สารบญ

:

วถแหงการ ‘รอด’ 6

(คำานำาสำานกพมพ)

คำาปรารภ 10

ธรรมะคอพลงทางการเมอง 16

สสนตวฒนธรรม 28

ธรรมเพอสขภาวะ บนวถความพอเพยง 55

ทานอาจารยพทธทาส

กบวฒนธรรมแหงความตนร 75

มรณสตกถา 92

ความกลาหาญทางจรยธรรมในสงคมไทย 106

พทธธรรม ศลธรรม กบประชาธปไตย 136

ปจฉมกถา 159

สนทรกถา 167

เตรยมตวเตรยมใจรบนำาทวม 180

ภาคผนวก

เรองสวนตว 200

เกยวกบผเขยน 224

6

วถแหงการ ‘รอด’

สภาพการณทวโลกยคนสะทอนสภาวะของ ‘ความ

เสอม’ ไดชดเจน ไมวาในแงของสงคม วถชวต หรอ

สงแวดลอม แมโดยภาพรวมทประจกษคอความเจรญ

ทางวตถ รมรวยดวยเทคโนโลยรดหนาอนตอบสนอง

ความสะดวกสบายในการใชชวตทกแงมม แมกระทงการ

ยดอายใหยนยาว ไมรเจบปวย ไมมแกเฒา และอนาคต

อาจไปไกลถงการพยายามมชวตเปนนรนดร

แตหากเราไมปดหปดตาและไมหลอกตวเอง

จนเกนไป คงยอมรบไดวาความเจรญตางๆ นนเปนดง

เสนทบซอนเดยวกนกบความเสอม และประเทศไทย

7

เชนกนทอยในสภาวการณดงกลาว เหนไดจากเพยง

ชวงหนงทศวรรษทผานมา นอกจากภยธรรมชาตจะทว

ความรนแรงและแปรปรวนมากขน ความขดแยงระหวาง

ผคนในสงคมถอวาเขาขนแตกราว พรอมแตกเปนเสยง

ไดทกขณะ ความเหลอมลำาของมาตรฐานและคณภาพ

ชวตของประชาชนทนบวนจะถางกวางขนทกท ผคน

ดจะพากนทกขงายขน สขนอยลง ฯลฯ

เหลานใชการวพากษสงคมไทยในแงลบเลว-

รายเกนจรง แตอยทเราจะกลามองและพรอมยอมรบ

เพอรวมกนคนหาคำาตอบอนนำาไปสการเปลยนแปลง

ทดขนหรอไม?

พระไพศาล วสาโล ผซงไดรบการยอมรบ

ในวงกวางวาสามารถเชอมโยงความรดานพทธธรรม

มาอธบายความเปนไปของชวตและสงคมไดอยาง

ชดเจน สมสมย ทงในมตสวนบคคล เศรษฐกจ และ

การเมอง ปรากฏเปนผลงานมากมายตอเนองมาตลอด

สามทศวรรษ

เชนเดยวกบผลงานสเลมของทานในชดน

ไดแก มงไปสหนใด บทความซงเนนถงการคนพบความ

สขทแททามกลางความผนผวนปรวนแปรของสงคม

กอนสายใยจะขาดสะบน บทความบนทกถงเหตการณ

ความขดแยงในบานเมอง และหนทางนำาไปสความ

สมานฉนท ทางธรรม บทความขนาดยาววาดวยบทบาท

8

และคณคาของพทธศาสนาทามกลางกระแสโลกาภวตน

และ ธรรมไมไดเทศน รวมปาฐกถาและคำาบรรยาย

ในโอกาสตางๆ เชอมโยงกบคณภาพชวตและสงคม

ทสงบสนต

จากคำาปรารภและคำาถามในตอนตน...ทาม-

กลางความเปนอยและเปนไปของสงคมไทยในปจจบน

เชอวางานเขยนลาสดชดนของพระไพศาล วสาโล จะม

สวนเออใหคณไดพจารณาใครครวญหาคำาตอบอนจะนำา

ไปสสงทดขนรวมกน

เพราะหากสงคมไปไมรอด เราทกคนจะรอด

หรอ...

