Transcript of 5924 v-yesil-binalar
- 1. Bu proje Avrupa Birlii tarafndan finanse edilmektedir. Yeil
Binalar Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V
- 2. Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar REC Trkiye Hakknda REC
Trkiye, siyasi grlerden ve kar gruplarndan bamsz, kr amac gtmeyen,
uluslararas bir ku- rulu olan Orta ve Dou Avrupa iin Blgesel evre
Merkezinin (REC) Trkiyedeki ofisidir. REC Trkiyenin genel amac,
Trkiyenin evre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatrm
alanlarna ynelik kapasitesini glendirmek, bylelikle de AB evre
mktesebatnn etkili bir ekilde uygulanmas srecini hzlandrmaktr. REC
Trkiye, bu hedefe ulaabilmek iin, farkl finansal kaynaklar aracl
ile yrtmekte olduu almalar erevesinde, hkmetler, sivil toplum
kurulular (STKlar), zel sektr ve dier evresel paydalar arasnda
ibirliini, bilgi paylamn ve evresel karar alma srelerine halkn
katlmn desteklemektedir. Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar Bu
yaynn btn haklar sakldr. Bu yaynn basm yararlancsnn evre ve
ehircilik Bakanl ve szleme biriminin Merkezi Finans ve hale Birimi
olduuevre Alannda Kapasite Gelitirmeprojesi kapsamnda REC Trkiye
tarafndan Avrupa Komisyonunun mali destei ile gerekletirilmitir.
Ancak, yaynn ierii hibir ekilde REC Trkiyenin, Avrupa Komisyonunun
ya da dier ilgili kurumlarn resmi grlerini yanstyor olarak
alglanmamaldr. Bu yaynn btn haklar evre ve ehircilik Bakanlna
aittir ve hibir ksm herhangi bir formda, yayn sahibi evre ve
ehircilik Bakanl ve yaymc Blgesel evre Merkezinden izin alnmadan
satlamaz ya da satlmak iin oaltlamaz. 2011, evre ve ehircilik
Bakanl ISBN: 978-975-6180-42-6 Yaymc: Blgesel evre Merkezi- REC
Trkiye lkbahar Mahallesi 571. Cadde 617. Sokak No:8 Yldz-Ankara,
Trkiye Tel: +90 (312) 491 95 30 Faks :+90 (312) 491 95 40 E-posta:
info@rec.org.tr Web sitesi: www.rec.org.tr Yayn koordinatr: Yeim
alayan Hazrlayanlar: Gksel Demirer (Yaam Dngs Analizi) Nilgn Clz,
Baak Daylan, Glden Baydar (Temiz retim) Hdai Kara (Eko-Etiket) Tuna
zuhadar (Eko-Tasarm) Duygu Erten (Yeil Binalar) Ferda Uluta
(Endstriyel Ekoloji) Yeim alayan, Tue Kayaalp, Duygu Toprak
(Srdrlebilirlik iin letiim) Glin zsoy, Duygu Toprak (Dk Karbon
Teknolojileri) Editr: Yeim alayan Redaksiyon: Yeim Gzde Ersoy Son
okuma: Tue Kayaalp, Duygu Toprak Kapak izimi: zgr Kuvvet Tasarm:
Bayt Ltd. ti.
- 3. Yeil Binalar Hazrlayan Dr. Duygu ERTEN Srdrlebilir retim ve
Tketim Yaynlar - V
- 4. ISBN: 978-975-6180-42-6
- 5. 3 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
indekiler indekiler
zet......................................................................................................................5
Yeil Binalarn Dier Binalardan Fark
Nedir?.........................................................7
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana
Konular.................................................8 Yeil
Binalarn Uygulanmas ve
Standartlar..........................................................17
Yeil Bina Sertifika
Sistemleri...............................................................................18
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve
Standartlar..................26
Sonu..................................................................................................................31
Kaynaklar............................................................................................................32
- 6. 5 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar zet
zet Binalarn yeil olarak tanmlanabilmesi iin, srdrlebilir arazi
planlamas, su ve enerji, eko- lojik malzeme kullanm, i ortam hava
kalitesi, kullanc sal ve konforu, ulam ve atklarn kontrol, akustik
ve kirlilik gibi alanlarda belli standartlar karlamas gerekir. Bu
konular al- tnda kaynaklarn verimli kullanlmas, binann tasarm ve
inaat srecinde evreye olan negatif etkilerinin azaltlmas
amalanr.
- 7. 7 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil
Binalarn Dier Binalardan Fark Nedir? Yeil Binalarn Dier Binalardan
Fark Nedir? Gnmzde yap sektr karbon ayak izi artnda dier sektrlerin
nne gemitir. Doal kaynaklarn te birini kullanan bu sektr taze suyun
%12sini kullanrken, toplam kat atn %40ndan sorumludur. Yeil
binalar, yapl evrenin insan sal ve doal evre zerindeki olumsuz
etkilerini en aza indirecek ekilde tasarlanr, iletilir ve
sonlandrlr. Bu da, enerjinin, suyun ve dier kaynaklarn etkin
kullanm; kullanclarn salnn korunmas ve alanlarn verimliliinin
arttrlmas; atk, kirlilik ve evresel bozulmann azaltlmas anlamna
gelir (1). Yeil binalar zerinde yaplan aratrmalar, binalarn bu
ekilde tasarlanmas ve iletilmesi duru- munda, geleneksel yntemlerle
tasarlanm ve iletilen ortalama binalara gre enerji kullanmn- da %24
ile %50 arasnda, CO2 emisyonlarnda %33 ile %39 arasnda, su
tketiminde %30 ile %50 arasnda, kat atk miktarnda %70 orannda, bakm
maliyetlerinde ise %13 orannda azal- tm salanabileceini
gstermektedir. Amerikan Yeil Bina Konseyi (United States Green
Building Council, USGBC), bir yeil binann ortalama %32 daha az
elektrik kullanarak ylda 350 metrik ton CO2 emisyonunun nne getiini
yaynlamtr. Binalarn enerji ve kaynak kullanmnda ve atk ve emisyon
retimindeki pay gz nnde bulundurulduunda, bu tasarruflarn ne kadar
nemli olduu anlalabilir. stelik yeni bina ihtiyac srekli artmaktadr
ve yap sektrnn etkisinin mevcut hale gre daha da artmas
beklenmektedir; USGBC nmzdeki 25 yl iinde binalardan kaynaklanan
CO2 emisyonlarnn, ylda %1.8lik bir oranla dier sektrlere gre ok
daha hzl bir art gstermesini ngrmektedir (2,3,4,5). Binalarn
evresel etkilerinin azaltlmas ve yeil binalarn tasarlanmas iin bu
tr binalarn de- tayl tanmlarnn yaplmas gerekir. Ancak bu ekilde
ortalama bina ve daha yksek performansl binalardan bahsedilebilir
ve binalarn performanslarnn daha da ykseltilebilmesi iin izlenmesi
gereken yol haritas oluturulabilir. Binalarn yeil olarak
tanmlanabilmesi iin, srdrlebilir arazi planlamas, su ve enerji,
eko- lojik malzeme kullanm, i ortam hava kalitesi, kullanc sal ve
konforu, ulam ve atkla- rn kontrol, akustik ve kirlilik gibi
alanlarda belli standartlar karlamas gerekir. Bu konular altnda
kaynaklarn verimli kullanlmas, binann tasarm ve inaat srecinde
evreye etkisinin azaltlmas amalanr. Kaliforniyada National Audubon
Society Binas-LEED Platin
- 8. 8 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil
Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Yeil Binalarn Incelenmesi
Gereken Ana Konular YNETM SALIK VE Y HAL ENERJ ULATIRMA SU MALZEME
ARAZ VE EKOLOJ ATIK
- 9. 9 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar Yeil
Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Su Dnya zerinde suyun
yaklak % 2,5u ime, endstri ve salk alanlarnda kullanlan tatl su-
dur. nsanlar, bu tatl su miktarnn sadece te birine, gl, dere ve
rmak yoluyla ulaabiliyor ve suyun yarsndan fazlasn kullanyor. Tatl
su talebi hzl bir ekilde artyor ve mevcut eilimler devam ederse,
uzmanlar talebin nmzdeki 30 yl iinde iki katna kacan belirtiyor. Su
dnyann en nemli doal kaynaklarndan biri olduundan, tm bina
projeleri su verimliliine odaklanmaldr. Yeil binalar kapsamnda su
verimlilii nemli bir paya sahiptir. Konuyu LEED sertifikas kap-
samnda incelersek LEED V3de su kapsamnda aadaki kriterleri
inceler:nart - Su kullanmn azaltmaKredi 1 - Peyzaj etkin
sulamaKredi 2 - Yeniliki Atksu TeknolojileriKredi 3 - Su kullanmn
azaltma Su verimlilii teknolojileri ve stratejileri, tasarm
srecinin herhangi bir aamasna veya inaat srecine kolayca dahil
edilebilir. Su verimlilii kredi iin gereksinimlerin yan sra, bu
gereksi- nimleri ve planlama srecinin baarl bir ekilde
gelitirilmesi ve bu stratejilerin dahil edildii tasarm
stratejilerinin oluturulmas ve LEED sertifikas almak iin yaplan
projelerde su tke- timinin optimize edilmesi asndan nemlidir.
