme
konusu olduğu durum)
(f) Adil Yargılanma Guumlvencelerinden Feragat Etme
158 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ne ruhu ne de lafzı kişinin adil yargılanmanın belli
guumlvencelerinden kendi isteğiyle accedilıkccedila veya zımnen vazgeccedilmesini engellemektedir Ancak
bir haktan vazgeccedilmenin Soumlzleşme bağlamında etkin olması iccedilin kişinin bu haktan vazgeccediltiği
net bir şekilde tespit edilmeli ve bu haktan vazgeccedilmesine muumltenasip asgari guumlvenceler
sağlanmalıdır Ayrıca bu durum herhangi bir oumlnemli kamu menfaatine aykırı olmamalıdır
(bk Hermiİtalya [BD] sect 73 Sejdovicİtalya [BD] sect 86)
159 Bir sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesine dayalı oumlnemli bir haktan tutumu vasıtasıyla
zımnen vazgeccediltiğinin soumlylenebilmesi iccedilin haktan vazgeccedilmesinin sonuccedillarını makul olarak
oumlngoumlrebileceğinin ortaya konulması gerekmektedir (Hermiİtalya [BD] sect 74 Sejdovicİtalya
[BD] sect 87)
(2) Aleni duruşma
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip cezai alanda kendisine youmlneltilen succedillamaların esası konusunda karar verecek olan hellip bir mahkeme
tarafından kamuya accedilık olarak hellip goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir Karar alenicirc olarak verilir Ancak demokratik bir
toplum iccedilinde ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf olanların oumlzel
hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 40
mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve
dinleyicilere kapatılabilirrdquo
(A) Alenilik ilkesi
160 Yargılamaların aleni mahiyeti yargı sisteminin herhangi bir kamu denetimine tabi
tutulmaksızın gizli bir şekilde yuumlruumltuumllmesine karşı davacıları korumaktadır yargılamaların bu
mahiyeti ayrıca mahkemelerin guumlvenilirliğinin sağlandığı youmlntemlerden biridir Alenilik
yargı sistemini goumlruumllebilir kılarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesindeki adil yargılanma amacına
ulaşılmasına katkı sağlamaktadır adil yargılanmanın guumlvence altına alınması demokratik
toplumlarda benimsenen temel ilkelerden birini teşkil etmektedir (Sutterİsviccedilre sect 26
RiepanAvusturya sect 27 KrestovskiyRusya sect 24)
161 Mahkeme oumlnuumlndeki yargılamaların aleni mahiyeti ilkesi iki hususu iccedilinde
barındırmaktadır bunlardan biri aleni duruşmaların gerccedilekleştirilmesi diğeri ise kararların
aleni olarak verilmesidir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 93 Sutterİsviccedilre sect 27)
(b) Soumlzluuml duruşma ve mahkemede hazır bulunma hakkı
162 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilinde ldquoaleni bir duruşmanınrdquo gerccedilekleştirilmesi
hakkı ldquosoumlzluuml duruşmardquo hakkını da kapsamaktadır (Doumlryİsveccedil sect 37)
163 Soumlzluuml ve aleni duruşma ilkesi cezai bir succedilla itham edilen kişinin ilk derece
mahkemesi nezdinde duruşmaya katılmasını gerekli kılan cezai bağlamda buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Tierce ve DiğerleriSan Marino sect 94 JussilaFinlandiya [BD] sect 40)
164 Duruşmada hazır bulunmadan ilgili kişinin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) (d) ve (e)
maddesinde ifade edilen belirli haklardan nasıl yararlanabildiğini goumlrebilmek zordur Bu
haklar şunlardırldquokendisini bizzat savunmakrdquo ldquoiddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya
ccedilektirmekrdquo ve ldquoMahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir
tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanmakrdquo Bu nedenle bir sanığın Mahkeme
salonunda hazır bulunma hakkının guumlvence altına alınmasına ilişkin yuumlkuumlmluumlluumlk
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temel gerekliliklerinden birini teşkil etmektedir (HermiItalya
[BD] sectsect 58-59 Sejdovicİtalya [BD] sectsect 81 ve 84)
165 Sanığın gıyabında gerccedilekleştirilen yargılamaların Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile
bağdaşmaz olduğuna dair genel bir kural bulunmazken bir şahsın mahkemede hazır bulunma
ve kendisini savunma haklarından feragat ettiğinin veya yargıdan kaccedilma niyetinin olduğunun
tespit edilemediği hallerde gıyabında mahkucircm edilmesi ve sonrasında hem hukuki hem de fiili
accedilıdan atılı succedilun esasına ilişkin beyanlarını tekrardan dinleyecek bir mahkemeden
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 41
yararlanma hakkından faydalanamaması durumunda da hukuksuzluk ortaya ccedilıkmaktadır
(Sejdovicİtalya [BD] sect 82)
166 Ancak duruşma gerccedilekleştirme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin cezai
youmlnuuml kapsamına giren tuumlm davalarda mutlak değildir ldquoSuccedil isnadırdquo kavramının ceza
hukukunun klasik kategorilerine (idari para cezaları guumlmruumlk kanunu ve ek vergiler)girmeyen
davalarda uygulanmak uumlzere kapsamının genişletilmesi ışığında değerlendirme yapıldığında
farklı ağırlıklardaki ldquosuccedil isnatlarınınrdquo mevcut olduğu anlaşılmaktadır Ceza hukukunun
ccedilekirdeğine inildiğinde adil yargılanma koşulları en katı olmakla birlikte Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin cezai youmlnuuml dacirchilindeki guumlvencelerin ceza yargılaması kapsamına giren ve oumlnemli
bir kusur taşımayan diğer dava kategorileri iccedilin sıkı sıkıya uygulanmasına gerek yoktur
(JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43)
167 Soumlzluuml bir duruşmanın gerccedilekleştirilmemesini haklı kılabilecek koşulların niteliği esas
olarak yetkili mahkemece ele alınan meselelerin mahiyetine indirgenmektedir Bu durumda
soumlz konusu meselelerin dava dosyası uumlzerinden yeterince ccediloumlzuumlmlenemeyen herhangi bir
hukuki veya fiili sorunu ortaya ccedilıkarıp ccedilıkarmadığına bakılmaz Delillerin soumlzluuml olarak
sunulmasını veya tanıkların sorguya ccedilekilmesini gerekli kılmayan guumlvenilirliğe veya
tartışmalı olaylara ilişkin herhangi bir meselenin soumlz konusu olmadığı durumlarda ve sanığa
davasını yazılı olarak sunabilme ve aleyhindeki delillere itiraz edebilme olanağının yeterince
tanındığı koşullarda soumlzluuml bir duruşmanın yapılması gerekmeyebilir (JussilaFinlandiya [BD]
sectsect 41-42 47-48) Bu bağlamda ulusal yetkili makamların verimlilik ve tasarrufa ilişkin
talepleri dikkate alması yerinde bir girişimdir (ek vergilere ilişkin yargılamalar hakkında
JussilaFinlandiya [BD] sectsect 41-43 47-48 ve karayollarında meydana gelen trafik succedillarına
ilişkin olarak acele muhakeme usuluuml hakkında SuhadolcSlovenya (kk))
(c) Temyiz suumlreci
168 Davalının duruşmaya bizzat katılması alt mahkemelerde gerccedilekleştirilen
duruşmalarda buumlyuumlk bir oumlnem arz etse de temyiz duruşmalarında durum aynı olmayıp temyiz
duruşmalarına bizzat katılım alt mahkeme duruşmalarına oranla daha az oumlnem teşkil
etmektedir Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin temyiz yargılamaları dacirchilinde uygulanış biccedilimi
ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olup iccedil hukuk duumlzenindeki yargılamaların
buumltuumlnluumlğuuml ve ilgili temyiz mahkemesinin roluuml dikkate alınmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 60)
169 İlk derece mahkemesi oumlnuumlnde aleni bir duruşmanın gerccedilekleştirilmiş olması
koşuluyla somut meselelerin dışında temyize başvurma izni işlemleri ve hukuki meseleleri
konu edinen yargılamalar esnasında temyiz mahkemesi başvurana kendisini bizzat ifade etme
yetkisi vermese dahi Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin koşulları yerine getirilmiş kabul edilir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 42
(temyize başvurma izni ile ilgili olarak Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58 ve istinaf
mahkemesi ile ilgili olarak Sutterİsviccedilre sect 30)
170 Temyiz mahkemesinin davayı hem fiili hem de hukuki accedilıdan inceleme yetkisine
sahip olması halinde bile Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca aleni bir duruşmanın
gerccedilekleştirilmesi her zaman gerekli goumlruumllmez (Fejde v Sweden sect 31) Bu hususta karar
verilirken ilgili yargılamaların kendine oumlzguuml koşulları ve başvuranın menfaatlerinin temyiz
mahkemesi oumlnuumlnde ifade ediliş ve korunuş biccedilimi dikkate alınmalı ve oumlzellikle de ilgili
meselelerin mahiyeti ışığında değerlendirme yapılmalıdır (SeliwiakPolonya sect 54
SibgatullinRusya sect 36)
171 Ancak temyiz mahkemesinin herhangi bir davayı olaylar ve hukuk bakımından
incelemesinin ve succedil veya succedilsuzluk durumlarını kapsamlı bir şekilde değerlendirmesinin
gerekli olduğu hallerde soumlz konusu temyiz mahkemesi ilgili sanığın ceza gerektiren succedilu
işlemediğini kanıtlamak amacıyla şahsen sunduğu delilleri (ifadeleri) doğrudan
değerlendirmeden meseleye ilişkin bir sonuca varamaz (PopoviciMoldova sect 68 Lacadena
Caleroİspanya sect 38) Duruşmaların aleni olarak gerccedilekleştirilmesini oumlngoumlren ilke
kapsamında sanığın temyiz mahkemesine şahsen delil sunması gerekmektedir Bu accedilıdan
alenilik ilkesi sanığın haklarının guumlvence altına alınması amacına hizmet etmektedir (Tierce
ve DiğerleriSan Marinosect 95)
(D) Alenilik kuralına ilişkin istisnalar
172 Aleni duruşma şartı istisnalara tabidir Bu durum Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde
accedilık bir şekilde ifade edilmiştir İlgili huumlkuumlm şu şekildedir ldquodemokratik bir toplum iccedilinde
ahlak kamu duumlzeni veya ulusal guumlvenlik yararına kuumlccediluumlklerin ccedilıkarları veya bir davaya taraf
olanların oumlzel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar
verebileceği kimi oumlzel durumlarda ve mahkemece bunun kaccedilınılmaz olarak değerlendirildiği
oumllccediluumlde duruşma salonu tuumlm dava suumlresince veya kısmen basına ve dinleyicilere
kapatılabilirrdquo Davanın koşulları değerlendirildiğinde kesin olarak gerekli goumlruumllduumlğuuml takdirde
yargılama işlemleri tamamen veya kısmen gizli bir şekilde yuumlruumltuumllebilir (Welke ve
BiatekPolonya sect 74 MartinieFransa [BD] sect 40)
173 Bu istisnalardan birinin veya ccediloğunun geccedilerli olabileceği dayanakların mevcut olması
halinde yetkili makamlar gerekli goumlrduumlklerinde duruşmaların gizli bir şekilde
gerccedilekleştirilmesine karar verebilirler ancak bu konuda herhangi bir zorunluluk soumlz konusu
değildir (ToevaBulgaristan (kk))
174 Her ne kadar ceza yargılamalarında alenilik ilkesinin ccediloğu zaman uygulanması
beklense de tanıkların guumlvenliğinin ve gizliliğinin sağlanması veya adaleti korumak amacıyla
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 43
oumlzguumlr bir şekilde bilgi ve goumlruumlş alışverişinin yapılabilmesi gibi gerekccedilelerle Soumlzleşmersquonin 6
maddesi uyarınca yargılamaların accedilık ve aleni mahiyetini kısıtlamak uygun goumlruumllebilir (B ve
PBirleşik Krallık sect 37)
175 Guumlvenlik kaygıları ccediloğu ceza yargılamasında mevcuttur ancak yine de bu kaygıların
tek başına duruşmaların aleni bir şekilde gerccedilekleştirilmemesini haklı kıldığı durumlar
oldukccedila azdır (RiepanAvustralya sect 34) Guumlvenlik tedbirleri dar kapsamlı olarak
duumlzenlenmeli ve gereklilik ilkesi ile bağdaşmalıdır Adli merciler mahkeme salonunda
gizliliğin ve guumlvenliğin sağlanması iccedilin olası tuumlm alternatifleri değerlendirmeli ve aynı amaca
hizmet eden tedbirlerden daha az katı olanını tercih etmelidirler (KrestovskiyRusya sect 29)
176 Kamu duumlzeni ve guumlvenlik sorunları hususları mahpuslar aleyhinde cezaevinde
yuumlruumltuumllen disiplin yargılamalarının aleniyetten uzak bir şekilde yuumlruumltuumllmesini haklı kılabilir
(Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 87)
177 Olağan ceza yargılamaları kapsamında cezaevinde duruşmanın gerccedilekleştirilmesi soumlz
konusu duruşmanın aleni olmadığı anlamına gelmemektedir Ancak bir duruşmanın
mahkeme salonu dışında gerccedilekleştirilmesinin barındırdığı engellere karşı koymak adına
Devlet kamunun ve medyanın duruşma yeri hakkında usuluumlne uygun olarak
bilgilendirilmesini ve etkili bir erişimin kendilerine sağlanmasını temin etmek amacıyla telafi
edici tedbirler alma yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer (RiepanAvusturya sectsect 28-29)
178 Dava dosyasında gizli bilgilerin bulunması duruşmanın accedilık bir şekilde
gerccedilekleştirilmesi ile ulusal guumlvenlik kaygıları arasında bir denge kurulmaksızın duruşmanın
kamuya kapalı bir şekilde yapılacağına işaret etmez Ceza yargılamalarının aleniyetten uzak
bir şekilde yuumlruumltuumlleceğine karar vermeden oumlnce mahkemeler soumlz konusu kapalılığın
huumlkuumlmetin mecburi menfaatlerinin korunması iccedilin gerekli olduğuna dair bazı bulgulara
varmalı ve bu tuumlr bir menfaatin korunması amacıyla da mahremiyeti gerekli oumllccediluumlde
sınırlandırmalıdır (BelashevRusya sect 83 Welke ve BiatekPolonya sect 77)
(e) Kararların aleni olarak bildirilmesi
179 Mahkeme ldquoaleni olarak bildirilmişrdquo soumlzcuumlğuumlnuuml kelimesi kelimesine yorumlayarak
kısıtlama yoluna gitmemiştir (Sutterİsviccedilre sect 33 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 91)
180 Kararın accedilık bir mahkemede okunması anlamını taşıyan bu ifadeye karşın bir kararın
diğer youmlntemlerle aleni bir şekilde accedilıklanması da Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile
bağdaşabilmektedir Genel olarak ldquokararınrdquo davalı Huumlkuumlmetin iccedil hukuku uyarınca bildiriliş
şekli soumlz konusu yargılamaların kendi koşulları ışığında değerlendirilmeli ve bu bağlamda da
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinde izlenen hedefler dikkate alınmalıdır şoumlyle ki adil yargılanma
hakkının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin yargının kamu denetimine tabi tutulmasına imkacircn
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 44
sağlanmalıdır Bu değerlendirme yapılırken yargılamanın buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Welke
ve BiatekPolonya sect 83 gizli olarak gerccedilekleştirilen yargılamalar kapsamında kararların
huumlkuumlm kısmının aleni bir şekilde bildirilmesinin kısıtlandırılması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine
aykırılık teşkil etmemiştir)
181 Adli bir kararın buumltuumlnuumlyle kamudan gizli bir şekilde verilmesi haklı goumlruumllemez Adli
kararların yalnızca ifşa edilmesi halinde ulusal guumlvenliği veya diğerlerinin emniyetini tehdit
edebilecek kısımlarının gizli tutulması gibi bazı youmlntemler ile meşru guumlvenlik kaygıları
hafifletilebilir (RazaBulgaristan sect 53 FazliyskiBulgaristan sectsect 67-68)
(3) Makul suumlre
6 sect 1 maddesi
ldquoHerkes davasının hellip makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme hakkına sahiptir
(A) Yargılamaların uzunluğunun belirlenmesi
182 Cezai meselelerde herkesin davasının makul bir suumlre iccedilinde goumlruumllmesini isteme
hakkına sahip olduğunu belirten Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin amacı sanıkların bir succedil
isnadına aşırı uzun suumlre maruz kalmalarını engellemek ve bu succedil isnadını bir karara
bağlamaktır (WemhoffAlmanya sect 18 KartTuumlrkiye [BD] sect 68)
1 Dikkate alınacak suumlrenin başlangıcı
183 Dikkate alınacak suumlre kişinin succedilla itham edildiği guumlnden itibaren başlamaktadır
(NeumeisterAvusturya sect 18)
184 ldquoMakul suumlrerdquo dava mahkeme oumlnuumlne getirilmeden oumlnce işlemeye başlayabilir
(DeweerBelccedilika sect 42) oumlrneğin yakalama anından itibaren (WemhoffAlmanya sect 19) kişinin
succedil ile itham edildiği zamandan itibaren (NeumeisterAvusturya sect 18) veya oumln soruşturmanın
başlatıldığı tarihten itibaren (RingeisenAvusturya sect 110)
185 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ccedilerccedilevesinde ldquosuccedil isnadırdquo kavramı ldquobir şahsa succedil
işlediğine dair bir iddianın yetkili makamlarca resmen bildirilmesirdquo olarak tanımlanabilir
(DeweerBelccedilika sect 46) bu tanım aynı zamanda şuumlphelinin durumunun ldquoesaslı bir surette
etkilenmişrdquo olup olmadığının kontrol edilmesine de karşılık gelmektedir (DeweerBelccedilika sect
46 NeumeisterAvusturya sect 13 EckleAlmanya sect 73 McFarlaneAlmanya [BD] sect 143)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 45
2 Suumlrenin sona ermesi
186 Mahkeme cezai meselelerde Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin uygulanabileceği suumlrecin
soumlz konusu yargılamaların tamamını kapsadığına kanat getirmiştir (KoumlnigAlmanya sect 98)
buna temyiz aşaması da dacirchildir (DelcourtBelccedilika sectsect 25-26 KoumlnigAlmanya sect 98
VBirleşik Krallık [BD] sect 109) Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesine goumlre son nokta isnat
edilen succedil hakkında verilen karardır bu karar youmlneltilen succedillamanın esası hakkında huumlkuumlm
veren bir temyiz mahkemesinin kararı da olabilir (NeumeisterAvusturya sect 19)
187 Dikkate alınacak suumlre en azından beraat veya mahkucircmiyet kararı verilinceye kadar