นภา เผาศรเจรญ

บรรณาธการพเศษ

7 มกราคม 2555

10

คำาปรารภ

‘ธรรม’ นนไมไดอยในวด บนธรรมาสน หรอใน

คมภรเทานน หากยงอยในชวตจตใจของผคน และ

ปรากฏแสดงเปนการกระทำาและความสมพนธกบผคน

ธรรมทนอมนำาเขามาเปนหนงเดยวกบชวตจตใจนแหละ

ทสามารถบนดาลความสขความสงบเยนใหแกเรา อก

ทงยงเปนพลงขบเคลอนชวตใหเกอกลผอนและรวม

ชกนำาสงคมใหเปนไปในทางทดงาม ชวตทดงามยอม

ตององอาศยธรรม ขณะเดยวกน ชวตทดงามกบสงคม

ทสงบสขกไมอาจแยกขาดจากกนได นนหมายความวา

ธรรมกบชวตทดงามและสงคมทสงบสข ลวนสมพนธ

11

กนอยางแนบแนน

เมอใดกตามทธรรมถกละเลย ผคนหนไปให

ความสำาคญกบทรพย ยศ อำานาจ สถานเดยว แมชวต

จะสะดวกสบาย แตกหามความผาสกไม อกทงยงม

แนวโนมทจะเบยดเบยนผอนไดงายเพอประโยชนสวน

ตน ซงในทสดยอมนำาไปสความวนวายในสงคม จนเกด

ความเดอดรอนไปทว สดทายกไมมใครทเปนสขอยาง

แทจรง ในสภาพเชนน หากจะฟนฟชวตและสงคมให

กลบสความปกตสข จำาเปนตองอาศยธรรมเปนเครอง

กำากบรกษาใจเพอใหบคคลทำางานไดอยางตอเนอง

และดวยความบรสทธใจ ไมยอมแพตออปสรรคและสง

ยวย สามารถใชปญญาอยางเตมทโดยปราศจากอคต

หรอถกครอบงำาดวยกเลสตณหา กลาวอกนยหนง การ

ทำางานทางสงคมกบการทำางานดานในมอาจแยกจาก

กนได จะเปลยนแปลงสงคมไดกตองมการเปลยนแปลง

ตนเองดวย และหากวางใจเปน การเปลยนแปลงสงคม

กสามารถนำาไปสการเปลยนแปลงตนเองดวยเชนกน

บทความทรวมพมพในหนงสอเลมนสวนใหญ

เปนปาฐกถาหรอคำาบรรยายในโอกาสตางๆ กน แมจะ

เนนถงคณคาแหงธรรม แตกไมไดเปนงานเทศนจาก

ธรรมาสนหรอในวด หากมงเชอมโยงธรรมใหสมพนธ

กบชวตและสงคมสมยใหม ซงตางจากงานเทศนหรอ

การบรรยายธรรมทวไป

12

นอกจากเลมนแลว ยงมอกสามเลมทออกมา

ในชดเดยวกน คอ มงไปสหนใด กอนสายใยจะขาดสะบน

และ ทางธรรม แตละเลมมจดเนนทตางกน กลาวคอ มง

ไปสหนใด เนนเกยวกบการรกษาใจใหเปนสขทามกลาง

ความผนผวนปรวนแปร กอนสายใยจะขาดสะบน เนน

เกยวกบเหตการณบานเมองและแนวทางการสราง

สมานฉนทในสงคมไทย สวน ทางธรรม ประกอบดวย

บทความขนาดยาววาดวยบทบาทและคณคาของพทธ-

ศาสนาทามกลางกระแสโลกาภวตน

ขอขอบคณคณนภา เผาศรเจรญ ซงนอกจาก

รเรมและสนบสนนใหมหนงสอชดนแลว ยงรบเปน

บรรณาธการตนฉบบใหดวยความใสใจทงๆ ทมงาน

ประจำารดตว ทำาใหหนงสอชดนสำาเรจดวยด พรอมกนน

ขอขอบคณสำานกพมพโพสตบกสทเหนวาหนงสอชดน

มคณคาควรแกการเผยแพรใหกวางขวาง หวงวาผอาน

จะไดรบประโยชนสมความมงหวงของผจดพมพ

พระไพศาล วสาโล

1 มกราคม 2555

16

ธรรมะคอพลงทางการเมอง

ขอเจรญพรสาธชนทกทาน ผใฝในความยตธรรม

ประชาธปไตย และผทมความผกพนกบออง ซาน ซจ

อาตมาเขาใจวาออง ซาน ซจอาจจะเปนคน

สดทายทยนดหรอประสงคจะใหมการจดงานวนเกด

ใหแกเธอในวนน เพราะวาในพมาเวลาน คนนบหมน

นบแสนกำาลงประสบภยสงคราม หลายคนถกประหต-

ประหาร จำานวนไมนอยตองถกกระทำาชำาเรา อกนบ

ลานพลดทนาคาทอย ขณะทเดกจำานวนนบแสนๆ คน

ตองตายทกปเพราะโรคตดเชอ เนองจากรฐบาลเอางบ-

ประมาณจำานวนมหาศาลไปใชในการทหาร ในสภาพ-

17

การณเชนน ออง ซาน ซจคงอยากจะใหพวกเราและคน

ทงโลกใหความสนใจกบชาวพมาทกำาลงประสบชะตา-

กรรมเหลานมากกวาจะมาใหความสนใจกบตวเธอเอง

อยางไรกตาม วนนกยงมความสำาคญทเราควร

มารำาลกถงเธอ ไมใชเพราะวาเธอเปนเหยอของระบอบ

เผดจการทหารททรงอำานาจเทานน แตยงเปนเพราะวา

ออง ซาน ซจเปนตวแทนของจตวญญาณประชาธปไตย

ผทกำาลงทาทายอำานาจเผดจการ เธอคอผทปกปอง

ศกดศรของมนษยชน ทามกลางเครองจกรแหงความ

รนแรงทประหตประหารผคนไมหยดหยอน และทสำาคญ

กคอ เธอเปนตวแทนแหงความกลาหาญทกำาลงตอสกบ

ความหวาดกลว

ความกลาหาญของออง ซาน ซจนนเปนท

ประจกษของคนทงโลก และทำาใหเธอสามารถเผชญ

หนากบกองทพซงทรงพลานภาพได ความกลาหาญ

เชนนเองททำาใหกองทพเกดความหวาดกลว และเหน

ออง ซาน ซจเปนอนตรายทใหญหลวง จนกระทำาสงท

ผดมนษยและผดวสยของทหาร

ออง ซาน ซจเคยกลาวไววา ไมมอะไรทจะ

ทำาใหจตใจของเราเสอมโทรมมากเทากบความกลว กลว

ทจะสญเสยอำานาจ กลวทจะสญเสยโภคทรพยอครฐาน

และความกลวทจะถกหลงลมโดยประวตศาสตร ความ

กลวนนทำาใหจตใจของเราเสอมโทรมกเพราะวามน

สามารถบนดาลโทสะ คอความโกรธ เนองจากกลวจะ

18

สญเสยอำานาจ มนบนดาลใหเกดความยดความอยาก

อยางเหนยวแนน เพราะกลววาจะสญเสยความมนคง

ในชวต ความกลวยงบนดาลใหเกดความหลง เชน เหน

กงจกรเปนดอกบว หรอเหนผหญงคนหนงเปนศตรท

เปนอนตรายตอสถานภาพของตวเอง เพราะเหตนเอง

ความกลวจงบนดาลใหกองทพพมาตองทำารายเพอน

รวมชาต และคกคามสทธเสรภาพของคนอยางออง ซาน

ซจ

แตการคกคามนนจะไดผลกตอเมอสามารถ

สรางความกลวใหเกดขนกบอกฝายหนง เมอทหารเอา

ปนจหรอบงคบคนคนหนง การกระทำาเชนนนจะไดผลก

ตอเมออกฝายเกดความสะพรงกลวขน แตถาอกฝายไม

กลว อำานาจทใชคกคามนนกไรความหมาย นคอเหตผล

วาทำาไมทงๆ ทคนอยางออง ซาน ซจมแคมอเปลา แต

สามารถทาทายและสนคลอนกองทพเผดจการไดอยาง