LEEDde her yeni versiyonda su verimliliine daha ok arlk
verilmektedir. Peyzaj etkin sulama: Bu kredinin amac, peyzaj
sulamas iin proje sitesinden veya yaknn- dan ime suyu ya da dier
yzey veya yeralt su kaynaklarnn kullanm azaltmak veya ortadan
kaldrmaktr. Standart bir binann yaz ortalarnda sulama iin kulland
su tketim deerinin azaltlmasn hedefler. Etkin maliyetle kaynak
tketimini azaltmak iin optimizasyon hiyerarisine gre, talepler
azaltl- mal, talep etkin bir ekilde karlanmal ve tedarik
srdrlebilir olmaldr. Sulama suyu ile ilgili olarak, talebi
azaltarak peyzaj tasarmnda su tasarrufu yaplmas hedeflenir. Peyzaj
tasarmnda sulama talebini azaltma stratejisi kapsamnda, bitkilerin
gruplanarak dikilmesi, im alanlarnn azaltlmas ve iklim koullarna
uygun bitki trlerinin seilmesi yer alr. Sadece peyzaj tasarm
stratejilerinin uygulanmas hedeflere ulamak iin yeterli olmad
zaman, bir sonraki adm su- lama sistemlerinin tasarm optimizasyonu
salanarak verimin arttrlmasdr. Damla, mikro ve yzeysel sulama
sistemleri ile peyzaj iin gerekli su miktarn azaltabilirsiniz. ABD
Yeil Bina Konseyinin hazrlad rapora gre damla sulama sistemleri tek
bana yzde 30 ila 50 orannda su kullanmn azaltabilir. Yamur suyunun
sulama talebinin bir miktarn karlamas amacyla, nem sensrleri ve
hava durumuna ayarl evapotranspirasyon kontrolrleri de
kullanlabilir. Te- dariin srdrlebilir olmas alternatif su kaynaklar
ile salanabilir. LEED sertifikas kapsamn- da yamur suyu depolamas
ve atksu geri kazanm alternatif kaynaklar olarak deerlendirilir.
Yamur suyu depolama sisteminde ise sarnlar, yeralt tanklar veya
havuzlarda ya srasnda yamur suyu depolanr. Depolanan su daha sonra
kurak dnemlerde sulama amal kullanlabi- lir.Atksu artma sistemi de
site ya da belediye leinde kurulabilir.
- 10. 10 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Yeniliki Atksu
Teknolojileri: Yeniliki Atksu Teknolojileri kredisinin amac atk su
oluu- munu ve temiz su ihtiyacn azaltmaktr. Kanalizasyona giden
temiz su miktarnnn azaltlmas veya atk su miktarnn 3. derecede
artmaya (artlm suyun filtreden geirilip yerinde kullanl- mas) tabi
tutulmasn destekler. Gereklilikleri salamak iin yksek verimli
armatrler kullanlarak temiz su tketimini %50 azaltmak mmkndr. Bu
amala, rnein susuz pisuarlar kullanlabilir. Ayrca yamur suyu
toplama ya da atk su artma stratejilerinin kullanm ile su tketimi
azaltlabilir. Bir dier see- nek de site kapsamnda atksuyun en az
yzde 50sini ncl derecede artmaktr. Bu sistem daha ok byk projeler
iin uygun olup biyolojik artma prensibine dayanr. Su kullanmn
azaltma: 2 -4 puan kazanlabilecek bu kredinin amac su ebekesi ve
atk su sistemleri zerindeki yk azaltmak iin bina iinde su
verimliliini en st dzeye karmak- tr. Su tketiminin %20 orannda
azaltlmas bir n koul olup %30 azaltma ile 2 puan, % 40 orannda
azaltma ileyse 4 puan kazanlr. Bu kredi kapsamnda tuvalet, pisuvar,
lavabo musluk, du, mutfak lavabosu deerlendirilir. Bulak makinesi,
amar makinesi gibi dier su tketen ekipmanlar bu kredi de ele
alnmamtr. BREEAM sertifikas kapsamndaki u puanlar u ekilde
gruplanmtr: SU 1 Su tketimi SU 2 Su sayac SU 3 Ana su kaaklarnn
tespiti SU 4 Shhi tesisat suyunun kesilmesi SU 6 Sulama sistemleri
SU 7 Ara ykama SU 8 Yerinde su artm Su kredileri incelendiinde, bu
kredilerin birbirini tamamlayc olduklar grlebilir. Giderek azalan
tatl su kaynaklarnn mrn uzatmak iin su tasarrufu nlemleri kullanlr
ve bylece atk su miktar ve iletme maliyetleri byk oranda azalr.
Suyun etkin kullanm, yeil binalarla snrl kalmayp btn projeler iin
bir hedef olmaldr. Dnyada yaygn olarak oluturulmaya balanan yamur
suyu toplama gleti (Singapur)
- 11. 11 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Enerji Verimlilii ve
Yenilenebilir Enerji Kullanm Kmr gibi fosil yaktlarn enerji kayna
olarak kullanlmas yksek oranda karbondioksit sal- mna neden
olmaktadr. Karbon salmlar direk olarak iklim deiikliini etkilemekte
ve kresel snmay hzlandrmaktadr. Enerji kayna olarak doal gaz
kullanm, fosil yaktlara oranla daha verimli ve temiz olmakla
birlikte iletimi daha kolaydr. Fakat, doal gaz da evreye belli bir
oranda zarar vermektedir. Enerji talebinin hzla artmas ve enerji
tketiminin doaya zararl etkileri lkelerin ekonomisini de nemli lde
etkilemektedir.Yeil binalarda enerji konusu, enerji tketimini
azaltmak ve alternatif enerji kullanmn tevik etmek iin birok yntem
su- nar. ASHRAE standard erevesinde, enerji tketimine dayal
yazlmlar kullanlarak bina enerji performans belirlenir ve
performans arttrmak amacyla eitli sistemlerin kurulmas hedeflenir.
Yeil bina deerlendirme sistemlerinden biri olan BREEAM sistemi
kapsamnda, enerji puanlar alnarak, ENE 1 CO2 salmlarnn drlmesi ele
alnr. Bunun iin ulusal enerji metodu kul- lanlabilir veya ASHRAE
90.1-2007ye gre enerji modellemesi yaplabilir ya da BREEAMde
belirtilen kontrol listesi kriterlerinden puan alnabilir. BEP-TR,
binalar standart koullarda karlatrarak basit bir yntemle enerji
tketimini hesaplar. BREEAM sertifikasyonu iin ise, binann yaam
sresi boyunca mmkn olduunca geree yakn enerji tketimi ve sera gaz
azaltm oranlarnn gsterilmesi gerektiinden her iki sertifikasyon iin
detayl ve dinamik enerji modellemesinin yaplmas doru olacaktr.
BEP-TR, sl zonlar asndan karmak olmayan basit konut binalar iin
kullanlabilir ama dier binalar iin kullanlmas gerek anlamda yeil
bina sertifikasyonu hedefine uygun deildir (Ref 9). Enerji
puanlarndan bir dieri olan ENE 5, Dk veya Sfr Karbon (LZC: Low zero
carbon) teknolojilerinin kullanlmasyla ilgili puanlardr. lki sadece
fizibilite yapmaya verilirken dier ikisi toplam enerjinin %10 veya
15inin yenilenebilir kaynaklardan retilmesine puan vermek- tedir.
Burada Trkiyede ki yenilenebilir teknolojilerin yaygnl ve maliyeti
gz nne alnarak, yatrmc tevik edilmelidir. ENE 6 kapsamnda bina
kabuu performans incelenir ve hava szdrmazln salamak iin eitli
nlemler alnr. Bu konuda belirli bir uygulamann gerekletirilmesi
beklenir ve bina tamamlandktan sonra termal kamera ile binann
taranmasn gerekir. BREEAM enerji verimlilii ile ilikili puanlar
verilirken ayn zamanda inaat sresince mte- ahhit tarafndan enerji
tketiminin takibi gibi bilinli mteahhit uygulamalar da gz nnde
bulundurulur. antiye ilevlerinde CO2 azaltmna gidilmesinin
planlanmas ve uygulamas Tr- kiyede sektr iin yeni bir yaklamdr.
BREEAM ve benzeri sertifikalarn kullanlmasnda en nemli konunun
enerji verimlilii ol- duundan yola karsak, BREEAM puanlar ile
enerji verimliliine ilikin puanlar birbiriyle kyaslamal ekilde
incelemede fayda olabilir. Bir binada, insanlarn yaam kalitesinden
dn vermeden enerji tasarrufu yapmak iin verimli cihazlar ve
otomasyon sistemlerinin kullanlmas ve s yaltm yaplmas gerekir.
