10/30/2016

1

พฒนาการสงคมไทยและสงคมอสาน

ภก.อ.ธนพงศ ภผาล

วตถประสงคการเรยนร เพอใหนสตมความรความเขาใจเกยวกบพฒนาการของสงคมไทย การเปลยนแปลงสงคมชนบท การเปลยนแปลงสงคมเมองของประเทศไทย

เพอใหนสตมความรความเขาใจเกยวกบพฒนาการของสงคมอสาน การเปลยนแปลงสงคมชนบท การเปลยนแปลงสงคมเมองของชมชนในภาคอสาน

เพอใหนสตมความรความเขาใจในวฒนธรรม ประเพณ และภมปญญา การแพทยพนบานของคนอสานทมผลตอระบบสขภาพ

พฒนาการสงคมไทย

ความเปนมาของชนชาตไทยและแนวคดถนกาเนดคนไทย

สมมตฐานท 1 เชอวาถนกาเนดอยบรเวณมณฑลเสฉวนตอนกลางของประเทศจน

สมมตฐานท 2 เชอวาถนกาเนดอยบรเวณเขาอลไต ทางตอนเหนอของประเทศจน

สมมตฐานท 3 เชอวาไทยมถนกาเนดอยบรเวณตอนใตของจนและทางเหนอของภาคพนเอเชยตะวนออกเฉยงใต แควนอสสมของอนเดย

สมมตฐานท 4 เชอวาถนกาเนดอยบรเวณเอเชยตะวนออกเฉยงใต สมมตฐานท 5 เชอวาคนไทยอยทบรเวณประเทศไทยปจจบน

ววฒนาการสงคมไทย สมยทวารวด (พทธศตวรรษท 9-11) สมยศรวชย (พทธศตวรรษท 13-18) สมยลพบร (พทธศตวรรษท 16-19) สมยหรกญชย (พทธศตวรรษท 17-19) สมยลานนา (พทธศตวรรษท 18-23) สมยสโขทย (พทธศตวรรษท 19-20) สมยกรงศรอยธยา (พทธศตวรรษท 20-23) สมยกรงรตนโกสนทร (พทธศตวรรษท 24-25) สงคมสมยใหม

10/30/2016

2

การเปลยนแปลงทางสงคม

ความหมาย การเปลยนรปแบบของโครงสรางทางสงคม พฤตกรรมทางสงคม

การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมทงทเปนวตถและไมใชวตถ

ลกษณะของการเปลยนแปลงทางสงคม

คนสวนใหญในสงคมมกเปนผ รบการเปลยนแปลง กระบวนการปรบตวตามธรรมชาตททาใหสงคมดารงอย เกดขนเรวชาไมเทากน การเปลยนแปลงในสวนหนงมกสงผลกระทบถงสวนอน อาจเปนผลกระทบในทางบวกหรอทางลบกได

แนวโนมของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม

ประชากรเพมขนอยางรวดเรวในชวงหนง และมแนวโนมของอตราการเพมขนของประชากรชาลง

กาลงเขาสสงคมผสงอาย : วยสงอายมแนวโนมเพมขนสง สดสวนของผสงอายมากกวาวยแรงงาน

อายเฉลยของประชากรสงขน ปญหาประชากร : ปญหาการตงครรภไมพรอม ขนาดของสงคมตาง ๆ โดยเฉลยใหญขน ครอบครวเปนลกษณะครอบครวเดยวมากขน มการตงถนฐานเปนชมชนถาวรและชมชนเมองมากขน

สงคมมนษยมผลกระทบตอสงแวดลอมตาง ๆ มากขน มสงประดษฐใหม หรอผลตภณฑ เพมขนมากมาย มผลผลตทางวฒนธรรม (เชน ขาวสาร ความร และบนเทง) การจดระเบยบทางสงคมมความซบซอนมากขน มความไมเทาเทยมภายในสงคมและระหวางสงคมเพมขน การแพรกระจายเทคโนโลยและระบบเศรษฐกจจากสงคมท

“พฒนาแลว” สสงคมท “ดอยพฒนา” หรอ “กาลงพฒนา” –โลกาภวฒน

การเปลยนเปนความทนสมย” (modernization) หรอ “ภาวะทนสมย -- การเปลยนเปนแบบสงคมตะวนตก

ความทนสมย --สงคมทพฒนาแลว

เปนสงคมอตสาหกรรม ระบบตลาดเสร ระบบการเมองแบบประชาธปไตย มการเคลอนไหวทางสงคมหรอการเลอนชนชนโดยเสร พลเมองรบรขาวสารและมสวนรวมทางการเมอง แบบแผนของระบบการเมอง บรรทดฐานทางสงคม โครงสรางทางชนชนและบคลกภาพของสมาชกสงคม

