1

การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research)

2

อาจารยสรกร เลศลคธนาธาร

สาขาวชาอตสาหกรรมทองเทยว คณะวทยาการจดการ

มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม

3

วตถประสงคการเรยนร (โครงการอบรมลกไก วช. ป 2559 รน 5) 1. หลกการพนฐานของการวจยเชงคณภาพ 2. รปแบบการวจยเชงคณภาพทเหมาะสม 3. การเลอกผใหขอมลหลก 4. เทคนคการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ

การวจยเชงคณภาพ

ความหมายของการวจยเชงคณภาพ

ระเบยบวธวจยในการแสวงหาองคความร

เพอศกษาปรากฏการณทางสงคม

เกยวของกบการกระท าของมนษย

โดยพสจนและตรวจสอบเรองราว

ดวยการสบคนขอมลในมมมองของนกวจย

4

หลกการพนฐานของการวจยเชงคณภาพ 1. เปนการศกษาปรากฏการณในภาพรวมไมแยกบางสวนหรอบางองคประกอบมาศกษา

2. ผวจยวางตวเขาไปอยในสนามและสงเกตสงทศกษาอยางเปนธรรมชาต

3. การรบรความหมายของสงทเกดขนหรอเปนไปในการวจยอยางเปนจรงทสด

4. ขอตกลงเบองตนใด ๆ สามารถเปลยนแปลงไดโดยขอตกลงใหมหรอ

ขอสรปทคนพบใหม

5. ปรากฎการณ คอ รปแบบโครงสรางหลวม ๆ ทมความยดหยนในการท านายไมเฉพาะตายตว

(Wiersma.W, 2000 ; 198-199) 5

ลกษณะทส าคญของการวจยเชงคณภาพ 1. Holistic and Multi-facet Approach ศกษาปรากฏการณแบบองครวมจากหลากหลายแงมมเปนสหวทยาการ 2. Natural or Field Setting ศกษาในสภาวะแวดลอมตามธรรมชาตและบรบทสงคม 3. Intangible Variables ตวแปร เนนเกยวกบความรสก นกคด จตใจ และความหมาย 4. Human Value

เนน คณคาความเปนมนษยของผถกวจย 5. In-depth and Long-term Study ศกษาเจาะลก ระยะเวลาศกษายาวนาน 6. Descriptive and Inductive Analysis

วเคราะหและน าเสนอ เปนลกษณะพรรณนาและบรรยาย

6

Qualitative Method การปฏบตกระท ากบ ขอมลทแจงนบไมได (หรอไมเปนตวเลข) นนคอ ไมไดใชวธวเคราะหทางสถตมาวเคราะหทงหมด

เนนการสรางแนวคด การตความเพอใหเกดความเขาใจในมนษยและสงคม

ใชการสงเกต สมภาษณ สนทนาและจดบนทก

ใหความส าคญกบขอมลประเภทอตชวประวต

โลกทศนและความรสกนกคดของปจเจกบคคลเปนหลก

ไมจ าเปนตองใชสถตช นสงในการวเคราะห แตใช การอปมาน (Induction Approach)

7

รปแบบการวจยเชงคณภาพ: แบงตามลกษณะการด าเนนการวจย

1. การวจยเชงคณภาพทนกวจยใชเวลามาก เฝาสงเกตและมสวนรวมอยกบกลมเปาหมายเปนเวลานาน

เชงชาตพนธวรรณนา (Ethnographic / Anthropological Research)

2. การวจยเชงคณภาพทนกวจยใชเวลานอยกบกลมเปาหมาย แตคงลกษณะส าคญของการวจยเชงคณภาพไวเกอบทกประการ

การวจยทใชวธการสนทนากลม (Focus Group Research) การวจยทใชวธการสมภาษณเชงลก(In-depth Interview

Research) 8

ค าถามการวจย เชงพรรณนา (Descriptive) – เพอตอบค าถามประเภท “ใคร” “อะไร” “ทไหน” ฯลฯ

เชงวเคราะห หรอเชงอธบาย ( Explanatory,

Analytical) – มงหาค าอธบายดวยการวเคราะห

ไมตองมาก (1-3 ค าถามกมากพอแลว ส าหรบการวจยเรองหนงๆ /ขนกบบรบทเปนหลก)

9

ระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ก าหนดประเดนปญหาหรอหวขอการวจย ก าหนดวตถประสงคการวจย วตถประสงคเฉพาะหนา วตถประสงคทายสด

สรางกรอบความคด สรางแนวค าถาม การวางแผนเพอวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลและการเขยนรายงานวจย

