Post on 17-Jan-2020
s a q a r T v e l o s e ro v n u l i m u z e u m iდეკემბერი, 2012 იარაღის გარემოცვაში46 /
სვანეთი: მხარე-საგანძური58 / საგანძურით მოყოლილი ისტორია28 /
როგორ შეიქმნა მუზეუმი18 / იგრძენი ფიროსმანი 52 /
სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნული მუ ზე უმ ის მა ღა ზი ებ ში წარ მოდ გე ნი ლია წიგ ნე ბი სა და სუ ვე ნი რე ბის ფარ თო არ ჩე ვა ნი. გა მო ფე ნე ბის კა ტა ლო გე ბი სა და სა მუ ზე უ მო ექ ს პო ნა ტე ბის ას ლე ბის გარ და, მა-ღა ზი ა ში შე გიძ ლი ათ შე ი ძი ნოთ მსოფლიოს წამ ყ ვა ნი მუ ზე უ მე ბი სა და გა მომ ცემ ლო ბე ბის პუბ ლი კა-ცი ე ბი, ასევე თა ნა მედ რო ვე სამ კა უ ლი და სუ ვე ნი რე ბი.
კა ფე ე ბი და მა ღა ზი ე ბი მუ შა ობს ყო ველ დღე, ორ შა ბა თის გარ და, 10:00-დან 18:00-მდე სა ქარ თ ვე-ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის ს. ჯა ნა ში ას სახ. სა ქარ თ ვე ლოს ის ტო რი ის მუ ზე უმ ში, სიღ ნა ღის მუ ზე უმ სა და დ. შევარდნაძის სახ. ეროვ ნულ გა ლე რე ა ში.
ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის კა ფე ებ სა და მა ღა ზი ებ ში შეს ვ ლა შე გიძ ლი ათ ბი ლე თის აღე ბის გა რე შე.
მისამართები: სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის ს. ჯა ნა ში ას სახ. სა ქარ თ ვე ლოს ის ტო რი ის მუ ზე უმი, რუსთაველის გამზირი 3, თბილისი.სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნული გალერეა, რუსთაველის გამზირი 11, თბილისი. სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის სიღნაღის მუზეუმი, რუსთაველის ჩიხი 8, სიღნაღი.
WWW.MUSEUM.GE
სარჩევი
მხარე-საგანძურიპროექტისდასრულებისშემდეგსვანეთისმუზეუმი,რომელიცძირითადიკულტურულსაგანმანათლებლოცენტრიარეგიონში,უკვესრულფასოვნადშეასრულებსდამაკავშირებელიხიდისროლსტრადიციასადანოვაციას,ისტორიასადათანამედროვეობასშორის.
ხელოვნებაფიროსმანისხელოვნებასწორედისხიდია,რომელიცშუასაუკუნეებისქართულმხატვრობასადაXXსაუკუნისხელოვნებასერთმანეთთანაკავშირებს.
52 /
რეგიონისამცხეჯავახეთისისტორიისმუზეუმისგანახლებულშენობასარქიტექტურულიპრემია2012მიენიჭანომინაციაშირესტავრაციარეკონსტრუქცია(ნაგებობარეალიზებული).პროექტისავტორი:გაგაკიკნაძე(კომპანია„არქიტექტორები.ჯი“).
54 /
სვანეთისაუკუნეებისგანმავლობაშისაქართველოსგანძსაცავიიყო.კავკასიონისმთებში,ზღვისდონიდან1300მეტრზე,მიუვალისოფლებისეკლესიებშიინახებოდაქართულითუუცხოურიხელოვნებისგამორჩეულინიმუშები.ამგანძსსვანებირუდუნებითუვლიდნენ.
58 /
ინტერვიუდავითლორთქიფანიძესთან
12 /
საგანძურითმოყოლილიისტორია
28 /
მეტროპოლიტენისხელოვნებისმუზეუმისვეტერანი
15 /
მთავარითემამუზეუმიახალსაუკუნეშიაღარაამხოლოდექსპონატებისშეგროვების,კონსერვაციისადაგამოფენისადგილი.იგიურბანულიცხოვრებისგანუყოფელინაწილიხდება.
08 /
ისტორიადავითსარაჯიშვილმამუზეუმისშენობისთვის100000მანეთიდატოვა.ამთანხასმისმამეუღლემ600000მანეთიდაუმატა,მაგრამპირველიმსოფლიოომისადაფულისინფლაციისგამოეროვნულიმუზეუმისდაბინავებისგეგმახანგრძლივიდროითგადაიდო.