“ทวลกษณ” (dualism)

10/30/2016

3

สงคมชนบท บานนอก – เขตแดนทหางจากตวเมองออกไป ประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลก ขนาดของชมชนมขนาดเลก การพงพาธรรมชาตสง – ชวตผกพนกบประเพณ ความเชอ คาครองชพตา ไมเครงเครยดกบการตอส ความเจรญและเทคโนโลยสมยใหมยงไมทวถง การรวมกลมเพอเรยกรองความยตธรรมผลประโยชน

สงคมเมอง : ลกษณะทแตกตางจากสงคมชนบท มความสะดวกสบายในดานการคมนาคมขนสง การสอสารมากกวาชนบท

มความสะดวกสบายในดานการคมนาคมขนสง การสอสารมากกวาชนบท

มสถาบนทางเศรษฐกจ สงคม ตงอยมากกวาชนบท รวมทงททาการสาคญ ๆ ของรฐบาล

มการพงพาอาศยกนนอยกวาในชนบท เพราะสามารถพงตนเองได โดยเฉพาะการอปโภคบรโภค

การสนทสนมในกลมพนอง เครอญาตนอยกวาในชนบท ชาวเมองมสวนรวมในกจกรรมทางศาสนา สงคมนอยกวาชนบท ในชมชนเมองมความเคลอนไหว กระตอรอรนสงกวาชนบท การแบงชนชนทางสงคมดวยฐานะทางเศรษฐกจ ตาแหนงหนาทสงกวาชนบท

ชมชนเมองมสภาพแวดลอมทางทรพยากรธรรมชาตทสมพนธกบวถชวตนอยกวาชนบท

สภาพแวดลอมทางวฒนธรรมของชมชนเมองมอทธพลนอยกวาในชนบท ซงเปนตวกาหนดบคลกภาพ

การเปลยนแปลงและพฒนาทางสงคมในเมอง

ชมชนเปลยนจากชนบท มาสชมชนเมองมากขน คนในเมอง มแนวโนมมากกวาคนในชนบท ความแตกตางระหวางเมองและชนบท มความแตกตางนอยลง

ปจจยภายนอก การเปลยนแปลงทางการเมอง เศรษฐกจระดบโลก นโยบายของรฐบาลในแตละยคสมย ทปรากฏในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ปจจยภายใน การแลกเปลยนวฒนธรรมภายในกลมคนของชมชน การปรบตวของชมชนตอกระแสภายนอก ภมปญญาในทองถน

การเปลยนแปลงและพฒนาทางสงคมชนบท

10/30/2016

4

สงคมอสาน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พนท 160 ลานไร (1 ใน 3 ของพนทประเทศไทย) ประชากร 21,697,488 คน (ธ.ค. 2555) ประกอบดวย 20 จงหวด กาฬสนธ ขอนแกน รอยเอด มหาสารคาม อดรธาน หนองคาย หนองบวลาภ ชยภม นครพนม สกลนคร มกดาหาร เลย ยโสธร บรรมย สรนทร ศรสะเกษ อบลราชธาน อานาจเจรญ นครราชสมา บงกาฬ

ประวตศาสตรอสาน ยคกอนประวตศาสตร –ชมชนขนาดใหญแองสกลนคร แองโคราช ทวารวด -- ศลาจารกอกษรปลลวะ หลงสนสมยพระเจาชยวรมนท 7 –อทธพลขอมเรมเสอมลง เรมตนยคพระเจาฟางม อาณาจกรลานชาง สมยกรงธนบรนนอาณาจกรลานชางไดตกเปนประเทศราชของอาณาจกรสยาม

ในสมยรชกาลท 5 นนอาณาจกรสยามตองเสยดนแดนใหฝรงเศสจงทาใหอาณาจกรแหงนตกอยใตอานาจฝรงเศสตอมา

การต งถนฐานกล มวฒนธรรมไทยลาว กลมวฒนธรรมไทยลาว แองสกลนคร พระเจาฟางม : ขยายอาณาจกรลานชางอยางกวางขวาง