Trkiyede
- 12. 12 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular yeni binalarn enerji
etkin tasarlanmas Binalarda Enerji Performans Ynetmelii (BEP) ile
zorunlu hale gelmitir. Ynetmelik uyarnca her binaya verilecek
Enerji Kimlik Belgesi, binann enerji tasarrufunu n plana karacaktr.
Uygulama ve denetim bilinli yapld takdirde enerji tketimi ve CO2
salmlar nemli lde azalacaktr. 2011 itibariyle yaplacak yeni
binalarn proje aamasnda, binann enerji tketimini gsteren kimlik
belgeleri dzenlenmeye balanacak- tr. Mevcut binalarn kimlik
belgelerinin ise 2017e kadar tamamlanmas gerektiinden bu bel- geyi
almak iin enerji verimlilii danmanlk irketine bavurulmas
gerekecektir. Danmanlk irketleri binann stma, yaltm, geometrik
yaps, aydnlatma sistemi gibi unsurlarn inceledik- ten sonra gerekli
grd takdirde eitli tadilatlar talep edebilecektir. Enerji kimlik
belgesi hazrlanrken, binada enerji tketen sistemlerle ilgili tm
teknik veri, evre ve ehircilik Bakanlnn hazrlad BEP-TR web tabanl
programna girilir. Program kapsa- mnda binann metrekare bana den
enerji tketim miktar ve karbondioksit salm hesapla- narak, Adan Gye
kadar yaplan snflandrmadan binaya uygun snfa ait kimlik belgesi
verilir. A snf enerji verimli binay, G snf ise enerjiyi verimsiz
kullanan binay gsterir. Bu sayede A snf binalarda iletme maliyeti
ok daha dk olaca iin kullanclar ve bina sahipleri binann enerji
tketimini nemli bir lt olarak deerlendirebilecekler ve ev satn
alrken veya kiralar- ken A snf binalar tercih edebilecekler. Yeil
bina deerlendirme sistemleri kapsamnda da enerji ana konulardan
biridir. Binann tasar- m aamasnda, enerji verimliliini arttrmak
amacyla enerji modellemeleri yaplr. Modelleme- den elde edilen
sonulara gre tasarmda gerekli deiikliklere gidilir. Binann enerji
performan- s, enerji modellemesinden kan sonulara gre alnacak
puanlarla belirlenir. atda gne paneli uygulamalar
- 13. 13 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular Malzeme ve Kaynaklar
retim maliyeti, nakliye maliyeti ve dsal maliyet, malzeme ve
kaynaklarn evreyi nasl etkile- diini gsteren farkl kriterdir. 17.
yzylda bakir topraklarda yaplama yerel malzeme kulla- nlarak
gerekletirilmitir. Bu dnemde merkezi yer teorisi benimsenmi ve
blgede mevcut doal malzemeler kullanlmtr. Sonraki zamanlarda
nakliye sistemleri ilerledike, estetik ne- denlerden tr malzeme
ithalat artmtr. Yeil bina uygulamalarnda proje maliyetlerini
azaltmak ve evreye zarar en aza indirgemek iin mmkn olduunca yerel
ve geri dnml malzeme kullanlr.Dier bir yaklam da malze- meler iin
yaam dngs analizi gibi malzemenin hammadde retiminden tketim
sonrasna kadar olan evrelerini incelemektir. Ayrca, inaat srasnda
oluan atklarn ynetimi, yerinde depolama ve geri dnm de
deerlendirilen faktrler arasndadr. Yap malzemeleri yapnn
srdrlebilirlii asndan dorudan veya dolayl olarak, binann hem yapm
esnasnda, hem iletim sresince, hem de sonlandrma aamasnda nemli rol
oynar. Gi- ri blmnde de belirtildii gibi yap malzemeleri, dnyadaki
malzemelerin %40n oluturur. Ayrca yap malzemelerinin temini,
kullanma hazr hale getirilmesi, proje alanna tanmas ve mrnn sonunda
yok edilmesi veya geri dntrlmek zere deerlendirilmesi, toplamda
bakldnda olduka yksek bir evresel etki ortaya karr. Her yl yaklak 3
milyon ton ta, kum, mineral, ahap, petrol ve dier malzemeler, yap
malzemesi olarak kullanlmak iin karlr ve eitli evresel etkiler
yaratan bir dizi ilemden geer. Bu etkiler arasnda doal ortama zarar
vermek, habitat kaybna sebep olmak, yan rnlerden kaynakl kat atk
retimine yol amak ve ilemin btn aamalarnda enerji tketimine sebep
olmak saylabilir. Binann yapm esnasn- da malzemenin seimi,
kaynaklar, retim koullar, antiye alanna tanmas, binann evreyle olan
ilk etkileimidir. Binann iletilmesi esnasnda malzemeler, bina
kabuunu oluturduklar iin dorudan binann enerji ihtiyacn belirler.
Ayrca kullanlan malzemelerin evreye duyarl olduu kadar bina
kullanclarna da zararsz olmas beklenir. Binann mr sonland zaman
ortaya kan atn ne ekilde deerlendirilecei de yeil binalarda malzeme
bal altnda ince- lenmelidir. Malzemenin kaynann tespit edilmesi ve
kaynaktan karlmas, evre iin yaratt etkinin ilk aamasdr. Malzeme
kaynaklarnn yanl deerlendirilmesi sebebiyle oluabilecek pek ok
problem vardr: Kaynaklarn tkenmesi, yanl ilemler yznden erozyon
gibi evresel fela- ketlere yol ama, mikroklima ve habitatta
deiiklie sebep olma, ayn kayna baka ekillerde kullanan topluluklara
dolayl olarak zarar vermek bu sorunlardan bazlardr. Burada malzeme
konusunu BREEAMin ele ald ekilde inceleyeceiz. Yeil binalarda yaam
dngs analizi (LCA: Life Cycle Analysis) yaplm malzemeler tercih
edilir. Malzemenin CO2 retimini, oluum enerjisini ya da karbon
ayakizini len aralar kullanlabilir. Kullanlacak olan yaam dngs
analiz aracnn ulusal geerlilii olmal ve aadaki zellikleri
tamaldr:
- 14. 14 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular a. klim deiimini ieren
en az 3 gstergesi bulunmal; b. Hizmet mr ve elden karma sreleri de
dahil olmak zere binann tm yaamn ele almal; c. Aada yer alan
uluslaras standartlarda tanml LCA ilkelerini temel almaldr:ISO
14040 2006 Environmental Management -LCA- PrinciplesFramework (TS
EN ISO 14040 evre ynetimi Hayat boyu deerlendirme lkeler ve
ereve)ISO 14044 2006 Environmental Management - LCA Requirements
and guidelines (TS EN ISO 14044 evre ynetimi Hayat boyu
deerlendirme Gerekler ve kla- vuz)ISO 14025: 2006 Environmental
labels and declarations Type III environmental declarations
Principles and procedures (TS ISO 14025 evre etiketleri ve beyanlar
Tip III evre beyanlar Prensipler ve prosedrler)ISO 21930 2006
Building construction - Sustainability in building construction
Environmental declaration of building products Bina inaatlar Bina
inaatlarnda srdrlebilirlik bina inaat malzemeleri evresel
bildirgesi Bir dier konu ise sert peyzaj ve evre duvarn oluturan
yap malzemelerinin ve elemanlarnn %80inin (alan olarak) Yeil
Malzeme Rehberi (www.thegreenguide.org.uk)ne gre A ya da A+
dereceye sahip olmasdr. Yeil Malzeme Rehberinde yer almayan sert
peyzaj ve evre duvar el- emanlarnn deerlendirilmesi iin ulusal
geerlilii olan ve yukarda belirtilen zelliklere sahip yaam dngs
analizi arac kullanlmaldr. Cephenin yeniden kullanm konusunda
alnabilecek puanlar kazanmak iin inaat bitmi bina cephesinin en
azndan %50sinde (alan), yeniden kullanlm malzeme bulunmaldr. Ayrca,
bina cephesinin yeniden kullanlan malzemelerinin en az %80i (ktle)
yerinde (in-situ) yeniden kullanlan yap bileenleri ve elemanlarndan
olumaldr. Yeil binalarda yaygn olarak aranan bir dier malzeme
kriteri de, Trkiyede yeni yeni gelimekte olan, malzemelerin sorumlu
temini konusuyla ilgilidir. Yap iskeleti, zemin kat, st katlar, at,
d duvarlar, i duvarlar, temel/altyap, merdiven gibi temel yap
elemanlarnn oluturulmasn- da kullanlan malzemelerinin %80inin
sorumlu edinilmi olmas gerekmektedir. Uygulanabilir malzemeler
arasnda tula, reine esasl kompozitler ve malzemeler, beton, cam,
plastik ve kau- uk, metaller, kaplama ya da yapsal talar, ahap,
ahap kompozitler ve ahap paneller , alpan ve al, at membran ve
asfalt gibi bitm esasl malzemeler, dier mineral esasl malzemeler ve
geri dntrlm hammaddeye sahip malzemeler yer alr. Yeil bina
projesinde kullanlan tm sertifikasz ahaplarn kanuni bir yolla elde
edilmi olmas art aranr. Bunun yansra, d duvarlar, zemin kat, at ve
bina hizmetlerinde kullanlan s yaltm malze- meleri deerlendirilir.