devam eder bu karara temyiz yoluyla varılmış olması da durumu değiştirmez Ayrıca adli
yargılamalardaki gecikmelerden endişe duyanlara sağlanan korumanın mahkeme oumlnuumlndeki ilk
duruşmada sonlandırılması iccedilin herhangi bir neden yoktur yargılamayı yuumlruumlten mahkemenin
herhangi bir kanuni dayanak goumlstermeden erteleme kararı vermesi veya aşırı gecikmelere
sebep olması da endişe konusudur (WemhoffAlmanya sect 18)
188 Mahkucircmiyete huumlkmedilmesi halinde verilecek cezanın tam olarak sabitleştirilmediği
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi kapsamında ldquosuccedillamaların esası konusunda bir
kararın verilmediğinerdquo kanaat getirilir (EckleAlmanya sect 77 RingeisenAvusturya sect 110
VBirleşik Krallık [BD] sect 109)
189 Herhangi bir mahkeme tarafından verilen bir kararın icrası Soumlzleşmersquonin 6 maddesi
ccedilerccedilevesinde yargılamanın ayrılmaz bir parccedilası olarak kabul edilmelidir
(AssanidzeGuumlrcistan [BD] sect 181) Soumlzleşmeci bir Devletin hukuki veya idari sistemi
kapsamında beraat ettirilen kişi aleyhinde verilen bağlayıcı nitelikteki nihai bir beraat
kararının huumlkuumlmsuumlz bırakılmasına izin verilmesi halinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren guumlvenceler goumlz ardı edilmiş olur Ceza yargılamaları kendi iccedilinde bir buumltuumln olup
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde ile sağlanan guumlvence beraat kararı ile sonlandırılmaz (aynı
kararda sect 182) İlgili devletteki idari makamların bir davalı hakkında verilen beraat kararını
reddetmeleri veya bu karara uygun hareket etmemeleri ya da bu hususta gecikmeye sebep
olmaları durumunda davalının daha oumlnce yargılamaların adli evresinde yararlandığı 6 madde
guumlvenceleri kısmen goumlz ardı edilmiş olur (aynı kararda sect 183)
(b) Makul suumlrenin değerlendirilmesi
1 İlkeler
190 Yargılamaların uzunluğunun makul olup olmadığı davanın koşulları ccedilerccedilevesinde
belirlenmelidir dolayısıyla genel bir değerlendirmenin yapılması oumlngoumlruumllmektedir
(BoddaertBelccedilika sect 36) Yargılamaların belirli aşamalarının kendi iccedilinde kabul edilebilir hız
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 46
duumlzeyinde yuumlruumltuumllduumlğuuml durumlarda bile yargılamaların toplam uzunluğuna bakıldığında
ldquomakul suumlreninrdquo aşıldığı goumlruumllebilmektedir (DobbertinFransasect 44)
191 Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre adil yargılamalar hızlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir
ancak aynı maddede adaletin uygun bir şekilde yenine getirilmesi şeklinde daha genel bir ilke
de oumlngoumlruumllmektedir Bu temel koşulun ccedileşitli youmlnleri arasında da adil bir denge kurulmalıdır
(BoddaertBelccedilika sect 39)
2 Kriterler
192 Ceza yargılamalarının suumlresinin makul olup olmadığını belirlerken Mahkeme
davanın karmaşıklığı başvuranın tutumları ve ilgili idari ve adli yetkililerin tutumları gibi
faktoumlrleri dikkate almaktadır (KoumlnigAlmanya sect 99 NeumeisterAvusturya sect 21
RingeisenAvusturya sect 110 ayrıca bk Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 67 ve Pedersen ve
BaadsgaarDanimarka sect 45)
193 Bir davanın karmaşıklığı isnat olunan succedil sayısı yargılamalara muumldahil olan kişi
sayısı (davalılar ve tanıklar gibi) veya davanın uluslararası boyutu gibi hususlardan
kaynaklanabilmektedir (NeumeisterAvusturya sect 20 bu davada ilgili işlemler ccedileşitli
uumllkelerde dallanıp budaklanmış olup Interpolrsquoden yardım istenmiş karşılıklı adli
yardımlaşmaya ilişkin anlaşmaların uygulanması gerekli goumlruumllmuumlş ve dava ile ilgisi olan
yirmi iki kişi tespit edilmiş ve bu kişilerden bazılarının da yurt dışında ikamet ettiği
oumlğrenilmiştir) Bir dava şuumlphelerin ldquobeyaz yakardquo succedilları youmlnuumlnde olması halinde de oldukccedila
karmaşık hale gelebilir bu bağlamda birkaccedil şirketi hedef alan soruşturma makamlarının
denetiminden kaccedilmaya youmlnelik karmaşık işlemlerde bulunan ve oumlnemli bir muhasebe ve
finansal uzmanlık gerektiren geniş kapsamlı dolandırıcılıktan bahsedilebilir (CP ve
DiğerleriFransa sect 30)
194 Dava biraz karmaşık olsa dahi Mahkeme herhangi bir accedilıklama yapılmaksızın
hareketsiz kalınan uzun suumlreleri ldquo makulrdquo olarak nitelendiremez (Adilettaİtalya sect 17 bu
davada davanın sorgu hacirckimine sevk edildiği zamandan sanığın ve tanığın sorguya
ccedilekilmesine kadar geccedilen beş yıl suumlreli gecikme ve davanın sorgu hacirckimine geri
goumlnderilmesinden itibaren başvuranların yeniden duruşmaya sevk edildiği zamana kadar
geccedilen bir yıl ve dokuz ay suumlreli gecikme de dacirchil olmak uumlzere toplamda on uumlccedil sene ve beş
aylık bir suumlre soumlz konusudur)
195 Başvuranın tutumu Soumlzleşmersquonin 6 maddesine goumlre başvuranların adli
makamlarla aktif olarak birlikte hareket etmesi gerekmez Başvuranlar aynı zamanda iccedil
hukukun kendilerine sunduğu tuumlm ccediloumlzuumlm yollarını tamamen kullandıkları gerekccedilesiyle de
sorumlu tutulamazlar Ancak başvuranların tutumları davalı Devlete atfedilemeyen nesnel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 47
bir nitelik taşımaktadır ve bu nitelik yargılamaların uzunluğunun makul olan suumlreyi aşıp
aşmadığı konusunda değerlendirme yaparken dikkate alınmalıdır (EckleAlmanya sect 82 bu
davada başvuranlar sistematik olarak yargıccedillara itiraz etmek ve benzeri suretlerle
yargılamaların gecikmesine sebep olan eylemlerde bulunmuşlardır bu eylemlerden
bazılarının kasıtlı olarak engelleme niteliği taşıdığı dahi değerlendirilmiştir)
196 Goumlz oumlnuumlne alınması gereken tutum oumlrneklerinden bir diğeri ise dava dosyasından
accedilık bir şekilde anlaşıldığı uumlzere başvuranın soruşturmayı geciktirme niyeti iccedilerisinde
olmasıdır (IAFransasect 121 bu davada başvuran diğer eylemlerinin yanı sıra dava
dosyasının savcıya ccedilok yakında iletileceği kendisine bildirilinceye kadar beklemiş ve
sonrasında bir dizi ek soruşturma talebinde bulunmuştur)
197 Bir başvuran kendi uumllkesinde adalete teslim olmadan firari olarak yaşadığı doumlneme
istinat edemez Bir sanığın hukukun uumlstuumlnluumlğuumlnuuml goumlzeten bir Devletten kaccedilması halinde
ilgili kişinin yargılamaların makul olmayan suumlresinden şikacircyetccedili olma hakkının ortadan
kalktığı kabul edilebilir ancak bu karineyi ortadan kaldıracak yeterli gerekccedileleri sunması
halinde durum değişebilir (VayiccedilTuumlrkiye sect 44)
198 İlgili makamların tutumları Soumlzleşmersquonin 6 maddesi Soumlzleşmeci Devletlere
kendi adli sistemlerini yerel mahkemelerce koşullarının yerine getirilebileceği şekilde
organize etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml vermektedir (AbdoellaHollanda sect 24 DobbertinFransa sect 44)
199 Her ne kadar işlerin geccedilici olarak yığılması Soumlzleşmeci Devletlerin bu tuumlr bir istisnai
durumu ele almak iccedilin gereken ccedilabuklukla telafi edici adımları atmaları halinde herhangi bir
yuumlkuumlmluumlluumlk teşkil etmese de (Milasiİtalya sect 18 Baggettaİtalya sect 23) Mahkeme kararını
verirken yetkili makamlarca atıfta bulunulan ağır iş yuumlkuumlnuuml ve meselelerin telafi edilebilmesi
iccedilin alınan ccedileşitli tedbirleri nadiren dikkate alır (EckleAlmanya sect 92)
200 Yargılamaların uzunluğu makulluumlk accedilısından değerlendirilirken başvuranın
avantajları ve dezavantajları dikkate alınmalıdır Oumlrneğin bir kişinin tutuklu yargılanması
halinde nihai karara varılan suumlrenin makul olup olmadığına bakılırken goumlz oumlnuumlnde
bulundurulması gereken faktoumlr de budur (AbdoellaHollanda sect 24 bu davada belgeleri iki
kez Yuumlksek Mahkemeye goumlndermek iccedilin gereken suumlre davanın toplam incelenme suumlresi olan
elli iki aylık suumlrenin yirmi bir ayını geccedilmiştir Mahkeme bu şekildeki uzun suumlreli
hareketsizlikleri oumlzellikle sanığın tutuklu yargılandığı davalarda kabul edilemez olarak
nitelendirmiştir)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 48
(C) Bazı oumlrnekler
1 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmıştır
- Bir ayaklanma doumlneminin ardından yetkililerin mahkemenin istisnai iş yuumlkuumlyle baş
edebilmek adına aldıkları tedbirlere rağmen davaya muumldahil olan kişi sayısından (35) başka
davanın karmaşıklığına sebep olabilecek herhangi bir oumlzel durum bulunmaksızın 9 yıl ve 7
aylık bir suumlre soumlz konusudur (Milasİtalya sectsect 14-20)
- Boumllgede yaşanan siyasi sorunlara ve mahkemelerin aşırı iş yuumlkuumlne rağmen Devlet
mahkemelerin ccedilalışma koşullarını geliştirmek adına uzun yıllar boyunca herhangi bir
girişimde bulunmamıştır 13 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur (Baggettaİtalya sectsect 20-25)
- Yeterli disiplin tedbirleri alınmaksızın kararın verildiği tarihten itibaren sorumlu hacirckim
tarafından tam yazılı metnin oluşturulmasına kadar geccedilen 33 aylık suumlre de dacirchil olmak uumlzere
5 yıl 5 ay ve 18 guumlnluumlk bir suumlre soumlz konusudur (BAvusturya sectsect 48-55)
- Nitelikli zimmet succedilu davasında ifadesi alınacak kişi sayısı ve incelemeye tabi tutulacak
belgelerin teknik mahiyeti bakımından davanın karmaşık olması nedeniyle 5 yıl ve 11 aylık
bir suumlre soumlz konusudur ancak bu durum bir soruşturmanın beş yıl ve iki ay suumlrmesini haklı
goumlsterememiştir Ayrıca yetkili makamların hareketsiz kaldığı doumlnemler de olmuştur Bu
nedenle yargılama suumlrecinin uzunluğu makul olarak goumlruumlnse de soruşturmanın titizlikle
yuumlruumltuumllduumlğuumlnuuml soumlylemek doğru olmaz (RouilleFransa sect 29)
- Soumlz konusu suumlre 12 yıl 7 ay ve 10 guumlnduumlr Bariz herhangi bir karmaşıklık durumu
olmamış ya da başvuran yargılamaları geciktirmek adına herhangi bir taktik uygulamamıştır
Ancak idari mahkemeye başvurunun yapıldığı tarihten itibaren vergi dairesinin ilk
savunmalarının alındığı tarihe kadar geccedilen suumlre iki yıl ve dokuz aydan fazla olmuştur
(Clinique Mozart SARLFransa sectsect 34-36)
2 Aşağıdaki davalarda makul suumlre aşılmamıştır
- Dolandırıcılığı ve hileli iflası konu alan bağlantılı davaların karmaşıklığı soumlz konusu olup
ilgili suumlre 5 yıl ve 2 aydır Davanın kapsamına bakıldığında başvuran sadece salıverilmek iccedilin
ccedilok sayıda taleplerde ve itirazda bulunmamış aynı zamanda ilgili yargıccedilların ccediloğuna itiraz
ederek yargılamaların farklı yargı mercilerine nakledilmesini de talep ermiştir
(RingeisenAvusturya sect 110)
- 7 yıl ve 4 aylık bir suumlre soumlz konusudur Succedil isnadında bulunulan suumlreden itibaren yedi
yıldan fazla suumlre geccedilmiş olup bu suumlreccedilte sanığın mahkucircm edilmesi veya salıverilmesi
youmlnuumlnde herhangi bir karar verilmemiştir Soumlz konusu suumlre ccediloğu davada makul suumlrenin
aşıldığı şeklinde nitelendirilmesi gereken istisnai bir suumlredir Ayrıca yargıccedil 15 ay boyunca
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 49
hiccedilbir muumlşterek sanığı veya tanığı dinlememiş ve diğer goumlrevlerini yerine getirmemiştir
ancak dava oldukccedila karmaşıktır (succedillamaların ve muumldahil olan kişilerin sayısı ve yurtdışında
avukat yardımdan yararlanma taleplerini yerine getirme hususunda belirli zorluklara yol
accedilacak uluslararası boyut vs) (NeumeisterAvusturya sect 21)
III OumlZEL GUumlVENCELER
A Masumiyet karinesi
6 sect 2 maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes succedilluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılırrdquo
( 1 ) İspat kuumllfeti
201 Masumiyet karinesi ilkesi diğer birccedilok koşulun yanı sıramahkeme uumlyelerinin
goumlrevlerini icra ederken sanığın itham edildiği succedilu işlediğine dair bir oumlnyargı ile hareket
etmemelerini gerektirmektedir ispat kuumllfeti iddia makamında olup sanık her tuumlrluuml şuumlpheden
istifade etmelidir İddia makamı sanığı aleyhinde accedilılacak dava hakkında bilgilendirmeli
(sanık bu şekilde savunmasını hazırlayabilir ve sunabilir) ve sanığın mahkucircm edilmesi iccedilin
yeterli delilleri ileri suumlrmelidir (Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 77
Janosevicİsveccedil sect 97) İspat kuumllfetinin iddia makamından alınıp savunma makamına
verilmesi halinde masumiyet karinesi ihlal edilir (TelfnerAvusturya sect 15) İspat kuumllfeti
yargılamaların sonunda verilen nihai kararın ardından accedilılan tazminat davasında da tersine
doumlnduumlruumllemez (CapeauBelccedilika sect 25)
202 Cezai sorumluluğun kaldırılması aynı olaylar nedeniyle huumlkmedilen tazminatın
oumldenmesini gerektiren hukuki bir yuumlkuumlmluumlluumlğuumln ortaya ccedilıkmasına engel olmaz
(RingvoldNorveccedil sect 38 YNorveccedil sect 41 Lundkvistİsveccedil (kk))
( 2 ) Fiili ve hukuki karineler
203 Ceza davası kapsamında bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları mutlak değildir
Zira fiili ve hukuki karineler tuumlm ceza-hukuk sistemlerinde mevcut olup temelde Soumlzleşme
ile yasaklanmamıştır (FalkHollanda (kk) trafik succedilunun işlendiği esnada aracı kendisi
kullanmayan ancak muumlseccel araccedil sahibi olan bir şahsa para cezasının verilmesini konu
almaktadır) Oumlzellikle Soumlzleşmeci Devletler belirli koşullarda basit veya nesnel bir fiili succedil
kastından veya ihmalden kaynaklanıp kaynaklanmadığına bakılmaksızın cezalandırabilirler
(SalabiakuFransa sect 27 narkotik madde bulundurulduğu gerekccedilesiyle kaccedilakccedilılık yapıldığına
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 50
dair cezai bir yuumlkuumlmluumlluumlk karinesinin mevcudiyeti konu alınmıştır Janosevicİsveccedil sect 100
tarafsız gerekccedilelere dayanılarak ek verginin uygulanması ve mahkemece kesinleştirilmiş bir
karar bulunmaksızın bahsi geccedilen uygulamanın icra edilmesi soumlz konusudur) Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesine goumlre Devletler soumlz konusu meselenin oumlnemini dikkate almaya
ve savunma makamının haklarını korumaya youmlnelik makul bir ccedilerccedilevede bu karineleri
sınırlandırmalıdır (SalabiakuFransa sect 28 Radio France ve DiğerleriFransa sect 24 radyo
programlarında kullanılan onur kırıcı ifadeler nedeniyle bir yayın muumlduumlruumlne atfedilen cezai
yuumlkuumlmluumlluumlk karinesi soumlz konusudur KlouviFransa sect 41 delil yetersizliği nedeniyle beraat
ettirilen bir sanığın itham edilmesinin yanlış olduğu youmlnuumlndeki bir hukuki karineden dolayı
iftira succedillamasına karşı bir savunmanın yapılamaması soumlz konusudur)
204 Soumlzleşmeci Devletler ceza hukuku kapsamında karinelere başvururken dava konusu
meselenin oumlnemi ve savunma makamının hakları arasında adil bir denge kurmalıdırlar diğer
bir deyişle yararlanılan araccedillar ulaşılması gereken meşru hedefle makul bir orantılılık
iccedilerisinde olmalıdır (Janosevicİsveccedil sect 101 FalkHollanda (kk))
( 3 ) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin kapsamı
(A) Ceza yargılamaları
205 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi yalnızca succedillamanın esaslarına ilişkin incelemeyi değil
kovuşturma aşamasının sonuccedillarına bakılmaksızın ceza yargılamalarının buumltuumlnuumlnuuml kapsar
(Bk diğer birccedilok karar arasında PonceletBelccedilika sect 50 Minelliİsviccedilre sect 30
GaryckiPolonya sect 68)
206 Temyize gidilmesi uumlzerine yargılamaların devam ettiği durumlarda ilk derece
yargılamalarında davalının mahkucircmiyetine huumlkmedilmesi nedeniyle masumiyet karinesi
ilkesinin uygulanmasına son verilir (KonstasYunanistan sect 36)
207 Bir sanığın succedilunun ispatlandığı hallerde huumlkuumlm aşamasında sanığın karakteri ve
tutumu hakkında oumlne suumlruumllen iddialara ilişkin olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi hiccedilbir
surette uygulanamaz ancak soumlz konusu succedillama Soumlzleşmersquonin kapsamı dacirchilinde yeni bir
ldquosuccedil isnadırdquo teşkil edebilecek mahiyette ise istisnai bir durum soumlz konusu olur
(PhillipsBirleşik Krallık sect 35 BoumlhmerAlmanya sect 55 GeeringsHollanda sect 43)
208 Buumltuumln bunlara rağmen bir kişinin masumiyet karinesi ve iddia makamının kendisi
aleyhindeki iddiaları ispatlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml uumlstlenmesini isteme hakları ceza usuluuml
bağlamında uygulanan Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi dacirchilindeki adil duruşma kavramının bir
parccedilasını oluşturmaktadır (PhillipsBirleşik Krallık sectsect 39-40 Grayson ve BarnhamBirleşik
Krallık sectsect 37 ve 39)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 51
(B) Muumlteakip yargılamalar
209 Masumiyet karinesi aynı zamanda cezai bir succediltan beraat ettirilen veya hakkındaki
ceza yargılamaları halen devam eden bireyleri itham edildikleri succedilu gerccedilekten işlediklerini
varsayan kamu goumlrevlileri ve yetkililerine karşı korumaktadır Herhangi bir yargılama
kapsamında beraat kararına veya duumlşme kararına saygı goumlsterilmemesi halinde Soumlzleşmersquonin