กลมวฒนธรรมไทยลาว แองโคราช แบงเปน 4 กลม กลมจารยแกว กลมพระวอพระตา กลมผาขาวโสมพะมตร กลมทาวแล

กลมชาตพนธ ไทยลาว (ไทอสาน) ผไท (ภไท) ไทดา (ไทยทรงดา –ลาวโซง)

ไทกลา (กลา) ชาวกย (กวย-สวย-เยอ)

ชาวเขมรไทญอ (ยอ - เงยว)ไทโส (กะโซ)ไทแสกไทขา (บร)ไทกะเลง

การสบทอดวฒนธรรมทางวรรณกรรมและตวอกษรของประชาคมอสาน สบทอดวฒนธรรมลมแมนาโขงในอาณาจกรลานชางในอดต ภาษาเขยน อกษรตวธรรม : เขยนเรองราวคดธรรม อกษรไทยนอย : เขยนเรองราวคดโลก พ.ร.บ.ประถมศกษา พ.ศ. 2464 คนรนหลงเรยนรอกษรไทยตามระบบโรงเรยน : ไมไดมการสบทอดภาษาเขยนอสาน

10/30/2016

5

อกษรตวธรรม : เขยนเรองราวคดธรรม

อกษรไทยนอย : เขยนเรองราวคดโลก

สภาพทวไปของภาษาอสาน ภาษาถนอสาน (สาเนยงแตกตางตามพนท เลย ชยภม นครพนม สกลนคร วรรณยกตแตกตางเปนเอกลกษณเฉพาะ)

ภาษาผไทย ภาษาญอ ภาษาแสก ภาษาพวน ภาษาเขมร ภาษาสวย ภาษาขาวบน ภาษากะเลง กะโส

หนวยเสยงพยญชนะ ตรงกบภาษากลาง 19 หนวยเสยง ภาษาถนอสานทออกเสยงตรงกน แตกตางจากภาษากลาง 3 หนวยเสยง คอ ภาษาถนอสาน ม /ญ/นาสก และ /ย/ ไมมเสยง /ช/ จะออกเสยง /จ/ /ซ/ และเสยง /ร/ จะออกเสยง /ล/ /ฮ/

เสยงพยญชนะตรงกนแตใชตางกน เสยงพยญชนะประสม : ภาษาถนอสานไมมควบกลา เสยงพยญชนะตวสะกด ตรงกน 8 เสยง

หนวยเสยงสระ สระ /เออ/ ภาษาถนอสานจะออกเปน /เอย/ เสยงสระไมตรงกบภาษากลาง /อ/ ออกเสยงเปน /อ/ และ เอ ออกเสยงเปน /แอ/ สระเสยงหนาออกเสยงเพยนกน เชน ผง เผง สระเสยงหลงออกเสยงเพยนกน เชน ถง ถง สระประสมออกเสยงเพยนกน เชน ตว โต

หนวยเสยงวรรณยกต ภาษาถนอสานมหนวยเสยงวรรณยกต 6 หนวยเสยง เปรยบเทยบกบภาษากลาง เสยงวรรณยกตสามญ : เสยงวรรณยกตเอก : เสยงวรรณยกตโท : เสยงวรรณยกตตร : เสยงวรรณยกตตรเพยน : เสยงวรรณยกตจตวา :

เสยงตรงกนจาน บน ตาสาก บาด

กา ปง คด ฮก

-แขน ผ

เสยงตางกน-

เสย ขาคา ซอน ซอ

งาม ซายปา ไค แก กน

แกะ เต

10/30/2016

6

การต งถนฐาน คนอสานโบราณมกตงถนฐานตามทราบลมแมนา หากนาทวมจะขยบไปพนทสง

การตงบานเรอนมกจะอยกนเปนกระจก แหลงนา : เลง วง หวย กด หนอง บง ทา โสก ดอน โคก ทสงนาทวมไมถง : โคก ดอน โพน โนน ปาดง : ดง ปา เหลา สง ทราบล ม ตดชายปา “ ปาบงปาทาม” : นา บง ปาละเมาะ : ทสาธารณะในชมชน มสมนไพร อาหาร เชน ดอนป ตา

วถชวต ความเชอและขนบธรรมเนยมประเพณ ขอหาม -- ขะลา สวนใหญนบถอศาสนาพทธ ยดมนใน 3 สถาบนหลก – ผ พราหมณ พระพทธศาสนา ฮต 12 คอง 14 (ฮตคอง)