Deerlendirme srasnda, BREEAMin Yeil Malzeme Rehberinden (www.
thegreenguide.org.uk) s yaltm malzemelerinin derecesi belirlenir.
Ayrca, yukardaki maddede tanmlanan d duvar, zemin kat, at ve bina
hizmetlerinde kulla-
- 15. 15 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular nlan s yaltm
malzemelerinin en az %80inin sorumlu temin edilmi olmas gerekir.
Her bir malzemenin retim sreci ve tedarik zinciri incelenir. BREEAM
MAL 7 puannda bina iinde ve dnda ara, yk arac ve yaya trafiinin
olduu alanlar tespit edilir ve bu alanlarda hasar oluumunu nlemek
amacyla uygun dayankllk n- lemleri, uygun koruma yntemleri ya da
tasarm seenekleri belirlenmi olmas beklenir. Trkiyede retilen yap
elemanlarnn, BREEAMin Yeil Rehberinde yer almas ve uzun va- dede
Avrupa Birlii eko etiketleme standartlarna uyumunun salanmas
amacyla malzeme re- ticilerinin adm atmas kanlmazdr. Yeil Rehberde
kaytl olmayan malzemeler iin bir dier yntem ise ulusal geerlilii
olan ve ilgili balktaki detaylar ieren yaam dngs analizi yapl-
masdr. Yap malzemelerinin yeniden kullanm, geri kazanm ve geri dnm
desteklenmeli ve yaygnlatrlmaldr. naat sahasnda ortaya kan yap
malzemelerinin, yeni bina inaatnda kullanlma alternatiflerini
arttrmak amacyla Ar-Ge almalarna nem verilmelidir. Ayrca te- mel
yap elemanlar olarak kullanlan malzemelerin sorumlu temin edilmi
olduunu belirten sertifikasyon sistemleri yaygnlatrlmaldr. rnein,
ahap malzemelerin FSC (Forest Certified Council) sertifikasna sahip
olmas istenmektedir. Konuyla ilgili olarak her malzeme reticisi/
tedarikisi malzemenin retim srecini ve hammadde edinim srecini
kapsayan evre ynetim sistemi oluturmal ve bu sistemin
iyiletirilmesi iin gerekli almalar yapmaldr. TBTAK gibi fon veren
kurulularn Yaam Dngs Analizine ynelik aratrma konularna ncelik
tanmalar konunun ilerleme hzn artracaktr. Hava Kalitesi nsanlar
zamanlarnn yzde 90`nndan fazlasn bina-ii ortamlarda
geirebilmektedir. Dola- ysyla, bu ortamlardaki kirleticiler ve
bunlarn bina-ii hava ve ev tozundaki deriimleri, ortaya kabilecek
gerek ksa ve uzun vadeli salk etkileri asndan kritik bir rol oynar.
Bu tr salk etkileri, nemli dzeyde i-okul saati kaybna yol aacak
hastalklardan, geici olarak ortaya kan ve belirgin olmayan
semptomlara kadar deikenlik gsterebilmekte ve dorudan veya dolayl
olarak i-okul performans kaybna da sebep olabilmektedir. Bunun
yansra, lkemizde imdiye kadar d havaya gsterilenle kyaslandnda,
bina-ii evresel kaliteye neredeyse hi ilgi gsterilmemitir. Amerikan
evre Ajans (EPA) raporlar, i ortam hava kirletici seviyelerinin d
ortama gre 2-5 kat daha fazla olduunu belirtmektedir. Binalarda
klima kullanm, i hava kalitesini azaltan en nemli faktrlerden
biridir. Klimann kullanld durumlarda, ortamn havas yenilenmek
yerine geri dntrlr ve bu nedenle ortamdaki bakteri, virs ve zararl
kimyasallar ortamda yaamaya devam eder. Yeil binalarda i ortam
kalitesi yakndan takip edilir. rnein, karbon dioksit seviyeleri yk-
seldii zaman, havalandrmalar otomatik olarak hava deiimi yapmak
zere programlanmtr. Gn ndan faydalanma ve alabilir pencerelerin
kullanm da, bina kullanclarnn hava kalitesini arttran yntemlerdir.
Ayrca, hal veya boya gibi uucu organik bileik (VOC) ieren
malzemelerin kullanlmamas da yeil bina kriterlerinden biridir.
- 16. 16 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn ncelenmesi Gereken Ana Konular hava kalitesi
konusunda yeil binalarda standart bir binaya gre:Salkl i ortam hava
kalitesinin salanmas ortam kirletici kaynaklarnn giderilmesi,
azaltlmas ve ynetilmesiIsl konfor ve sistem kontrolnn
salanmasKullancnn d ortamla balant kurmasnn salanmasDoal
aydnlatmadan yararlanlmasGrltnn azaltlmas amalanr. Yeil binalardaki
bu tr iyiletirmeler sonucunda;Ofislerde verimliliin artt,Okullarda
baar orannn ykseldii,Okul ve iyerlerinde devamszlk orannn azald,
hava kalitesi ve aydnlatmas iyiletirilmi hastanelerde taburcu
sresinin ksald grlmtr.
- 17. 17 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarn Uygulanmas ve Standartlar Yeil Binalarn Uygulanmas ve
Standartlar Uluslararas dzeyde yeil binalar ile ilgili yrtlen
almalar ne aamadadr, bu konuda uluslararas ibirliklerinin (olas)
sonular nelerdir? Kabul edilen standartlar ve verimlilik ltleri
nelerdir? Dnyada yeil bina kavramn hayata geirip, kendilerine ait
yeil standartlar ve bina deerlen- dirme sertifikas oluturan veya
yeil bina sertifikalarndan birini adapte eden birok lke bulu-
nuyor. Amerika, ngiltere, Avustralya ve Almanya bu lkeler arasnda
yer almaktadr. Dnyadaki yeil bina sertifika sistemlerinin balcalar,
1990da ngilterede ortaya kan BREEAM (Building Research
Establishment Environmental Assessment Method), 1998de Amerika
Birleik Devlet- lerinde ortaya kan LEED (Leadership in Energy and
Environmental Design), 1998de geli- mi lkelerin biraraya gelmesiyle
kurulan IISBE (International Initiative for Sustainable Built
Environment), 2003de BREEAMden uyarlanarak Avustralyada oluturulan
Greenstar, 2004de Japonyada ortaya kan CASBEE (Comprehensive
Assessment for Building Environmental Ef- ficiency) ve 2009da
Almanyada ortaya kan DGNB (Deutsche Gesellschaft fur Nachhaltiges
Bauen)dir. Dnyada Aralk 2010 itibariyle 6 binden fazla bina LEED
sertifikas sahibi, 20 binden fazla da sertifika almaya aday bina
bulunuyor. Dnyada yeil bina projeleri hzla artar- ken, lkeler kendi
artlarna uygun deerlendirme sistemleri oluturarak ve yeil bina
ltlerini ynetmeliklere dahil ederek bu kavramn yaygnlamas konusunda
almalarn srdryor.
- 18. 18 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Yeil Bina Sertifika Sistemleri 90l
yllardan itibaren pek ok binada mevcut yasal kodlarn halihazrda
uyguland ancak bina sahiplerinin evresel konulardaki hassasiyetini
gsterebilecek daha ileri seviyede bir standarda ihtiya duyduu
grlmtr. Bu ihtiya, gnll bavurulan yeil bina sertifikalama sistemle-
rinin domasna yol amtr. Yeil bina deerlendirme sistemi veya yeil
bina sertifikasyon sistemi olarak adlandrlan bu sistemler, yasal
zorunluluu olmad iin ortalamasn ok daha yksek tutabilir ve lider
uygulamalarn kendini gsterebilecei bir ortam yaratabilir.