10

หลกเกณฑการท าวจยคณภาพ

วธการเกบขอมล

- สมผส ตรง ไมผานสอกลาง (Proxy) - ไมใช ทฤษฎ น าทาง, ก าหนดวธคด

-ปราศจากอคตทางวชาการ (Intellectual Bias)

-Facts VS Truth

11

ความสมพนธ

- แลกเปลยน

- เสร อสระ

- มสวนรวม

- เทาเทยม

- ไววางใจ (Good Rapport)

12

การใชวธวจยเชงคณภาพ เมอตองการสรางสมมตฐานหรอทฤษฎใหม ๆ

เมอตองการศกษากระบวนการ/ความตอเนอง/พลวตร

เมอตองการท าความเขาใจปรากฏการณในระดบลกซง ความหมายทซอนเรน

เมอท าวจยในสงคมผไมรหนงสอ

เมอตองการท าวจยในเรองทมความเปนนามธรรม

เมอตองการขอมลระดบลกมาประกอบการตดสนใจในการวางแผน 13

การออกแบบการวจยเชงคณภาพ สงทนกวจยอยากร (หวขอและค าถามการวจย) สงทตองการบรรลถง (จดมงหมาย) และสงทจะตองท า (วตถประสงค) ในการวจย

แนวคดทจะใชเปนกรอบในการวจย (กรอบแนวคด) แหลงทจะหาขอมลเพอตอบ และเครองมอทจะใชในการรวบรวมขอมล ตลอดจนวธการวเคราะหขอมลเพอตอบค าถามการวจย (วธการวจย)

แนวทางตรวจสอบความถกตองและความนาเชอถอของการวจย

14

ขนตอนการ

ท างานวจยเชงคณภาพ

15

องคประกอบและขนตอน ในการวางแผนการวจยเชงคณภาพ

16

• ปญหาชวคราว • เลอกพนท • เวลาศกษา • ตวแปรตางๆ ทศกษา

• สมมตฐาน • ไดปญหาวจย

• สมภาษณ • สงเกตแบบมสวนรวม • ขอมลเอกสาร • ปรบวธการเกบ • ปรบสมมตฐาน

• ลดทอนขนาดขอมล • จดท าใหเปนระบบ • การแสดงหลกฐาน • ตรวจสอบขอมล / ทฤษฎ • การสรป

• รปแบบ • วธเขยนแสดงหลกฐาน • การพมพ • การตรวจสอบ

การวางแผน สมมตฐานในการท างาน การเกบขอมล

การเขยน การวเคราะหแปลผล

17

วธการเกบขอมลเชงคณภาพ การสงเกต (Observation)

การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview - IDI)

การสนทนากลม (Focus Group Discussion - FGD)

การรวบรวมขอมลเอกสาร (Documentary Search)

วธการศกษาจากเรองเลา (Narrative Approach)

การถอดบทเรยน (Lesson Learned) 18

ความแตกตางในการเกบขอมล

การวจยเชงคณภาพ เนนการวจยภาคสนาม

ไมมโครงสรางค าถามตายตว

19

ความแตกตางในการวเคราะหขอมล

ไมจ าเปนตองใชสถตขนสง

เนนการอธบายระบบโดยรวม

20

ขนตอนส าคญของการลงพนท 1. ขนเลอกพนท 2. ขนแนะน าตว 3. ขนสรางความสมพนธ 4. ขนเรมท างาน

21

การเลอกพนทวจย

1. การเลอกทพก

2. การใชเวลาในสนาม

3. การเตรยมตวเขาสนาม

4. การเลอกผใหขอมลส าคญ

22

การแนะน าตว

คอ การก าหนดสถานภาพและบทบาทของนกวจย

- เปดเผย (Overt Role)

- ปดบง (Covert Role)

23

การเลอกผใหขอมลหลก การเลอกผใหขอมลหลก ไดแก

Purposive Selection,

Snowball Technique,

Extreme Cases , Critical Cases,

Typical Cases.