6 sect 2 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvenceler teoride kalma ve goumlz ardı edilme tehlikesine
duumlşebilir Mevzubahis olan bir diğer husus ise ceza yargılamalarının sona ermesi halinde
ilgili kişinin itibarının ve kamu tarafından nitelendirilme biccediliminin risk altına gireceğidir
(AllenBirleşik Krallık [BD] sect 94)
210 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin muumlteakip yargılamalar bağlamındaki
uygulanabilirliği konusu her ortaya ccedilıktığında başvuran sona eren ceza yargılamaları ve
muumlteakip yargılamalar arasında bir bağın bulunduğunu goumlstermelidir Oumlrneğin muumlteakip
yargılamaların oumlnceki ceza yargılamalarının neticesinin incelenmesini gerektirmesi halinde
ve oumlzellikle muumlteakip yargılamaların mahkemeyi ceza kararını incelemesi ceza dosyasındaki
delilleri değerlendirmesi veya goumlzden geccedilirmesi başvuranın succedil ile itham edilmesine yol accedilan
olayların bir kısmına veya tuumlmuumlne karışıp karışmadığını değerlendirmesi veya başvuranın succedil
işlediği ihtimaline ilişkin mevcut belirtiler hakkında yorum yapması konularında yuumlkuumlmluuml
kıldığı hallerde boumlyle bir bağın mevcut olması muhtemeldir (AllenBirleşik Krallık [BD] sect
104)
211 Mahkeme ceza yargılamalarının sona ermesinin ardından verilen yargı kararları
bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinin uygulanabilirliğine dair değerlendirme yapmıştır
Soumlz konusu yargı kararlarının konularından bazıları şunlardır
(a) eski bir sanığın mahkeme masrafları ve savcılık masraflarını uumlstlenme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
(b) eski bir sanığın tutukluluk hali veya ceza yargılamaları neticesinde ortaya ccedilıkan diğer
sıkıntılar nedeniyle tazminat talebinde bulunması
(c) eski bir sanığın savunma masraflarını talep etmesi
(d) eski bir sanığın hukuka aykırı veya hatalı soruşturma ya da kovuşturma neticesinde
uğradığı zararlar iccedilin tazminat talebinde bulunması
(e) mağdurlara tazminat oumldenmesi iccedilin hukuki sorumluluğa gidilmesi
(f) başvuranın sigortacılara karşı accediltığı hukuk davasının reddi
(g) iddia makamının ilgili ebeveyn aleyhinde ccedilocuk istismarına ilişkin succedillamalarda
bulunmama kararı vermesinin ardından yuumlruumlrluumlkteki ccedilocuk bakım tedbirinin uygulanmaya
devam etmesi
(h) disiplin veya işten ccedilıkarma meseleleri ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 52
(i) başvuranın sosyal konut hakkının iptali (Bk diğer birccedilok referans ile AllenBirleşik
Krallık [BD] sect 98)
( 4 ) Oumlnyargı iccedileren beyanlar
212 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi bir ceza davasının ilgili yargılamalar ile yakından
bağlantılı oumlnyargılı ifadelerin kullanılması suretiyle baltalanmasını oumlnlemeyi hedef alırBu tuumlr
yargılamaların soumlz konusu olmadığı durumlarda cezai veya diğer kınanması gereken
tutumlara atıfta bulunan ifadeler Soumlzleşmersquonin 8 ve 6 maddeleri kapsamında olası meseleler
teşkil eden hakarete karşı koruma ve medeni hakların belirlenmesi iccedilin mahkemeye yeterince
erişebilme hususları ile daha ccedilok alaka teşkil eder (ZollmannBirleşik Krallık Ismoilov ve
DiğerleriRusya sect 160)
213 Bir kişinin succedil işlediğine dair yalnızca bir şuumlphenin bulunduğu youmlnuumlndeki bir beyan
ile kesin bir mahkucircmiyet kararı bulunmaksızın ilgili bireyin soumlz konusu succedilu işlediği
youmlnuumlndeki net bir beyan arasında temel bir ayrım yapılmalıdır (Ismoilov ve DiğerleriRusyasect
166 NestacirckSlovakya sect 89) Bahse konu net beyan masumiyet karinesi ilkesini ihlal
ederkenşuumlpheyi dile getiren beyan Mahkeme tarafından incelenen ccedileşitli durumlarda
sakıncasız olarak nitelendirilir (GaryckiPolonya sect 67)
214 Bir yargıccedil veya başka bir kamu yetkilisinin beyanının masumiyet karinesi ilkesini
ihlal edip etmediği hususu soumlz konusu beyanın bildirildiği oumlzel koşullar ccedilerccedilevesinde
değerlendirilmelidir (DaktarasLitvanya sect 42 ALAlmanya sect 31)
215 Yargıccedilların beyanları soruşturma makamlarının beyanlarına goumlre daha katı bir
denetime tabi tutulmaktadır (PandyBelccedilika sect 43)
216 Ceza yargılamalarının succedil isnadının esaslarına ilişkin verilen bir kararla
sonuccedillandırılmaması halinde sanığın masumiyeti hakkındaki şuumlphelerin dile getirilmesi
muhtemeldir (SekaninaAvusturya sect 30) Ancak beraat kararının kesinleştiği andan itibaren
succedila dair herhangi bir şuumlphenin dile getirilmesi durumunda masumiyet karinesi ilkesine
aykırılık soumlz konusu olacaktır (RushitiAvusturya sect 31 ONorveccedil sect 39 GeeringsHollanda
sect 49 ParaponiarisYunanistan sect 32)
( 5 ) Adli makamların beyanları
217 Cezai bir succedilla itham edilen kişi hakkında verilen adli kararın soumlz konusu kişinin
succedilu kanun uyarınca sabit goumlruumllmeden oumlncebu kişinin succedillu olduğuna dair hacirclihazırda bir
goumlruumlş yansıtması halinde masumiyet karinesi ilkesi ihlal edilir Herhangi bir resmi bulgunun
yokluğunda mahkemenin sanığı succedillu olarak nitelendirdiğine işaret eden bazı gerekccedilelerin
bulunduğu hallerde de bahsi geccedilen ihlal durumu ortaya ccedilıkar (Bk oumlncuuml karar Minelliİsviccedilre
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 53
sect 37 ve daha yakın zamanlı NerattiniYunanistan sect 23 DiduRomanya sect 41) Mahkemenin
sanığın succedillu olduğuna dair bir goumlruumlşuuml zamanından oumlnce ifade etmesi kuşkusuz bahsi geccedilen
karineye ters duumlşecektir (NestakSlovakya sect 88 GaryckiPolonya sect 66)
218 Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi uyarınca oumlnemli olan soumlz konusu beyanların şekli değil
gerccedilek anlamıdır (LaventsLetonya sect 126)
219 Başvuranın succedilu neticede sabit goumlruumllse de kanun uyarınca succedilu sabit goumlruumlluumlnceye
kadar sahip olduğu masumiyet karinesi hakkı geccedilersiz kılınamaz (Bk MatijasevicSırbistan sect
49 başvuranların tutukluluk hallerinin uzatılmasına ilişkin olarak NestakSlovakya sect 90)
( 6 ) Kamu goumlrevlilerinin beyanları
220 Masumiyet karinesi ilkesi yalnızca bir yargıccedil veya mahkeme tarafından değil diğer
kamu yetkilileri tarafından da ihlal edilebilir (Allenet de RibemontFransa sect 36
DaktarasLitvanya sect 42 Petyo PetkovBulgaristan sect 91) Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesinde
kamu goumlrevlilerinin derdest ceza soruşturmaları hakkında kamunun ilgili şuumlphelinin succedillu
olduğuna inanmasına veya yetkili adli makamların tartışma konusu olayları değerlendirirken
oumln yargıyla hareket etmelerine yol accedilabilecek beyanlarda bulunmalarının yasaklanması
oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (Ismoilov ve DiğerleriRusya sect 161 ButkeviciusLitvanya sect 53)
221 Masumiyet karinesi ilkesi yetkili makamların yuumlruumltuumllmekte olan ceza soruşturmaları
hakkında kamuyu bilgilendirmelerine engel teşkil etmemekle birlikte masumiyet karinesinin
goumlzetilmesi gereken durumlarda gerekli tedbir ve dikkat ccedilerccedilevesinde ilgili makamların
soruşturmaları gizli tutmalarını icap ettirebilir (FatullayevAzerbaycan sect 159 Allenet de
RibemontFransa sect 38 GaryckiPolonya sect 69)
222 Mahkeme bir kişi yargılanmadan ve succedilu sabit goumlruumllmeden oumlnce kamu
goumlrevlilerinin beyanlarında kullandıkları kelimeleri seccedilerken dikkatli olmaları gerektiğinin
oumlnemini vurgulamaktadır (DaktarasLitvanya sect 41 Arrigo ve VellaMalta (kk) Khuzhin ve
DiğerleriRusya sect 94)
( 7 ) Karşıt basın kampanyası
223 Demokratik bir toplumda basın yoluyla ağır yorumlarda bulunulması kamu
menfaatini ilgilendiren davalarda bazen kaccedilınılmazdır (Viorel BurzoRomanya sect 160
AkayTuumlrkiye (kk))
224 Ancak tehlikeli bir basın kampanyası kamuoyunu etkilemek suretiyle herhangi bir
davanın hakkaniyetine halel getirebilir ve neticesinde de succedil ile itham edilen sanık hakkında
karar verecek olan juumlriyi etkileyebilir (KuzminRusya sect 62) Davanın goumlruumllduumlğuuml
mahkemelerin oumlnyargıdan uzak olmaları gerektiği hususunda rol oynayan nokta şuumlphelinin
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 54
suumlbjektif olarak tutuklanması değil davanın kendine oumlzguuml koşullarında kişinin korkularının
objektif olarak haklı goumlruumlluumlp goumlruumllemeyeceğidir (Bk WtochPolonya (kk)
DaktarasLitvanya (kk) Priebkeİtalya (kk) ve basının davanın goumlruumllduumlğuuml mahkemenin
tarafsızlığı uumlzerindeki etkisine ilişkin olarak Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (no
1 ) B i r l eş i k K ra l l ı k (kk) sectsect 37-40)
225 Buumlnyesinde tamamen profesyonel hacirckimler bulunduran ulusal mahkemeler juumlri
uumlyelerinin aksine genellikle herhangi bir dış etkiye karşı direnccedil goumlstermelerini sağlayan
uygun deneyim ve eğitime sahiptirler (Craxiİtalya (no 1 ) sect 104) ve MirceaRomanya sect
75)
226 Şuumlphelilerin fotoğraflarının yayınlanması kendi başına masumiyet karinesi ilkesini
ihlal etmez (YB ve DiğerleriTuumlrkiye sect 47) Şuumlphelilerin goumlruumlntuumllerinin televizyonda
yayınlanması ise bazı koşullarda Soumlzleşmersquonin 6 sect 2 maddesi dacirchilinde bir mesele teşkil
edebilir (RupaRomanya (no 1 ) sect 232)
( 8 ) Bilgi vermeme nedeniyle yaptırımda bulunulması
227 Masumiyet karinesi ilkesi kendini succedillamama hakkı ile yakından bağlantılıdır
(Heaney ve Mc Guinnessİrlanda sect 40)
228 Şuumlpheli bir trafik succedilu esnasında araccedil sahiplerinin suumlruumlcuumlnuumln kimliğini tespit
etmelerinin gerekli olması Soumlzleşmersquonin 6 maddesine ters duumlşmez (OrsquoHalloran ve
FrancisBirleşik Krallık [BD])
229 Suumlruumlcuumllerin zorla alkol veya kan testine tabi tutulmaları masumiyet karinesi ilkesine
aykırı değildir (Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk))
B 6 sect 3 Maddesi sanık hakları
6 sect 3 Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmek
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmek
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 55
230 Sanık hakları bağlamında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullar
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkının oumlzel youmlnleri
olarak kabul edilmektedir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 94 GafgenAlmanya [BD] sect 169)
231 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde ifade edilen oumlzel guumlvenceler ceza davalarında ortaya
ccedilıkan genel usuli durumlara ilişkin adil yargılanma kavramını temsil etmektedir ancak soumlz
konusu guumlvencelerin esas amacı ceza yargılamalarının her zaman bir buumltuumln olarak adil
şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek veya bu youmlnde katkı sağlamaktır Bu nedenle
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde yer alan guumlvenceler kendi iccedilerisinde bir amaccedil
barındırmamaktadır ve dolayısıyla yargılamaların buumltuumlnuuml bağlamındaki işlevleri ışığında
yorumlanmalıdır (MayzitRusya sect 77 ve CanAvusturya sect 48)
1 6 sect 3(a)Maddesi
6 sect 3 (a) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
a) Kendisine karşı youmlneltilen succedillamanın niteliği ve sebebinden en kısa suumlrede anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak
haberdar edilmekrdquo
(a) Genel
232 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin kapsamı daha genel olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesi ile guumlvence altına alınan adil yargılanma hakkı ışığında değerlendirilmelidir Cezai
konularda bir sanığa isnat edilen succedillar ve neticesinde de mahkemenin meseleye ilişkin
yapacağı hukuki nitelendirme hakkında daha kapsamlı ve detaylı bilgilerin verilmesi soumlz
konusu yargılamaların hakkaniyete uygun bir şekilde yuumlruumltuumllmesi accedilısından temel bir oumlnkoşul
teşkil etmektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 52 Sejdovicİtalya [BD] sect 90)
233 Succedillamanın niteliği ve gerekccedilesinden haberdar edilme hakkının sanığın savunmasını
hazırlama hakkı ışığında değerlendirilmesi gerektiği dikkate alındığında Soumlzleşmersquonin 6 sect 3
maddesinin (a) ve (b) alt paragraflarının birbiri ile bağlantılı olduğu goumlruumllmektedir (Pelissier
ve SassiFransa [BD] sect 54 ve DallosMacaristan sect 47)
(b) İsnat edilen succedil hakkında bilgilendirme
234 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ldquoyoumlneltilen succedillamanınrdquo sanığa bildirilmesi
hususuna oumlzellikle dikkat edilmesi gerektiğine işaret eder Şuumlpheliye itham edildiği succedilların
maddi ve hukuki dayanaklarının resmi ve yazılı olarak tebliğ edildiği andan itibaren succedilun
ayrıntıları tuumlm cezai suumlreccedil boyunca oumlnemli rol oynamaktadır (KamasinskiAvusturya sect 79
Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 56
235 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3(a) maddesi sanığa yalnızca kendisine youmlneltilen succedillamanın
ldquosebebirdquo (yani işlediği iddia edilen eylemler ve succedil isnadının gerekccedilesi)konusunda
bilgilendirilme hakkını değil aynı zamanda soumlz konusu eylemlere atfedilen hukuki niteliği
goumlsteren succedillamaların ldquomahiyetirdquo konusunda bilgilendirilme hakkını da sağlamaktadır
(Mattocciaİtalya sect 59 PenevBulgaristan sectsect 33 ve 42 7 Ocak 2010)
236 Verilecek bilgide succedil isnadının dayandırıldığı delilden bahsedilmesi gerekli değildir
(X B e l ccedil i ka (kk) Collozza ve Rubinatİtalya)
237 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde sanığın kendisine youmlneltilen succedillamanın
mahiyetinden ve niteliğinden nasıl haberdar edileceğine dair oumlzel herhangi bir şekli şart
oumlngoumlruumllmemektedir (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 53 Drassichİtalya sect 34
GiosakisYunanistan (no 3) sect 29)
238 Sanığı bilgilendirme goumlrevi tamamen iddia makamına atfedilmekte olup bu goumlrev
bilgi hazır hale getirilip savunma makamının dikkatine sunulmadan pasif bir şekilde yerine
getirilememektedir (Mattocciaİtalya sect 65 Chichlian ve EkindjianFransa sect 71)
239 Bilgi sanığa fiili olarak ulaştırılmalıdır bilginin ulaştırıldığına dair hukuki bir
karinenin bulunması yeterli değildir (C İ t a l ya (kk))
240 Şikacircyetccedili olunan durumun sanığın kendi davranışları nedeniyle ortaya ccedilıkması
halinde sanık haklarının iddia edildiğine dair bir iddia oumlne suumlruumllemez (ErdoganTuumlrkiye
(kk) Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 96)
241 Zihinsel problemleri olan kişileri ilgilendiren davalarda yetkili makamlardan ilgili
kişinin kendisine youmlneltilen succedillamanın mahiyeti ve sebebini hakkında detaylı bir şekilde
bilgilendirilmesini sağlamak amacıyla ek girişimlerde bulunmaları beklenmektedir
(VaudelleFransa sect 65)
(c) Succedillamanın yeniden değerlendirilmesi
242 Sanık kendisine youmlneltilen succedillamada ve succedillamanın ldquogerekccedilesinderdquo yapılabilecek
tuumlm değişikliklerden usuluumlne uygun olarak eksiksiz bir şekilde haberdar edilmeli ve bunlara
karşı girişimde bulunabilmesi ve yeni iddialar ve bilgiler temelinde savunmasını
hazırlayabilmesi iccedilin de kendisine yeterli zaman ve olanak tanınmalıdır (Mattocciaİtalya sect
61 Backstroumlm ve Anderssoİsveccedil (kk))
243 Youmlneltilen succedillamalar ve mahkemenin dava konusu mesele hakkında yapacağı
hukuki nitelendirmeye ilişkin bilgiler kovuşturma oumlncesinde bir iddianamede belirtilmek
suretiyle verilmeli ya da kovuşturma esnasında verilecekse de succedil isnadında bulunulan
suumlrenin şekli veya zımni olarak uzatılması gibi youmlntemlere başvurularak bu
gerccedilekleştirilmelidir Bir succedilun nitelendirilmesine ilişkin olarak bir mahkemenin iddia
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 57
makamından farklı bir sonuca varabileceğine dair soyut ihtimallerin bulunması elbette ki
yeterli değildir (IH ve DiğerleriAvusturya sect 34)
244 Yargılamalar esnasında olayların yeniden değerlendirilmesi durumunda sanığa
savunma haklarını pratik ve etkili bir şekilde ve vaktinde kullanma imkacircnı sağlanmalıdır
(Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62 BlockMacaristan sect 24)
245 Bir succedilun yeniden değerlendirilmesi succedillamaya oumlzguuml bir unsurun soumlz konusu olması
halinde sanık tarafından yeterince oumlngoumlruumllebilir (De Salvador Torresİspanya sect 33 Sadak ve
DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sectsect 52 ve 56 Juha NuutinenFinlandiya sect 32)
246 Sanığın yeniden duumlzenlenmiş olan succedillamaya ilişkin olarak savunmasını yuumlksek
mahkemelere goumltuumlrebilme ve ilgili tuumlm hukuki ve fiili accedilılardan mahkucircmiyetine itiraz
edebilme imkacircnının bulunması halinde kendisine youmlneltilen succedillamadan haberdar edildiği
esnasında ortaya ccedilıkan kusurlar temyiz yargılamalarında giderilebilir (DallosMacaristan sectsect
49-52 SipaviciusLitvanya sectsect 30-33 ZhupnikUkrayna sectsect 39-43 IH ve
DiğerleriAvusturya sectsect 36-38 Juha NuutinenFinlandiya sect 33)