ถงรากฐาน นนกเพราะความกลาของเธอ ความกลาท

ทำาใหไมกลวตออำานาจและภยคกคาม ความกลาเชนน

แหละททำาใหแสนยานภาพของกองทพทงกองทพตอง

ไรอำานาจไป

อยางไรกตาม ความกลานนจำาตองมธรรมะเปน

พนฐาน เพราะความกลาทแทจรงนนไมไดหมายความ

วาไมกลวตอสงทคกคามหรอสรางความเจบปวดทาง

กายภาพเทานน ความกลาในทางกายภาพนนใครๆ

กอาจจะมได ถาหากไดรบการฝกปรอในทางรางกาย

19

และทางอาวธ แตสงสำาคญกวานนกคอความกลาในทาง

จตใจ ไมหวนไหวตอความสญเสย ไมหวนเกรงตอความ

พลดพราก ไมกลวตอการบบคน ไมวาทางกายหรอทาง

ใจ ความกลาเชนนแหละเปนสงทหาไดยาก แตกสามารถ

บงเกดขนไดกบคนทกเพศทกวย ไมวาผหญงหรอผชาย

ไมวาเดกหรอคนแก ไมวาทหารหรอพลเรอน แตความ

กลาเชนนตองอาศยคณลกษณะพเศษ นนคอตองม

ธรรมะเปนพนฐาน เพราะธรรมะนนจะทำาใหเราไมหวน-

ไหวตอการยวยวนของกเลสตณหา ไมหลงใหลในอำานาจ

และยศทรพย ไมเหนวาอำานาจและยศทรพยอครฐานนน

เปนจดหมายสงสดของชวตทจะตองทมเททกอยางใหได

มา ทสำาคญกคอความกลาในทางจตใจนนตองอาศยการ

เขาถงอสรภาพภายใน อกทงเชอมนในสจจะและความด

ทงหมดนคอธรรมะทจะเปนพนฐานใหกบความกลาหาญ

ได

จตใจจะกลาแกรงอยางแทจรงกเพราะมธรรมะ

เปนพนฐาน นคอพลงทางการเมองซงทรงอำานาจทสด

ออง ซาน ซจไดแสดงพลงดงกลาวใหเปนทประจกษ

เมอเธอตองเผชญหนากบกองกำาลงของ SLORC หรอ

SPDC หรอกลมใดกตามทจะเกดขนในอนาคต พลง

ทางการเมองทมอานภาพมากทสดคอความกลาหาญท

มธรรมะเปนพนฐาน มใชกองทพ มใชอาวธ มใชระเบด

มใชปน และนแหละคอสงท SPDC หวนกลวเปนอยาง

ยง เพราะเปนสงทตนเองหามไม SPDC นนไรซงความ

20

กลาหาญทางจตใจ เพราะไมมธรรมะเปนพนฐาน เพราะ

ฉะนนจงตกอยภายใตความกลว ดงนนจงกลวผหญงตว

เลกๆ อยางออง ซาน ซจ

ในขณะทออง ซาน ซจถกมองวาเปนภยคกคาม

อยางใหญหลวงของกองทพ แตเธอไดเปนแรงบนดาลใจ

ใหกบมนษยผยากไร ซงแมจะไมมอาวธ แตถามความ

กลาทางจตใจแลว กเชอวาจะสามารถบนดาลใหมการ

เปลยนแปลงได ออง ซาน ซจไดอางถงคำาพดของยวา-

ฮาลาล เนหร อดตนายกรฐมนตรของอนเดย เนหรได

เคยกลาววา “คณสมบตทยงใหญทสดของบคคลและ

ของชาตไดแกความไมกลว ไมใชแคความกลาหาญทาง

กายภาพเทานน แตยงรวมถงจตใจทไรความกลวดวย”

ถอยคำาดงกลาวสามารถทจะนำามาใชกบออง

ซาน ซจและชาวพมาไดเชนเดยวกน ธรรมะทหยงลก

ในจตใจ นอกจากจะเปนพลงทางการเมองทสำาคญแลว

ยงเปนปจจยหลอเลยงผทตอสทางการเมองใหมความ

ยนหยดไมทอถอย แมจะเผชญกบภยคกคามกตาม ออง

ซาน ซจไดกลาวเอาไววา “สงทหลอเลยงความกลาหาญ

และการยนหยดเบองหนาอำานาจ กคอความเชอมนอยาง

ไมคลอนแคลนในอานภาพของธรรมะ”

นคอสงทหลอเลยงใหบคคลอยางออง ซาน ซจ

มความกลาอยางถงทสด และทำาใหสามารถทจะเผชญ

กบการรงแก การบบคน และการจำาคกอยางยาวนาน

ตลอดเวลา 17 ปทผานมา

21

ธรรมะทฝงแนนในจตใจยงสามารถเปนหลก-

ประกนวาจะสามารถกอใหเกดความเปลยนแปลง

ทเทยงแทและยงยนในทางการเมองได ออง ซาน

ซจไดเคยกลาวไววา “ลำาพงการเรยกรองเสรภาพ

ประชาธปไตย และสทธมนษยชนนนยงไมเพยงพอ แต

จะตองมความมงมนรวมกนตอสและเสยสละ เพอความ

ยงยนของสจจะ และเพอทดทานอทธพลอนเลวรายของ

โมหะ พยาบาท อวชชา และความกลว”

ในการตอสทางการเมอง เราอาจจะเรยก-

รองประชาธปไตย อาจจะเรยกรองเสรภาพ แตสงท

เราจะขาดไปไมไดกคอการเรยกรองเพอใหเกดการ

เปลยนแปลงจตสำานกขนพนฐาน นนคอความเชอมน

ในธรรมะ ประวตศาสตรไดยำาใหเราตระหนกวาการ

เปลยนแปลงทางการเมองใดๆ กตาม แมจะเปลยนแปลง

ผมอำานาจ และแมจะเปลยนแปลงสถาบน เชน ม

รฐสภาหรอมการเลอกตงกตาม แตถาหากวาไมมการ

เปลยนแปลงจตสำานกขนพนฐาน โดยเฉพาะในเรองของ

การเชอมนในธรรมะ หรอการขดเกลาจตใจใหพนจาก

อำานาจของโมหะ พยาบาท และความกลวแลว กยาก

ทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงทางการเมองทยงยนได

ประชาธปไตยทไดมา ในทสดยอมกลายเปนเผดจการ

ในอกรปแบบหนง ซงปรากฏขนในหลายประเทศ รวม

ทงในประเทศไทยดวย

22

นอกจากการพยายามเปลยนแปลงในทาง

จตสำานกควบคไปกบการเปลยนแปลงในทางสถาบน

แลว บคคลในขบวนการประชาธปไตยเองกจำาเปนทจะ

ตองขดเกลาฝกฝนตนใหตงมนอยในสจจะและธรรมะ

ดวยเชนกน เพราะไมเชนนนนกประชาธปไตยเอง เมอ

ไดอำานาจมาแลวกอาจจะลงเอยดวยการเปนผเผดจการ

หรออาจจะเปนเครองมอใหแกเผดจการ ดงทเราพบเหน

ในหลายๆ ประเทศและในหลายๆ ทวป บอยครงการ

ปฏวตมกจบลงดวยการมเผดจการคนใหมเกดขน

ขบวนการสงคมนยมทสามารถขบไลขนศกศกดนา

ไมวาในจนกด ในเวยดนามกด หรอแมแตในเขมรกด

ในทสดกลงเอยดวยการมเผดจการกลมใหมเกดขน

แทนท อกทงยงเตมไปดวยการคอรรปชน การฉอราษฎร-

บงหลวง และการกดขขมเหงประชาชน ทเปนเชนน

กเพราะผนำาเหลานไมมธรรมะเปนพนฐานในจตใจ

ดวยเหตนเอง ออง ซาน ซจถงไดยำาวา “ประชาชนท

ตองการสรางชาตใหมนคงและเขมแขงเพอทดทาน

ถวงดลกบอำานาจรฐ จะตองรจกปลดเปลองใจใหพนจาก

ความเฉยชาและความกลวเปนประการแรก”