เปนตน 24

วธการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ การสมภาษณแบบไมมโครงสราง (Unstructured

Interview) หรอการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview)

การสนทนากลม (Focus Group Interview)

การสงเกตโดยตรง (Direct Observation)

การวเคราะหเนอหาของเอกสาร

(Content Analysis of Written Material) 25

ประเภทของเครองมอ : การสงเกต

การสงเกตแบบมสวนรวม

(Participant Observation)

การสงเกตแบบไมมสวนรวม

(Non – participant Observation)

26

สงทตองสงเกต กรอบการสงเกตของลอฟทแลนด (Loftland) - การกระท า (acts) - แบบแผนการกระท า (activities) - ความหมาย (meaning) - ความสมพนธ (relationship) - การมสวนรวม (Participation) - ฉาก และบคคล (Setting)

27

แนวทางการสงเกต กรอบการสงเกต รายการทสงเกต ผลการสงเกต

กจกรรมการเรยน/

การอบรม

-มการฝกปฏบตในกจกรรมการเรยนการสอน ของคร

สงเกต จากการมอบหมายงาน ใบงาน

วธการอบรม -มเทคนควธการสอนทเนนกระบวนการคด การใชเหตผล

-การอาน เขยน

บรรยากาศ

การอบรม

-สภาพการเรยนการสอน

-ความสมพนธระหวางผสอนและผเรยน

-การโตตอบ ซกถาม การแสดงความคดเหน

การมสวนรวม

ของผอบรม

-ผเรยนมการสะทอนกลบ

-รอยยม /ความสนใจของผเรยน

บคลกทาทาง -บคลกทาทางของวทยากร

-บคลกทาทางของผอบรม

ภาพรวม -ตามบรบทของโรงเรยนและเหตการณทเกดขน

28

Hall 1959 อางใน DENZIN, 1978 : 269 ใกลชดกนมาก (ระยะหาง 3 – 6 นว) กระซบกระซาบ ลบสดยอด

ใกลชด (ระยะหาง 8 – 12 นว) กระซบพอไดยน ไวใจกนมาก

ใกล (ระยะหาง 12 – 20 นว) พดเบาๆ ในหอง นอกหอง พดเตมเสยง ไวใจ

ปกตธรรมดา (ระยะหาง 20 – 36 นว) พดเบาๆ เสยงต า เรองสวนตว

ปกตธรรมดา (ระยะหาง 4 ½ - 5 ฟต) พดเตมเสยง เรองการงาน

ระยะหางในทสาธารณะ (ระยะหาง 5 ½ - 8 ฟต) พดเตมเสยง ดงพอประมาณ ใหขอมลแกคนอนๆ

ขามหอง (ระยะหาง 8 - 20 ฟต) เสยงดง พดกบกลมคน

ระยะหางมาก (ระยะหาง 20 - 24 ฟต) ตะโกน อ าลา 29

การจดบนทกภาคสนาม

บนทกยอ

บนทกภาคสนาม (Field Note)

30

1. ประเดน สงเกต

เวลา /วน เดอน ป /สถานท ......

2. สงทสงเกต บรรยาย? ใคร? ท าอะไร? ทไหน? อยางไร? กบใคร?ท าไม.......

3. ตความเบองตน แสดงความคดเหน ตความ สรป (สมมตฐานเบองตนชวคราว)

4. ระเบยบวธ วธการทผวจยใช ความบกพรอง การสงเกต ขอมลตกหลน 31

บนทก (Field Note) บนทกขอมลจากการสงเกต

บนทกยอ ไมโจงแจง เปนธรรมชาตไมใหสะดด

บนทกภาคสนาม มกท าภายหลงไมควรทงไวหลายวนจะลม

การสมภาษณ การสมภาษณแบบมโครงสราง

การสมภาษณแบบไมมโครงสราง

- การสมภาษณแบบไมเปนทางการ (Informal Interview)

- การสมภาษณแบบมจดสนใจเฉพาะ (Focus Interview)

- การตะลอมกลอมเกลา (Probe)

- การสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview)

- การสนทนากลม (Focus Group Discussion) 32

การสมภาษณเชงคณภาพ การสมภาษณแบบมโครงสราง vs การสมภาษณแบบไมมโครงสราง หรอแบบกงโครงสราง

การวจยเชงคณภาพใชการสมภาษณแบบไมมโครงสราง หรอแบบกงโครงสราง ค าถามปลายเปด /ยดหยน

การสมภาษณด าเนนไปเสมอนเปนการสนทนาในชวตประจ าวน

ความส าเรจขนอยกบ

ผใหสมภาษณ (Key Informant, Information-rich Cases)

ทกษะการสมภาษณของนกวจย และการ “ท าการบานอยางด” กอนการสมภาษณ

แนวค าถาม (Interview Guidelines) 33

คณสมบตของผสมภาษณเชงคณภาพทด มความรลกและกวางในเรองทสมภาษณ ด าเนนการสมภาษณอยางเปนระบบและมโครงสรางทเหมาะสม ถามค าถามชดเจน เขาใจงาย สภาพ จบประเดนเกง เปดกวาง ส าหรบค าตอบทกรปแบบ คมสถานการณในการสมภาษณเกง เปนนกฟงทด จ าเกง ตความเกง 34