(D) Detaylı bilginin verilmesi
247 ldquoDetaylırdquo bilginin kapsamı her davanın kendine oumlzguuml koşullarına bağlı olarak
değişiklik goumlstermekle birlikte sanığa kendisine youmlneltilen succedillamaların ağırlığını tamamen
anlayabilmesi ve bu doğrultuda kapsamlı bir savunma hazırlayabilmesi iccedilin yeterli bilginin
sağlanması gerekmektedir
248 Bu bağlamda bilginin yeterliliği herkesin savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli zaman
ve kolaylıklara sahip olması gerektiğinin belirtildiği Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile ilişkili
olarak ve daha genel bir anlama sahip olan adil yargılanma hakkının ele alındığı Soumlzleşmersquonin
6 sect 1 maddesi ışığında değerlendirilmelidir (Mattocciaİtalya sect 60 Backstroumlm ve
Anderssonİsveccedil (kk))
(E) İvedilik
249 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinin temel amacı doğrultusunda ilgili bilgiler
savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin sanığa vaktinde iletilmelidir (CItalya (kk) davasında
başvurana davasının kabul edilebilir olduğuna huumlkmedilmeden doumlrt ay oumlnce kendisine
youmlneltilen succedillamalar hakkında bilgilendirme yapılmıştır diğer tarafta ise
BorisovaBulgaristan sectsect 43-45 davasında başvuranın avukatı bulunmaksızın savunmasını
hazırlaması iccedilin kendisine yalnızca birkaccedil saat verilmiştir)
250 Mahkeme Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesi ile uyumluluk konusunu ele alırken şekli
durumdan ziyade amaca istinaden yorumlanması gereken ldquosuccedil isnat edilmişrdquo ve ldquosuccedil isnadırdquo
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 58
kelimelerinin birbirinden bağımsız anlamlarını goumlz oumlnuumlne almaktadır (Padin Gestosoİspanya
(kk) CasseLuumlksemburg sect 71)
(f) Dil
251 Sanığın kendisine bilginin verdiği dili yeterince anlayamadığının goumlsterilmesi veya
buna işaret eden sebeplerin bulunması halinde yetkili makamların ilgili sanığa bilgilerin
ccedilevirisini sunması gerekmektedir (Brozicekİtalysect 41 TabaiFransa (kk))
252 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (a) maddesinde yabancı bir sanığa ilgili bilgilerin yazılı olarak
veya ccedilevrilip yazıya doumlkuumllmuumlş bir şekilde verilmesi gerektiği youmlnuumlnde bir ifade bulunmazken
mahkemede kullanılan dile aşina olmayan bir sanığa anladığı dilde iddianamenin de yazılı
tercuumlmesinin sağlanmaması uygulama bakımından aleyhte bir durum oluşturabilir
(KamasinskiAvusturya sect 79 Hermiİtalya [BD] sect 68)
253 Ancak savunmasını hazırlaması iccedilin yeterli olacaksa succedil isnadına ilişkin bilgi
iddianamenin soumlzluuml bir tercuumlmesinin yapılması suretiyle de sanığa aktarılabilir
(KamasinskiAvusturya sect 81 Husainİtalya (kk)
254 Soumlz konusu huumlkuumlm kapsamında sanığa dava dosyalarının tamamının ccedilevirisin
sağlanması gerektiğine işaret eden herhangi bir haktan bahsedilmemektedir (X A vus t ur ya
(kk) p 70)
255 İthama ilişkin konuların veya belgelerin tercuumlme uumlcretleri Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e)
maddesi uyarınca Devlet tarafından karşılanır zira soumlz konusu maddede uumlcretsiz tercuumlman
yardımı hakkı guumlvence altına alınmıştır (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanyasect 45)
2 6 sect 3(b)Maddesi
6 sect 3 (b) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
b) Savunmasını hazırlamak iccedilin gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmakrdquo
(A) Genel hususlar
256 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde usuluumlne uygun bir şekilde savunma yapılabilmesi
iccedilin iki unsur oumlngoumlruumllmektedir bunlar kolaylık ve suumlre hususlarıdır Soumlz konusu huumlkme goumlre
sanık lehindeki esaslı bir savunma eylemi davanın hazırlık aşamasında ldquogereklirdquo olan her şeyi
ihtiva edebilir Sanık savunmasını uygun bir şekilde duumlzenleyebilmeli yargılamayı yuumlruumlten
mahkeme oumlnuumlnde ilgili tuumlm savunma beyanlarını dile getirebilmeli ve boumlylece yargılamaların
sonucunu etkileyebilme imkacircnına sahip olmalıdır (CanAvusturya sect 53
GregacevicHırvatistan sect 51)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 59
257 Bir sanığa verilen suumlrenin ve kolaylıkların yeterli olup olmadığı her davanın kendine
oumlzguuml koşulları ışığında değerlendirilmelidir (IglinUkrayna sect 65 GalstyanErmenistan sect 84)
(B) Yeterli suumlre
258 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi sanığı aceleci yargılamalara karşı korumaktadır
(Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilre (kk) Bonziİsviccedilre (kk)) Her ne kadar yargılamaların hızlı bir
şekilde yuumlruumltuumllmesi oumlnem arz etse de bu hız taraflardan herhangi birinin usuli haklarına zarar
vermeyecek oumllccediluumlde olmalıdır (OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusya sect 540)
259 Sanığın savunmasını hazırlamak iccedilin yeterli suumlreye sahip olup olmadığı
değerlendirilirken yargılamanın mahiyeti ve bunun yanı sıra davanın karmaşıklığı ve
yargılamanın aşaması da goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır (GregacevicHırvatistan sect 51) Aynı
zamanda yasal temsilcinin olağan iş yuumlkuuml de dikkate alınmalıdır bir davanın oumlzel aciliyet
gerektirdiği durumlarda savunma avukatından kendi iş yoğunluğu arasında kısa da olsa
zaman ayırmasını talep etmek yanlış değildir (MattickAlmanya (kk))
260 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesinde bir suumlredir devam eden bir davanın
hazırlıklarının ilk duruşma gerccedilekleştirilmeden oumlnce tamamlanmış olması gerektiğine dair bir
koşul belirtilmemiştir Yargılamaların gidişatı oumlnceden planlanamamaktadır ve bu suumlreccedilte de
henuumlz aydınlığa kavuşturulmamış ve tarafların daha fazla hazırlanmalarını gerektiren unsurlar
ortaya ccedilıkabilmektedir (MattickAlmanya (kk))
261 Yargılama suumlrecinde bazı olayların meydana gelmesi durumunda savunma
makamına kendisini adapte etmesi talep hazırlaması ve itirazda bulunması vs iccedilin ek suumlre
tanınmalıdır (MiminoshviliRusya sect 141) Bu tuumlr ldquoolaylarrdquo iddianamede yapılan
değişiklikleri (Pelissier ve SassiFransa [BD] sect 62) iddia makamının yeni deliller sunmasını
(GBFransa sectsect 60-62) veya yargılama esnasında bilirkişi goumlruumlşuumlndeki ani ve esaslı
değişiklikleri (GBFransa sectsect 69-70) iccedilerebilir
262 Oumlngoumlruumllen suumlre ile ilgili bir sorunun fark edilmesi durumunda sanıktan duruşmanın
ertelenmesi veya geciktirilmesi iccedilin talepte bulunması beklenmektedir (Campbell ve
FellBirleşik Krallık sect 98 Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 72)
ancak istisnai durumlar da mevcuttur (Goddiİtalya sect 31) ayrıca ilgili iccedil hukuk ve
uygulamada bu tuumlr bir hakkı destekleyen dayanaklar da bulunmayabilir
(GalstyanErmenistan sect 85)
263 Bazı koşullarda sanığa yeterli suumlrenin verilmesi iccedilin mahkemenin duruşmayı resen
ertelemesi de gerekli goumlruumllebilir (Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 57
SakhnovskiyRusya [BD] sectsect 103 ve 106)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 60
264 Sanığın temyiz hakkını etkili bir şekilde kullanabilmesi iccedilin ulusal mahkemeler
kararlarını dayandırdıkları gerekccedileleri yeterince net bir şekilde belirtmelidirler
(HadjianastassiouYunanistan sect 33) Temyiz başvurusunda bulunmak iccedilin oumlngoumlruumllen suumlre
sona ermeden oumlnce tam gerekccedileli bir kararın verilmemesi durumunda sanığın bilinccedilli bir
şekilde temyize gidebilmesi iccedilin kendisine yeterli bilgi sağlanmalıdır (ZoonHollanda sectsect 40-
50 BaucherFransa sectsect 46-51)
265 Devletler cezai succedilla itham edilen herkesin Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 maddesinde
oumlngoumlruumllen guumlvencelerden faydalanmasını temin etmelidir Tahsis edilen suumlrenin ne zaman
başlayıp ne zaman sona ereceğini oumlğrenme kuumllfetini temyize giden tarafa yuumlklemek
Soumlzleşmeci Devletlerin Soumlzleşmersquonin 6 maddesi ile korunan hakların etkili bir şekilde
kullanılmasını sağlamak adına benimsemeleri gereken ldquotitizlikrdquo ilkesiyle bağdaşmamaktadır
(VacherFransa sect 28)
(C) Yeterli kolaylık
(1) Delillere erişim
266 Cezai bir succedilla itham edilen kişiye tanınması gereken ldquokolaylıklardan birirdquo bu
kişinin savunmasını hazırlayabilmesi iccedilin yargılamalar dacirchilinde yuumlruumltuumllen soruşturmaların
neticesinden haberdar edilmesidir (Huseyn ve DiğerleriAzerbaycan sect 175 OAO Neftyanaya
Kompaniya Yukos Rusya sect 538)
267 Kişinin tutuklu yargılandığı durumlarda ldquokolaylıklarrdquo kavramı ilgili kişinin makul
konsantrasyon duumlzeyinde okuyup yazmasına imkan veren tutukluluk koşullarını iccedilerebilir
(MayzitRusya sect 81 MoiseyevRusya sect 221) Sanığın ve muumldafisinin yargılamalara
katılabilmesi ve bıkkınlığa yer verilmeksizin beyanda bulunabilmesi buumlyuumlk oumlnem teşkil
etmektedir (MakhfiFransa sect 40 Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya sect 70)
268 Sanığa sağlanması gereken kolaylıklar savunmasını hazırlaması esnasında kendisine
yardımcı olacak veya olabilecek tuumlrdekilerle sınırlıdır (Padin Gestosoİspanya (kk)
MayzitRusya sect 79)
269 Sanığın dava dosyasına doğrudan erişiminin sağlanması gerekli olmayıp dava
dosyasındaki belgeler hakkında temsilcisi aracılığıyla bilgilendirilmesi yeterlidir
(KremzowAvusturya sect 52) Ancak sanığın dava dosyasına erişimine getirilen kısıtlama
duruşma oumlncesi delillerin sanığa ulaştırılmasını ve soumlzluuml ifadeler verilirken sanığın avukatı
aracılığıyla deliller uumlzerine goumlruumlş sunmasını engellememelidir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 140)
270 Sanığın savunmasını bizzat yaptığı davalarda dava dosyasına erişiminin reddedilmesi
sanık haklarının ihlaline yol accedilmaktadır (FoucherFransa sectsect 33-36)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 61
271 Sanığın savunmasını yuumlruumltmesine kolaylık sağlamak accedilısından bu kişinin dava
dosyasındaki ilgili belgelerin nuumlshalarını almasına ve aldığı notları derleyip kullanmasına izin
verilmelidir (RasmussenPolonya sectsect 48-49 MoiseyevRusya sectsect 213-218 MatyjekPolonya
sect 59 SeleznevRusya sectsect 64-69)
272 Dava dosyasına erişim hakkı mutlak değildir Bazı davalarda uumlccediluumlncuuml şahısların temel
haklarını korumak veya ulusal guumlvenlik gibi oumlnemli bir kamu menfaatini goumlzetmek tanıkları
korumak veya polislerin succedilu incelerken başvurdukları youmlntemleri guumlvence altına almak ve
benzeri amaccedillarla bazı delillerin sanıktan saklanması gerekli goumlruumllebilir Ancak
Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi uyarınca sadece kesinlikle gerekli olduğuna kanaat getirildiği
takdirde sanığın haklarının kısıtlanmasına youmlnelik bu tuumlr tedbirlerin uygulanmasına izin
verilebilir Mahkeme ccedilekişmeli yargı ve silahların eşitliği ilkelerine riayet edildiğinden ve
sanığın menfaatlerinin korunması iccedilin yeterli guumlvencelerin kapsama dacirchil edildiğinden emin
olmak iccedilin karar alma mekanizmasını dikkatli bir şekilde inceler (Natunen v Finlandiya sectsect
40-41 DowsettBirleşik Krallık sectsect 42-43 MirilashviliRusya sectsect 203-209)
273 Sanığın kendisini temize ccedilıkarabilmesine veya cezasının duumlşuumlruumllmesine yardımcı
olabilecek oumlğeleri iccedileren delil niteliğindeki belgelere erişimine izin verilmemesi sanığın
savunmasını hazırlarken yaralanması gereken kolaylıkların goumlz ardı edilmesine yol accedilabilir ve
dolayısıyla da Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın ihlalini
doğurabilir Ancak sanıktan bulunduğu talep hakkında oumlzel gerekccedileler belirtmesi istenebilir
bu durumda yerel mahkemeler soumlz konusu gerekccedilelerin geccedilerliliğini incelemekle yuumlkuumlmluuml
olurlar (NatunenFinlandiya sect 43 CGPHollanda (kk))
(2) Avukata danışma
274 Sanığa sağlanan ldquokolaylıklarrdquosanığın avukatına danışabilmesini de kapsar
(Campbell and FellBirleşik Krallık sect 99 Goddiİtalya sect 31) Sanığın muumldafisiyle
goumlruumlşmesine olanak tanınması savunmasını hazırlaması kapsamında buumlyuumlk oumlnem arz
etmektedir (Bonziİsviccedilre (kk) CanAvusturya sect 52)
275 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde oumlngoumlruumllen
avukat yardımından yararlanma hakkı ile oumlrtuumlşmektedir (Bk oumlrneğin LanzAvusturya sectsect 50-
53 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 148 TrepashkinRusya (no 2) sectsect 159-168)
3 6 sect 3(c) maddesi kişinin kendisini bizzat savunma veya avukat yardımından
yararlanma hakkı
6 sect 3 (c) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 62
c) Kendisini bizzat savunmak veya seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanmak eğer avukat tutmak iccedilin gerekli
maddicirc olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllduumlğuumlnde resen atanacak bir avukatın
yardımından uumlcretsiz olarak yararlanabilmekrdquo
276 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilindeki
adil yargılanma hakkının belirli youmlnlerini kapsamaktadır (Correia de MatosPortekiz (kk)
FoucherFransa sect 30) İlgili alt paragraf sanık aleyhindeki yargılamaların dava kapsamında
sanığa yeterli temsil imkacircnının sağlanmaması halinde yuumlruumltuumllemeyeceği hususunu guumlvence
altına almaktadır (PakelliAlmanya sect 84) Bu bağlamda uumlccedil hak bulunmaktadır bunlar kişinin
kendisini bizzat savunması kişinin seccedileceği bir muumldafinin yardımından yararlanması ve
gerekli goumlruumllduumlğuumlnde avukat yardımından uumlcretsiz olarak yararlandırılmasıdır
(PakelliAlmanya sect 31)
(A) Başvurunun kapsamı
277 Cezai bir succedil ile itham edilen herkes yargılamaların tuumlm aşamalarında Soumlzleşmersquonin
6 sect 3 (c) maddesi ile korunmalıdır (Imbriosciaİsviccedilre sect 37) Bu koruma Soumlzleşmersquonin 6
maddesinin huumlkuumlmlerine başlangıccedilta riayet edilmemesi neticesinde yargılamanın
hakkaniyetine halel getirilmesinin muhtemel olması halinde yargılama oumlncesinde de uygun
goumlruumllmektedir (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 Imbriosciaİsviccedilre sect 36 MageeBirleşik Krallık
sect 41)
278 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (b) maddesi yargılamalara hazırlanma aşamasına ilişkin
hususlarla bağlantılıyken Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi daha genel bir kapsama sahip olup
sanığa tuumlm yargılama suumlreci boyunca avukat yardımından ve desteğinden yararlanma hakkını
tanımaktadır (CanAvusturyasect 54)
279 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin yargılama aşaması oumlncesinde yani oumln soruşturma
evresinde uygulanış biccedilimi yargılamaların oumlzelliklerine ve davanın kendine oumlzguuml koşullarına
bağlıdır (BrennanBirleşik Krallık sect 45 BerlinskiPolonya sect 75) Soumlzleşmersquonin 6
maddesinde sanığın polis tarafından ifadesinin alındığı ilk aşamalardan itibaren bir avukat
yardımından yararlanmasına izin verilmesi gerektiği oumlngoumlruumllmuumlştuumlr (John MurrayBirleşik
Krallık sect 63 OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 131 SalduzTuumlrkiye [BD] sect 54 AverillBirleşik
Krallık sect 59 BrennanBirleşik Krallık sect 45 DayananTuumlrkiye sect 31) Ancak hukuken
geccedilerli bir sebebin olması halinde bu hak kısıtlanabilir (John MurrayBirleşik Krallık sect 63
MageeBirleşik Krallık sect 41) Her bir davaya konu olan mesele yargılamaların buumltuumlnuuml
ışığında bir değerlendirme yapıldığında soumlz konusu kısıtlamanın sanığı adil bir duruşmadan
yoksun bırakıp bırakmadığıdır (John MurrayBirleşik Krallık sect 63 BrennanBirleşik Krallık
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 63
sect 45) Zorlayıcı sebeplerden oumltuumlruuml avukata erişimin engellenmesinin istisnai olarak haklı
goumlruumllduumlğuuml durumlarda bile bu tuumlr bir kısıtlama sanığın Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamına
giren haklarına zarar vermemelidir (SalduzTuumlrkiye [BD] sect 55)
280 Benzer şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin temyiz veya istinaf mahkemeleri
bağlamında uygulanış biccedilimi de ilgili yargılamaların oumlzel koşullarına bağlıdır
(PakelliAlmanya sect 29 ve mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 41) İccedil
hukuk duumlzeninde tamamlanmış olan yargılamaların ve temyiz veya istinaf mahkemelerinin bu
suumlreccedilteki rollerinin buumltuumlnuuml dikkate alınmalıdır (Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 56 ve
mutatis mutandis Meftah ve DiğerleriFransa sect 41) Temyiz başvurusuna izin verme
usuluumlnuumln mahiyeti ve bu usuluumln ceza yargılamalarının buumltuumlnuuml kapsamındaki oumlnemi temyiz
mahkemesinin yetki kapsamı ve başvuranın menfaatlerinin temyiz mahkemesi oumlnuumlnde
sunuluş ve korunma biccedilimi gibi hususları da goumlz oumlnuumlnde bulundurmak gerekir (Monnell ve
MorrisBirleşik Krallık sect 56)