การปลดเปลองใจใหพนจากความเฉยชาและ

ความกลวนนเปนสงทตองอาศยธรรมะเปนพนฐาน

จงตองมการขดเกลาจตใจตนเองอยเสมอ จะเรยกวา

เปนการปฏบตธรรมกได เพราะฉะนนงานการเมองกบ

งานดานในจงเปนสงทแยกจากกนไมได การเมองจะ

23

เปนไปเพอจรรโลงศกดศรของมนษยและสรางสงคม

ทดงามได กตอเมอนกการเมองหรอขบวนการทาง

การเมองนนประกอบไปดวยธรรมะ ทงในระดบจตใจ

ในระดบยทธศาสตร รวมถงเปาหมายทางการเมอง

ธรรมะในระดบจตใจกคอการพนจากการครอบงำาของ

ความกลว ความโลภ ไมลแกอำานาจหรอหลงตน ในระดบ

ยทธศาสตรกคอยนหยดมนคงในสนตวธ โดยมงหวงให

เกดการเปลยนแปลง ไมใชแตในเชงสถาบนเทานน แต

รวมถงการเปลยนแปลงในทางวฒนธรรมและจตสำานก

ของผคนดวย

นคอสงททาทายผทเคลอนไหวในทางการเมอง

ไมวาจะเพอเอกราช เพอประชาธปไตย เพอเสรภาพ

หรอเพอความอยเยนเปนสขของประชาชน ทงนกเพราะ

วาในการตอสทางการเมอง เรามกจะเผชญกบสงยวย

ใหเกดความโกรธและความโลภ รวมทงหลอกลอใหเกด

ความหลงตวลมตน ผทเคลอนไหวในทางการเมอง หาก

ไมขดเกลาจตใจของตนเปนอยางด กจะถกครอบงำาดวย

ความโกรธ ความโลภ และความหลง ซงเปนอกศลมล

3 ประการในพทธศาสนา

ออง ซาน ซจเปนผทไมเพยงพยายามตอส

เรยกรองเพอประชาธไตย เสรภาพ และสทธมนษยชนใน

ประเทศของเธอเทานน แตเธอยงพยายามทำางานดานใน

ดวยการขบเคยวและขดเกลาจตใจของตนเพอเอาชนะ

ความโลภ ความโกรธ และความเกลยด เมอครงทออง

24

ซาน ซจไดรบการปลอยตวหลงจากถกจองจำามา 6 ป

เธอใหสมภาษณหนงสอพมพวาเธอไมไดมความเกลยด

หรอความพยาบาทผนำาทหารแตอยางใด และพรอมทจะ

หนหนาเขาเจรจาดวย ตรงนแหละทเปนความแตกตาง

อยางใหญหลวงระหวางเธอกบกองทพซงเตมไปดวย

ความโกรธและความเกลยด

กลาวอยางถงทสดแลว ออง ซาน ซจมได

เปนสญลกษณของการตอสระหวางประชาธปไตย

กบเผดจการเทานน เธอยงเปนสญลกษณของการ

ตอสระหวางธรรมะกบอธรรม ระหวางสจจะกบอสตย

ระหวางความเมตตากบความเกลยดกลว เธอจงเปน

เสมอนประทปของขบวนการประชาธปไตย ขบวนการ

เพอเสรภาพและสทธมนษยชน รวมทงขบวนการของ

ผใฝธรรม ไมใชเฉพาะแตในพมาเทานน แตรวมทวทง

โลกดวย ไมเวนแมแตประเทศไทย

ในขณะทออง ซาน ซจไดทำาใหเราตระหนก

วาการเมองเปนเรองทตองขบเคลอนดวยธรรมะ เธอ

กทำาใหคนไทยตองยอนกลบมาดดวยวาเราไดบรรล

ภารกจดงกลาวมากนอยเพยงใดในประเทศไทย ออง

ซาน ซจเปนทงแรงบนดาลใจและผเตอนสตใหคนไทย

ไดตระหนกวาเรามหนาททำาใหการเมองเปนเรองของ

ธรรมะ นนคอจะตองขยบขยายพนทของศลธรรมให

เขาไปในการเมองมากขน ขณะเดยวกน ชะตากรรมของ

ออง ซาน ซจกเปนสงทฟองคนไทยทงประเทศใหระลก

25

วาทกวนนรฐบาลไทยและการเมองไทยไดสนบสนนฝาย

อธรรมในประเทศพมาเพยงใดบาง เชนเดยวกบทชะตา-

กรรมของผลภยจากพมาตามชายแดนไทยไดตงคำาถาม

กบคนไทยวา เรามมนษยธรรมเพยงใดทปลอยใหเพอน

มนษยซงหนรอนมาพงเยนกลบตองเผชญกบความแขง

กระดางเยนชาอยางไรเมตตากรณาเชนน

แรงบนดาลใจของออง ซาน ซจนนเปนแรง

บนดาลใจสำาหรบคนไทย ซงถาหากเราไดไตรตรอง

อยางลกซง เรากคงจะรสกละอายใจวาในขณะท

ผนำาไทยกำาลงรณรงคใหรองนายกรฐมนตรไดเปน

เลขาธการสหประชาชาต แตกลบไมคดทจะเชดช

มนษยธรรมและศกดศรของมนษย ไมวาในประเทศของ

ตนหรอในประเทศเพอนบานเลย หนาทของเลขาธการ

สหประชาชาตคออะไร ถาไมใชการจรรโลงมนษยธรรม

เสรภาพ สทธมนษยชน และสนตภาพของมนษยทง

โลก แตเราจะทำาหนาทนนไดอยางไร ในเมอเรายงปลอย

ใหมการละเมดสทธมนษยชน ตามฆาผคนอยางโหด-

เหยม ไมวาในประเทศเพอนบาน คอประเทศพมา และ

ในชายแดนใตสดของประเทศไทย ไมวาจะเปนปตตาน

นราธวาส และยะลา สงเหลานตอกยำาใหคนไทยได

ตระหนกวาเรามภารกจทจะตองทำาใหการเมองไทยม

ธรรมะยงไปกวาน มฉะนนแลว ประเทศไทยและคน

ไทยกจะกลายเปนผทมสวนรวมในการกอกรรมทำาเขญ

กบเพอนมนษย และสนบสนนอธรรมใหแผขยายออก

26

ไป ไมวาในประเทศของเราเองและประเทศเพอนบาน

ออง ซาน ซจนนเปนตวแทนของธรรมะท

กำาลงตอสกบอธรรม แมวาเธอจะถกจองจำามานบ 10 ป

แตอาตมาเชอวาในฐานะทเปนชาวพทธ ออง ซาน ซจ

คงเชอเหมอนอาตมาวาธรรมะยอมชนะอธรรมในทสด

แมวากาลเวลาแหงชยชนะนนอาจจะมไดมาถงในเรววน

แตเรากตองไมลมวาเนลสน แมนเดลา กอนจะไดเปน

ประธานาธบดของแอฟรกาใต กเคยถกจองจำามานาน

ถง 27 ป แตในทสดกสามารถสถาปนาประชาธปไตย

ใหเปนหลกชยของประเทศ และสามารถโคนลมระบอบ

แบงแยกสผวได ตวอยางเชนนนาจะทำาใหเรามนใจไดวา