18 /
მუზეუმიროგორცუწყვეტიგანათლებისწყარო
30 /
შუქივანიდან-ნივთისგზაგათხრებიდანგამოფენამდე
34 /
ახალისტანდარტებიეროვნულმუზეუმში
38 /
საქართველოსმინი-მოდელი42 / იარაღისგარემოცვაში46 / ქართულიარქეოლოგიურიმისიაქუვეითში
50 /
საერთაშორისო გამოფენები
ფიროსმანი
არქეოლოგია
დმანისის აღმოჩენები
აშშ
ხელოვნებისსახელმწიფომუზეუმი,კიევი,უკრაინა,5აპრილი–
14ივნისი2006
ბელორუსიისრესპუბლიკისხელოვნებისსახელმწიფომუზეუმი,
მინსკი,ბელორუსია,10ივნისი–27აგვისტო2008
ხელოვნებისეროვნულიგალერეა,ვილნიუსი,ლიტვა,31
დეკემბერი2008–2მაისი2009
პერასმუზეუმი,სტამბული,თურქეთი,1აგვისტო–7ოქტომბერი
2007
ზერვოსისმუზეუმი,ვეზელე,საფრანგეთი,22სექტემბერი–7
ნოემბერი2008
დორდრეხტისმუზეუმი,ჰოლანდია,6მაისი30სექტემბერი2012
Antikensammlung,AltesMuseum,ბერლინისსახელმწიფომუზეუმების
გაერთინება,ბერლინი,გერმანია.15მარტი3ივნისი2007
აზიურიხელოვნებისმუზეუმი,ნიცა,საფრანგეთი.16ივნისი2
სექტემბერი2007
MuséedelaMonnaie,პარიზი,საფრანგეთი.11სექტემბერი7
ნოემბერი2007
არტურმ.საკლერისგალერეა,სმითსონიანისინსტიტუტი,
ვაშინგტონი,აშშ.1დეკემბერი2007–24თებერვალი2008
ძველისამყაროსკვლევისინსტიტუტი,ნიუიორკისუნივერსიტეტი,
ნიუიორკი,აშშ.12მარტი1ივნისი2008
ჰიუსტონისსახვითიხელოვნებისმუზეუმი,ჰიუსტონი,აშშ.21ივნისი
1სექტემბერი2008
ფიტცუილიამისმუზეუმი,კემბრიჯი,ინგლისი.2ოქტომბერი2008–4
იანვარი2009
ბენაკისმუზეუმი,ათენი,საბერძნეთი.20იანვარი6აპრილი2009
გეტივილა,ლოსანჯელესი,აშშ.16ივლისი5ოქტომბერი2009
ხმელთაშუაზღვისადაწინააზიისკულტურებისმუზეუმი,
სტოკჰოლმი,შვედეთი.20ნოემბერი2009–14თებერვალი2010
დრენტისმუზეუმი,ასენი,ჰოლანდია.6მარტი15აგვისტო2010
სევილიისარქეოლოგიისმუზეუმი,სევილია,ესპანეთი.5მაისი20
ივნისი2010
რომისსაიმპერატოროფორუმებისმუზეუმი,რომი,იტალია,17
ნოემბერი2011–5თებერვალი2012
„კაცობრიობისფესვები“,რაინისსამხარეომუზეუმი,ბონი,
გერმანია,08ივლისი2006–11ნოემბერი2006
„ადამიანისევოლუციისსახე“,ბუნებისისტორიისეროვნული
მუზეუმი(Naturalis),ლაიდენი,ჰოლანდია,08დეკემბერი2009–
28თებერვალი2010
ადამიანისევოლუციისმუდმივმოქმედიგამოფენა(წარმოდგენილია
ასლებიეროვნულიმუზეუმიდან),სმითსონისინსტიტუტისბუნების
ისტორიისმუზეუმი,ვაშინგტონი,აშშ.17მარტი2010
„HomoSapiens,ადამიანისევოლუციისხანგრძლივიისტორია“,
PalazzodelleEsposizioni,რომი,იტალია,11ნოემბერი201112
თებერვალი2012
XX საუკუნის ცნობილი ქართველი
მხატვრები
„პარიზი–მონპარნასი/თბილისი“მონპარნასისმუზეუმი,
პარიზი,საფრანგეთი.26ივნისი–30აგვისტო2008
კოლხური ოქრო
02
საქართველოს ეროვნული მუზეუმი მონაწილეობდა შემდეგ საერთაშორისო გამოფენებში
შვედეთი
უკრაინა
ბელორუსილიტვა
ჰოლანდია
გერმანია
თურქეთი
საბერძნეთი
ესპანეთი
იტალია
დიდი ბრიტანეთი
საფრანგეთი
„ბიზანტია და ისლამი: გარდამავალი ხანა (VII-IX სს.)“,
მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმი, ნიუ-იორკი, აშშ. 14 მარტი
2012 – 08 ივლისი 2012
(წარმოდგენილი იყო ნივთი საქართველოს ეროვნული მუზეუმის
შ. ამირანაშვილის სახ. ხელოვნების მუზეუმის საგანძურიდან)
„Vinum Nostrum – ხელოვნება, მეცნიერება და მითები
ღვინის შესახებ ხმელთაშუა ზღვის ანტიკურ ცივილიზაციაში“,
ფლორენციის პიტის სასახლის ხელოვნების მუზეუმი, ფლორენცია,
იტალია, 19 ივლისი 2010 – 15 მაისი 2011
„Breaking the Rules“, ევროპული ავანგარდის გამოფენა,
ბრიტანული ბიბლიოთეკა, ლონდონი, დიდი ბრიტანეთი. 8
ნოემბერი 2007 – 30 მარტი 2008
(წარმოდგენილი იყო ფიროსმანისა და ირაკლი გამრეკელის
ნამუშევრები)
„ბაბილონის მიღმა – ხელოვნება, ვაჭრობა და დიპლომატიური
ურთიერთობები ძვ. წ. II ათასწლეულში“ , მეტროპოლიტენის
ხელოვნების მუზეუმი, ნიუ-იორკი, აშშ.18 ნოემბერი 2008 – 15
მარტი 2009 (წარმოდგენილი იყო არქეოლოგიური ნივთები
საქართველოს ეროვნული მუზეუმიდან)
„ვასილი კანდინსკი“, ჟორჟ პომპიდუს ცენტრი, პარიზი,
საფრანგეთი. 8 აპრილი - 10 აგვისტო 2009
„ვასილი კანდინსკის ნამუშევრების რეტროსპექტივა“, გუგენჰაიმის
მუზეუმი, ნიუ-იორკი, აშშ. სექტემბერი 2009 – იანვარი 2010
„Expressionismus & Expressionismi: Berlin-Munich 1905-1920.