Bunlar;Tasarm ekibine, evresel konularla problem zmlerini pratie
evirmelerine yar- dmc olacak bilgi ve tecrbeleri derleyen bir
rehber sunar.Bina sahiplerinin ve tasarm ekiplerinin evresel tasarm
stratejilerini formle edebile- cekleri bir referans salar.Daha
yksek evresel standartlara ulamak iin abalayan bina sahiplerine, bu
abala- rn gsterebilmeleri iin ortak ve dorulanabilir kriterler ve
hedefleri sunar. Deerlendirme sistemleri, mimarlar, inaat
mhendisleri, emlak yatrmclar gibi yap sektr ile ilgili olan farkl
uzmanlk alanlarndan kiiler tarafndan, yeil bina tanmn, llebilir bir
standart ile tanmlayabilmek zere yaratlmtr. Bu deerlendirme
sistemleri sayesinde binalar, nc ahs veya kurumlar tarafndan
standartlatrlm bir deerlendirmeye tabi tutulur ve deerlendirme
sonucunda binann ne kadar srdrlebilir olduu belgelenir. Btn binalar
ayn deerlendirmeye, ayn yntemle tabi tutulduu iin sistem kendi
iinde tutarldr ve binalar hakknda saysal bilgi sunduu gibi
karlatrmal almalar yapma imkan da salar. Deerlendirme sistemleri,
bir binann (yeni bina, mevcut bina, tadilat projesi gibi) srdrle-
bilir saylabilmesi iin yerine getirilmesi ve sahip olunmas gereken
kriterler btnnden oluur. Her bir kriterin, binann tipolojisine veya
yaam dngsndeki yerine gre deien puanlar vardr. Deerlendirme, binann
her bir kritere gre incelenmesi ve bu inceleme sonucunda pu-
anlanmas eklinde olur. Deerlendirme sonucu elde edilen toplam puan,
binann ne kadar yeil olduunun gstergesidir. zetlemek gerekirse,
yeil bina deerlendirme sistemleri aadaki bileenden oluur: 1. Bina:
Tm alan kapsayacak evresel performans kriter seti 2. Puanlama: Her
kritere karlk, o kriterde belirtilen performansn karlanmas
durumunda kazanlacak puanlar 3. Sonu: Binann evresel performansnn
toplam puan veya gstergesi Binann bir kritere gre deerlendirmesi
sonucunda ne kadar puan alaca objektif yntemlerle belirlenmitir.
Kredinin tabiatna gre, binann yerine getirmesi gereken baz kurallar
vardr (rnein: arazi sulamak iin iilebilir su kullanlmamaldr veya
binada kullanlan soutucularn hibirinde kloroflorokarbon olmamaldr)
ve bunlarn yerine getirildii izim, fotoraf gibi bel- gelerle
kantlanmaldr. Ayn zamanda binann elde etmesi gereken baz saysal
deerler vardr (rnein: binann yllk enerji tketimi, referans deerin
%48inin altnda ise bu krediden 19 puan kazanlr) ve bu deerler
hesaplanarak hesap yntem ve sonular belgelenir.
- 19. 19 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ele alnan kriterler, farkl
sistemlerde farkl isim ve tabirlerle ifade edilse de genel olarak
binann bulunduu arazinin seimi, araziye yerleimi, yapmndan itibaren
fiziksel ve sosyal evresiyle olan ilikisi, yaam boyunca sebep olduu
CO2 emisyonu, kullancnn sl, grsel, akustik gibi ihtiyalarn
salayabilmesi, su harcamas, iletim ve bakm/onarm koullar, binada
kullan- lan malzemeler, binaya ulam gibi eitli konular kapsar.
ncelenen konularn pek ou, zaten standartlar, ynetmelik ve kanunlar
gibi farkl yasal dokmanlar erevesinde ele alnmaktadr. Yeil bina
deerlendirme sistemleri, bu dokmanlar bir araya getirir ve sistem
kriterlerinin de- erlendirilmesi bu dokmanlarda belirtilen yntemler
kullanlarak yaplr. Bu ekilde yeil bina deerlendirme sistemleri, hem
standart ve ynetmelik gibi kabul grm dokmanlara referans vererek
kendi gvenilirliini garanti altna alr, hem de srdrlebilir binalar
ile ilgili olan da- nk almalar bir araya getirerek bir genel ereve
oluturur. Deerlendirme sistemleri, halihazrda yrrlkte olan bu
dokmanlar bir araya getirip gerekle- rinin yerine getirilmesini
salamakla birlikte, henz uygulama ve kullanmnn bile tam gelime-
dii, fakat piyasa bilincini ileri tayacak konulardan da bahseder.
Dnyadaki Yeil Bina Deerlendirme Sistemleri Bir binann
srdrlebilirlii sadece binann bulunduu yerel evreye gre
deerlendirilebilecei iin, her lke kendi yasal dokmanlar, piyasa
durumu ve ihtiyalarn referans alarak yerel yeil bina deerlendirme
sistemlerini gelitirir. Gnmzde, farkl lkeler tarafndan kullanlmakta
olan otuzdan fazla yerel deerlendirme sistemi vardr. Bu
deerlendirme sistemleri arasnda en gelimi kabul edilenleri 1990
ylndan itibaren kullanlmakta olan ve u ana dek toplam 110.000 binay
deerlendirmek iin kullanlm, kaytl olarak bekleyen yarm milyon
binada da kullanlmas planlanan ngiltere kkenli BREEAM (Building
Research Establisment Environ- mental Assessment Method) ile 1998
ylnda kullanlmaya balanan, u anda 91 lkeden 35.000 binann sertifika
almak iin kaytl olduu ABD kkenli LEED (Leadership in Energy and En-
vironmental Design) dir. Bu sistemleri Avustralya Yeil Bina Konseyi
tarafndan gelitirilmi olan Green Star, Japon Srdrlebilir Bina
Konsorsiyumu tarafndan gelitirilmi olan CASBEE (Comprehensive
Assessment System for Built Environment Efficiency) ve uluslararas
kar amac gt- meyen bir organizasyon olan iiSBE (International
Initiative for Sustainable Built Environment) tarafndan gelitirilmi
olan SBTool (Sustainable Building Tool) takip etmektedir. Aadaki
tab- loda dnyada yaygn olarak kullanlan sistemlerin karlatrlmas
zetlenmitir.
- 20. 20 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Tablo 1. Yeil Bina Deerlendirme
Sistemlerinin Karlatrlmas Ak Ad Bina evresel Etkinlii iin Kapsaml
Deerlendirme Sistemi Comprehensive Assessment System for Building
Environmental Efficiency Ksaltma CASBEE Kken Japonya Yeil Bina
Konseyi /Japonya Srdrlebilir Bina Konsorsiyumu (Japan Green
Building Council/Japan Sustainable Building Consortium) 2001den
beri sistem zerinde almaktadr. Bu kurum CASBEE sistemini srekli
olarak gelitirip yenilemektedir. 2005te sertifikasyon vermeye
balamlardr. ncelikler (1) Enerji etkinlii (2) Kaynak etkinlii
(3)Yerel evre (4) mekan Bu drt alan, Japonyada ve lke dnda zaten
mevcut olan deerlendirme aralarnn hedef alanlar ile byk lde ayndr,
ancak tam olarak ayn kavramlar temsil etmedikleri iin hepsini ayn
temelde ele almak zordur. Veri Gereksinimleri Q (Kalite): Bina
evresel KalitesiPerformans: kuramsal kapal alan (zel mlk) dahilinde
bina kullanclarnn yaam konforundaki iyilemeyi ler. L (Ykler): Bina
evresel Ykleri: evresel etkinin, kuramsal kapal alann dna (kamusal
alan) taan olumsuz zelliklerini ler. Ak Ad BRE - evresel
Deerlendirme Metodu (Environmental Assessment Method ) Ksaltma
BREEAM Kken BREEAM, ngilteredeki konut d yeni binalarn
srdrlebilirliini len bir ara olarak 1990da oluturuldu [1]. Sistem,
devaml olarak ngiliz bina dzenlemeleri ile uyum iinde gncellendi ve
1 Austos 2008 tarihinde nemli bir yenilemeden geerek BREEAM 2008
adn ald [2]. ncelikler Veri Gereksinimleri naat kaytlar Mimari
izimler/diyagramlar Mhendis hesaplamalar Enerji modeli
raporu/Enerji Performans sertifikas Proje hakknda yazl aklamalar
antiye ziyaretleri Doldurulmu BREEAM dokmanlar Ak Ad evre ve Enerji
Tasarmnda Liderlik Leadership in Environmental and Energy Design
Ksaltma LEED Kken 1994te USGBC ve NRDC tarafndan kuruldu.