ในทสดออง ซาน ซจจะประสบชยชนะ

อนทจรงขณะนเธอกประสบชยชนะแลว เพราะ

แมวาเธอจะถกกกบรเวณ แตจตใจของเธอนนสงบเยน

และเปนอสระตลอดเวลา ในขณะทผนำา SPDC นนแม

ดเหมอนจะมเสรภาพ แตในใจกลบถกจองจำา เพราะ

วาคกทสำาคญทสดคออะไร หากไมใชความกลว มแตผ

ทเปนอสระจากความกลวเทานนถงจะมเสรภาพอยาง

แทจรง ทกวนนความกลวกำาลงจองจำาผนำา SPDC อย

ตลอดเวลา ขณะทความกลาอนมธรรมะเปนพนฐานได

ปลดเปลองออง ซาน ซจใหเปนอสระ

การกกบรเวณหรอการจบกมคมขงนนจองจำา

ไดแตเพยงรางกายของเธอเทานน แตในจตใจของเธอ

นนเปยมลนไปดวยอสรภาพ เพราะปราศจากความ

27

หวาดกลว และนแหละคอแรงบนดาลใจทสำาคญสำาหรบ

ผทตอสเพอสทธเสรภาพ เพอประชาธปไตย และเพอ

ศกดศรของมนษยชน

ขอใหเรานอมนำาเอาธรรมะและความกลา-

หาญของเธอมาเปนแรงบนดาลใจในการตอส ไมใชเพอ

ประชาธปไตย ไมใชเพอสทธมนษยชนเทานน แตเพอให

เกดอสรภาพอยางแทจรง และเพอใหการเมองนนเปยม

ไปดวยธรรมะ

ขออนโมทนาทกทานทไดมารวมกนในวนน

มใชเพอเชดชตวบคคลคอออง ซาน ซจเทานน แตเพอ

เชดชคณธรรมและความกลาหาญ สงเหลานแหละทจะ

นำาประชาชนพมาและประชาชนทวทงโลกไปสสนตสข

และอสรภาพอยางแทจรง

ในทางพทธศาสนามภาษตบทหนงกลาวไววา

“ชะยง เทวะมะนสสานง ชะโย โหต ปะราชโต” แปลวา

“ชยชนะจงเปนของเทวดาและมนษยทงหลาย ผทแพ

แลวจงกลบเปนผชนะ”

ขอใหชยชนะจงเปนของผใฝธรรมทงมวล ขอให

ผทแพแลว ไมวาในประเทศใดของโลก รวมทงประเทศ

พมา จงกลบมาเปนผชนะในทสด

ปาฐกถาเนองในโอกาสวนเกดนางออง ซาน ซจ

ครบ 61 ป วนท 19 มถนายน 2549

28

สสนตวฒนธรรม

หากจะพดถงศตวรรษท 20 ดวยถอยคำาทกระชบ

ทสด คงไมมคำาพดใดชดเจนไปกวาคำาของเยฮด เมนฮน

นกดนตรนามอโฆษชาวองกฤษ ซงกลาววา “(ศตวรรษ

น) ไดสรางความหวงทยงใหญทสดเทาทมนษยชาตเคย

วาดหวงมา (ขณะเดยวกน) มนกไดทำาลายมายาภาพ

และอดมคตทงมวลจนหมดสน”

ศตวรรษท 20 เรมตนดวยความหวงวาโลกน

จะมสนตภาพทยงยน แตแลวสงครามโลกครงท 1 ก

อบตขน แมกระนนกยงมความเชออยางกวางขวางวา

นนคอสงครามซง ‘ยตสงครามทงมวล’ แตผานไปเพยง

29

2 ทศวรรษเทานน สงครามโลกครงท 2 กเกดขน ตาม

มาดวยสงครามเยนและสงครามตวแทนระหวางสอง

มหาอำานาจซงเกดขนทกมมโลก เมอสงครามเยนสน

สดลงพรอมกบการลมสลายของสหภาพโซเวยต กยง

เชอกนวาสนตภาพจะเกดขนในทสด และ ‘อวสานของ

ประวตศาสตร’ อยแคเออมเทานน แตแลวความหวง

นนกพงพนาศ เมอเกดสงครามกลางเมองในคาบสมทร

บอลขานและอกหลายประเทศทงในเอเชยและแอฟรกา

จนกระทงทกวนน

ศตวรรษทแลวเปนศตวรรษทนองไปดวยเลอด

ระหวางป 1900-1989 ซงเปนปสดทายของสงครามเยน

มคนถง 86 ลานคนตายไปในสงครามตางๆ ยงไมนบอก

48 ลานคนซงตายดวยนำามอของรฐบาลของตน (รวมทง

รฐบาลทนำาโดยสตาลน เหมา และพล พต) หลายสวน

ในจำานวนนนตายเพราะการฆาลางเผาพนธซงเกดขน

ทงในยโรป แอฟรกา และเอเชย

ศตวรรษท 21 ดเหมอนจะไมไดดไปกวา

ศตวรรษทแลวมากนก เพราะขนศตวรรษใหมไดแคป

เดยว สงครามอยางใหมอนไดแกการกอการรายระหวาง

ประเทศกระเบดขนอยางเตมรปแบบ และจดชนวนให

เกดสงครามตอตานการกอการราย ซงลามไปสทกมม

โลก ทงนยงไมไดพดถงสงครามกลางเมองและการรบ

พงซงเกดขนกบ 30 ประเทศ หรอ 1 ใน 8 ของประเทศ

ทวโลกซงมประชากรรวมแลวถง 2,300 ลานคน กลาว

30

อกนยหนง เวลานมประชากร 1 ใน 3 ของโลกกำาลงอย

ในภาวะสงคราม1

สงครามและความรนแรงเหลานไมไดเกดขน

เพราะการตดสนใจสวนบคคลของผนำาประเทศเทานน

หากยงเปนผลจากแรงผลกดนของคนในชาต หรอเกด

ขนเพอตอบสนองความตองการของพลเมองในประเทศ

สงครามทสวนทางกบความปรารถนาของคนในชาต

ยอมยากทจะเกดขนได ในทางตรงขาม สงครามทงหลาย

ดำาเนนไปไดเปนเวลาหลายปหรอนานนบทศวรรษ ก

เพราะไดรบแรงสนบสนนจากคนในประเทศ หรออยาง

นอยผคนกไมไดขดขนทจะแบกรบภาระจากสงคราม

ไมวาในทางวตถ ทางกาย หรอทางจตใจ

สงทผลกดนหรอหลอหลอมใหคนจำานวนมาก

สนบสนนสงคราม ยอมมมากกวาการโฆษณาชวนเชอ

ทางการเมอง หรอกลไกทางการเมองทสามารถระดม

มวลชนใหคลอยตามผนำาทพาประเทศเขาสสงคราม

สงทลกลงไปกวานนททำาใหการโฆษณาชวนเชอและ

กลไกทางการเมองบรรลผลไดกคอ ‘วฒนธรรม’ ซง

รวมไปถงสำานกรวม คณคา ความเชอ และทศนคตท

ผคนในประเทศยดถอรวมกน สวนเสยวของวฒนธรรม

ทสนบสนนความรนแรงหรอผลกดนใหผคนเหนความ

1 Jessica Williams, 50 Facts that Should Change the World

(Cambridge: Icon Books, 2004), p. 140.