ขะลา ขอหาม ขอละเวน กฎเกณฑความประพฤตตางๆ ทควรหลกเลยง จดเปนหมวดหมเปนเรองเกยวกบวถชวตของคน ชาวบานทองจากนไดและบอกเลาตอๆ กนมา หากใครละเมด ขะลา ถอวา ขวง (คนขวางโลก) เชน กวาดบานกลางคน ขะลา

ความเชอ ความเชอเรองผ : ผบรรพบรษ ผนาผไร(ตาแฮก) ผป ตา : ศาลป ตา พธเซนไหว

ความเชอเรองบญบาป กฎแหงกรรม พธกรรมมงเนนความสขสบายใจ และวถชวต ความเชอเรองขวญ การสขวญ

ความเชอเร องขวญ

การสขวญ เนองในโอกาสสาคญตาง ๆ- เมอมเหตราย หรอการเจบปวย : ขวญหนคง (ขวญหนออกจากราง ) - เปนการรกษา (curative medicine) : เมอเจบปวย- การปองกน (preventive medicine) : ใหขวญแขงแรง- การสขวญตอนรบผมาเยอน การสขวญแมมาน การสขวญนาคเปนตน - การผกแขนดวยฝาย : ผกเบองซายขวญมา ผกเบองขวาขวญอย- https://www.youtube.com/watch?v=7UBcBRyY

Xks

ฮต 12 : ประเพณ 12 เดอน

จารตประเพณทชาวอสานพงปฏบตใน 12 เดอน

10/30/2016

7

เดอนอาย บญเขากรรม

เดอนย บญคณลาน

เดอนสาม บญขาวจ

เด อนส บญผะเหวดหรอบญมหาชาต

เดอนหา บญสงกรานต

เดอนหก บญบ งไฟ

10/30/2016

8

เดอนเจด บญซาฮะ

เดอนแปด บญเขาพรรษา

เดอนเกา บญขาวประดบดน

เดอนสบ บญขาวสาก

เดอนสบเอด บญออกพรรษา

เดอนสบสอง บญกฐน

10/30/2016

9

คอง 14

ครรลอง แนวทางปฏบตและหนาทในสงคมการปฏบตตอกนในสงคมเพอใหเกดความสงบสข เปนการจดระเบยบทางสงคม ไดแก ฮตเจาคลองขน เปนหลกสาหรบผปกครองในสมยโบราณ ขนกคอเจาเมอง

ฮตทาวคลองเพย (เจาปกครองขน) ฮตไพรคลองนาย (ไพรปฎบตตอนาย) ฮตบานคลองเมอง (ประเพณของบานเมอง) ฮตป คลองยา

ฮตตาคลองยาย ฮตพอคลองแม (พรหมวหารธรรม) ฮตไภคลองเขย (หลกปฎบตของลกสะใภลกเขย) ฮตปาคลองลง ฮตลกคลองหลาน ฮตเถาคลองแก (ธรรมของผชายทมตอเดก) ฮตปคลองเดอน (คอฮตสบสองนนเอง) ฮตไฮคลองนา ฮตวดคลองสงฆ

ภมปญญาอสาน

การทอเสอกก (การตาสาด) การสานไมไผ การทอผาหมอลา แหลอสาน ผญา การแพทยพนบาน

การทอเสอกก

การจกสาน

การทอผา

10/30/2016

10

แหลอสาน เทศนแหลอสาน

https://www.youtube.com/watch?v=NDj4lepE1P0 (25.5)

https://www.youtube.com/watch?v=gKZbsmvPWlU&list=PL4bN_EmLqS_qT0JidzlzGri6eUv0NWbJP

ผญา รอยกรองแบบอสาน มลกษณะชวนคด ใชสานวนโวหารทแยบคาย เปนภาษาททรงคณคา อาจใชโวหารโนมนาวจตใจ แบงตามเนอหาได 4 ลกษณะ ผญาอวยพร ผญาสอนใจ ผญาเกยว ผญาปรศนา

ตวอยางผญา บญ บญนบแหมนของแบงได ปนแจกกนแหลว บอหอนแยกออกได คอไมผากลาง คอจงเฮากนขาว เฮากนเฮาอม บแหมนไปอมทอง เขาพนผบกน