Mutabakata dayal, geni spektrumlu, gnll bir teebbs. Dzenli olarak
yenilenir ve gereksinimler glendirilir. 2012de LEED-International
adnda bir klavuz karmay hedeflemektedir. ncelikler Fiziksel evre,
Toplum, Ulam, Is adalar, Ik kirlilii, Su kullanm, Kanalizasyon,
Enerji etkinlik, GHG (Sera gaz) emisyonlar, letmeye alma
(Commissioning), Yeil enerji, Malzemeler, Atk, Hava kalitesi, Taze
hava, Nicelik, Kullanc konforu Veri Gereksinimleri naat kaytlar
Mhendis hesaplamalar Enerji modeli raporu Proje hakknda proje
sahibi veya projeyi gelitiren kii tarafndan yaplan yazl aklamalar
Proje izim ve diyagramlar
- 21. 21 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad Srdrlebilir Bina Arac
(Sustainable Building Tool) Ksaltma SBTool Kken SBTool, nceki
ismiyle GBTool, binalarn evresel ve srdrlebilirlik performanslarn
lmek iin tasarlanmtr. SBTool, bir dzineden fazla takmdan oluan bir
grup tarafndan 1996dan beri gelitirilmekte olan Green Building
Challenge (GBC) adl deerlendirme metodunun yazlm uygulamasdr. GBC
sreci Natural Resources Canada (Kanada Doal Kaynaklar) tarafndan
balatlm, ancak 2002 ylnda sorumluluk International Initiative for a
Sustainable Built Environmenta (iiSBE) devredilmitir. ncelikler
Veri Gereksinimleri izimler/Diyagramlar, artnameler, Enerji modeli
raporu, Yazl aklamalar, naat kaytlar, Tketim kaytlar (Su, yakt,
vs), Doldurulmu SBTool dokmanlar Ak Ad Green Star Ksaltma Kken
Green Star, Avustralyadaki binalar iin gnll bir evresel
deerlendirme sistemidir. 2003te Avusturalya Yeil Bina Konseyi
tarafndan yrrle koyulmutur. LEED ve BREEAMden esinlenmitir.
ncelikler Veri Gereksinimleri izimler, artnameler, Malzeme
bilgileri, Proje zaman izelgesi, Tasarm niyeti dokman, Atk ynetim
plan, nc parti dokmanlarnn kopyas, Proje kontrat, Proje hakknda
yazl aklamalar Ak Ad Bina evresel Etkinlii iin Kapsaml Deerlendirme
Sistemi Comprehensive Assessment System for Building Environmental
Efficiency Ksaltma Kken CASBEE aratrma ve gelitirmesi, Japonya
Toprak, Altyap ve Ulatrma Bakanlnn destei ile sanayi, devlet ve
akademi arasnda bir ibirlii erevesinde yrtlmtr. Yeni kurulmu
Japonya Srdrlebilir Bina Konsorsiyumu (Japan Sustainable Building
Consortium) ve ona bal alt komiteler CASBEEnin genel ynetiminden
sorumlu iken, sekreterlik Bina evresi ve Enerji Korunumu Kurumu
(Institute for Building Environment and Energy Conservation)
dahilindedir. ncelikler Veri Gereksinimleri CASBEE-NC (New
Construction; Yeni Yap) dokmannn yaps Sistemi iletmek iin,
deerlendirme uzman (assessor) her tasarm aamasnda iki deerlendirme
formu doldurur: Ana Sayfa ve Sonu Sayfas. Her deerlendirme kalemi
iin deerlendirme sonular Sonu Sayfasnda Q; Bina evresel
KalitesiPerformans ve LR; Bina evresel Yklerinin Azaltlmas deerleri
olarak verilir. Burada LR gstergesi, L: Bina evresel Yklerinin
kendisini deil, kuramsal snrlarn dna taan bina evresel yklerinin
azaltlmas performansn temsil edecek ekilde deerlendirilir.
Deerlendirme Sonu Sayfas temel olarak bir binann CASBEE ile yaplan
deerlendirmesinin sonucunu gsterir. Arlkl puanlama sistemi
kullanlr.
- 22. 22 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad evresel Deerlendirme Sistemi
BRE Environmental Assessment Method dari Altyap BRE Kresel
Srdrlebilirlik Kurulu, BREnin ynetmeliklerini, yaynlarn,
standartlarn ve yeil binalar, enerji, atk, srdrlebilirlik ve evre
alanndaki sertifikasyon planlarn denetler. Mevcut standartlar ve
planlar BREEAM, EcoHomes, Environmental Profiles ve ISO 14001i
ierir. Kurul bu konular gzden geirmek iin ylda kez toplanr. BREEAM
ynetmelii, dokmanlar ve referanslar BREEAM deerlendiricileri
(assessor) Deerlendirme uzman, BRE tarafndan ortalama 1,500
sterlinlik bir cret karl eitilir. dari Sre BRE, BREEAM sistemini
yneten bir ngiliz organizasyonudur. BREEAM deerlendirmesine bavuran
tm binalar, sertifikal bir BRE deerlendirme uzmannn tam hizmetine
ihtiya duyar. Deerlendirme uzman binann BREEAM kriterlerine uyduunu
gsteren btn proje bilgisini toplar. Uzman, tasarm aamasna ve proje
ynetimine de destek verebilir. BRE alanlar deerlendirme uzman
tarafndan teslim edilen bilgiler zerinde iki denetim gerekletirir.
BRE as-built projenin tasarm kriterlerine uyduundan emin olmak iin
Saha Denetimi yapma seeneini kullanabilir. (denetleme uzman
sertifikasyonu) Geerlilik Kriterleri Bilgi toplama ve etdn iki
aamas vardr: Tasarm ve inaat. BRE projenin derinlemesine denetimini
de gerekletirebilir. ngiltere dndaki her trl proje, yerel yasalarn
BREEAM kriterlerine denk olduunu gsteren bir n yeterlilik
denetlemesinden gemelidir. Puanlama / Arlk Sistemleri LEEDin
aksine, arlkl bir puanlama sistemi kullanlmaktadr. Elde
edilebilecek muhtemel sonular: Pass (Geer) Good (yi) Very Good (ok
iyi) Excellent (Mkemmel) Outstanding (Sekin)
- 23. 23 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad evre ve Enerji Tasarmnda
Liderlik Leadership in Environmental and Energy Design dari Altyap
USGBC bir emsiye organizasyondur. LEED Technical Committee (Teknik
Komite) ve LEED Steering Committee (cra Komitesi). LEED projesinde
sertifikal bir LEED AP (Accredited Professional) bulunursa bu 1
puan alr. Green Building Certification Institute (Yeil Bina
Sertifikasyon Kuru- mu), LEED Sertifikasyonunu m2 ye gre
cretlendirilir. Her LEED binas tipi, 150$-200$lk ayr bir klavuz
gerektirir. Dokmanlarn tamamlanmasnn ardndan, onaylanma sreci 6-12
ay srebilir. dari Sre Tercihan bir LEED AP proje sresince tasarm
takmndan gelen kaynaklar dzenler. LEED Referans Klavuzu ve USGBC
internet sayfasndan bulunabilen kaynaklar gerekli btn kurallar
ierir. lem bittii zaman, btn dokmanlar toplanr ve internet zerinden
USGBCye teslim edilir. Gzden geirme srecinde dzeltmeler yaplabilir.
Yorumlar detayl ve tekniktir. Geerlilik Krit- erleri Veri toplama
ilemi kolayca tasarm ve inaat aamas olarak ayrlabilir. Saha
denetlemesi yoktur. Puanlama / Arlk Sistemleri Her kredi bir puan
alr. Projenin ald puann dt arala gre sertifika alnr. Farkl bina
tipleri iin aralklar ve alnabilecek toplam puanlar farkldr.
Alnabilecek sertifikalar unlardr: Platinum Gold Silver Certified Ak
Ad Srdrlebilir Bina Arac Sustainable Building Tool dari Altyap
iiSBE HQ (International Framework Committee) Yerel iiSBE takmlar
Deerlendirme uzmanlar dari Sre iiSBE HQ (Merkez) SBTool dokmanlarn
salar. Yerel iiSBE A dosyasndaki ierik, balam, arlklar (weight) ve
referans noktalarn (benchmark) belirler. Tasarm ekibi, B dosyasnda
projenin temel ve detay zelliklerini tanmlar. Simlasyonlar ve dier
d hesaplamalar bu aamada yaplr. Tasarm ekibi performans hedeflerini
ve resmi deerlendirme deerlerini C dosyasna girer. Bamsz
deerlendiriciler C dosyasndaki deerlendirmeleri gzden geirir. Yerel
iiSBE dokmanlar gzden geirir. iiSBE Merkez ofisi kalite kontrol
yapar. Sertifika verilir. Geerlilik Krit- erleri Resmi bir sonu
elde etmek iin belgelerin yerel iiSBE ve iiSBE Merkez ofisi
onayndan gemesi gerekmektedir. Puanlama / Arlk Sistemleri Arlkl bir
puanlama sistemi kullanlmaktadr. Alnabilecek sonular: -1 = Yetersiz
0 = Minimum Kabul edilebilir performans +3 = yi kullanm +5 = En iyi
kullanm
- 24. 24 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri Ak Ad Green Star dari Altyap
Technical Working Group (TWG; Teknik alma Grubu): TWG, Green Star
puanlama sistemini yaratmak iin evresel ve endstriyel uzmanlklarn
ortaya koyan Yeil Bina Konseyi yelerinden oluan tamamen gnll bir
gruptur. Deerlendirme Jrisi Deerlendirme uzmanlar: u an 3693
sertifikal uzman bulunmaktadr. Deerlendirme uzman Green Star
Fakltesi tarafndan 1000$-1350$lk cret karl eitilir. dari Sre
Uygunluun onaylanmas Projenin bavurmas Belgelerin teslim edilmesi,
1. Tur Deerlendirme, 1. Tur Deerlendirme sonular, 2. tur Belgelerin
teslim edilmesi, 2. Tur Deerlendirme, 1. Tur Sonu Geerlilik Krit-
erleri Proje yalnzca Avusturalyada ise deerlendirmeye alnr.