31

รนแรงเปนทางออกนเองททำาใหสงครามเกดขนไดใน

ระดบประเทศ เราอาจเรยกวฒนธรรมสวนนวาเปน

‘วฒนธรรมแหงความรนแรง’

องคประกอบของวฒนธรรมแหงความรนแรง

สำานกหรอทศนคตทมอทธพลอยางมากใน

การผลกดนใหผคนกระทำาความรนแรงตอกนจนนำาไป

สสงคราม กคอความถอตวถอตนวาสงกวา ไมวาจะโดย

ทางชาตพนธ หรอผวส หรอภาษา หรอแมแตศาสนา

ควบคกนกบสำานกดงกลาวกคอการเหยยดคนทมอต-

ลกษณตางจากตนวาเปนผทดอยกวา หากการเหยยด

นนไปไกลถงขนทเหนวาตำากวาความเปนมนษย การใช

ความรนแรงกบคนเหลานนกเกดขนไดไมยาก การลาง

เผาพนธชาวยวเกดขนไดเมอชาวเยอรมนเหนวาคนยว

นนคอ ‘เชอโรค’ ‘ไวรส’ ‘อสร’ หรอ ‘เดนมนษย’ ในทำานอง

เดยวกน สงครามในคาบสมทรบอลขานลกลามอยาง

รวดเรวและโหดรายยง กเพราะขณะทชาวโครเอเชย

เหยยดชาวเซอรเบยวาเปน ‘สตวสองขามเครา’ คน

เซอรเบยกเรยกคนโครเอเชยวา ‘คางคาวผ’ ในสงคราม

อาวเปอรเซย ทหารอเมรกนเรยกการสงหารทหารอรก

ทลาถอยวา ‘การยงไกงวง’ บางคนถงกบเปรยบทหาร

อรกวาเปน ‘แมลงสาบ’2

การถอตวถอตนวาสงหรอเหนอกวาผอน เมอ

เกดขนแลวยอมอดไมไดทจะเหยยดอกฝายหนงใหตำา

32

กวา แตไมมอะไรทอนตรายเทากบการถอตววาเปนผท

มคณธรรมสงกวาหรอประเสรฐกวา เพราะนนจะทำาให

ผทอยคนละฝายถกประทบตราไปในทนทวาเปนผท

ชวรายตำาทราม อะไรกตามเมอถกตราวาชวรายแลว

กไมมเหตผลทจะอย หากสมควรทจะถกขจดออกไป

ความรนแรงทกระทำากบคนเหลานนกลายเปนความ

ชอบธรรมขนมาทนท

อตลกษณนนในดานหนงชวยทำาใหเกดความ

รสกรวมกนในหมผทมอตลกษณเดยวกน แตในอกดาน

หนงกทำาใหผทมอตลกษณตางจากตนถกกดกนออกไป

กลายเปนคนละพวก จนอาจถงขนกลายเปนปรปกษกน

ความเปนปฏปกษนจะรนแรงเขมขนมากหากเกดความ

รสกแบงเขาแบงเราขนมาวา “ฉนด แกชว” เชอชาต สผว

ภาษา อาจทำาใหเกดความรสกดงกลาวได แตกไมมาก

เทากบศาสนา ไมวาตางศาสนาหรอตางนกายกตาม การ

ปฏบตตามแนวทางศาสนายงเครงมากเทาไร กยงเสรม

ความรสกวา “ฉนเปนคนด” มากเทานน และเหนคนทไม

ปฏบตตามแนวทางของตวเปนคนชวมากขนตามไปดวย

ในยคสงครามเยนนน คำาถามสำาคญกคอ “คณ

อยขางใคร?” แตในยคปจจบน คำาถามทสำาคญกวา

คอ “คณเปนใคร? คณเปนคนผวสอะไร? เปนคนชาต

2 Jonathan Glover, Humanity: A Moral History of the Twentieth

Century (Yale: Yale University Press, 1990), p. 50, 130.

33

ไหน? เปนคนศาสนาอะไร?” อตลกษณเหลานกลาย

เปนประเดนสำาคญทางการเมองทกำาหนดความสมพนธ

ทางอำานาจของผคนกลมตางๆ ในสงคม ขณะเดยวกน

กเปนพลงสำาคญในการระดมทรพยากรทางการเมอง

เพอขบเคลอนประเทศ (หรอชมชนทางการเมอง) ให

ไปในทศทางทตองการ ซงสวนใหญมกหนไมพนการ

รอฟนความยงใหญในอดต (ตามทเชอกน) ใหกลบ

คนมา แตสงทมกเกดขนควบคกนกคอการสรางภาพ

อกฝายหนง (ทมอตลกษณตางกน) ใหเปนศตร หรอ

เปนตนตอแหงความเสอมทรามและปญหาทงมวลทเกด

ขน เชนเดยวกบทชาวยวเคยถกตราหนาวาเปนตวการ

แหงความเลวรายทงปวงในประเทศเยอรมน การมศตร

อยขางนอกยงทำาใหเกดความสมครสมานสามคคในหม

พวกเดยวกนไดงายขน การเมองทชเรองอตลกษณจง

เปนตวบมเพาะความเกลยดชงและแพรความรนแรงให

ระบาดอยางรวดเรวในปจจบน ทงนโดยใชวฒนธรรม

แหงความรนแรงทมอยเดม (โดยเฉพาะความถอตว

ถอตนวาสงกวาหรอดกวา) เปนเครองมอ ขณะเดยวกน

กตอกยำาวฒนธรรมดงกลาวใหมนคงแนนหนาขน

นอกจากความถอตวถอตนวาสงกวา (ซง

พทธศาสนาเรยกวา ‘มานะ’) องคประกอบทสองของ

วฒนธรรมแหงความรนแรงกคอ การยดตดในความ

คดความเชอหรอลทธอดมการณ (ซงพทธศาสนาเรยก

วา ‘ทฏฐ’) ความยดตดดงกลาวหากมมากชนดฝงหว

34

สามารถทำาใหผคนยอมทำาทกอยางเพอความเชอหรอ

ลทธอดมการณนน แมวาตวเองจะตองตายหรอทำาให

ผอนตายกตาม ในดานหนง เราจงเหนการสละชวตราว

ใบไมรวงเพอลทธคอมมวนสมในรสเซย จน เวยดนาม

กมพชา แตในอกดานหนง เรากเหนการสงหารผคน

นบไมถวนในประเทศเหลานน เนองจากขดขวางความ

กาวหนาของลทธดงกลาว (อยางนอยกจากมมมองของ

ผนำาในประเทศดงกลาว)3

แมลทธคอมมวนสมจะลมสลายไปเกอบหมด

แลว แตกมลทธอดมการณอนๆ ทเขามาครอบงำาจตใจ

ของผคนแทนจนนำาไปสการทำาสงครามกน ทสำาคญก

คอลทธชาตนยม ซงเปนปจจยสำาคญในการทำาใหเกด

สงครามกลางเมองเพอแยกประเทศจนเกดประเทศ

3 ขอความขางลางเปนตวอยางทชใหเหนถงอทธพลของลทธ

อดมการณทหากยดมนอยางแรงกลาแลว สามารถเปนใบเบกทาง

สการสงหารคนไดไมยาก “เปาหมายอนยงใหญของเราคอชยชนะ

ของลทธคอมมวนสมในทกหนแหง เพอบรรลเปาหมายดงกลาว ทก

อยางทำาไดทงนน ไมวากลาวเทจ ขโมย ทำาลายผคนนบแสนหรอแม

กระทงเปนลาน หากคนเหลานขดขวางงานของเราหรอสามารถจะ

ขดขวางเรา” ทศนะดงกลาวไมไดเกดกบผสมาทานคอมมวนสมใน

รสเซยเทานน หากยงเกดในจนและกมพชา ในยคเขมรแดงมคำาขวญ

วา “คนหนมหนงหรอสองลานคนกพอแลวสำาหรบการสรางกมพชา

ใหม” ทเหลอนอกจากนนไมมความจำาเปนเลย หากถกกำาจดไปก

ไมเปนไร (เพงอาง, หนา 259, 306)