(B) Kişinin kendisini bizzat savunması
281 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi bir buumltuumln olarak ele alındığında anlaşılmaktadır ki bu
huumlkmuumln amacı bir succedil ile itham edilen kişinin duruşmaya katılma hakkına sahip olduğunu
goumlstermektir (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 68 Monnell ve MorrisBirleşik Krallık sect 58) Bu hak ile
yakın bağlantılı olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi sanığa kendisini bizzat savunma
imkacircnı sunmaktadır Dolayısıyla adalet accedilısından aksi gerekmediği takdirde bir sanığın
kendi isteği uumlzerine bizzat savunma yapması Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen koşullara
aykırı bir durum teşkil etmemektedir (GalstyanErmenistan sect 91)
282 Ancak kişinin kendisini bizzat savunma hakkı mutlak veriler ışığında guumlvence altına
alınmamaktadır Sanığa kendisini bizzat savunma hakkının verilmesi veya kendisi iccedilin bir
avukat tayin edilmesi Soumlzleşmeci Devletin takdirine bağlıdır zira bu Devletler kendi yargı
sistemlerinde sanığın haklarının guumlvence altına alınabilmesi iccedilin daha uygun youmlntemleri tespit
etme konusunda Mahkemeye goumlre daha donanımlıdırlar (Correia de MatosProtekiz (kk))
Bu nedenle yerel mahkemeler adaletin sağlanması accedilısından bir avukatın mecburi olarak
tayin edilmesinin gerekli olup olmadığı konusunda değerlendirme yapma hakkına sahiptirler
(CroissantAlmanya sect 27 Lagerblomİsveccedil sect 50) Bu tedbir sanığın menfaatlerinin uygun
bir şekilde korunması amacına youmlneliktir (Correia de MatosPortekiz (kk))
283 Ayrıca Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinde herhangi bir savunma youmlnteminden
yararlanma konusunda sınırsız bir hak oumlngoumlruumllmemektedir Sanığın bizzat savunma yapmayı
tercih etmesi durumunda kendisi avukat yardımından yaralanma hakkından feragat etmiş
sayılır ve savunmasını yuumlruumltuumlrken titizlikle hareket etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml altına girer
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 64
(MelinFransa sect 25) Cezai bir succedilla itham edilenlerin savunma haklarını kullanırken ceza
yargılamalarına muumldahil olan bir tanık veya herhangi bir kişi hakkında ceza gerektiren bir
davranışın mevcut olduğuna dair kasıtlı olarak yanlış şuumlphe uyandırması halinde ilgili
sanıkların dava edilemeyeceği varsayılırsa bu kişilerin savunma hakları kavramının sınırları
fazlasıyla zorlanmış olur (BrandstetterAvusturya sect 52) Bir sanığın savunması kapsamında
ileri suumlrduumlğuuml iddialar nedeniyle sonradan dava edilebileceği ihtimalinin soumlz konusu sanığın
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki haklarını ihlal ettiği duumlşuumlnuumllemez Bu
ccedilerccedilevede gereğinden fazla ağır olan ulusal hukuk veya uygulama neticesinde sonraki
kovuşturma riskinin kişinin savunma haklarını oumlzguumlr bir şekilde kullanmasının gerccedilek
anlamda engellenmesine youmlnelik olması halinde durum değişebilir (BrandstetterAvusturya sect
53)
(C) Avukat yardımı
284 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin avukat yardımından etkili bir şekilde
yararlanması adil yargılanma ilkesinin temel oumlzelliklerinden birini oluşturmaktadır
(SalduzTuumlrkiye [BD] sect 51) Kural olarak sanığa polis tarafından ifadesinin alındığı veya
tutuklu olarak yargılandığı andan itibaren avukat yardımından yararlanma imkacircnı
sağlanmalıdır (DayananTuumlrkiye sect 31) Sanığın ceza yargılamasına etkili bir şekilde
katılabilme hakkı genel olarak yalnızca hazır bulunma hakkını değil aynı zamanda
gerektiğinde avukat yardımından yararlanma hakkını da kapsamaktadır (Lagerblomİsveccedil sect
49 GalstyanErmenistan sect 89) Aynı şekilde yalnızca başvuranın avukatının hazır bulunması
da sanığın yokluğunu telafi edemez (ZanaTuumlrkiye [BD] sect 72)
285 Avukatla temsil edilme hakkı sanığın duruşmada hazır bulunup bulunmadığına bağlı
değildir (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 34 Campbell ve FellBirleşik Krallık sect 99
PoitrimolFransa sect 34) Sanığın usuluumlne uygun olarak mahkemeye ccedilağrılmasına rağmen
duruşmaya gelmemesi herhangi bir mazeretinin bulunmaması halinde bile soumlz konusu
sanığın avukat tarafından temsil edilme hakkından mahrum bırakılmasını haklı goumlsteremez
(Van GeyseghemBelccedilika v Belgium [BD] sect 34 PelladoahHollanda sect 40
KrombachFransa sect 89 GalstyanErmenistan sect 89)
286 Cezai bir succedilla itham edilen herkesin kendi seccedileceği bir avukat tarafından temsil
edilme hakkı mutlak değildir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 45 PakelliAlmanya sect
31) Genel bir kural olarak sanığın avukat seccedilimine saygı goumlsterilmesi gerekse de
(Lagerblomİsveccedil sect 54) ulusal mahkemeler adalet accedilısından gerekli goumlrduumlkleri takdirde ilgili
ve yeterli gerekccedileleri oumlne suumlrerek ilgili kişinin seccedilimini engelleyebilirler (Meftah ve
DiğerleriFransa [BD] sect 45 CroissantAlmanya sect 29) Oumlrneğin yargılamaların oumlzel
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 65
mahiyeti bir buumltuumln olarak değerlendirildiğinde soumlzluuml temsil konusunda uzmanlığa sahip belirli
avukatların bulunması haklı goumlruumllebilir (Meftah ve DiğerleriFransa [BD] sect 47)
287 Avukat yardımından yararlanma hakkının teoride kalmayıp uygulanabilir ve etkili
olması accedilısından bu hakkın kullanımı aşırı şekilci koşullara dayandırılmamalıdır
yargılamaların adil bir şekilde yuumlruumltuumllmesini temin etmek mahkemelerin goumlrevidir
dolayısıyla muumldafiye de muumlvekkilini gıyabında savunabilmesi iccedilin duruşmaya katılma imkacircnı
tanınır (Van GeyseghemBelccedilika [BD] sect 33 PelladoahHollanda sect 41)
288 Diğer adil yargılanma haklarında da olduğu gibi sanık avukat yardımından
yararlanma hakkından feragat edebilir (PishchalnikovRusya sect 77) Ancak davranışları
itibarıyla sanığın zımnen Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında giren boumlyle oumlnemli bir
haktan feragat ettiğinin soumlylenebilmesi iccedilin ilgili sanığın davranışlarının neticesini makul
surette oumlngoumlrebildiği tespit edilmelidir Sanık avukat talep ettiğinde ek guumlvenceler gerekir
zira bir sanığın herhangi bir avukatının bulunmaması halinde haklarının kendisine bildirilme
şansı ve netice olarak da soumlz konusu hakların goumlzetilme olanağı azalır (PishchalnikovRusya
sect 78)
(D) Adli yardım
289 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi kapsamındaki uumlccediluumlncuuml ve son hak olan adli yardım
hakkı iki koşula bağlıdır
290 Birincisi sanık avukat yardımı uumlcretini oumldemek iccedilin yeterli imkacircna sahip olmadığını
goumlstermelidir Ancak sanığın ldquoher tuumlrluuml şuumlpheden uzak olarakrdquo bunu yapması gerekli değildir
sanığın maddi guumlcuumlnuumln bulunmadığına dair ldquobazı belirtilerinrdquo bulunması ya da diğer bir
deyişle ldquoaksini goumlsteren net belirtilerin bulunmadığınınrdquo tespit edilebilmesi yeterlidir
(PakelliAlmanya sect 34)
291 İkincisi Soumlzleşmeci Devletler ancak ldquoadaletin gerektirmesi halinderdquo adli yardım
sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuumlne haiz olurlar Bu husus yalnızca adli yardım talebine ilişkin kararın
accedilıklandığı suumlreci değil aynı zamanda ulusal mahkemenin davanın esası hakkında karar
verdiği suumlreci de kapsayacak şekilde davaya konu olayların buumltuumlnuumlyle ele alınması suretiyle
değerlendirilmelidir (GrangerBirleşik Krallık sect 46)
292 Adaletin yerine getirilmesi accedilısından sanığa uumlcretsiz avukat yardımının
sağlanmasının gerekip gerekmediğini tespit ederken Mahkeme succedilun ağırlığı ve soumlz konusu
cezanın boyutu dacirchil olmak uumlzere ccedileşitli kriterleri dikkate almaktadır (BenhamBirleşik
Krallık [BD] sect 60 Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38) İlke olarak
oumlzguumlrluumlkten yoksun bırakılmanın soumlz konusu olduğu durumlarda adaletin sağlanması
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 66
accedilısından hukuki temsil gerekli goumlruumllmektedir (BenhamBirleşik Krallık [BD] sect 61
Quarantaİsviccedilre sect 33 Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
293 Mahkeme ldquoAdaletin yerine gelmesi iccedilin gerekli goumlruumllmerdquo kriterinin diğer iki koşulu
olarak davanın karmaşıklığını (Quarantaİsviccedilre sect 34 Pham HoangFransa sect 40
TwalibYunanistan sect 53) ve sanığın şahsi durumunu (Zdravko StanevBulgaristan sect 38)
goumlrmektedir Bahsi geccedilen ikinci koşul oumlzellikle sanığa avukat yardımının sağlanmaması
halinde bu sanığın davası kapsamında nasıl savunma yapabileceği (oumlrneğin sanığın
mahkemede veveya ilgili hukuk sisteminde kullanılan dile aşina olmadığı bir durumda)
hususu ile alakalıdır (Quarantaİsviccedilre sect 35 TwaliYunanistan sect 53)
294 ldquoAdaletrdquo şartı uygulanırken aranması gereken kriter adli yardımın sağlanmaması
halinde sanığın savunma yapma hakkına ldquofiili bir zararrdquo verilip verilmeyeceği değil avukat
yardımından yararlanmanın ldquodavanın oumlzel koşullarına bakıldığında olumlu bir sonucardquo
goumltuumlruumlp goumltuumlrmeyeceğidir (Articoİtalya sect 34-35 Alimenaİtalya sect 20)
295 Avukat ve muumlvekkili arasındaki guumlven ilişkisinin oumlnemine bağlı kalınmaksızın
kişininldquoseccedileceğirdquo bir muumldafinin yardımından yararlanma hakkı uumlcretsiz adli yardımın soumlz
konusu olduğu durumda ister istemez bazı kısıtlamalara tabi tutulabilir Oumlrneğin mahkemeler
savunma avukatı tayin ederken sanığın isteklerini goumlz oumlnuumlnde bulundurmalıdır ancak
adaletin sağlanması accedilısından aksinin gerektiğine dair uygun ve yeterli dayanakların mevcut
olması halinde durum değişebilir (CroissantAlmanya sect 29 Lagerblomİsveccedil sect 54) Benzer
şekilde Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesinin mahkemece atanan savunma avukatını değiştirme
hakkını guumlvence altına aldığı da soumlylenemez (Lagerblomİsveccedil sectsect 55 59)Ayrıca ilk derece
mahkemelerinde Soumlzleşmersquonin 6 maddesi uyarınca adil yargılanıp sonrasında mahkucircm edilen
bir kişinin davanın lehine sonuccedillanması gibi bir ihtimalin bulunmamasına rağmen temyize
gitmek istemesi durumunda adaletin sağlanması accedilısından adli yardımın otomatik olarak
sağlanması gerektiği şeklinde bir değerlendirme de yapılamaz (Monnell ve MorrisBirleşik
Krallık sect 67)
(E) Etkili avukat yardımı
296 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (c) maddesi ldquoetkilirdquo avukat yardımı hakkını kapsamaktadır
Accedilıkccedilası adli yardım avukatının tayin edilmesi ile etkili yardım guumlvence altına alınmaz zira
tayin edilen avukatın goumlrevini yerine getirmesine uzun suumlre engel olabilecek oumlluumlm ya da ağır
hastalık durumları ortaya ccedilıkabilir (Articoİtalya sect 33)
297 Etkili avukat yardımı hakkı sanığın avukatıyla oumlzel olarak iletişim kurabilme hakkını
da kapsamaktadır Devlet yalnızca istisnai koşullarda tutulan kişi ve muumldafisi arasındaki
gizlilik soumlzleşmesini kısıtlayabilir (SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir avukatın
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 67
muumlvekkiliyle goumlruumlşememesi ve muumlvekkilinden denetime tabi tutulmadan gizli talimat
alamaması halinde avukat yardımının faydası azalabilir (S İ s v i ccedil re sect 48 BrennanBirleşik
Krallık sect 58) Avukatlar ve muumlvekkilleri arasındaki ilişkiye getirilecek herhangi bir kısıtlama
sanığın sahip olduğu etkili avukat yardımı hakkına engel teşkil etmemelidir
(SakhnovskiyRusya [BD] sect 102) Bir sanık ve avukatı arasındaki telefon goumlruumlşmelerinin
dinlenmesi (Zagariaİtalyasect 36) ve avukatın sanığıyla yapığı goumlruumlşme sayısının ve suumlresinin
obsesif derecesinde kısıtlanması da (OumlcalanTuumlrkiye [BD] sect 135) etkili avukat yardımının
guumlvence altına alınması koşulunun ihlaline yol accedilabilir
298 Ancak adli yardım kapsamında tayin edilen veya sanık tarafından seccedililen bir
avukatın sebep olduğu tuumlm eksikliklerden Soumlzleşmeci Devlet sorumlu tutulamaz
(Lagerblomİsveccedil sect 56 KamasinskiAvusturya sect 65) Hukuk mesleğinin bağımsızlığı
itibarıyla savunma makamının tutumu sanık ve temsilcisi arasında esasen bir sorun teşkil
etmektedir Soumlzleşmeci Devletler yalnızca avukatın muumlvekkilini etkili bir şekilde temsil
edemediğinin aşikar olması veya bu durumun ilgili devletin dikkatine yeterli bir şekilde
sunulması halinde duruma muumldahale etmelidirler (KamasinskiAvusturya sect 65
Imbriosciaİsviccedilre sect 41 DaudPortekiz sect 38) Bir avukatın sanık lehine hareket edememesi
(Articoİtalya sectsect 33 36) veya tedbirsiz bir savunma hattı veya yargılamadaki bir kusur ile
aynı kefeye koyulamayan oumlnemli bir usuli şarta uygun hareket edememesi halinde Devlet
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml ortaya ccedilıkabilir (CzekallaPortekiz sectsect 65 71)
4 6 sect 3(d)Maddesi
6 sect 3 (d) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
d) İddia tanıklarını sorguya ccedilekmek veya ccedilektirmek savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında
davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemekrdquo
(A) ldquoTanıkrdquo teriminin bağımsız anlamı
299 ldquoTanıkrdquo terimi ulusal hukukta yer alan sınıflandırmalara bakılmaksızın Soumlzleşme
sisteminde bağımsız bir anlama sahiptir (Damir SibgatullinRusya sect 45 SNİsveccedil sect 45)
ldquoTanıkrdquo ifadesinin mahkucircmiyet kararı iccedilin bir dereceye kadar dayanak teşkil etmesi
durumunda soumlz konusu ldquotanıkrdquo ifadesi Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesiyle sağlanan
guumlvencelerin geccedilerli olduğu iddia makamı iccedilin delil teşkil eder (Kaste ve MathisenNorveccedil sect
53 Lucacircİtalya sect 41)
300 İlgili terim muumlşterek sanıkları (Bk oumlrneğin TrofimovRusya sect 37) mağdurları
(Vladimir RomanovRusya sect 97) ve bilirkişileri (DoorsonHollanda sectsect 81-82) kapsar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 68
301 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi belge niteliğindeki deliller iccedilin de geccedilerlidir
(MirilashviliRusya sectsect 158-159)
(B) Tanıkları sorguya ccedilekme veya ccedilektirme hakkı
(1) Genel ilkeler
302 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesine goumlre ccedilekişmeli bir yargının gerccedilekleştirilebilmesi
iccedilin mahkucircmiyet kararı verilmeden oumlnce ilgili sanık aleyhindeki tuumlm delillertanıklar sanığın
hazır bulunduğu aleni bir duruşmada yer almalıdır Bu hususa ilişkin istisnalar olabilmekle
birlikte sanığın hakları ihlal edilmemelidir kural olarak sanığa aleyhindeki bir tanığın
beyanda bulunduğu esnada ya da yargılamaların sonraki bir aşamasında soumlz konusu tanığa
itiraz edebilmesi ya da tanığı sorguya ccedilekebilmesi iccedilin yeterli ve uygun imkacircn sağlanmalıdır
(HuumlmmerAlmanya sect 38 Lucacircİtalya sect 39 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti
sect 57)
303 Yukarıdaki genel ilkeden hareketle iki koşuldan bahsedilebilir İlk olarak tanığın
duruşmaya katılmaması iccedilin makul bir sebep olmalıdır İkinci olarak ise bir mahkucircmiyet
kararının yalnızca ya da buumlyuumlk oumllccediluumlde sanığın soruşturma veya kovuşturma esnasında
sorguya ccedilekemediği bir tanığın beyanlarına dayandırılması halinde sanığın hakları
Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen guumlvencelerle bağdaşmayacak şekilde kısıtlanmış
sayılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 119)
304 Adaletin yerine getirilmesi hakkının demokratik bir toplumdaki yeri dikkate
alındığında sanığın haklarını kısıtlayan her tuumlrluuml tedbir mutlak surette zorunluluk teşkil
etmelidir Daha az kısıtlama gerektiren bir tedbirin yeterli goumlruumllebilmesi durumunda bu tedbir
uygulanmalıdır (Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 58)
305 Sanığın yargıcın hazır bulunduğu bir ortamda esas tanıkla yuumlz yuumlze getirilmesi adil
yargılanmanın oumlnemli bir unsurunu oluşturmaktadır (TaranRomaya sect 74 Gravianoİtalya sect
38)
(2) Bir tanığın duruşmaya katılmasını sağlamak iccedilin makul ccedilaba sarf etme
yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
306 Bir tanığın duruşmaya katılmaması iccedilin geccedilerli bir mazeretin bulunması gerektiği
koşulu bu tanığın yegacircne veya sonuca goumltuumlren kişi olup olmadığı hususunda herhangi bir
kanaate varılmadan oumlnce incelenmesi gereken bir meseledir Tanıkların soumlzluuml ifade vermek
iccedilin duruşmaya katılmamaları halinde ilgili tanıkların hazır bulunmamalarının haklı
gerekccedilelere dayandırılıp dayandırılmadığını sorgulama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml doğar (Al-Khawaja ve
TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 120 GabrielyanErmenistan sectsect 78 81-84)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 69
