โดย แพทยหญงศรพร กญชนะ

ประธานคณะกรรมการบรณาการพฒนาการเดกไทย

ความทาทายของพฒนาการเดกไทย

พ.ศ. 2553 กรมอนามยส ารวจเดกอาย 3-5 ป • เดกไทยมพฒนาการต ากวามาตรฐาน 30 % พ.ศ. 2554 กรมสขภาพจตส ารวจเดกอาย 6-14 ป • เดกไทยม IQ 98.5 ต ากวามาตรฐาน 100 • EQ 45 ต ากวามาตรฐาน 50-100 พ.ศ. 2556 กระทรวงศกษาธการรายงานเดก ป.4 – ป.6 • 10-15 % อานไมออก เขยนไมได คดไมเปน

ผลลพธ ดาน

พฒนาการ

• กลมเดกเสยง Birth Asphyxia ภาวะขาดออกซเจนขณะคลอด Low Birth Weight ทารกแรกคลอดน าหนกนอยกวา 2,500

กรม

• กลมเดกคลอดปกต แตอาจเกดพฒนาการลาชาภายหลง

Anemia, Jaundice etc. Family Attention Substandard Well Child Clinic

โครงการบรณาการพฒนาการเดกไทย วตถประสงค

1. เพอใหเกดระบบเฝาระวง คดกรอง สงเสรม พฒนาการเดกแรกเกด – 5 ป แบบบรณาการใหเกดรปแบบ (Model Development) ในการแกไขปญหาเดกทมพฒนาการลาชาในระดบประเทศตอไป

2. เพอใหมระบบรายงานขอมลเปนปจจบน (real time) ในเขตพนทเปาหมาย

3. เพอเพมศกยภาพเจาหนาทสาธารณสขใหสามารถประเมนพฒนาการเดกทมภาวะพฒนาการลาชาไดตงแตในระยะเรมตนได (Early detection)

4. เพอใหเจาหนาทสาธารณสขมการตดตามดแล คดกรอง ประเมน และแนะน าการสงเสรมพฒนาการเดกอยางตอเนอง (Early Intervention)

ค าสงแตงตงคณะกรรมการ โครงการบรณาการพฒนาการเดกไทย

เครองมอ เดกกลมเสยง

เครองมอ เดกปกต

คมอเฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย (เลมสขาว)

อาย วธเลนกบลก วธพดคยกบลก แรกเกด - 1 สปดาห

ใหโอกาสลกมอง ฟง และขยบแขนขาตามใจชอบ กอดลกและอมลกบอยๆ

อยาหอตวลกแนนเกนไปจนลกขยบตวไมได

สบตา ยม พดคยกบลกบอยๆ ไมวาจะเปนชวงลกดดนมแม

หรอชวงเปลยนเสอผาลก 1 สปดาห - 6 เดอน

ลกยงชอบมอง ฟง และขยบแขนขาตามใจชอบ กอดลกและอมลกบอยๆ

ขณะตนใหลกนอนในทาคว าบาง สงเสยงเรยกหรอเขยาของเลนใหลกเงยหนามองเพอฝกชนคอ (ทนอนตองไมนมเกนไป)

ใหลกดของสสดใส หรอกรงกรง ลกจะไดฝกมองตาม ฟงเสยง และควาของ

ลกชอบอมของ เพราะลกอยากรวามนนมหรอแขง อนหรอเยน ลกชอบเลนขาวของในบานทสสนสดใส ไมจ าเปนตองซอของเลน

แพงๆ แตตองสะอาด และปลอดภย

สบตา ยม หวเราะ พดคยกบลกบอยๆ แลวลกจะคยดวย เลยนเสยงลก และเลนกบลก ท าใหลกสนกและม

ความสข อานและเลาเรองจากหนงสอทมภาพสวยๆ และสดใส

ใหลกฟงบอยๆ ลกชอบมาก ถงแมวาลกยงพดไมได แตลกรวา พอแม ผปกครอง

เขาใจเสยงอ-อาของลกวาลกตองการอะไร ปลอบโยนดวยความนมนวลเมอลกรองไหหรอ

หวาดกลว 6 เดอน - 9 เดอน ลกชอบเลนขาวของในบานทสสนสดใสทสะอาด และปลอดภย

ลกจะเอามาเขยา ต เคาะ ท าเสยงตางๆ หรอปลอยลงพน พอแม ผปกครอง อยาดลกเพราะลกก าลงเรยนร