35

ใหมๆ เพมขนมากมาย ในขณะทอกหลายประเทศ

ยงมการสรบอยางไมเลกราในบดน เทานนยงไมพอ

ลทธอดมการณทมาในรปศาสนายงเปนอกปจจยหนง

ซงมบทบาทอยางมากในการผลกดนใหเกดความ

รนแรงนานาชนด ทงในรปสงครามระหวางประเทศ

สงครามกลางเมอง การกอการราย และการนองเลอด

ระหวางกลมชน

ความตดยดในลทธอดมการณจนฝงหว

นอกจากจะทำาใหมองคนทคดหรอเชอตางจากตนเปน

ศตรแลว ยงอาจบมเพาะความโกรธเกลยดจนถงขน

ทำารายคนเหลานนได บอยครงลทธอดมการณดงกลาว

ยงเพมพนความถอตวถอตนของผสมาทานลทธนนวา

เปนผสงกวาในทางคณธรรม ซงในทางกลบกนกทำาให

เหยยดอกฝายวามคณธรรมดอยกวาหรอเปนคนเลวราย

(ดงนนจงไมสมควรมชวตอยบนโลกน) ดงผทเชอวาชวต

เปนสงศกดสทธทตองเชดชปกปอง (pro-life) บางคนถง

กบบกเขาไปสงหารหมอและพยาบาลในคลนกทำาแทง

หรอนกอนรกษสงแวดลอมแบบสดโตงบางคนลงมอ

สงหารผททำาลายสงแวดลอมหรอทรมานสตว แนนอน

วาในบรรดาลทธอดมการณทงหลาย ศาสนาทสมาทาน

อยางยดตดสามารถทำาใหเกดความรสกทางลบไดมาก

ทสดตอคนทคดตางจากตน

องคประกอบทสามของวฒนธรรมแหงความ

รนแรงกคอ ความทะยานอยาก (พทธศาสนาเรยกวา

36

‘ตณหา’) ความทะยานอยากทมอทธพลในปจจบนมาก

ทสดมาในรปของวตถนยมและบรโภคนยม ซงทำาใหเชอ

วาความสขเกดจากการบรโภค หรอบรโภคมากเทาไร

กยงมความสขมากเทานน ความเชอดงกลาวทำาใหเกด

ความทะยานอยากไมรจกพอ จงนำาไปสการแขงขน

ชงดชงเดน และเอารดเอาเปรยบกนตงแตระดบบคคล

ไปจนถงระดบประเทศ สงทตามมาคอความรนแรง

จนถงขนประหตประหารกน นอกจากอาชญากรรมท

แพรระบาดในหลายประเทศแลว ปจจบนยงมสงคราม

ระหวางประเทศและสงครามกลางเมองจำานวนมากเกด

ขนเพราะการแยงชงทรพยากรและผลประโยชนทาง

เศรษฐกจ ประมาณวา 1 ใน 4 ของสงครามและการ

รบพงในชวงหลายปทผานมา ปะทขนมาหรอลกลาม

ขยายตวเพราะการแยงชงและครอบครองทรพยากร

ธรรมชาต (Williams: 161) การประหตประหารระหวาง

เผาพน ธในหลายกรณกมความขดแยงทางดาน

ทรพยากรเปนแรงผลกดนอยเบองหลง อาท การฆาลาง

เผาพนธในรวนดา ซงเชอมโยงกบการแยงชงททำากน

ดงพบวาแมในชมชนทมแตคนเผาเดยวกนกยงมการฆา

กนอยางมากมาย โดยทคนตายมกจะเปนเจาของทดน

นอกจากความรนแรงทางตรงแลว การเอารด-

เอาเปรยบและแยงชงผลประโยชนยงกอใหเกดความ

รนแรงอกประเภทหนง คอความยากจนขนแคนจนอาจ

ถงขนเสยชวต ในปจจบนมคนอดอยากหวโหยถง 1,100

37

ลานคน (หรอ 1 ใน 5 ของประชากรโลก) ทงหมดน

เกดขนทามกลางอาหารและทรพยากรทมอยอยางลน

เหลอทวทงโลก (รวมทงในประเทศทมคนหวตายนบ

ลาน) ความอดอยากเหลานไมไดเกดจากการขาดแคลน

ทรพยากร หากเกดจากระบบเศรษฐกจและการคาทไม

เปนธรรม ซงมงตอบสนองความอยากอยางไมมทสน

สดของคนสวนนอยทมอำานาจ ทงในระดบประเทศและ

ระดบนานาชาต จงทำาใหเกดชองวางอยางมหาศาล

ระหวางคนมกบคนไมม ดวยเหตน เราจงพบวาใน

ขณะทแตละปผคนในประเทศยากจนตายถง 9 ลานคน

เพยงเพราะขาดนำาดมและนำาใชทสะอาด (ซงแกไดดวย

เงน 9,000 ลานเหรยญ) คนในยโรปใชเงนซอไอศกรม

ปละ 11,000 ลานเหรยญ และซอนำาหอมปละ 12,000

ลานเหรยญ สวนเงนทใชซอครมบำารงผวทวทงโลกสง

ถง 24,000 ลานเหรยญ ไมนบผลตภณฑบำารงผมอก

38,000 ลานเหรยญ4

โลกาภวตนทางเศรษฐกจและคมนาคม โดย

เฉพาะการรกขยายของตลาดเสร ไดทำาใหบรโภคนยม

แพรกระจายไปทงโลก กระตนความอยากและการแยง

ชงทรพยากรและผลประโยชนใหรนแรงขนทวทงโลก

4 Human Development Report (1998) อางใน ชยวฒน สถา-

อานนท, อาวธมชวต?: แนวคดเชงวพากษวาดวยความรนแรง

(กรงเทพฯ: ฟาเดยวกน, 2546), หนา 222.