ขอใหอดสาส เพยรไปใหถกปอง คณอาจารยยกใสเกลา คนงไวอยาสลม นอนหลบใหเจาไดเงนหมน นอนตนใหเจาไดเงนแสน แบมอไปใหไดแกวมณโชต โทษฮายอยามาพาล มารฮายอยามาเบยด

ผกเบองซายใหขวญเจามา ผกเบองขวาใหพระเจาอย ฝายเสนนมคาแถน นามาผกแขนผอวนเจา อยามศรเศราตวเจาอยางหมองหมน คณพระพทธ พระ ธรรมมากลนไหลตอตนประสงค เจานอนหลบใหไดเงนหมน เจานอนตนใหไดเงนแสน แปนมอไปใหไดแกวมณโชต โทษรายอยาพานมารรายอยาเบยด

อศจรรยใจแข หางยาว ๆ สงบไดฮองนง บาดกระตายหางแป ๆ กระตายหางกอม ๆ สงมาไดนงฮอง

อยากกนขาว ใหปลกใสพะลานหน อยากมศล ใหฆาพอตแม อยากใหคนมาแวะ ใหฆาหมเดยวกน

ฝนคนนฝนเปนประหลาดตาง ฝนวาเสาเฮอนเนงไปทางตะวนออกฝนวาปอกมดโตตกนาลองหน ฝนวาธามะรงเหลอมในมอกระเดนแตกเกรงวานาถเจาใจเลยวจากเฮยม

สบปกะสถาซาวพรรษากะสอย คนบไดเปนคเหนแตอแองนากะปานไดนงเทยม

อยาใหเสยแฮงอายเดนทางหวหอด คอดงมาอยากนาเดอนหา หอดหว คนบกรณาอาย เหนสตายมอยระแหมง เหนสตายหอดแหงหวนาหอดแฮง

การดแลสขภาพโดยหมอพนบานและแพทยแผนไทย1. รกษาสาเหตของโรคทเปน “ธรรมชาต” หรอเนองมาจาก

“พยาธ” และความผดปกตของธาตทงส 1) หมอยาฮากไม

2) หมอเปา

10/30/2016

11

3) หมอนามนต

4) หมอเอน

2. รกษาดวยพธกรรม/สาเหตของโรคเนองจากสงทเหนอธรรมชาต – 1) หมอพระ

2) ลาผทรง

3) หมอธรรม

4) หมอพร หมอสขวญ หรอพราหมณ หมอพร

10/30/2016

12

3. หมอตาแย

4. โจลมะมวด

บานเรอนอสาน เมอแตงงานแลวฝายชายอยบานฝายหญง : ออกเรอน, เขยครองมล เร อนช วคราว : เถยงนา เถยงไร เร อนกงถาวร : ตบตอเลา (เรอนเหยา) ดงตอดน ดงตงคาน ผนง ฝาแถบตอง

เร อนถาวร เรอนเกย : เรอนใหญ เกยชานแดด เรอนไฟ ฮางแองนา เรอนแฝด : เรอนใหญ เรอนแฝด เกยชานแดด เรอนไฟ ฮางแองนา เรอนโขง : เรอนหลงเลกทตอกบหลงใหญ แยกออกไปได เรอนผไท : คลายเรอนโขงแตจะมขอคานตดเรอนใหญ ผนงทบกวา เรอนประยกต : ลกษณะการกอสรางทตางจากแบบขางตน

การเปลยนแปลงและพฒนาทางสงคมเมองในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ การเปลยนแปลงทางดานการผลตและการบรโภค การนาเทคโนโลยสมยใหมมาใช : เกดผลกระทบตอสงแวดลอม

การขยายธรกจ บานจดสรร : พนทการเกษตรลดลง การใชเครองจกรขนาดใหญขดดนจากไรนา : ดนไมอดมสมบรณ

การเปลยนแปลงและพฒนาสงคมชนบทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

เรมแรก ชาวจนเขามาคาขายตามเมองตางๆ แลวมบทบาทมากขนเรอยๆ

ยคแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต การสรางถนนเชอมเสนทางสญจรมากขน ความตองการผลตผลทางการเกษตรมากขน : ผลตเพอขาย ไฟฟาและเทคโนโลยเขามามผลตอชวตประจาวน ชมชนอสานเกดการปรบตวตามกระแสเศรษฐกจทนนยม : การไปทางานทกรงเทพฯ

https://www.youtube.com/watch?v=FGHyqrr5xW4