เทคนคการสมภาษณสวนบคคลเชงลก

บรรยากาศเปนสวนตว เปนการสอความหมายแบบโตตอบกนทง 2 ฝาย ควรตองใชเทปบนทกเสยง ไมมค าถามตายตว ถามกคน?: หยดเมอค าตอบเรมเหมอนกนมากขน และสรปผลไดในทสด

35

ขนตอนการสนทนากลม วางแผนการสนทนากลม

เตรยมเลอกผเขารวมสนทนา (7-12 คน)

นดหมายวน เวลา สถานท

เตรยมชดค าถาม ทดลองใชค าถาม

ท าการสนทนากลม

ถอดเทป

วเคราะหขอมล 36

ผด ำเนนกำรสนทนำกลมทด มความรในเรองทท าการเกบขอมล

เขาใจแนวค าถามและเจตนารมณของค าถามอยางด

มบคลกทอบอน นาคยดวย

ใจเยน ไมวอกแวก

เปนผฟงทด จบประเดนสงทฟงไดเรว และแมนย า

มความสามารถในการคมเกมสการสนทนา

37

กำรสนทนำกลม

กลมตวอยางทคดเลอกมาเพออภปรายกนในประเดน

การวจยเรองใดเรองหนงเปนการเฉพาะ

สมาชกกลมจะตองมทงลกษณะทคลายกน และลกษณะทแตกตาง

ปฏสมพนธของกลมคอกญแจส าคญสขอมลทด

ผด าเนนการสนทนา ตองมทงความรในเรองทสนทนา

มทกษะในการจดการกลม และทกษะในการด าเนนการสนทนากลม

มแนวค าถามทผานการกลนกรอง และทดสอบมาแลว

มการสรางบรรยากาศทดในการสนทนา 38

การจดบนทกและท าดชนขอมล

หลงจากทไดจดบนทกแลวนกวจยกจะเรมท าดชนขอมล เพอจดหมวดหม เพอสะดวกในการวเคราะหขอมลตอไป

ดชนแบงออกเปน 3 ประเภท ดชนเชงบรรยาย : มคคเทศก แหลงทองเทยว

ดชนเชงตความ : มคคเทศกตางประเทศ

ประเภทของแหลงทองเทยว

ดชนเชงอธบาย มการเชอมโยงความสมพนธ เชน

มคคเทศกตางประเทศกบนกทองเทยวชาวตางชาต 39

วธการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ม 2 วธหลก ดงน วธท 1 การวเคราะหขอมลแบบสรางขอสรป ม 3 ชนด คอ

1. วเคราะหแบบอปนย (Analytic Induction) ตความสรางขอสรปจากสงทเปนปรากฎการณทมองเหน

2. การวเคราะหโดยการจ าแนกชนดขอมล (Typological Analysis) ม 2 วธ 2.1 แบบใชทฤษฎ แยกชนดในเหตการณนนๆ โดยการยดทฤษฎเปนกรอบ 2.2 แบบไมใชทฤษฎ จ าแนกขอมลทจะวเคราะหตามความเหมาะสมกบขอมล

3. วเคราะหโดยการเปรยบเทยบขอมล (Constant Comparison)

สงเกต รวบรวมขอมล วเคราะหหลายๆ อยาง น ามาแยกตามชนด ประเภท และน ามาเปรยบเทยบกน

40

วธท 2 การวเคราะหเนอหา

(Content Analysis)

บรรยายเนอหาของขอความหรอเอกสารโดยใชวธการเชงปรมาณอยางเปนระบบ และเนนความเปนวตถวสย (Objectivity) องกรอบทฤษฎ การบรรยายจะเนนเนอหาตามทปรากฏ ไมเนนการตความหรอการหาความหมายทซอนไว

41

ขนตอนการวเคราะหเนอหา (ตอ)

1. ตงกฎเกณฑส าหรบคดเลอกเอกสาร และหวขอ

2. วางเคาโครงของขอมล

3. ค านงถงบรบท หรอสภาพแวดลอมประกอบของขอมลทน ามาวเคราะห

4. วเคราะหเนอหา ตามเนอหาทปรากฏ (Manifest

Content) ในเอกสารมากกวากระท ากบเนอหาทซอนอย (Latent Content)

42

กระบวนกำรท ำใหขอมล “พด” ออกมำอยำงมควำมหมำย

และสมเหตสมผลทสด

43

ขนตอนการวเคราะหขอมล

1. การใชแนวคดทฤษฎและการสรางกรอบแนวคดส าหรบการวเคราะห

2. การตรวจสอบขอมล 3. การจดบนทกและท าดชนขอมล 4. กาท าขอสรปชวคราวและการจดท าขอมล 5. การสรางขอสรปและการพสจนขอมล

