AFETLERE HAZIRLIKTA HALK SAĞLIĞININ ROLÜ

Dr. Nalan Akış

AFET

• Yaygın bir biçimde ortaya çıkan, • ağır hasar, yaralanma , can ve mal kaybına neden olan,• toplumun kendi olanaklarıyla baş edemeyeceği

büyüklükte bir yıkıma neden olan,• ulusal veya uluslar arası yardımı gerektiren olay ya da

durum.

AFETLERİN SINIFLANDIRILMASI

1. DOĞAL AFETLER• Sel• Deprem• Hortum• Volkanik patlama• Tsunami• Yangın• Toprak kayması• Çığ

• 2. KARMAŞIK İNSANİ ACİLLER (Olağan dışı durumların ardından gıda, sağlık ve diğer sosyal hizmetlerin yavaş kasıtlı ve planlı olmasa da kontrolden çıkması ve etnik sonuçlar (ayrımcılık, soykırım), yoksulluk, işsizlik, anarşi ve benzeri durumların oluşması)

3. İNSAN ELİYLE OLAN AFETLER

• Kompleks aciller– Toplu göçler– Savaşlar

• Teknolojik afetler– Kimyasal afetler– Nükleer afetler

• Yerleşim birimlerine yakın afetler– Trafik kazaları– Uçak kazaları– Deniz kazaları

Afetler neden halk sağlığı alanına girer?

• Halk sağlığı yaklaşımında en önemli sağlık sorunu– En sık görülen– En çok sakat bırakan– En çok öldüren sorunlar

• Doğal afetler son 20 yılda 1.5 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur.

• Doğal afetlerden etkilenen insanların %98’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır.

 

                                                                                                                     

                                   

JAPONYA DEPREM

TSUNAMİ

NÜKLEER REAKTÖR

BÜYÜK KİMYASAL KAZALAR

Tarih Yer Olay Kayıplar

1952 Londra Hava kirliliği 4000 ölüm

1979 Kanada Klorin taşıyan tren raydan çıktı

216 bin kişi etkilendi ve tıbbi kontrolden geçti

1984 Hindistan/ Bhopal

Pestisid sanayiinden, metil izosiyanat

sızması

3000 ani, 3000 sonradan ölüm, 200 bin yaralı ve 6

bin sakat1984 Meksico

CityLikit petrol gazı

patlaması500 ölüm, 5000

yaralanma

Avrupa, tarihindeki en büyük çevre felaketiyle karşı karşıya, Ekim 2010

AFETLERİN ETKİLERİ

• Tıbbi (mortalite, morbidite, kayıp)• Halk sağlığı sorunları (temel sağlık hizmetlerine

ulaşımın bozulması, temel hizmetlerin bozulması (su, gıda, sanitasyon, enerji, barınma), iletişimin bozulması (haberleşme, ulaşım)

• Sosyal sorunlar (Etkilenen insanların sayısı, evsizlerin sayısı)

• Ekonomik sorunlar• Hasar (işyeri, çevre, evler, alt yapı)

Afetlerde ortaya çıkabilecek sağlık sorunları ve bunların çevre koşullarıyla ilgisi

AFET SONRASI RİSK FAKTÖRLERİ

• Afetlerden önce ve sonra halk sağlığı hizmetlerinin yeri ve önemi nedir?

• Halk sağlığı hizmetlerini düşündüğümüzde afet bölgesinde çalışacak bir hekim neler yapmalıdır?

• Temel sağlık hizmetlerinin yürütülmesi• Sağlıklı içme suyu sağlanması• Atıkların uygun şekilde ortadan kaldırılması• Bağışıklama• Halkın eğitimi• Uygun gıda sağlanması

• Etkilenen nüfusun • özellikleri, • kaynakları, • olanaklarının neler olduğu, • oluşan ve oluşabilecek sağlık sorunlarının neler

olduğuna dair bilgi toplar, değerlendirir, hizmetlerin planlanmasında kullanır

• Riskli gruplarını (çocuk, gebe, kadın, yaşlı, engelli, etnik azınlık…) saptar ve bunlara yönelik hizmetlerin yapılandırılmasını sağlar

• Geçici yerleşim yerlerinin oluşturulması• Bulaşıcı hastalıkların önlenmesi• Koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin planlanması• Diğer kurumlarla işbirliği

• Bunlar nasıl yapılacak?

Bilgi toplama

– Ölüm hızı– Yaralanmalar– Kayıplar– Riskli gruplar– Çevreye ait veriler (su, çöp, kanalizasyon,

vektörler…)– Sağlık hizmetlerinin sunumuna ait veriler (sağlık

birimleri kaç tane, nerede, ne durumda, çalışan sayısı ve durumları, bina altyapı durumu..)

– Beslenme, ulaşım, iletişim olanakları ne durumda..

Günlük kaba ölüm hızı

Günlük ölüm sayısı/toplam nüfus x 10.000

• Eğer günlük kaba ölüm hızı: 1/10.000’in altında ise afet kontrol altına alınabilir. 1/10.000’in üstünde ise çok ciddi, 2/10.000’in üstünde ise kontrol edilemeyecek, 5/10.000’in üstünde ise çok büyük bir afet olarak değerlendirebiliriz.

• Bilgiye (veriye) nasıl ulaşalım?

• Önceki kayıtlardan yararlanmak• Bölgede gözlem yapmak• Saha notları tutmak ve bu notları

değerlendirmek• Harita geliştirmek• Referans kişilerle görüşme yapmak

Karar vermek için veri toplamak

• Veri toplama• Veri analizi• Veri yanıtı (sonuç)