จดทโลงกวาง ปลอดภยใหลกคบคลาน ฝกลกเหนยวตวลกขนยน โดยใหเกาะตวพอแม ผปกครอง ไมควรใชรถหดเดน เพราะลกจะไมพยายามทรงตวยนดวยตนเอง

และเกดอบตเหตไดเพราะรถพลกคว างาย ลกชอบเลนจะเอมาก ท าใหลกหวเราะ และมความสข

พดคยกบลก เมอลกท าเสยงตางๆ หรอเรยกชอลก ลกจะไดจ าชอตวเองได

ลกอยากใหพอแม ผปกครอง อานหนงสอภาพใหลกฟงทกวน

พดคยกบลกเกยวกบสงของรอบตว ดวยค าพดทสน กระชบ ไดใจความ เวนจงหวะใหลกโตตอบเสมอ

อาย วธเลนกบลก วธพดคยกบลก 9 เดอน - 12 เดอน เลนซอนของกบลก ลกอยากรวามนหายไปไหน

ชชวนใหลกใชนวหยบขนมผง หรอผลไมเนอนมกนเอง

ลกก าลงจดจ าค าตางๆ สอนลกเรยกชอสงตางๆ รอบตวหนดวย

สอนลกใหสวสด และบายบาย ลกชอบเสยงอาน และเลานทานของพอแม ผปกครองมาก

อานหนงสอภาพใหลกฟงทกวน อยาทงลกอยคนเดยว ลกจะรสกปลอดภยหากไดเหนหรอได

ยนเสยงพอแม ผปกครอง ชมเชยเมอลกท าสงใดสงหนงส าเรจ

12 เดอน - 2 ป ลกชอบเลนซอนของขนาดตางๆ กน ลกเรยนรเรองขนาด รปราง และสตางๆ ไปดวยกน

พอแม ผปกครอง ใชของเลนในบานทสะอาด และปลอดภยใหลกเลนได ไมจ าเปนตองซอของเลนทแพงๆ ใหลก

ลกก าลงหดเดน วง ฝกสงใหมๆ ชวยสอนลกดวย และใหก าลงใจลก ชวนลกขดเขยน วาดรปตางๆ ระบายส ใหโอกาสลกชวยท างานบานงายๆ

ลกพดไดแลว พอแม ผปกครองคยกบลกบอยๆ สอนค าตางๆ ใหลกเรยนรจากสงรอบๆ ตวลก

ใชค าสภาพพดกบเดก ขณะเลนกบลก พดคยและสอนค าตางๆ ใหลกดวย อานหนงสอภาพใหลกทกวนเพราะลกชอบมาก ชวนลกรองเพลงและเคลอนไหวตามจงหวะ สอนใหลกรจกขอบคณ ขอโทษ

2 ปขนไป สอนลกนบหนง สอง สาม สอนลกเรยนรเรองขนาด รปรางและ สของสงตางๆ และเปรยบเทยบกน ลกชอบของเลนทพอแม ผปกครอง ท าใหมากทสด ชวนเดกวงเลน ออกก าลงกาย ฝกการทรงตว สรางสขนสย เชน การลางมอ การใชหองน า การแปรงฟน การสวมรองเทา ฝกทกษะการกนอาหารดวยตนเอง ใหโอกาสเดกชวยท างานบานงายๆ ชวนเดกวาดรปและเลาถงสงทวาด พอแม ผปกครองรบฟงอยางตงใจ ตงค าถามตอยอดจนตนาการเดก ไมต าหนหรอขดแยงในสงทเดกเลา

สอนใหรจกแบงปน เกบของเลนเขาทหลงเลกเลน

ลกพดไดเยอะแยะแลว และลกชอบถามอยาร าคาญลก เพราะลกก าลงอยากรสงตางๆ รอบตวลก

พดคย อานหนงสอภาพ เลานทาน รองเพลง ทองบทกลอน และเลนกบลกบอยๆ

ใชค าสภาพพดกบเดก ชวนเดกเลนสนกโดยตงค าถามใหเดกคดและคาดเดาจากเนอ

เรองในนทานหรอชวตประจ าวน หากลกท าผดพลาดอยาซ าเตมลก ใหก าลงใจลกแทน และ

สอนลกวาอะไรถกอะไรไมเหมาะสม ลกชอบเลยนแบบ ดงนนพอแม ผปกครองตองเปนตวอยางท

ดใหลก

ผลการเปรยบเทยบ การเฝาระวงพฒนาการเดก ดวยเคร องมอ DSPM และ Denver II

ความไวของแบบแบบทดสอบ DSPM (Sensitivity) 96.04 % ความจ าเพาะของแบบแบบทดสอบDSPM (Specificity) 64.67 %