44

วธวเคราะหขอมลพนฐาน

การจ าแนกประเภทขอมล

การเปรยบเทยบขอมล

การสรางขอสรปขอมล

การเชอมโยงขอมล

45

การวเคราะหเกดขนไดในทกขนตอนของการวจย

46

การเกบขอมล

การจดระเบยบขอมล

การแสดงขอมล

หาขอสรป / ตรวจสอบความถกตอง

ระหวำงเกบขอมล หลงเกบขอมล

กจกรรมกำรวจย

ทมา: ปรบปรงจาก Miles and Huberman, 1994: 10

กระบวน

กำร

วเครำะห

47

กำรใหรหสขอมล

อานขอมล ใหเขาใจ

ก าหนด ประเดนหลก

มองหาขอความ ทมความหมาย สอดคลองกบ ประเดนหลก

ก าหนดรหส ส าหรบ แตละ

ความหมาย

ท า Codebook

การใหรหสขอมล

48

กำรแสดงขอมล

จดกลมขอมล ทใหรหสแลว

ตามประเดนหลก และประเดนยอย

ท าตาราง เปรยบเทยบ

ขอมล/ ความหมาย จากแตละกลม

มองหา Concepts

ทจะตอบค าถาม การวจย

เชอมโยง Concepts ทสมพนธกน

ใหมความหมาย

บรรยายผลทได อยางละเอยด

การแสดงขอมล

แนวทางหาขอสรป

มองหาสงตอไปนในขอคนพบ

แบบแผนของสงทไดพบจากขอมล

ความนาจะเปน (Probability, Likelihood)

ความสมพนธของสงตางๆ (กลม, ประเภท) (Relationships)

ความเหมอน ความตาง (Similarities & Differences)

ทงหมดจะตองสอดคลองกบขอเทจจรงในขอมล

49

การตความ ถามตวเองวา: ส งท ไดพบและไดสรปมาจากการศกษานน มความหมาย และส าคญอยางไร ทงในแงทฤษฎ และในแงปฏบต

ขอคนพบจากการวจยน น มนยอยางไรในเชงนโยบาย หรอในแงของกจกรรมทนาจะท า

50

เทคนคในการสรางขอสรป การนบ ตองคงเสนคงวา การหาแบบแผน การจดกลมขอมล การหาความคลายคลงของขอมล การแตกขอมลหรอตวแปรใหละเอยดลงไป การประมวลขอมลเขาดวยกน การท าขอมลเปนองคประกอบตางๆ การเรยงล าดบขอมลโดยใชตรรกะเชอมโยง 51

ขอดของการวจยเชงคณภาพ มความตองการขอมลทรอบดาน

มวตถประสงคทจะอธบายปรากฏการณอยางลกซง

ตองการเขาใจระบบความคด ระบบความเชอของผตอบโดยตรง

แสดงความสมพนธระหวางสมาชกของกลม

คนหาสาเหตและความสมพนธระหวางองคประกอบตางๆ

เกบขอมลจากบคคลทไดเลอกสรรมาอยางดแลว

52

ขอดของการวจยเชงคณภาพ ขอด ท าใหเขาใจปรากฏการณตางๆ อยางลกซง

ชวยเสรมสรางการศกษากระบวนการอยางลกซงรอบดาน

เปนการศกษาเพอหาขอสมมตฐานเพอน าไปสเชงปรมาณ

เปนประโยชนเมอท าวจยในกลมคนขนาดเลก หรอมขอจ ากดบางประการ

53

ขอดของการวจยเชงคณภาพ

ขอด เปนงานวจยทเออตอการวจยในลกษณะทเปนนามธรรม

ชวยเสรมงานวจยเชงปรมาณ ใหค าตอบทชดเจนและหนกแนนยงขน

สงเสรมใหเกดการมสวนรวมของประชาชน

54

ขอจ ากดของการวจยเชงคณภาพ ขอจ ากด เปนงานทเกยวกบสถานการณเฉพาะ

ความแมนตรงเชอถอไดของเทคนคการเกบรวบรวมยากจะทดสอบ

ตองมปฏสมพนธระหวางนกวจยและประชากรทศกษา

ไมมโครงสรางการเกบขอมลทแนนอน จงยากตอการน าไปใชซ า

55

John W.Creswell

การวจยเชงผสมผสาน (Mixed Methods Research)

56