Projenin deerlendirilmesi iin karlamas gereken nkoullar u konular
altndadr: Mekan kullanm, Mekansal farkllama, Binann durumuyla
ilgili gereklilikler, Sertifikann verildii zaman. Eer deerlendirme
sonular projenin 45 veya st puan aldn dorularsa, proje GBCA
tarafndan Green Star Certified Rating (Green Star Sertifikas)
almaya hak kazanr. Puanlama / Arlk Sistemleri Arlkl bir puanlama
sistemi kullanlmaktadr. 45 puann altndaki projeler sertifika
alamazlar. 4 Star Green Star Sertifikas (45-59) Best Practice
olarak da adlandrlr 5 Star Green Star Sertifikas (60-74) Australian
Excellence olarak da adlandrlr 6 Star Green Star Sertifikas
(75-100) World Leadership olarak da adlandrlr Sertifikalarda Sosyal
ve Ekonomik Faktrler Srdrlebilirliin evresel, ekonomik ve sosyal
parametrelerinin entegre olmasn neren ve l Hat (Triple Line
Approach) ad verilen yaklam yaygndr. LEED ve BREEAM gibi ser-
tifikalar bugne kadar ekonomik ve sosyal faktrleri sistematik bir
ekilde entegre etmedikleri iin eletirildiler. Ancak bu sertifika
sistemlerinin sadece evresel etkiye odakland unutulma- maldr.
Yukarda saydmz dier faktrlerin bu sertifika sistemlerinin kapsamna
alnmas, ev- reye verilen zararn en aza indirilmesini salamaya alan
sistemin etki alanlarnn klmesine neden olabilir. Dier taraftan,
bina leinin dnda olmalarna ramen nakliye ve ekoloji faktrleri yeil
bina sistemine entegre edilebilmitir. Ancak bu faktrler sertifika
sistemine dahil edilirken sera gaz azaltm oranlar ykseltilmi ve
bylece yeil bina ina edilmesinin asl amac olan sera gaz
- 25. 25 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Bina Sertifika Sistemleri azaltma hedefleriyle birebir rtmtr.
evresel faktrler bilimsel temellere dayalyken sosyal ve ekonomik
faktrler yargya dayaldr. Bu nedenle sosyal ve ekonomik faktrlerin
sertifika sistemine dahil edilebilmesi iin vekil indikatrlere
ihtiya duyulur. Dahil edilmeleri durumun- da, ekonomik varsaymlar
mutlaka ekonomik deer ve kalknma maliyetini gz nne almaldr. 2009da
karlan DGNB sistemi sosyal ve ekonomik faktrleri de kapsad iin bu
eletirilerin dnda kalmaktadr ancak LEED ve BREEAMden daha da yksek
standartlara ynlendirdii iin uygulamada yaygnlamas olduka zor
grnmektedir.
- 26. 26 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar
Uluslararas kabul gren malzemeler iin de bir ok standart ve
sertifika bulunmaktadr. Bun- larn en yaygn kullanlanlar
unlardr:BES6001:2008, Framework Standard for the Responsible
Sourcing of Construction Products BES6001: Yap rnlerinin sorumlu
kullanm iin ereve standartlar, 2008CSA (The Canadian Standards
Association) Sustainable Forest Management Standard. Kanada
Standard Birlii Srdrlebilir Ormanclk daresi StandardEU Label Avrupa
Birlii evre EtiketiFSC (Forest Stewardship Council) Orman daresi
KonseyiSFI (Sustainable Forestry Initiative), Srdrlebilir Ormanclk
GiriimiPEFC (The Programme for the Endorsement of Forest
Certification), Orman Sertifikasyonu Destek ProgramTFT (The Forest
Trust) Orman Vakf BES6001:2008, Framework Standard for the
Responsible Sourcing of Construction Products (BES6001:FSRSCP)
BES6001: Yap rnlerinin sorumlu kullanm iin ereve standartlar, 2008
(BES6001:FSRSCP) BRE Global tarafndan, malzeme kaynaklarnn sorumlu
iletilmesi konusunun deerlendirilme- si ve sertifikalandrlmas iin
yol haritas izmek zere gelitirilmi bir standarttr. Bu standart, bir
firmann yap malzemelerini srdrlebilirlik prensiplerine gre temin
etmesi iin izlemesi gereken bir dizi kriter nerir. Standardn
gereksinimlerini yerine getirmi olmak iin belli sayda zorunlu
kriterin karlanm olmas gerekir. Daha ok kriterin karlanmas, daha
yksek bir performans anlamna gelir; standardn rne verdii dereceler
Geer, yi, ok yi ve Mkem- mel dir. BRE Global, sertifikalanan rnleri
Green Book Live internet sitesinde, Onaylanm rn ve Hizmetler balnda
listeler.
- 27. 27 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar
CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of
Wild Fauna and Flora) CITES: Soyu tkenmekte olan vahi hayvan ve
bitkilerin Uluslaras Ticaretine likin Anlama CITES, hkmetler aras
yaplm uluslararas bir anlamadr. Amac, vahi hayvan ve bitkilerin
uluslararas ticaretinin hayatta kalmalarn etkilemeyecek ekilde
yaplmasn salamaktr. CI- TES, yok olma tehlikesi olan trler ve yok
olma tehlikesi olmasa da hayatta kalmalarn zorla- trmamak iin
ticaretlerinin kontrol edilmesi gereken trler ile en az bir lkede
korunma altnda olan ve CITES yelerinden ticaretinin kontrol
edilmesi istenen trleri kontrol kapsamna alr. BREs Environmental
Profiles Methodology BRE evresel Profil Metodolojisi BREnin
hesaplama yntemi ISO 14040 standart serisine uygun olarak
gelitirilmitir ve bu standartlarda anlatlan yolu izler. Forest
Stewardship Council (FSC) sertifikas Orman daresi Konseyi
sertifikas (FSC) FSC, amac dnyadaki ormanlarn sorumlu bir ekilde
ynetilmesine destek olmak olan bam- sz, kar amac gtmeyen, hkmet d
bir kurulutur. FSC 1993te Amerikada kurulmutur ve dnya apnda
faaliyet gstermektedir. Gnmzde 50den fazla lkede FSC
temsilcilikleri bu- lunmaktadr. 2010 ylnda, 80 lkede toplam 120
milyon hektarlk orman alan FSC sertifikas ile sertifikalandrlmtr.
Bu alan, kabaca dnyadaki retim ormanlarnn %5ine denk gelmek- tedir.
FSC sertifikal rn sat deerinin 20 milyar dolardan fazla olduu
tahmin edilmektedir. FSC kurallar, ormanlarn imdiki ve gelecek
nesillerin sosyal, ekonomik, ekolojik ve kltrel ihtiyalarn
karlayabilmesi iin nasl ynetilmesi gerektiini belirler. Gelitirilmi
kurallar, 10 temel prensibe dayanmaktadr. FSC, bu prensiplerden
bazlarnn ok basit ve temel grnmesi- ne ramen pek ok yerde bunlara
bile dikkat edilmediini, zellikle bu gibi durumlarda sertifi-
kalarnn en byk etkiyi yarattn belirtmektedir. 1. Blgede geerli olan
btn yasa ve uluslararas anlamalara uygunluk gsterilmeli, 2. Net bir
ekilde tanmlanm ve belirlenmi, uzun sreli arazi kullanm hakkna
sahip olun- mal, 3. Yerel halklarn haklar tannmal ve bu haklara
sayg gsterilmeli, 4. Orman iilerinin ve yerel topluluklarn uzun
dnemli sosyal ve ekonomik durumlar iyiletirilmeli veya korunmal ve
uluslararas ii kongrelerine uygun olarak ii haklarna sayg
gsterilmeli, 5. Ormandan elde edilen gelirin eit kullanm ve paylam
salanmal, 6. Aa kesiminden kaynaklanan evresel etkiler azaltlmal ve
ormann ekolojik zellikleri ve btnl korunmal,
- 28. 28 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar
7. Uygun ve srekli gncellenen bir ynetim plan yaplmal, 8. Ormann
durumunun, ynetimsel aktivitelerin ve bunlarn sosyal ve evresel
etkilerinin deerlendirilmesi iin uygun takip ve deerlendirme
yntemleri kullanlmal, 9. Yksek koruma deerli ormanlar korunmal, 10.
Bunlara ek olarak, ekimler doal ormanlarn yenilenmesi ve korunmasna
destek olmaldr. FSC, 3 farkl seviyede sertifikalandrma yapar: 1.
Orman ynetimi sertifikasyonu Bu sertifika, ormanlarnn sosyal,
ekonomik ve ekolojik balamlarda uygun ekillerde ynetildi- ini
kantlamak isteyen orman yneticileri veya sahipleri iindir. 2.
Gzetim zinciri sertifikasyonu Bu sertifika tr, ahap ve ahap olmayan
orman rnleri imal eden, ileyen veya satn yapan firmalar iindir.