38

ขณะเดยวกน การรกของวฒนธรรมตะวนตกไดทำาให

ผคนในหลายประเทศหลายวฒนธรรมรสกถกคกคาม

และกลวจะสญเสยอตลกษณหรอออนแอลง จงยงชอต-

ลกษณของตนเพอเปนกำาแพงปกปองตนเองและกดกน

อกฝายหนงออกไป มการสรางปมเดนทางเชอชาต

สผว ภาษา ศาสนา จนเกดความรสกถอตวถอตนมากขน

ขณะเดยวกนกมการกลบไปหาอดมการณดงเดมเพอ

เปนเครองมอตอสกบโลกาภวตน ชาตนยมและศาสนา-

นยมจงแพรไปทวโลก โดยมกมลกษณะเปนปฏกรยา

ตอตานอยางเขมขนตอสงทเชอวาเปนภยคกคามจาก

ภายนอก จงเกดการเผชญหนากนมากขนระหวางคน

ตางชาตตางศาสนา ขณะเดยวกน โลกาภวตนยงทำาให

เกดความหลากหลายทางความคดความเชอมากขน แม

กระทงในชมชนเดยวกนหรอขางเคยงกน จงงายทจะเกด

ความรสกเปนปฏปกษตอกนจนเกดความรนแรงไดไม

ยาก กลาวอกนยหนง ปจจบน มานะ ทฏฐ และตณหา

มแนวโนมเขมขนเพมพนมากขน ทำาใหวฒนธรรมแหง

ความรนแรงขยายตวเปนลำาดบ

วฒนธรรมเพอสนตภาพ

วฒนธรรมเพอสนตภาพหมายถงสำานก คณคา

ความเชอ ทไมสงเสรมความรนแรง เออตอความสมาน-

ฉนทและการอยรวมกนอยางสนต หากวฒนธรรมแหง

ความรนแรงมพนฐานอยบนความถอตวถอตน ความ

39

ตดยดในลทธอดมการณ และความทะยานอยาก องค-

ประกอบสำาคญของวฒนธรรมเพอสนตภาพกคอความ

เคารพผอนวาเสมอกบตน ความมขนตธรรม และความ

สนโดษ

คณคาหรอสำานกทประสานมนษยใหเปนหนง

เดยวกน โดยไมคำานงถงความแตกตางทางอตลกษณ

และความเชอ เปนสงจำาเปนอยางยงในยคโลกาภวตน

ใชหรอไมวาการขาดคณคาหรอสำานกทง 3 ประการ

ดงกลาวทำาใหผคนแบงออกเปนขวๆ และมชองวาง

ระหวางกนมากขน นอกจากความรำารวยอยางสดโตง

ทเกดขนควบคกบความจนอยางสดโตงแลว ยงเกดขว

ตรงขามระหวางสำานกในความเปนหนงเดยวกนของ

คนทงโลก (globalism) กบการตดยดกบหมพวกแคบๆ

ของตว ตามลกษณะเชอชาต ภาษา และศาสนา (tribal-

ism) หรอการแบงเปนขวระหวางโลกแหงวตถนยมและ

เทคโนโลย กบโลกแหงความเครงศาสนา จารต และ

พระเจา ซงมผตงฉายาวา McWorld กบ Jihad หรอขว

ระหวางแนวคดแบบโลกยวสย (secularism) กบความ

เครงคมภร (fundamentalism) ลกษณะความเปนขว

ตรงขามเกดขนอยางชดเจนในดานตางๆ จนอาจเรยก

ยคนวายคแหงความสดโตง

โลกทแบงเปนขวตรงขามจะโนมเขามาหากน

ไดมากขนและเบยดเบยนกนนอยลง หากทกฝายเปด

ใจเขาหากน เคารพในอตลกษณของกนและกน และม

40

ความเออเฟอตอกนมากขน จะทำาเชนนนไดกตอเมอ

มองเหนวาเราทกคนมความเปนมนษยเหมอนกน

ไมวาจะมความแตกตางกนเพยงใด แตนนเปนสวนนอย

เมอเทยบกบสงทเรามรวมกน เชน ความรกสข เกลยด-

ทกข ความใฝด ความปรารถนาทจะไดรบการยอมรบ

และความรกในศกดศรแหงตน เปนตน

นอกจากสำานกในความเปนมนษยรวมกนและ

การเคารพในศกดศรแหงความเปนมนษยของทกคน

แลว ความเชอในการแกปญหาดวยสนตวธเปนสำานก

อกประการหนงทจำาเปนอยางมากสำาหรบการสราง

วฒนธรรมเพอสนตภาพ ความรนแรงนนสามารถแก

หรอยตปญหาไดชวคราว แตกลบสรางปญหาใหมใหเกด

ขนหรอทำาใหปญหารนแรงขนในระยะยาว ความรนแรง

แมกำาจดคนชวได แตมนกสรางคนชวคนใหมใหเกดขน

และหนงในจำานวนนนกคอผทใชความรนแรงเปนอาจณ

นนเอง ดงนนการปฏวตดวยความรนแรงจงไมเคยกำาจด

คนชวไดหมดหรอกอใหเกดสนตภาพอยางแทจรงเสยท

เพราะหลงจากกำาจดฝายตรงขามแลว ในทสดปนทก

กระบอกกหนมายงพวกเดยวกนเอง

ประการสดทายกคอการเหนคณคาของการม

ชวตทเรยบงาย ตระหนกวาความสขเกดจากการไดทำา

สงทมคณคาและความหมายตอตนเองและผอน รวม

ทงการเขาถงความสขดานในอนเกดจากจตทสงบ ไร

ซงความโกรธเกลยดหรอทะยานอยาก หาไดเกดจาก

41

การตกตวงวตถหรอสงเสพใหไดมากๆ ไม กลาวอกนย

หนงคอความตระหนกวาความสขนนอยไมไกล หากอย

กลางใจเรานเอง

บทบาทของศาสนาในการสรางสนตวฒนธรรม

ความถอตวถอตน ความยดตดในลทธอดม-

การณ และความทะยานอยาก ซงเปนองคประกอบ

พนฐานของวฒนธรรมแหงความรนแรงนน โดยเนอแท

กคอการเอาตวตนเปนศนยกลางหรอมงสรางความเปน

ใหญแหงตวตน ตวตนนนไมวาระดบปจเจกหรอระดบ

รวมหม ยอมตองการเอาทกสงทกอยางมาหนนเสรม

ความยงใหญใหแกมน ไมวาสงนนจะเปนอตลกษณ ลทธ

อดมการณ หรอทรพยสนเงนทอง

ศาสนาสำาคญทกศาสนามจดมงหมายเพอลด

ความเหนแกตวหรอการถอเอาตวตนเปนศนยกลาง

หากยกจตใจของบคคลใหอยเหนอความยดตดในตวตน

พดแบบพทธคอทำาใหมานะ ทฏฐ และตณหา เบาบาง

ลงหรอหมดสนไป ดงนนจงสวนทางกบวฒนธรรมแหง

ความรนแรง ขณะเดยวกนกสงเสรมสนตวฒนธรรมดวย

การเชดชความรก ขนตธรรม ความเคารพในศกดศร

แหงความเปนมนษยของทกคน รวมทงการเขาถงความ

สขจากชวตทเรยบงายและไมองวตถ จะวาไปแลว ทก

ศาสนาลวนถอเอาสนตภาพของมนษยชาตเปนเปา-

หมายดวยกนทงนน