307 Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesi 6 sect 3 maddesi ile birlikte ele alındığında sanığın
kendisi aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekmesini veya ccedilektirmesini sağlamak iccedilin Soumlzleşmeci
Devletlere pozitif girişimlerde bulunma yuumlkuumlmluumlluumlğuumlnuuml vermektedir (TrofimovRusya sect 33
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1 ) sect 67)
308 Tanıkların ortadan kaybolması sonucu sorguya ccedilekilmelerinin muumlmkuumln olmaması
ihtimaline karşı yetkili makamlar tanıkların ortadan kaybolmasını engellemek amacıyla
makul girişimlerde bulunmalıdırlar (KarpenkoRusya sect 62 Damir SibgatullinRusya sect 51
PelloEstonya sect 35 BonevBulgaristan sect 43)
309 Ancak imkacircnsız olan borccedillanılamaz (impossibilium nulla est obligatio) yetkili
makamların sanığın ilgili tanıkları sorguya ccedilekebilmesini sağlama girişimlerinin titizlikten
yoksun olması konusunda succedillamaların hedefi olarak goumlsterilemedikleri bir durumda
tanıkların hazır bulunmaması da kovuşturmanın devam etmesini gerekli kılmaz
(GossaPolonya sect 55 HaasAlmanya (kk) Calabrbİtalya ve Almanya (kk) Ubach
MortesAndora (kk))
(3) Tanığın dinlenmesini reddetmek iccedilin gerekccedile goumlsterme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml
310 Her ne kadar goumlsterilen delillerin uygunluğu konusunda goumlruumlş bildirmek
Mahkemenin goumlrevi olmasa da bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin veya mahkemeye
ccedilağrılmasının haklı gerekccedilelere dayandırılmaksızın reddedilmesi adil yargılama
guumlvencelerine aykırı olup sanığın haklarının kısıtlanmasına yol accedilabilmektedir (Bk
PopovRusya sect 188 Bocos-CuestaHollanda sect 72 WierzbickiPolonya sect 45 ve
VidalBelccedilika sect 34)
(4) Mahkemede dinlenmeyen tanığın ifadesinin esas alınması
311 Bazı koşullarda oumlrneğin bir tanık vefat ettiğinde (Mikaİsveccedil (kk) sect 37 Ferrantelli
ve Santangeloİtalya sect 52) ya da susma hakkını kullandığında (VidgenHollanda sect 47 Sofri
ve Diğerleriİtalya (kk) Craxiİtalya (no 1 ) sect 86) ya da yetkili makamların tanığın
duruşmaya katılmasını sağlamaya youmlnelik makul girişimleri başarısızlıkla sonuccedillandığında
(MirilashviliRusya sect 217) soruşturma evresinde alınmış olan tanık ifadelerine atıfta
bulunmak gerekebilir (Lucacircİtalya sect 40)
312 Bir tanığın duruşmaya katılmaması sonucu sanığın haklarının olumsuz youmlnde ne
derece etkilendiği goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda yargılamaların ilk aşamalarında tanık
ifadesinin alınmadığı bir davada tanığın duruşmada soumlzluuml beyanını almak yerine yazılı bir
ifadesini almak başvurulması gereken son tedbir olmalıdır (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik
Krallık [BD] sect 125)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 70
313 Sanığın haklarının Soumlzleşmersquode oumlngoumlruumllen oumllccediluumlde guumlvence altına alınamadığı
koşullarda tanıktan alınan ifadenin buumlyuumlk itina ile değerlendirilmesi gerekmektedir
(SNİsveccedil sect 53 DoorsonHollanda sect 76)
314 Bir tanığın geccedilerli bir sebepten oumltuumlruuml ccedilekişmeli yargı iccedilin hazır bulunamaması
durumunda tanığın oumln soruşturma aşamasında vermiş olduğu ifadeler başka delillerle
desteklenmiş olduğu takdirde yerel mahkeme tarafından değerlendirilebilir
(MirilashviliRusya sect 217 ScheperHollanda (kk) Calabroİtalya ve Almanya (kk)
Ferrantelli ve Santangeloİtalya sect 52)
315 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi yalnızca tanık ifadesinin mahkucircmiyet kararının
verilmesi iccedilin esas veya belirleyici bir role sahip olduğu hallerde ifadesi mahkeme nezdinde
alınmayan tanıkların sorguya ccedilekilmesini şart koşmaktadır (Bk KokHollanda (kk)
KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 79)
316 Hatta kulaktan dolma bir ifadenin bir sanık aleyhindeki tek veya belirleyici delili
teşkil etmesi durumunda soumlz konusu ifadenin delil olarak kabul edilmesi Soumlzleşmersquonin 6 sect 1
maddesinin ihlaline yol accedilmaz Ancak bir mahkucircmiyet kararının yalnızca veya belirleyici
oumllccediluumlde duruşma salonunda bulunmayan bir tanığın ifadesine dayandırılması sağlam usul
guumlvenceleri gibi yeterli unsurlarla dengelenmelidir Her davada tanığın guumlvenilirliğini doğru
ve adil bir şekilde değerlendirmeyi sağlayacak tedbirler dacirchil olmak uumlzere yeterli
denkleştirici unsurların bulunup bulunmadığına bakılmalıdır Davadaki oumlnemi goumlz oumlnuumlnde
bulundurulduğunda yeterince guumlvenilir olduğuna kanaat getirilmesi halinde mahkucircmiyet
kararı ilgili tanık ifadesine dayandırılabilir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect
147)
(5) Gizli tanıklar
317 Gizli tanıklar ve duruşma salonunda bulunmayan tanıklar bağlamında ortaya ccedilıkan
sorunlar tamamıyla aynı olmamakla birlikte iki durum da sanık iccedilin olası bir elverişsizlik
teşkil ettiğinden ilke olarak farklı değildir Esas olan bir ceza yargılaması kapsamındaki
davalının aleyhindeki tanıkları sorguya ccedilekebilmek iccedilin etkili bir imkacircna sahip olması
gerektiğidir (Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] sect 127)
318 Gizli tanıkların ifadelerine dayanılarak verilen bir mahkucircmiyet kararı Soumlzleşme
huumlkuumlmleri ile hiccedilbir koşulda bağdaşmaz (DoorsonHollanda sect 69 Van Mechelen ve
DiğerleriHollanda sect 52 KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti sect 76)
319 Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde tanıkların menfaatlerinin korunmasının dikkate
alınmasına dair herhangi bir koşulun oumlngoumlruumllmediği accedilıktır Ancak bu kişilerin hayatları
oumlzguumlrluumlkleri veya guumlvenlikleri soumlz konusu olabilir ve bu bağlamdaki menfaatlerin de
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 71
Soumlzleşmersquonin 8 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekebilir Soumlzleşmeci Devletler
cezai yargılama proseduumlrlerini bu menfaatlerin haksız bir şekilde zarara uğramasını
engelleyecek şekilde duumlzenlemelidirler Dolayısıyla adil yargılama ilkeleri uygun davalarda
sanığın menfaatleri ile ifade vermek uumlzere ccedilağrılan tanıkların veya mağdurların menfaatlerinin
dengelenmesini gerektirebilir (DoorsonHollanda sect 70 Van Mechelen ve Diğerleri sect 53)
320 Ulusal yetkili makamlar bazı tanıkların kimliğini gizli tutmak iccedilin uygun ve yeterli
gerekccedile goumlstermelidirler (DoorsonHollanda sect 71 VisserHollanda sect 47
SapunarescuAlmanya (kk) ve DzeliliAlmanya (kk))
321 İddia tanığının gizli tutulması halinde sanık ceza yargılamalarında olmaması gereken
zorluklarla karşılaşır Bu tuumlr davalarda sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumlar adli
makamlarca izlenen usuller ile yeterince dengelenmelidir (DoorsonHollanda sect 72 Van
Mechelen ve DiğerleriHollanda sect 54 HaasAlmanya (kk))
322 Oumlzellikle de bir başvuranın gizli tanığın guumlvenilirliğini sorgulamasına engel
olunmamalıdır (Birutis ve DiğerleriLitvanya sect 29 Van Mechelen ve DiğerleriHollanda sectsect
59 ve 62 KostovskiHollanda sect 42)
323 İlaveten gizli bir tanığın sorguya ccedilekilmesi bağlamında izlenen usullerin sanığın
iccedilinde bulunduğu zorlukları dengelemek accedilısından yeterli olup olmadığı değerlendirilirken
başvuranın mahkucircmiyetine huumlkmedilmesinde gizli tanığın ifadesinin ne derece belirleyici
olduğu hususuna gerekli oumlnem verilmelidir (KokHollanda (kk) KrasnikiCcedilek Cumhuriyeti
sect 79)
(6) Cinsel istismar davalarındaki tanıklar
324 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamaları oumlzellikle mağdur isteksiz olarak sanık ile
yuumlzleştirildiğinde mağdur tarafından genellikle işkenceli bir sorgu olarak duumlşuumlnuumlluumlr Benzeri
durumlar reşit olmayan bir kişinin dacirchil olduğu davalarda daha ccedilok goumlze ccedilarpar Bu tuumlr
yargılamalarda sanığın adil yargılanıp yargılanmadığı hususu değerlendirilirken mağdur
sıfatındaki kişinin oumlzel hayatına saygı goumlsterilmesi hakkı dikkate alınmalıdır Dolayısıyla
cinsel istismar davaları kapsamındaki ceza yargılamalarında mağdurun korunması amacıyla
belirli tedbirler alınmalıdır Ancak sanığın haklarını yeterli ve etkili bir şekilde
kullanabilmesi ile bu tedbirler arasında bir denge kurulmalıdır Adli makamların sanığın
haklarını guumlvence altına alırken sanığın iccedilerisinde bulunduğu elverişsiz durumları
dengeleyecek tedbirler alması gerekebilir (AignerAvusturya sect 37 DFinlandiya sect 43 F ve
MFinlandiya sect 58 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 47 ve
VronchenkoEstonya sect 56)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 72
325 Cinsel succedillara ilişkin ceza yargılamalarının oumlzellikleri dikkate alındığında
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi uyarınca tuumlm davalarda soruların ccedilapraz sorgu ya da başka
yollarla doğrudan sanık veya muumldafiisi tarafından youmlneltilmesi gerektiği şeklinde bir yorum
yapılamaz (SNİsveccedil sect 52 WSPolonya sect 55)
326 Sanık sorguya ccedilekilen tanıkların hareketlerini goumlzlemleyebilmeli ve ifadelerine ve
guumlvenilirliklerine itiraz edebilmelidir (Bocos-CuestaHollanda sect 71 PSAlmanya sect 26
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) SNİsveccedil sect 52)
327 Yetkili makamların beyanda bulunan bir tanığa sanığın soru youmlneltebilmesi iccedilin
imkacircn sağlamadıkları davalarda tanığın beyanda bulunduğu zamana ait kamera kayıtlarının
sanığa izletilmesi tek başına sanığın haklarını yeterince koruyamaz (D Finlandiya sect 50
ALFinlandiya sect 41)
(7) İfadeleri karşılığında tanıklara sağlanan avantajlar
328 Tanıkların dokunulmazlık ve diğer avantajlar karşılığında vermiş oldukları ifadelerin
kullanımı yerel makamların ağır succedillarla muumlcadeleleri kapsamında oumlnemli bir araccedil teşkil
eder Ancak bu ifadelerin kullanımı sanık aleyhindeki yargılamaların hakkaniyeti sorusunu
guumlndeme getirebilmekte olup aynı zamanda mahiyeti gereği soumlz konusu ifadelerin koumltuumlye
kullanılabileceği ve tamamen karşılığında vaat edilen avantajları elde etmek ya da kişisel bir
intikam almak amacıyla verilebileceği gibi hassas mevzuları ortaya koyabilmektedir Bu
nedenle bazı ifadelerin belirsiz mahiyeti ve bir kişinin oumlnyargılı ve doğruluğu ispatlanmamış
iddialara dayanılarak succedillanabileceği ve yargılanabileceği tehlikesi de goumlz ardı edilmemelidir
Ancak bu tuumlr ifadelerin kullanımı yargılamaların hakkaniyetine halel gelmesi iccedilin tek başına
yeterli değildir (diğer atıflar ile CornelisHollanda (kk))
(8) Dolaylı deliller
329 Soumlzleşmersquonin 6 sectsect 1 ve 3 (d) maddesi ceza yargılamaları kapsamında sanık
aleyhinde dolaylı delillerin kullanılmasına karşı bir karine barındırmaktadır Dolaylı delillerin
savunma makamına yardımcı olabileceği duumlşuumlnuumllse bile bu delillerin kullanılması haklı
gerekccedilelerle reddedilir (ThomasBirleşik Krallık (kk))
(9) Sanık lehine tanıkların ccedilağrılması hakkı
330 Genel bir kural olarak dava dosyasındaki delilleri ve sanığın ileri suumlrduumlğuuml delillerin
uygunluğunu incelemek ulusal mahkemelerin goumlrevidir Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (d) maddesi de
tanıkların ccedilağrılmasının uygun olup olmadığı konusundaki değerlendirmeyi ulusal
mahkemelere bırakır İlgili maddeye goumlre sanık lehine hareket eden tuumlm tanıkların duruşmaya
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 73
katılması ve sorguya ccedilekilmesi gerekli değildir esas amaccedil ldquoaynı koşullar altındardquo
kelimeleriyle ifade edildiği şekliyle ldquosilahların eşitliğininrdquo tamamen sağlanmasıdır (Bk diğer
kararlar arasında Pernaİtalya [BD] sect 29 SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti sect
57)
331 Dolayısıyla bir davalının bazı tanıklara soru youmlneltmesine izin verilmediğinden
şikacircyetccedili olması yeterli değildir soumlz konusu davalı ek olarak ilgili tanıkların dinlenmesinin
neden oumlnemli olduğuna dair gerekccedile belirterek talebini desteklemeli ve tanıkların ifadeleri
gerccedileğin ortaya ccedilıkarılması ve sanığın hakları bağlamında gerekli olmalıdır (Pernaİtalya
[BD] sect 29 Bacanu ve SC R SARomanya sect 75)
332 Sanığın tanıkları sorguya ccedilekme talebinin zarar vermeye youmlnelik olmaması yeterince
gerekccedilelendirilmesi itham olunan succedilun konusuna uygun olması ve sanığın durumunu
guumlccedillendirme ve hatta sanığı beraat ettirme ihtimalini barındırması halinde yerel makamlar
ilgili talebin reddine ilişkin uygun gerekccedile sunmalıdırlar (TopicHırvatistan sect 42
PolyakovRusya sectsect 34-35)
333 Soumlzleşmersquonin 6 maddesi tanıkların duruşma salonunda hazır bulunmasını sağlama
konusunda sanığa sınırsız bir hak vermez Bir tanığın sorguya ccedilekilmesinin gerekli ya da
makul olup olmadığına karar verme takdiri ulusal mahkemelerdedir (Bk oumlrneğin SNİsveccedil
sect 44 Accardi ve Diğerleriİtalya (kk))
334 Mahkemenin tanık sıfatındaki bir kişinin sorguya ccedilekilmemesinin Soumlzleşmersquonin 6
maddesine aykırı olduğuna kanaat getirmesine yol accedilabilecek istisnai durumlar da mevcuttur
(DorokhovRusya sect 65 PopovRusya sect 188 BricmontBelccedilika sect 89)
4 6 sect 3(e)Maddesi
6 sect 3 (e) Maddesi
ldquoBir succedil ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir
e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercuumlmanın yardımından uumlcretsiz olarak
yararlanmakrdquo
(A) MAHKEMEDE KULLANILAN DİLİ ANLAYAMAMA VEYA
KONUŞAMAMA
335 Tercuumlman yardımından uumlcretsiz olarak yararlanma hakkı sadece sanığın mahkemede
kullanılan dili anlayamadığı veya konuşamadığı takdirde uygulanır (KFransa (kk))
Kullanılan dili anlayan bir sanık mensup olduğu etnik azınlık toplumun dili de dacirchil olmak
uumlzere başka bir dilde savunmasını yapmasına izin verilmesi iccedilin tercuumlman hizmetlerinden
yararlanma konusunda ısrarcı davranamaz (K F ra ns a (kk) BideaultFransa (kk)
ayrıca kıyaslayınız Lagerblomİsveccedil sect 62)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 74
336 Sanığın bir avukat tarafından temsil edildiği durumlarda mahkemede kullanılan dili
avukatın anlayıp sanığın anlamaması ccediloğu durumda yeterli olmaz Duruşmaya katılma hakkı
da dacirchil olmak uumlzere adil yargılanma hakkı kapsamında yargılama suumlrecine ait bilgi ve
belgelerin tercuumlme edilmesi gerekli olup sanığın yargılama suumlrecini anlayabilmesine ve
savunmasında belirtilmesi gereken her tuumlrluuml husustan avukatını haberdar edebilmesine imkacircn
sağlanmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 CuscaniBirleşik Krallık sect 38)
337 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi sanık ve muumldafisi arasındaki ilişkileri
kapsamamaktadır bu madde yalnızca sanık ve hacirckim arasındaki ilişkiler iccedilin geccedilerlidir
(X A vus t ur ya (kk) p 68)
338 Tercuumlman yardımından yararlanma hakkından feragat edilebilir ancak bu karar
muumldafi tarafından değil sanık tarafından verilmelidir (KamasinskiAvusturya sect 80)
(B) CEZA YARGILAMALARININ KORUNAN UNSURLARI
339 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yargılama suumlrecine ait tuumlm belgelerin ve ifadelerin
tercuumlme edilmesi iccedilin tercuumlman yardımından uumlcretsiz yararlanma hakkını guumlvence altına alır
Zira sanığın adil yargılamadan yararlanabilmesi iccedilin mahkemede kullanılan dili anlayabilmesi
gerekmektedir (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 48 UcakBirleşik Krallık (kk)
Hermiİtalya [BD] sect 69 Lagerblomİsveccedil sect 61)
340 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi yalnızca duruşma esnasındaki soumlzluuml beyanlar
bağlamında geccedilerli olmayıp belge niteliğindeki deliller ve oumln yargılama suumlreci iccedilin de
geccedilerlidir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Ancak tercuumlme işi tuumlm yazılı delil unsurlarının veya yargılama suumlreci kapsamındaki
tuumlm resmi belgelerin yazılı ccedilevirisinin yapılması noktasına kadar gelmez
(KamasinskiAvusturya sect 74) Oumlrneğin bir kararın yazılı ccedilevirisinin bulunmaması
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin ihlaline yol accedilmaz (KamasinskiAvusturya sect 85) Zira
Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesinin metninde ldquomuumltercimdenrdquo değil ldquotercuumlmandanrdquo
bahsedilmektedir Bu doğrultuda soumlzluuml dil yardımının sağlanmasıyla Soumlzleşme şartları yerine
getirilebilmektedir (Husainİtalya (kk) Hermiİtalya [BD] sect 70)
341 Oumlzetle tercuumlman yardımı aleyhinde accedilılan dava hakkında davalının bilgi sahibi
olmasını kendisini savunabilmesini ve mahkeme oumlnuumlnde olayları kendi accedilısından
anlatabilmesini sağlar nitelikte olmalıdır (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect
70 GuumlngoumlrAlmanya (kk) ProtopapaTuumlrkiye sect 80)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 75
(C) UumlCRETSİZrdquo YARDIM
343 ldquoUumlcretsizrdquo yardım sağlama yuumlkuumlmluumlluumlğuuml sanığın gelirine bağlı değildir bir Devlet