เดก n DSPM Denver II

% ปกต % สงสยลาชา % ปกต % สงสยลาชา

9 เดอน 179 53.1 46.9 86.6 13.4

18 เดอน 183 62.3 37.7 90.2 9.8

30 เดอน 163 55.8 44.2 80.1 19.9

42 เดอน 149 49.0 51.0 82.2 17.8

รวมทกอาย 674 55.3 44.7 85.0 15.0

หญง 345 61.4 38.6 86.5 13.5

ชาย 325 49.2 50.8 83.5 16.5

ทมา ผลการด าเนนงาน LCDIP ขอมล 1 สค. 56 – 31 กค. 57 2557 เดก BA 1,315 ราย พฒนาการไมสมวย 79 ราย = 19.7% เดก LBW 4,516 ราย พฒนาการไมสมวย 350 ราย = 20% ภายหลงใช DAIM เดก BA พฒนาการไมสมวย เหลอ 66 ราย = 15.4% เดก LBW พฒนาการไมสมวย เหลอ 296 ราย = 15.9%

The only way to learn something is to do something

George Bernard Shaw

ขอมลจากการตดตามโครงการ ในจงหวดน ารอง

7.. อบลราชธาน - ศนยอนามยท 7

8. ก าแพงเพชร – ศนยอนามยท 8

9. สโขทย - ศนยอนามยท 9

10. เชยงใหม - ศนยอนามยท 10

11. ภเกต - ศนยอนามยท 11

12. ตรง - ศนยอนามยท 12

1.นนทบร – ศนยอนามยท 1 2.ลพบร - ศนยอนามยท 2 3.สระแกว - ศนยอนามยท 3 4. เพชรบร - ศนยอนามยท 4 5.นครราชสมา- ศนยอนามยท 5 6.หนองบวล าภ, มหาสารคาม - ศนยอนามยท 6

สาเหตสวนใหญทเดกไมผานการทดสอบเกดจากการทพอแมผปกครองยงขาดความรและทกษะการสงเสรมพฒนาการเดก เมอมคมอ DSPM ทงายพอทจะเขาใจและปฏบตไดจรง พอแมผปกครองจงมความพอใจกบการมโอกาสไดสงเสรมพฒนาการลก

WCC ท รพ.สต. สวนใหญยงมเวลาท างานดานพฒนาการเดกนอยมากเพยง 1 วนตอเดอน แคฉดวคซนอยางเดยวกหมดเวลา

ผลการทดสอบพฒนาการทผานมาจะรายงานจากการคดกรองเดก 0-2 ปซง มกจะพบพฒนาการลาชานอยมากอยแลว ท าใหดเหมอนวาพฒนาการของเดกในพนทไมมปญหา โดยไมไดย าความครอบคลมของการคดกรองทจะตองไมต ากวา 80% ของเดกแตละกลมอายจงจะท าใหขอมลนาเชอถอ

1. เดกทเกดตงแตเดอนเมษายน 2558 ทกคนไดรบการ เฝาระวงและตดตามพฒนาการอยางตอเนอง โดย พอแม ผดแลเดก และ อสมช. 2. จนท.สธ.ทรพ.สต. สามารถคดกรอง สงเสรมพฒนาการ และสงตอ 3. บรณาการงานสงเสรมพฒนาการใหเปนระบบเดยวกน ทวประเทศ

1. เดกไทยหลงคลอดตงแตเมษายน 2558 ทกคนไดรบคมอ DSPM หรอ DAIM 2. พอแม ผปกครอง เขาใจและใชคมอในการสงเสรมพฒนาการลกไดอยางม ประสทธภาพ 3. อสม.เชยวชาญพฒนาการ ชวยครอบครวทอยกบปยาตายาย 4. จนท.สธ. ท รพ.สต. ใชคมอในการคดกรองและลงขอมล เมอเดกอาย 9, 18, 30 และ 42 เดอน หากพบพฒนาการลาชาสามารถท าการแกไขปญหา เบองตนไดภายใน 1 เดอน ถายงพบความผดปกตใหสงตอผเชยวชาญท รพช./รพท./รพศ. หรอศนย หรอสถาบนของกรมสขภาพจต หรอ กรมการแพทย

เดกทคลอด ตงแต 1 เมษายน 2558 ทกคน

กลมปกต –> เลมขาว (DSPM) หลงคลอด กอนออกจาก รพ. • เจาหนาท ตรวจพฒนาการ ชวง

อาย 9, 18 ,30 และ 42 เดอน(Screening) ในคลนก WCC ทกระดบ

• อสม. ผปกครอง ตรวจพฒนาการ ชวงอาย 2, 4, 6, 8, 12,15, 17, 24, 29, 36, 41, 48, 54, 56 และ 42 เดอน (Surveillance)

กลมเสยง BA, LBW -> เลมเขยว(DAIM) หลงคลอด กอนออกจาก รพ.