Sertifika, kullanlan rnlerin sorumlu ekillerde retilmi hammaddeler
oldu- unu gsterir. 3. FSC kontroll ahap Bu sertifika, gzetim
zinciri sertifikas ile ayn uygulama alanna hitap eder fakat
reticilere kar- ma kaynak kullanm olana sunar. irket, FSC
sertifikal rnlerinin yannda sertifika almam rnleri de kullanyorsa,
bu rnlerin 5 kritik FSC maddesine uygunluk gstermesi kouluyla bu
kategoride sertifika alabilir. SFI (Sustainable Forestry
Initiative) Srdrlebilir Ormanclk Giriimi (SFI) SFI, 1990larda
zellikle gelimekte olan lkelerde ykselen orman ynetimi ve yasad aa
kesme ilemleri hakkndaki endielere cevaben balatlm, gnll bir nc
parti sertifikas- yondur. SFI, 1994 ylnda Amerikan ormanclk sektrnn
katklaryla oluturulmutur ve ilk nc parti etdleri, ulusal standardn
gelitirilmesiyle birlikte 1998 ylnda balamtr. SFI 2010- 2014
standard, srdrlebilir ormanclk ynetimini salamak zere oluturulmu
prensipler ve nlemler btndr. SFI, bu standarda gre ormanlar, gzetim
zincirlerini veya rnleri de- netleyerek sertifikalandrr. Standardn
temel prensipleri, FSC prensipleriyle benzerlik gsterir:Srdrlebilir
ormanclkOrman retkenlii ve salSu kaynaklarnn korunmasBiyolojik
eitliliin korunmasEstetik ve rekreasyonzel alanlarn korunmas
- 29. 29 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar
Kuzey Amerikada sorumlu fiber temini uygulamalarYasad fiber
kaynaklar gibi tartmal kaynaklarn nne geilmesiYasal
uyumlulukAratrmaEitimKamunun dahil edilmesieffaflkDevaml geliim
PEFC (The Programme for the Endorsement of Forest Certification)
Orman Sertifikasyonu Destek Program (PEFC) PEFC, uluslararas,
srdrlebilir orman ynetimini desteklemek amacyla kurulmu, kar amac
gtmeyen bir nc parti organizasyonudur. retim srecinin tamamn
denetleyerek ahap ve ahap olmayan orman rnlerinin en yksek
ekolojik, sosyal ve etik standartlara uygun olarak retilmesini
salamaya alr. u anda dnya apnda 220 milyon hektardan fazla ormanlk
alan PEFC sertifikalar ile sertifikalanm durumdadr. PEFCin, dier
standart gelitirme organizas- yonlarndan fark, uluslararas koullara
gre hazrlanm temel bir standard, sertifika sisteminin uygulanaca
lkelere gre yerelletirebilmesidir. u an PEFC bnyesinde 34 lkenin
yerel serti- fikasyon sistemi bulunmaktadr. Trkiyede neler Oluyor?
Trkiyede EDBK, Dnya Yeil Binalar Konseyi (WGBC: World Green
Building Council) altnda 2007 senesinde kurulmu bir sivil toplum
kuruluudur. WGBC ats altnda Trkiyeyi temsil eden tek kurumdur.
Konseyler, tam konsey olma srecinde 4 aamal WGBC yeliinden geerler:
associated (bal olan), prospective (beklenen, potansiyel), emerging
(gelimekte olan) ve established (tam). EDBK, bu aamalarn ncs olan
emerging statsne Eyll 2009da kavutu. Birka ay ierisinde almalarn
tamamlayarak tam konsey statsn kazanacaktr. 25 kurucu irket ve
yeyle yola balayan EDBKin ubat 2011 itibariyle 100 yesi
bulunmaktadr. EDBKin misyonu, Trkiyedeki inaat sektrnn srdrlebilir
ilkeler nda geliimine nclk etmektir. Bu ynde, hem kamu hem de zel
kurumlar ile yakn iliki ierisinde olan EDBK, yeil binalarn Trkiyede
yaygnlamas iin eitimler ve konferanslar dzenlemekte ve pilot
projeler gelitirmektedir. EDBK in kurulu amac, yeil bina
konseptinin mmkn olduunca tabana yaylmas ve entegre tasarm sonucu
ina edilmi yeil bina saysnn artma- sdr. Bu tr sertifikalar
oluturulduklar lkenin koullarna gre hazrland iin, Trkiyede
uygulanmas bir ok zorluu beraberinde getirmektedir. Trkiyede farkl
standartlarn uygulan- mas, malzeme ve teknoloji seimi, kalifiye
eleman bu zorluklardan bazlardr. Bu durum, yeil bina yapmak
isteyenleri yurtdna yneltmektedir. Bu zorluklarn stesinden gelmek
ve yeil binalarn yaygnlamasn hzlandrmak iin EDBK, BRE-Global ile
iyi niyet anlamas imza- layarak BREEAMin Trkiyeye adaptasyonu
konusunda almalara balamtr.
- 30. 30 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Yeil Binalarda Kullanlacak Malzemelerde Sertifikalar ve Standartlar
Asgari standartlarn en hzl ekilde iyiletirilmesi ancak ulusal bir
yeil bina standardnn hayata gemesiyle mmkn olacaktr. EDBK
uluslararas sertifikalarn adaptasyonlar gibi nemli konular gndeme
getirdi. LEED, BREEAM ve DGNB sertifikalarndan sorumlu olan ulusla-
raras kurulularla iyi niyet anlamalar imzalad. Sertifika Komitesi
ise BREEAMin Trkiyeye adaptasyonu konusunda almalara balad.
Srdrlebilir bir evre iin devletin oluturaca politikalar, dzenleyici
bir yasa ve sunulacak tevikler bundan sonraki almalar hzlandracak-
tr. Her yl Eyll aynn 15-23 haftas Dnya Yeil Binalar Konseyi
networknn bulunduu tm llkelerde YEL BNALAR haftas olarak
kutlanmaktadr.
- 31. 31 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Sonu Sonu klim deiiklii, fosil yaktlarn daha temiz yaklmasn
salayacak yeni teknolojilerin geliti- rilmesi, su kalitesi
sorunlar, su ktl, kontrolsz gelimenin ekosistemleri yok edii,
zehirli maddelerin ve kimyasallarn art, hava kirlilii, kat ve
zehirli atklarn imhas, ozon tabakasnn incelmesi ve ormanlarn yok
olmas gibi evre sorunlarna baktnzda yap sektrne ne kadar grev dtn
anlamak zor deildir. Yeil bina yapmak kurumsal evre stratejisinin
en bana yerlemelidir. Konunun nemini anlayan devletlerin bu konuda
vergi indirimleri ve tevikler vermeleride sorunlarn zmne en byk
destei vermektedir.
- 32. 32 Srdrlebilir retim ve Tketim Yaynlar - V Yeil Binalar
Kaynaklar Kaynaklar 1) Erten D, Eltrop L, Goldemberg J, Paladino T,
Blyth G, UNEP-GREEN ECONOMY REPORT- Buildings Section-Pages
330-369-2011 2) USA Environmental Protection Agency (EPA)-ABD evre
Koruma Ajans http://www.epa.gov/ greenbuilding/pubs/faqs.htm#1 3)
USGBC (2007). Press release: Building Design Leaders Collaborating
on Carbon-Neutral Buildings by 2030. 4) Cole, R. J. (2003),
Building Environmental Assessment Methods: A Measure of Success, s.
5. ISBN 1-886431-09-4. 5) Erten, D., Henderson, K., Koba, B., 2009:
A review of International Green Building Certification Methods: A
roadmap for a certification system in Turkey. Fifth International
Conference on Construction in the 21st Century (CITC-V)
Collaboration and Integration in Engineering, Management and
Technology. Mays 20-22, 2009, stanbul, Trkiye. 6) Turner, C.,
Frankel, M. (2008). Energy performance of LEED for New Construction
buildings: Final report, s. 2. 7) Kats, G. (2003). Costs and
Financial Benefits of Green Building: A Report to Californias
Sustainable Building Task Force 8) GSA Public Buildings Service
(2008). Assessing green building performance: A post occupancy
evaluation of 12 GSA buildings, s. 28. 7) GSA Public Buildings
Service (2008). Assessing green building performance: A post
occupancy evaluation of 12 GSA buildings, s. xiii. 9) Erten D.,
Ylmaz Z. LEED ve BREEAM Sertifikalarnda Enerji Performans
Deerlendirmelerinin Karlatrlmas, X. Ulusal Tesisat Mhendislii
Kongresi, Nisan 13-16 zmir 10)Erten D., Uluslararas Srdrlebilir
Yaplar Sempozyumu (ISBS), LEED ve BREEAM Sertifikalarnn Karlatrlmal
ncelenmesi, 26 - 28 Mays 2010, Ankara, Trkiye.
- 33. Yeil Binalar Bu proje Avrupa Birlii tarafndan finanse
edilmektedir.