kendi cezai adalet sistemini duumlzenlerken sanığa tercuumlmanlık hizmetinin verilmesi hususunu
da ele almalı ve bu konuda kolaylıklar sunmalıdır Ancak sanığın duruşmaya katılmaması
halinde kendisine sağlanan tercuumlman yardımının uumlcreti istenebilir (FedeleAlmanya (kk))
344 Tercuumlme uumlcretleri sonradan sanıktan geri istenemez (Luedicke Belkacem ve
KoccedilAlmanya sect 46) Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi uyarınca yerel mahkemelerin mahkucircm
edilen kişiden tercuumlme uumlcretlerini karşılamasını isteyebileceği şekilde bir yorumun yapılması
ilgili maddeyi kısıtlar (Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya sect 42 IşyarBulgaristan sect 45
OumlztuumlrkAlmanya sect 58)
(D)TERCUumlME KOŞULLARI
345 Sanıklara yardımcı olabilmek adına tercuumlman yardımı sağlama youmlntemlerine ilişkin
olarak Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi kapsamında herhangi bir detaylı koşul belirtmek
uygun değildir Soumlzleşmersquonin 6 sect 1 maddesinin anlamı dacirchilinde tercuumlman mahkeme
buumlnyesinde ccedilalışmamaktadır Bu itibarla da bağımsızlık ve tarafsızlık bağlamında herhangi bir
resmi koşul bulunmamaktadır Tercuumlmanlık hizmetleri savunmasını yuumlruumltebilmesi
kapsamında sanığa etkili yardım sağlamalıdır ve tercuumlmanın davranışları yargılamaların
hakkaniyetini engelleyecek nitelikte olmamalıdır (UcakBirleşik Krallık)
(E)POZİTİF YUumlKUumlMLUumlLUumlKLER
346 Başvuranın tercuumlme hizmetlerine ihtiyacı olduğunun teyidi hacirckimin başvuranla
istişare ederek belirlemesi gereken bir husustur oumlzellikle avukatın başvuranla iletişim
kurarken karşılaştığı zorluklar hacirckim iccedilin bu konuda bir uyarı teşkil etmektedir Hacirckim
başvuranın kendisi iccedilin ccedilok buumlyuumlk oumlnem arz eden bir meseleye tercuumlman yokluğu nedeniyle
tam olarak muumldahil olmasına halel getirilmeyeceğinden emin olmalıdır (CuscaniBirleşik
Krallık sect 38)
347 Savunma makamının davranışlarının davalı ve avukatı arasındaki bir meseleyi teşkil
ettiği doğru olmakla birlikte (KamasinskiAvusturya sect 65 StanfordBirleşik Krallık sect 28)
yargılamaların hakkaniyetinin (diğer birccedilok husus arasında yabancı bir davalı iccedilin tercuumlman
veya muumltercim yardımının sağlanmaması ihtimalini de kapsamaktadır) esas koruyucuları yerel
mahkemelerdir (CuscaniBirleşik Krallık sect 39 Hermiİtalya [BD] sect 72 KatritschFransa sect
44)
348 Davalının dil hakimiyeti oumlnemli olup mahkeme ayrıca davalının itham edildiği succedilun
mahiyetini ve yerel makamlar tarafından davalıya ulaştırılan her tuumlrluuml tebligatı da incelemeli
ve bu hususların mahkemede kullanılan dile tam anlamıyla hakim olmayı gerektirecek kadar
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 76
karmaşık olup olmadığı konusunda değerlendirme yapmalıdır (Hermiİtalya [BD] sect 71
KatritschFransa sect 41 ŞamanTuumlrkiye sect 30 mutatis mutandis GuumlngoumlrAlmanya (kk))
349 Soumlzleşmersquonin 6 sect 3 (e) maddesi ile guumlvence altına alınan hakkın uygulanabilir ve
etkili olması koşulu goumlz oumlnuumlne alındığında yetkili makamların yuumlkuumlmluumlluumlkleri bir tercuumlmanın
tayin edilmesiyle sınırlı değildir oumlzel koşulların gerektirmesi durumunda sağlanan tercuumlman
yardımının sonraki aşamadaki yeterliliği konusunda bir değerlendirmenin yapılması da
beklenebilir (KamasinskiAvusturya sect 74 Hermiİtalya [BD] sect 70 ProtopapaTuumlrkiye sect
80)
IV SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİNİN UumlLKE DIŞINDAKİ
ETKİSİ
350 Soumlzleşme Taraf Devletlerin Soumlzleşme standartlarını uumlccediluumlncuuml Devletler veya uumllkeler
uumlzerinde uygulamalarını gerektirmez (Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Taraf
Devletlerin succedillunun iadesinin ardından uumlccediluumlncuuml bir Devlette gerccedilekleştirilecek olan bir
duruşmanın Soumlzleşmersquonin 6 maddesinde oumlngoumlruumllen tuumlm koşullarla bağdaşıp
bağdaşmayacağını teyit etme yuumlkuumlmluumlluumlğuuml bulunmamaktadır
(1 ) Aleni hukuksuzluk
351 Mahkeme iccediltihatlarına goumlre iade veya ihraccedil kararları neticesinde bireyin talep
edildiği uumllkede aleni bir şekilde hukuksuzluğa maruz bırakılması tehlikesinin mevcut olduğu
durumlarda Soumlzleşmersquonin 6 maddesi kapsamında istisnai bir mesele ortaya ccedilıkabilir Bu ilke
ilk olarak SoeringBirleşik Krallık (sect113) davasında ifade edilmiş olup Mahkeme tarafından
sonraki birccedilok davada da teyit edilmiştir (Bk oumlrneğin Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD]
sectsect 90-91 Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman
(Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 258)
352 Mahkeme iccediltihatlarında ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kavramının 6 maddenin huumlkuumlmlerine
veya bu maddede ifade edilen ilkelere accedilıkccedila aykırı olan yargılamalar ile eş anlamda olduğu
değerlendirilmektedir (Bk diğer kararlar arasında Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56 Drozd ve JanousekFransa ve İspanya sect 110) Her ne kadar bu
kavram daha kesin bir şekilde tanımlanmamış olsa da Mahkeme aleni hukuksuzluğa yol accedilan
bazı durumları ifade etme imkacircnı bulmuştur Aleni hukuksuzluk durumu aşağıdaki hallerde
soumlz konusudur
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 77
- succedillamanın esası ile ilgili herhangi bir inceleme elde etme ihtimali olmaksızın gıyapta
mahkum edilme (EinhornFransa (kk) sect 33 Sejdovicİtalya [BD] sect 84
StoichkovBulgaristan sect 56)
- mahiyeti bakımından kısa olan ve sanığın hakları tamamen goumlz ardı edilerek yuumlruumltuumllen
dava (Bader ve Kanborİsveccedil sect 47)
- kanuna uygunluğunun incelenmesi iccedilin bağımsız ve tarafsız bir mahkemeye erişim
sağlanmadan tutuklanma (Al-MoayadAlmanya (kk) sect 101)
- oumlzellikle yabancı bir uumllkede tutuklu bulunan bir şahsın avukatıyla goumlruumlşmesinin sistemli
bir şekilde kasıtlı olarak reddedilmesi (aynı davada)
- koumltuuml muamele youmlntemiyle elde edilen delillerin ceza yargılamalarında kullanılması
(Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 267 El HaskiBelccedilika sect 85)
353 Soering kararını verdiği tarihin uumlzerinden geccedilen yirmi yılı aşkın suumlre sonra Mahkeme
ilk defa 2012 yılında Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık davası kapsamında vermiş
olduğu kararda iade ya da sınır dışı kararının Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline yol
accediltığına huumlkmetmiştir Bu bağlamda oumlnceki paragraflarda da oumlrneklerle belirtildiği gibi
ldquoaleni hukuksuzlukrdquo kriteri daha zorlayıcıdır Aleni hukuksuzluğun gerccedilekleşebilmesi iccedilin
Soumlzleşmeci Devlette meydana gelen ve Soumlzleşmersquonin 6 maddesinin ihlaline neden olan
yargılamalarda basit duumlzensizliklerin olması veya tedbir yokluğu yeterli değildir 6 madde ile
guumlvence altına alınan adil yargılanma ilkelerinin ihlal edilmiş olması ve bu ihlalin soumlz konusu
madde ile korunan hakkı yok etmesi veya oumlzuumlne zarar vermesi gerekmektedir
(Ahorugezeİsveccedil sect 115 Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sect 260)
(2 ) ldquoGerccedilek riskrdquo oumllccediluumltuuml ve ispat kuumllfeti
354 Mahkeme herhangi bir sınır dışı veya ihraccedil kararının aleni hukuksuzluğa yol accedilıp
accedilmadığı değerlendirilirken bu kararların Soumlzleşmersquonin 3 maddesi youmlnuumlnden incelendikleri
kapsamda benimsenenlerle aynı standartların ve ispat kuumllfetinin uygulanması gerektiği
kanaatindedir Dolayısıyla Soumlzleşmeci Devletten sınır dışı edilmesi durumunda aleni bir
hukuksuzlukla karşı karşıya kalacağına dair gerccedilek bir risk altında olacağını goumlsteren sağlam
deliller sunma kuumllfeti başvurana aittir Başvuranın bu tuumlr deliller sunması halinde bu konu
hakkında her tuumlrluuml şuumlpheyi ortadan kaldırmak Huumlkuumlmetin goumlrevidir (Ahorugezeİsveccedil sect 116
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık sectsect 272-280 El HaskiBelccedilika sect 86 mutatis mutandis
Saadiİtalya [BD] sect 129)
355 Aleni hukuksuzluğa dair bir riskin bulunup bulunmadığını belirlemek iccedilin Mahkeme
başvuranı kabul uumllkesine goumlnderirken bu uumllkedeki genel durumu ve başvuranın şahsi
durumunu da goumlz oumlnuumlnde bulundurarak olası sonuccedilları değerlendirmelidir (Al-Saadoon ve
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 78
MufdhiBirleşik Krallık sect 125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 130) Riskin
mevcudiyeti ilk olarak sınır dışı kararı verilirken Soumlzleşmeci Devletin bildiği veya bilmesi
gereken olaylara istinaden değerlendirilmelidir (Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect
125 mutatis mutandis Saadiİtalya [BD] sect 133) Mahkemenin davaya baktığı tarihte sınır
dışı veya transfer işleminin ccediloktan gerccedilekleştirilmiş olduğu bir durumda Mahkemenin
sonradan guumln yuumlzuumlne ccedilıkan bilgileri de goumlz oumlnuumlnde bulundurmasının oumlnuumlne geccedililemez (Al-
Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık sect 149 Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] sect 69)
KARARLAR VE HUumlKUumlMLER DİZİNİ Mahkeme karar ve huumlkuumlmlerini Mahkemenin iki resmi dili olan İngilizce veveya Fransızca
dillerinde hazırlamaktadır Rehberrsquode anılan davalara giden koumlpruumller soumlz konusu karar veya
huumlkmuumln oumlzguumln metnine bağlantı sağlamaktadır Mahkemenin karar ve huumlkuumlmlerine
Mahkemenin internet sitesi uumlzerindeki (wwwechrcoeint) HUDOC veritabanından
ulaşılabilir HUDOC ayrıca pek ccedilok oumlnemli davanın yirmiye yakın gayri resmi dilde yapılmış
tercuumlmelerini ve uumlccediluumlncuuml şahıslar tarafından hazırlanmış yaklaşık yuumlz ccedilevrimiccedili iccediltihat
derlemesine giden bağlantıları da iccedilermektedir
AAvusturya (kk) no 1626690 7 Mayıs 1990
ALFinlandiya no 2322004 27 Ocak 2009
ALAlmanya no 7275801 28 Nisan 2005
A Menarini Diagnostics SRLİtalya no 4350908 27 Eyluumll 2011
AbdoellaHollanda 25 Kasım 1992 A Serisi no 248-A
Accardi ve Diğerleriİtalya (kk) no 3059802 AİHM 2005-II
Adiletta ve Diğerleriİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 197-E
AdolfAvusturya no 826978 26 Mart 1982 A Serisi no 49
AGOSIBirleşik Krallık 24 Ekim 1986 A Serisi no 108
Ahorugezeİsveccedil no 3707509 27 Ekim 2011
AignerAvusturya no 2832803 10 Mayıs 2012
Air CanadaBirleşik Krallık 5 Mayıs 1995 A Serisi no 316-A
AkayTuumlrkiye (kk) no 3450197 19 Şubat 2002
Albert ve Le CompteBelccedilika no 729975 ve 749676 10 Şubat 1983 A Serisi no 58
Al-Khawaja ve TaheryBirleşik Krallık [BD] no 2676605 ve 2222806 AİHM 2011
Al-MoayadAlmanya (kk) no 3586503 20 Şubat 2007
Al-Saadoon ve MufdhiBirleşik Krallık no 6149808 AİHM 2010
AliRomanya no 2030702 9 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 79
Alimenaİtalya19 Şubat 1991 A Serisi no 195-D
AllanBirleşik Krallık no 4853999 AİHM 2002-IX
AllenBirleşik Krallık [BD] no 2542409 AİHM 2013
Allenet de RibemontFransa10 Şubat 1995 A Serisi no 308
Arrigo ve VellaMalta (kk) no 656904 10 Mayıs 2005
Articoİtalya13 Mayıs 1980 A Serisi no 37
AssanidzeGuumlrcistan [BD] no 7150301 AİHM 2004-II
AverillBirleşik Krallık no 3640897 AİHM 2000-VI
B Avusturya 28 Mart 1990 A Serisi no 175
B ve PBirleşik Krallık no 3633797 3597497 AİHM 2001-III
Bacanu ve SC R SARomanya no 441104 3 Mart 2009
Backstroumlm ve Anderssonİsveccedil (kk) no 6793001 5 Eyluumll 2006
Bader ve Kanborİsveccedil no 1328404 AİHM 2005-XI
Baggettaİtalya 25 Haziran 1987 A Serisi no 119
Balsyte-LideikieneLitvanya no 7259601 4 Kasım 2008
BannikovaRusya no 1875706 4 Kasım 2010
Barberacirc Messegue ve Jabardoİspanya no 1059083 6 Aralık 1988 A Serisi no 146
BaucherFransano 5364000 24 Temmuz 2007
BelashevRusyano 2861703 4 Aralık 2008
Belilosİsviccedilreno 1032883 29 Nisan 1988 A Serisi no 132
Bellerin Lagaresİspanya (kk) no 3154802 4 Kasım 2003
BendenounFransa1254786 24 Şubat 1994 A Serisi no 284
BenhamBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
BerlinskiPolonyano 2771595 ve 3020996 20 Haziran 2002
BideaultFransa (kk) no 1126184 9 Aralık 1987 tarihli Komisyon kararı DR 48 s 232
Birutis ve DiğerleriLitvanya no 4769899 ve 4811599 28 Mart 2002
BlockMacaristan no 5628209 25 Ocak 2011
BobekPolonya no 6876101 17 Temmuz 2007
Bocos-CuestaHollanda no 5478900 10 Kasım 2005
BoddaertBelccedilika12 Ekim 1992 A Serisi no 235-D
BoumlhmerAlmanya no 3756897 3 Ekim 2002
BoldeaRomanya no 1999702 15 Şubat 2007
BonevBulgaristan no 6001800 8 Haziran 2006
BonischAvusturya 6 Mayıs 1985 A Serisi no 92
Bonziİsviccedilreno 785477 12 Temmuz 1978 tarihli Komisyon kararı DR 12 s188
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 80
BouloisLuumlksemburg [BD] no 3757504 3 Nisan 2012 AİHM 2012
BorisovaBulgaristanno 5689100 21 Aralık 2006
BorgersBelccedilika30 Ekim 1991 A Serisi no 214-B
BrandstetterAvusturya28 Ağustos 1991 A Serisi no 211
BrennanBirleşik Krallıkno 3984698 AİHM 2001-X
BricmontBelccedilikano 1085784 7 Temmuz 1989 A Serisi no 158
Brozicekİtalyano 1096484 19 Aralık 1989 A Serisi no 167
BruscoFransano 146607 14 Ekim 2010
BuijenAlmanyano 2780405 1 Nisan 2010
BulutAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
Burak HunTuumlrkiyeno 1757004 15 Aralık 2009
Buscemiİtalyano 2956995 AİHM 1999-VI
ButkeviciusLitvanyano 4829799 AİHM 2002-II (alıntılar)
BykovRusya [BD] no 437802 10 Mart 2009
Campbell ve FellBirleşik Krallıkno 781977 ve 787877 28 Haziran 1984 A Serisi no 80
Cİtalyano 1088984 11 Mayıs 1988 tarihli Komisyon kararı DR 56 s 40
CGPHollandano 2983596 15 Ocak 1997 tarihli Komisyon kararı
Calabroumlİtalya ve Almanya (kk) no 5989500 AİHM 2002-V
Caldas Ramirez de Arrellanoİspanya (kk) no 6887401 AİHM 2003-I (alıntılar)
CanAvusturyano 930081 12 Temmuz 1984 tarihli Komisyon raporu A Serisi no 96
CapeauBelccedilikano 4291498 AİHM 2005-I
CasseLuumlksemburgno 4032702 27 Nisan 2006
Castillo Algarİspanya28 Ekim 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VIII
CeliceFransano 1416609 8 Mart 2012
Chichlian ve EkindjianFransano 1095984 16 Mart 1989 tarihli Komisyon raporu A Serisi
no 162-B
ClarkeBirleşik Krallık (kk) no 2369502 25 Ağustos 2005
Clinique Mozart SARLFransano 4609899 8 Haziran 2004
Coeme ve DiğerleriBelccedilikano 3249296 3254796 3254896 3320996 ve 3321096
AİHM 2000-VII
Collozza ve Rubinatİtalyano 902480 5 Mayıs 1983 tarihli Komisyon raporu A Serisi no
89
Constantin ve StoianRomanyano 2378206 ve 4662906 29 Eyluumll 2009
CooperBirleşik Krallık [BD] no 4884399 16 Aralık 2003
CornelisHollanda (kk) no 99403 AİHM 2004-V (alıntılar)
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 81
Correia de MatosPortekiz (kk) no 4818899 AİHM 2001-XII
C P ve DiğerleriFransano 3600997 1 Ağustos 2000
Craxiİtalya (no 1 ) no 3489697 5 Aralık 2002
CroissantAlmanya25 Eyluumll 1992 A Serisi no 237-B
CuscaniBirleşik Krallıkno 3277196 24 Eyluumll 2002
CzekallaPortekizno 3883097 AİHM 2002-VIII
DFinlandiyano 3054204 sect 43 7 Temmuz 2009
DaktarasLitvanyano 4209598 AİHM 2000-X
DaktarasLitvanya (kk) no 4209598 11 Ocak 2000
DallosMacaristanno 2908295 1 Mart 2001 AİHM 2001-II
Damir SibgatullinRusyano 141305 24 Nisan 2012
DaudPortekiz21 Nisan 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
DavranTuumlrkiyeno 1834203 3 Kasım 2009
DayananTuumlrkiyeno 737703 13 Ekim 2009
De CubberBelccedilika26 Ekim 1984 A Serisi no 86
DelcourtBelccedilika17 Ocak 1970 A Serisi no 11
DemicoliMalta no 1305787 27 Ağustos 1991 A Serisi no 210
DeweerBelccedilika no 690375 27 Şubat 1980 A Serisi no 35
De Salvador Torresİspanya24 Ekim 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-V
DiduRomanyano 3481402 14 Nisan 2009
DirioumlzTuumlrkiyeno 3856004 31 Mayıs 2012
DobbertinFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-D
DoorsonHollandano 2052492 26 Mart 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-II
DorokhovRusyano 6680201 14 Şubat 2008
Dorozhko ve PozharskiyEstonyano 1465904 ve 1685504 24 Nisan 2008
Doumlryİsveccedilno 2839495 12 Kasım 2002
DowsettBirleşik Krallıkno 3948298 AİHM 2003-VII
Drassichİtalyano 2557504 11 Aralık 2007
Drozd ve JanousekFransa ve İspanya26 Haziran 1992 A Serisi no 240
Dubus SAFransa no 524204 11 Haziran 2009
DzeliliAlmanya (kk) no 1506505 29 Eyluumll 2009
EckleAlmanyano813078 15 Temmuz 1982 A Serisi no 51
Edwards ve LewisBirleşik Krallık [BD] no 3964798 4046198 27 Ekim 2004 AİHM
2004-X
EinhornFransa (kk) no 7155501 AİHM 2001-XI
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 82
El HaskiBelccedilikano 64908 25 Eyluumll 2012
Eneaİtalya [BD] no 7491201 AİHM 2009
Engel ve DiğerleriHollandano 510071 510171 510271 535472 ve 537072 8 Haziran
1976 A Serisi no 22
ErdoganTuumlrkiyeno 1472389 9 Temmuz 1992tarihli Komisyon kararı DR 73 s 81
ErginTuumlrkiye (no 6 ) no 4753399 AİHM 2006-VI (alıntılar)
EurofinacomFransa (kk) no 5875300 AİHM 2004-VII
Ezeh ve ConnorsBirleşik Krallık [BD] no 3966598 ve 4008698 9 Ekim 2003 AİHM
2003-X