*นดตามอาการเดก

ดแลท รพช. รพท. รพศ.

• เจาหนาท ตรวจพฒนาการ ชวงอาย 9, 18 ,30 และ 42 เดอน(Screening) ในคลนก WCC ทกระดบ

เดกทคลอด กอน 1 เมษายน 2558 ทกคน

• Streetmap to HRH Project ทไป

• Traning คร ก Model เชยงใหม • Meeting ผบรหาร สธ. ทปรกษา

Specialist , Super คร ก และทม DBP 15-17 ก.พ.58

• Standardization ผเกยวของทงหมด กทม. (กรมการแพทย) แบงทมสนบสนนวชาการตามเขตและภาค

2 ม.ค.58

• Intersectoral Meeting – สธ. มท. พม. ศธ. ฯลฯ 9 ม.ค.58

• Training คร ก ทกเขต • Training คร ข และ จนท.สธ. ทกจงหวด

ม.ค.58

• Implementation Kick off เม.ย.58

Technical Training Team

DBP = Developmental Behavior Pediatrician กมารแพทยพฒนาการ

Specialist 1. พญ.ศรพร กญชนะ เขต 1-3 2. พญ.นตยา คชภกด เขต 4-5 และ กทม. 3. พญ.ศราภรณ สวสดวร เขต 6-7

Super คร ก - นพ.สมย ศรทองถาวร - พญ.วรวรรณ จงสงาวทยาเลศ - นพ.พนต โลเสถยรกจ - พญ.ทพวรรณ หรรษคณาชย - พญ.รตโนทย พลบรการ - พญ.อดศรสดา เฟองฟ

Technical Team ผประสาน DBP

- เขต 1 นพ.ยงยทธ ชมค าลอ (รพ.พะเยา) - เขต 2 พญ.จระพร วงษสมบรณ (รพ.อตรดตถ) - เขต 3 พญ.ไสววรรณ ไผประเสรฐ (รพ.สงเสรม สขภาพ ศนยอนามยท 8 จ.นครสวรรค) - เขต 4 พญ.สจา ลลาทนาพร (รพ.วเศษชยชาญ จ.อางทอง) - เขต 5 พญ.ชลพร ตรเศรษฐศกด (รพ.บานแพว องคกรมหาชน จ.สมทรสาคร) - กทม. พญ.อดศรสดา เฟองฟ (สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน) - เขต 6 นพ.พนต โลเสถยรกจ ( โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 3 ชลบร) - เขต 7 นพ.ชาญยทธ ศภคณภญโญ (คณะแพทยศาสตร ม.ขอนแกน)

Technical Training Team (ตอ)

DBP = Developmental Behavior Pediatrician กมารแพทยพฒนาการ

Specialist 4. พญ.ศรกล อศรานรกษ เขต 8-10 5. พญ.นพรรณพร วรมงคล เขต 11-12

Super คร ก - นพ.สรตน สรนนทกานต - พญ.ดษฎ จงศรกลวทย - พญ.นพวรรณ ศรวงคพานช - นพ.เทอดพงษ ทองศรราช

Technical Team ผประสาน DBP

- เขต 8 พญ.ธดานวล กองหลา (รพ.หนองคาย) - เขต 9 พญ.ปยวรรณ วฒนสนทรสกล (รพ.มหาราชนครราชสมา) - เขต 10 พญ.นวรตน อรณยะเดช (รพ.สรรพสทธประสงค จ.อบลราชธาน) - เขต 11 พญ. สภยา โออไร (รพ.นครศรธรรมราช) - เขต 12 นพ.เทอดพงศ ทองศรราช (คณะแพทยศาสตร รพ.สงขลานครนทร)

ผตรวจฯ - Regional Project Manager – ประธาน สธน. - Regional Coordinating Manager – รองประธาน สสจ. และ ผอ. รพท/รพศ ทกจงหวดในเขต - กรรมการ ประธาน MCH Board เขตและประธาน DBPเขต -กรรมการ สสจ.ทตงเขต - เลขานการ ผชชส หรอหวหนาฝายสงเสรม -ผชวยเลขา บทบาทหนาท - รวบรวมขอมลและตดตามความกาวหนา - พฒนาการแกปญหาทสาเหต - พฒนาคมอใหเหมาะสมพนทใหดพรอม IQ และ EQ

คณะกรรมการสงเสรมพฒนาการเดกเขต...

ผวจ. , นายกเหลากาชาด , พม. , อบจ. , สพฐ. เอกชน ประธาน MCH Board -กรรมการ สสจ. – เลขานการ ผชชส - ผชวยเลขานการ คณะอนกรรมการตดตามประเมนผล, สสจ. – ประธาน ผอ.รพท/รพศ - รองประธาน, ผชชส หรอหวหนาฝายสงเสรม - เลขานการ ประธาน DBP, ผอ.รพชหรอพยาบาลพฒนาการทก รพช. – กรรมการ บทบาทหนาท - ตดตามการลงขอมลใหครบถวน - วเคราะหขอมล และรายงานความกาวหนาของการด าเนนงาน - พฒนาการแกไขสาเหตทท าใหเกดพฒนาการลาชา

คณะกรรมการสงเสรมพฒนาการเดกจงหวด...

จงหวด

อ าเภอ

ต าบล

หมบาน

ครวเรอน

ผเชยวชาญ รพท./รพศ.

แพทยหรอพยาบาลพฒนาการ ท รพช.

จนท.สธ.ท รพ.สต.

อสมช.พฒนาการ

พอแมผปกครอง

รวบรวมวเคราะหขอมลรายอ าเภอ แกไขสาเหต (LBWและBA) สงเสรมหรอสงตอ

รวบรวมวเคราะหขอมลรายต าบล แนะน าตดตาม 1ด. สงเสรมหรอสงตอ

คดกรอง 9,18,30 และ 42 ด. (ไมต ากวา80%) แนะน าตดตาม 1 ด. สงเสรมหรอสงตอ

เฝาระวงตดตามสงเสรมหรอสงตอ ครอบครวทเดกอยกบป ยาตายาย

เฝาระวงและสงเสรมพฒนาการลก ถายงพฒนาการลาชา 1 ด. พบ จนท. สธ. หรอ รพช.

กจกรรมระดบพนท

- เปาหมายระยะยาวใน 3 ป ของเดกปฐมวย 0-5 ป มพฒนาการสมวย 85% แบงเปน 1. เดกไทย 0-2 ป พฒนาการสมวย 90% 2. เดกไทย 3-5 ป พฒนาการสมวย 80% หมายเหต : เดกทไดรบการคดกรองตามชวงอายตองไมนอยกวา 80 % ของจ านวนเดกทมอย ตามชวงอายนนๆ - เปาหมายระยะสนใน 3 เดอน ตงแต เมษายน 2558 1. มการแตงตงคณะกรรมการระดบเขตและจงหวด 2. เดกหลงคลอดทกคนไดรบคมอ DSPM หรอ DAIM 3. พอแมไดรบการฝกและใชคมอเปน 4. อสม.ไดรบการฝกและมอบหมายใหดแลเดกทอยกบ ป ยา ตา ยาย 5. จนท.สธ. ท รพ.สต. ไดรบการสนบสนนคมอจากอ าเภอ จงหวด อยางตอเนอง และลงขอมล ของการคดกรองตามอาย 9, 18, 30 และ 42 เดอน ไดอยางถกตอง 6. เมอครบ 3 เดอนจะมการรณรงคสปดาหการคดกรองพฒนาการเดก (National Child Development Screening week) พรอมกนทวประเทศ ในสปดาห 20 - 24 ก.ค. 2558

การตดตามประเมนผล Auditing Schedule

ความทาทายของปญหาพฒนาการลาชา

1. เดกปฐมวย (0-5 ป) มพฒนาการไมสมวยในชวงอาย 0-2 ป นอยกวาในชวงอาย 3-5 ป อยางมนยส าคญ

(Language= 17.3% Vs 38.2% และ FM. = 8.1% Vs 15.2%) พนต โลเสถยรกจ,2557

2. บทบาทและประสทธภาพของ อสมช. พฒนาการ โดยเฉพาะการชวยดแลเดกทอย กบป ยาตายาย

2. Executive Function การตดสนใจทไตรตรอง เพอจะไดคนไทยทซอสตยอดทน ไมเอาเปรยบ อยรวมกนใน สงคมท

เหนตาง และมเวลาท า ประโยชนใหกบสวนรวม โดย ไมตองสรางภาพ