F ve MFinlandiyano 2250802 17 Temmuz 2007
FalkHollanda (kk) no 6627301 AİHM 2004-XI
FatullayevAzerbaycanno 4098407 22 Nisan 2010
FazliyskiBulgaristanno 4090805 16 Nisan 2013
FedeleAlmanya (kk) no 1131184 9 Aralık 1987
Fejdeİsveccedil29 Ekim 1991 A Serisi no 212-C
Ferrantelli ve Santangeloİtalya7 Ağustos 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
FeyAvusturya24 Şubat 1993 A Serisi no 255-A
FilippiniSan Marino (kk) no 1052602 28 Ağustos 2003
FindlayBirleşik Krallık25 Şubat 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-I
FischerAvusturya (kk) no 2756902 AİHM 2003-VI
FoucherFransa18 Mart 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-II
FruniSlovakyano 801407 21 Haziran 2011
FunkeFransa25 Şubat 1993 A Serisi no 256-A
GBFransano 4406998 AİHM 2001-X
GabrielyanErmenistanno 808805 10 Nisan 2012
GafgenAlmanya [BD] no 2297805 AİHM 2010
GalstyanErmenistanno 2698603 15 Kasım 2007
GaryckiPolonyano 1434802 6 Şubat 2007
Gast ve PoppAlmanyano 2935795 AİHM 2000-II
GeeringsHollandano 3081003 AİHM 2007-III
GiosakisYunanistan (no 3)no 568908 3 Mayıs 2011
Goddiİtalyano 896680 9 Nisan 1984 A Serisi no 76
GoktepeBelccedilikano 5037299 2 Haziran 2005
GorgiladzeGuumlrcistanno 431304 20 Ekim 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 83
GossaPolonyano 4798699 9 Ocak 2007
Goumlmez de Liano y Botellaİspanyano 2136904 22 Temmuz 2008
GradingerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-C
GrangerBirleşik Krallık 28 Mart 1990 A Serisi no 174
Gravianoİtalyano 1007502 10 Şubat 2005
Grayson ve BarnhamBirleşik Krallıkno 1995505 ve 1508506 23 Eyluumll 2008
GregacevicHırvatistanno 5833109 10 Temmuz 2012
GrievesBirleşik Krallık [BD] no 5706700 AİHM 2003-XII (alıntılar)
GuerinFransa29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
GuissetFransa no 3393396 AİHM 2000-IX
GuumlngoumlrAlmanya (kk) no 3154096 24 Ocak 2002
Gurguchianiİspanyano 1601206 15 Aralık 2009
HaasAlmanya (kk) no 7304701 17 Kasım 2005
HadjianastassiouYunanistanno 1294587 16 Aralık 1992 A Serisi no 252
HamerBelccedilikano 2186103 AİHM 2007-V (alıntılar)
Hanif ve KhanBirleşik Krallıkno 5299908 ve 6177908 20 Aralık 2011
HarabinSlovakyano 5868811 20 Kasım 2012
HarutyunyanErmenistanno 3654903 AİHM 2007-III
HauschildtDanimarka24 Mayıs 1989 A Serisi no 154
Heaney ve McGuinnessİrlandano 3472097 AİHM 2000-XII
HeglasCcedilek Cumhuriyetino 593502 1 Mart 2007
Henryk Urban ve Ryszard UrbanPolonya no 2361408 30 Kasım 2010
Hermiİtalya [BD] no 1811402 AİHM 2006-XII
Holmİsveccedil25 Kasım 1993 A Serisi no 279-A
HuumlmmerAlmanyano 2617107 19 Temmuz 2012
Husainİtalya (kk) no 1891303 AİHM 2005-III
Huumlseyin TuranTuumlrkiyeno 1152902 4 Mart 2008
Huseyn ve DiğerleriAzerbaycanno 3548505 4555305 3568005 ve 3608505 26 Temmuz
2011
IAFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
IH ve DiğerleriAvusturyano 4278098 20 Nisan 2006
IglinUkraynano 3990805 12 Ocak 2012
Imbriosciaİsviccedilre24 Kasım 1993 A Serisi no 275
IncalTuumlrkiye9 Haziran 1998 Derlemeler 1998-IV
Iprahim UumllgerTuumlrkiyeno 5725000 29 Temmuz 2004
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 84
IrelandBirleşik Krallık18 Ocak 1978 A Serisi no 25
Ismoilov ve DiğerleriRusyano 294706 24 Nisan 2008
IşyarBulgaristanno 39103 20 Kasım 2008
JallohAlmanya [BD] no 5481000 AİHM 2006-IX
Janosevicİsveccedilno 3461997 AİHM 2002-VII
JasperBirleşik Krallık [BD] no 2705295 16 Şubat 2000
John MurrayBirleşik Krallık8 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
JorgicAlmanyano 7461301 12 Temmuz 2007 AİHM 2007-III
JosseaumeFransano 3924310 8 Mart 2012
JudgeBirleşik Krallık (kk) no 3586310 8 Şubat 2011
Juha NuutinenFinlandiyano 4583099 24 Nisan 2007
JussilaFinlandiya [BD] no 7305301 23 Kasım 2006 AİHM 2006-XIV
KFransano 1021082 7 Aralık 1983 tarihli Komisyon kararı DR 35 s 203
KamasinskiAvusturyano 978382 19 Aralık 1989 A Serisi no 168
KarpenkoRusyano 560504 13 Mart 2012
Kaste ve MathisenNorveccedilno 1888504 2116604 9 Kasım 2006 AİHM 2006-XIII
KartTuumlrkiye [BD] no 891705 AİHM 2009 (alıntılar)
KatritschFransano 2257508 4 Kasım 2010
KhalfaouiFransano 3479197 AİHM 1999-IX
KhanBirleşik Krallıkno 3539497 AİHM 2000-V
Khodorkovskiy ve LebedevRusyano 1108206 ve 1377205 25 Temmuz 2013
KhudobinRusyano 5969600 AİHM 2006-XII (alıntılar)
Khuzhin ve DiğerleriRusyano 1347002 23 Ekim 2008
KlimentyevRusyano 4650399 16 Kasım 2006
KlouviFransano 3075403 30 Haziran 2011
KokHollanda (kk) no 4314998 AİHM 2000-VI
KoumlnigAlmanyano 623273 28 Haziran 1978 A Serisi no 27
Konstantin MarkinRusya [BD] no 3007806 AİHM 2012 (alıntılar)
KonstasYunanistanno 5346607 24 Mayıs 2011
KontalexisYunanistanno 5900008 31 Mayıs 2011
KostovskiHollanda20 Kasım 1989 A Serisi no 166
KrasnikiCcedilek Cumhuriyetino 5127799 28 Şubat 2006)
KremzowAvusturya21 Eyluumll 1993 A Serisi no 268-B
KrestovskiyRusyano 1404003 28 Ekim 2010
KriegischAlmanya (kk) no 2169806 23 Kasım 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 85
Kroumlcher ve Moumlllerİsviccedilreno 846378 9 Temmuz 1981 tarihli Komisyon kararı DR 26
KrombachFransano 2973196 AİHM 2001-II
KulikowskiPolonyano 1835303 19 Mayıs 2009
KuopilaFinlandiyano 2775295 27 Nisan 2000
KuzminRusyano 5893900 18 Mart 2010
KyprianouKıbrıs [BD] no 7379701 AİHM 2005-XIII
LabergereFransano 1684602 26 Eyluumll 2006
Lacadena Caleroİspanyano 2300207 22 Kasım 2011
Lagerblomİsveccedilno 2689195 14 Ocak 2003
LanzAvusturyano 2443094 31 Ocak 2002
LaukoSlovakya 2 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VI
LaventsLetonyano 5844200 28 Kasım 2002
LegillonFransano 5340610 10 Ocak 2013
LillyFransa (kk) no 5389200 3 Aralık 2002
LoumlfflerAvusturyano 3054696 3 Ekim 2000
Lucacircİtalyano 3335496 AİHM 2001-II
Luedicke Belkacem ve KoccedilAlmanya28 Kasım 1978 A Serisi no 29
Lundkvistİsveccedil (kk) no 4851899 AİHM 2003-XI
LutzAlmanyano 991282 25 Ağustos 1987 A Serisi no 123
MaaouiaFransa [BD] no 3965298 AİHM 2000-X
MageeBirleşik Krallık no 2813595 AİHM 2000-VI
MakhfiFransano 5933500 19 Ekim 2004
MaligeFransa23 Eyluumll 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-VII
MalininasLitvanyano 1007104 1 Temmuz 2008
Mamatkulov ve AskarovTuumlrkiye [BD] no 4682799 ve 4695199 AİHM 2005-I
Marpa Zeeland BV ve Metal Welding BVHollandano 4630099 AİHM 2004-X (alıntılar)
MartinBirleşik Krallıkno 4042698 24 Ekim 2006
MartinieFransa [BD] no 5867500 AİHM 2006-VI
MatijsevicSırbistanno 2303704 19 Eyluumll 2006
MattickAlmanya (kk) no 6211600 AİHM 2005-VII
Mattocciaİtalyano 2396994 AİHM 2000-IX
MatyjekPolonyano 3818403 24 Nisan 2007
MayıszitRusyano 6337800 20 Ocak 2005
McFarlaneİrlanda [BD] no 3133306 10 Eyluumll 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 86
Meftah ve DiğerleriFransa [BD] no 3291196 3523797 ve 3459597 AİHM 2002-VII
MelinFransa22 Haziran 1993 A Serisi no 261-A
MicallefMalta [BD] no 1705606 AİHM 2009
Mieg de BoofzheimFransa (kk) no 5293899 AİHM 2002-X
Mikaİsveccedil (kk) no 3124306 27 Ocak 2009
Milasiİtalya25 Haziran 1987 A Serisi no 119
MilinieneLitvanyano 7435501 24 Haziran 2008
Miller ve DiğerleriBirleşik Krallıkno 4582599 4582699 ve 4582799 26 Ekim 2004
MiminoshviliRusyano 2019703 28 Haziran 2011
Minelliİsviccedilreno 866079 25 Mart 1983 A Serisi no 62
MirceaRomanyano 4125002 29 Mart 2007
MirilashviliRusyano 629304 11 Aralık 2008
Monedero Angoraİspanya (kk) no 4113805 AİHM 2008
Monnell ve MorrisBirleşik Krallık no 956281 ve 981882 2 Mart 1987
Montcornet de CaumontFransa(kk) no 5929000 AİHM 2003-VII
Monteraİtalya (kk) no 6471301 9 Temmuz 2002
MoiseyevRusyano 6293600 9 Ekim 2008
MoulletFransa(kk) no 2752104 13 Eyluumll 2007
MeznaricHırvatistanno 7161501 15 Temmuz 2005
Mustafa Kamal Mustafa (Abu Hamza) (No 1 ) Birleşik Krallık (kk) no 3141107 18 Ocak
2011
NatunenFinlandiyano 2102204 31 Mart 2009
Navone ve DiğerleriMonakono 6288011 6289211 ve 6289911 24 Ekim 2013
NerattiniYunanistanno 4352907 18 Aralık 2008
NestacirckSlovakyano 6555901 27 Şubat 2007
NeumeisterAvusturya27 Haziran 1968 A Serisi no 8
Nicoleta GheorgheRomanyano 2347005 3 Nisan 2012
Ninn-HansenDanimarka (kk) no 2897275 AİHM 1999-V
NortierHollanda24 Ağustos 1993 A Serisi no 267
NurmagomedovRusya no 3013802 7 Haziran 2007
ONorveccedilno 2932795 AİHM 2003-II
OAO Neftyanaya Kompaniya YukosRusyano 1490204 20 Eyluumll 2011
OberschlickAvusturya (no 1 ) 23 Mayıs 1991 A Serisi no 204
OumlcalanTuumlrkiye [BD] no 4622199 AİHM 2005-IV
OumlcalanTuumlrkiye (kk) no 598007 6 Temmuz 2010
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 87
OHalloran ve FrancisBirleşik Krallık [BD] no 1580902 ve 2562402 AİHM 2007-VIII
OmarFransa 29 Temmuz 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-V
Othman (Abu Qatada)Birleşik Krallık no 813909 AİHM 2012
OumlztuumlrkAlmanyano 854479 21 Şubat 1984 A Serisi no 73
PG ve JHBirleşik Krallıkno 4478798 AİHM 2001-IX
PSAlmanyano 3390096 20 Aralık 2001
Padin Gestosoİspanya (kk) no 3951998 AİHM 1999-II (alıntılar)
Padovaniİtalya26 Şubat 1993 A Serisi no 257-B
PakelliAlmanyano 839878 12 Aralık 1981 tarihli Komisyon raporu
PaksasLitvanya [BD] no 3493204 AİHM 2011 (alıntılar)
Pandjikidze ve DiğerleriGuumlrcistanno 3032302 27 Ekim 2009
PandyBelccedilikano 1358302 21 Eyluumll 2006
PaponFransa (kk) no 5421000 AİHM 2001-XII
PaponFransa (no 2 ) no 5421000 AİHM 2002-VII
ParaponiarisYunanistanno 4213206 25 Eyluumll 2008
Parlov-TkalcicHırvatistanno 2481006 22 Aralık 2009
Pedersen ve BaadsgaardDanimarkano 4901799 19 Haziran 2003
Pelissier ve SassiFransa [BD] no 2544494 AİHM 1999-II
PelladoahHollanda22 Eyluumll 1994 A Serisi no 297-B
PelloEstonyano 1142303 12 Nisan 2007
PenevBulgaristanno 2049404 7 Ocak 2010
Penafiel Salgadoİspanya (kk) no 6596401 16 Nisan 2002
Pernaİtalya [BD] no 4889899 AİHM 2003-V
Pescador Valeroİspanya no 6243500 AİHM 2003-VII
Petyo PetkovBulgaristanno 3213003 7 Ocak 2010
Pfeifer ve PlanklAvusturya25 Şubat 1992 A Serisi no 227
Pham HoangFransa25 Eyluumll 1992 A Serisi no 243
PhillipsBirleşik Krallıkno 4108798 AİHM 2001-VII
Pierre-BlochFransa21 Ekim 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VI
PiersackBelccedilika1 Ekim 1982 A Serisi no 53
PishchalnikovRusyano 702504 24 Eyluumll 2009
PlankaAvusturyano 2585294 15 Mayıs 1996 tarihli Komisyon kararı
PoitrimolFransa23 Kasım 1993 A Serisi no 277-A
PolyakovRusyano 7701801 29 Ocak 2009
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 88
PonceletBelccedilikano 4441807 30 Mart 2010
PopovRusyano 2685304 13 Temmuz 2006
PopoviciMoldovano 28904 ve 4119404 27 Kasım 2007
PoppeHollandano 3227104 24 Mart 2009
PosokhovRusyano 6348600 04 Mart 2003 AİHM 2003-IV
Previtiİtalya (kk) no 4529106 8 Aralık 2009
Priebkeİtalya (kk) no 4879999 5 Nisan 2001
ProtopapaTuumlrkiyeno 1608490 24 Şubat 2009
PullarBirleşik Krallık10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
PutzAvusturya22 Şubat 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-I
Quarantaİsviccedilre24 Mayıs 1991 A Serisi no 205
RBelccedilikano 1595790 30 Mart 1992 tarihli Komisyon kararı DR 72
RBirleşik Krallık (kk) no 3350605 4 Ocak 2007
Radio France ve DiğerleriFransano 5398400 AİHM 2004-II
Raimondoİtalya22 Şubat 1994 A Serisi no 281-A
RamanauskasLitvanya [BD] no 7442001 AİHM 2008
RasmussenPolonyano 3888605 28 Nisan 2009
Ravnsborgİsveccedil23 Mart 1994 A Serisi no 283-B
RazaBulgaristanno 3146508 11 Şubat 2010
Refah Partisi (the Welfare Party) ve DiğerleriTuumlrkiye(kk) no 4134098 ve 413424498 3
Ekim 2000
Reinhardt ve Slimane-KaidFransa31 Mart 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-II
RichertPolonyano 5480907 25 Ekim 2011
RiepanAvusturyano 3511597 AİHM 2000-XII
RingeisenAvusturyano 261465 16 Temmuz 1971 A Serisi no 13
RingvoldNorveccedilno 3496497 AİHM 2003-II
RouilleFransano 5026899 6 Ocak 2004
Rowe ve DavisBirleşik Krallık [BD] no 2890195 AİHM 2000-II
Ruiz Torijaİspanya9 Aralık 1994 A Serisi no 303-A
RupaRomanya (no 1) no 5847800 16 Aralık 2008
RushitiAvusturyano 2838995 21 Mart 2000
Sİsviccedilre28 Kasım 1991 A Serisi no 220
SNİsveccedilno 3420996 AİHM 2002-V
Saadiİtalya [BD] no 3720106 AİHM 2008
SaccocciaAvusturya (kk) no 6991701 5 Temmuz 2007
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 89
Sadak ve DiğerleriTuumlrkiye (no 1)no 2990096 2990196 2990296 ve 2990396 AİHM
2001-VIII
ŞahinerTuumlrkiyeno 2927995 25 Eyluumll 2001
Sainte-MarieFransa16 Aralık 1992 A Serisi no 253-A
SakhnovskiyRusya [BD] no 2127203 2 Kasım 2010
SalabiakuFransano 1051983 7 Ekim 1988 A Serisi no 141-A
SalduzTuumlrkiye [BD] no 3639102 AİHM 2008
ŞamanTuumlrkiyeno 3529205 5 Nisan 2011
SapunarescuAlmanya (kk) no 2200703 11 Eyluumll 2006
SaricDanimarka (kk) no 3191396 2 Şubat 1999
SaundersBirleşik Krallık17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Schenkİsviccedilre12 Temmuz 1988 A Serisi no 140
ScheperHollanda (kk) no 3920902 5 Nisan 2005
SchmautzerAvusturya23 Ekim 1995 A Serisi no 328-A
SchneiderFransa (kk) no 4985206 30 Haziran 2009
SchwarzenbergerAlmanyano 7573701 10 Ağustos 2006
Sejdovicİtalya [BD] no 5658100 AİHM 2006-II
SekaninaAvusturyano 1312687 25 Ağustos 1993 A Serisi no 266-A
SeleznevRusyano 1559103 26 Haziran 2008
SeliwiakPolonyano 381804 21 Temmuz 2009
SequieiraPortekiz (kk) no 7355701 AİHM 2003-VI
ShannonBirleşik Krallık (kk) no 6753701 AİHM 2004-IV
SibgatullinRusyano 3216502 23 Nisan 2009
Sidabras ve DiautasLitvanya (kk) no 5548000 ve 5933000 1 Temmuz 2003
SilickieneLitvanyano 2049602 10 Nisan 2012
SipaviciusLitvanyano 4909399 21 Şubat 2002
SoeringBirleşik Krallık7 Temmuz 1989 A Serisi no 161
SolakovMakedonya Eski Yugoslav Cumhuriyetino 4702399 31 Ekim 2001 AİHM 2001- X
Sofri ve Diğerleriİtalya (kk) no 3723597 AİHM 2003-VIII
StanfordBirleşik Krallıkno 1675790 23 Şubat 1994 A Serisi no 282-A
StiticHırvatistanno 2966003 8 Kasım 2007
StoichkovBulgaristanno 980802 24 Mart 2005
StojkovicFransa ve Belccedilikano 2530308 27 Ekim 2011
Stow ve GaiPortekiz (kk) no 1830604 4 Ekim 2005
Suhadolc v Slovenya (kk) no 5765508 17 Mayıs 2011
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 90
SukuumltTuumlrkiye(kk) no 5977300 11 Eyluumll 2007
Sutterİsviccedilreno 820978 22 Şubat 1984
Szaboumlİsveccedil (kk) no 2857803 27 Haziran 2006
TabaiFransa (kk) no 7380501 17 Şubat 2004
TaracircuRomanyano 358402 24 Şubat 2009
TaxquetBelccedilika [BD] no 92605 AİHM 2010
Teixeira de CastroPortekiz9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
TelfnerAvusturyano 3350196 20 Mart 2001
Thomannİsviccedilre10 Haziran 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-III
ThomasBirleşik Krallık (kk) no 1935402 10 Mayıs 2005
Tierce ve Diğerleri v San Marinono 2495494 2497194 ve 2497294 AİHM 2000-IX
Tirado Ortiz ve Lozano Martinİspanya (kk) no 4348698 AİHM 1999-V
ToevaBulgaristan (kk) no 5332999 9 Eyluumll 2004
TopicHırvatistanno 5135510 10 Ekim 2013
TrepashkinRusya (no 2) no 1424805 16 Aralık 2010
TrofimovRusyano 111102 4 Aralık 2008
TwalibYunanistan9 Haziran 1998 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1998-IV
Ubach MortesAndora (kk) no 4625399 AİHM 2000-V
UcakBirleşik Krallık(kk) no 4423498 24 Ocak 2002
VFinlandiyano 4041298 24 Nisan 2007
VBirleşik Krallık [BD] no 2488894 AİHM 1999-IX
VacherFransa17 Aralık 1996 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1996-VI
Van de HurkHollanda19 Nisan 1994 A Serisi no 288
Van GeyseghemBelccedilika [BD] no 2610395 AİHM 1999-I
Van Mechelen ve DiğerleriHollanda23 Nisan 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-III
VanyanRusyano 5320399 15 Aralık 2005
VaudelleFransano 3568397 AİHM 2001-I
VayiccedilTuumlrkiyeno 1807802 AİHM 2006-VIII (alıntılar)
Vera Fernacircndez-Huidobroİspanyano 7418101 6 Ocak 2010
Veselov ve DiğerleriRusyano 2320010 2400907 ve 55610 11 Eyluumll 2012
VidalBelccedilikano 1235186 22 Nisan 1992 A Serisi no 235-B
VidgenHollandano 2935306 10 Temmuz 2012
Viorel BurzoRomanyano 7510901 1263902 30 Haziran 2009
VisserHollandano 2666895 14 Şubat 2002
Vladimir RomanovRusyano 4146102 24 Temmuz 2008
ADİL YARGILANMA HAKKI ndash SOumlZLEŞMErsquoNİN 6 MADDESİ ndash CEZA HUKUKU
copy Avrupa Konseyi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2014 91
VronchenkoEstonyano 5963209 18 Temmuz 2013
WSPolonyano 2150802 19 Haziran 2007
WalchliFransano 3578703 26 Temmuz 2007
Welke ve BialekPolonyano 1592405 1 Mart 2011
WemhoffAlmanya27 Haziran 1968 A Serisi no 7
WierzbickiPolonyano 2454194 18 Haziran 2002
WlochPolonya (kk) no 2778595 30 Mart 2000
XAvusturyano 618573 29 Mayıs 1975 tarihli Komisyon kararı DR 2 s 68 ve 70
XBelccedilikano 762873 9 Mayıs 1977 tarihli Komisyon kararı DR 9 s 169
YNorveccedilno 5656800 AİHM 2003-II (alıntılar)
YB ve DiğerleriTuumlrkiyeno 4817399 ve 4831999 28 Ekim 2004
Zagariaİtalyano 5829500 27 Kasım 2007
ZanaTuumlrkiye25 Kasım 1997 Karar ve Huumlkuumlmler Derlemesi 1997-VII
ZaroualiBelccedilikano 2066492 29 Haziran 1994 tarihli Komisyon kararı DR 78
Zdravko StanevBulgaristan no 3223804 6 Kasım 2012
ZhukUkraynano 4578305 21 Ekim 2010
ZhupnikUkraynano 2079205 9 Aralık 2010
ZollmannBirleşik Krallık (kk) no 6290200 AİHM 2003-XII
ZoonHollanda no 2920295 AİHM 2000-XII
Yalnızca Fransızcası mevcuttur