Der Blaue Reiter vs Brücke. პინაკოთეკა, პარიზი, საფრანგეთი. 11
ოქტომბერი 2011 - 11 მარტი 2012
saqarTvelos erovnuli muzeumi 5
ბავშვობიდანვე განსაკუთრებულ ემოციებს იწვევდა ჩემში სიმონ ჯანაშიას სახელო
ბის საქართველოს ისტორიის მუზეუმი:რუსთაველზე მდგარი შენობათავისი მკაცრი
იერით... ალექსანდრე ჯავახიშვილისადა ავთოვარაზის მიერსაბჭოთა ეპოქისათვის
უჩვეულოესთეტიკითგაკეთებულიექსპოზიცია...ნახევრადჩაბნელებულიდარბაზები,სადაც
იდუმალებითმოცულიგარემომოწიწებისგრძნობასბადებდა...
მუზეუმთანარისდაკავშირებულიყოველიისტორიკოსისადაარქეოლოგისსაქმიანობა,მათ
შორისმამაჩემისაც.ამიტომაცმხვდაწილადბედნიერება,ადრეულასაკშივზიარებოდიამ
სამყაროსდაგამეცნომუზეუმშიმომუშავეგანსაკუთრებულიადამიანები.კარგადმახსოვს
ისშთაბეჭდილება,რომელიცჩემზებატონიკოტეჩოლოყაშვილისგაცნობამმოახდინა;ადა
მიანისა,რომელიცქართველისტორიულგმირსმოგვაგონებსდაცნობილიარქეოლოგის,
ბატონიოთარჯაფარიძისა,რომლებიცდღესაცაგრძელებენმუზეუმთანთანამშრომლობას,
ისევეროგორცმათითაობისმრავალიმეცნიერი.
მასშემდეგარშეწყვეტილაჩემიკავშირიმუზეუმთან.1997წელს,საფრანგეთისმუზე
უმებშისტაჟირებიდანდაბრუნებისშემდეგ,ჩემიმასწავლებლის,ლეოგაბუნიასრე
კომენდაციითმუზეუმისმაშინდელმადირექტორმა,ბატონმალევანჭილაშვილმას.
ჯანაშიასსახ.საქართველოსმუზეუმშისამუშაოდმიმიწვიადამოგვიანებითსაკუთარი
მოადგილეობაცმანდო...ახლაუკვერვაწელიამაქვსპატივი,ვუხელმძღვანელოდაწე
სებულებას,რომელშიცჩვენიქვეყნისმთავარისაგანძურიინახებადასადაციღწვიან
ღირსეულიადამიანები,რომლებმაცურთულესპირობებშიმოახერხესსაქართველოს
კულტურულიმემკვიდრეობისშენარჩუნება.
ჩვენიჟურნალისპირველნომერშიშევეცადეთ,უკეთგაგვეცნოთქვენთვისსაქართველოს
ეროვნულიმუზეუმისშემადგენლობაშიშემავალიდაწესებულებებისსაქმიანობა,რომე
ლიცმეცნიერულიკვლევისადასხვადასხვატიპისგამოფენებისგარდა,საგანმანათლებლო
სფეროსაცმოიცავსდაამითახალგაზრდათაობისჩვენმრავალსაუკუნოვანკულტურასთან
ზიარებასემსახურება.
მუზეუმისთანამშრომლებისსახელითგილოცავთდამდეგ2013წელსდაგამოვთქვამსურ
ვილს,რომყოველითქვენგანი,ასაკისადაპროფესიისმიუხედავად,ჩვენიმუზეუმისმეგო
ბარიგამხდარიყოს.საქართველოსეროვნულიმუზეუმიმუდამგულღიადგელით.
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის გენერალური დირექტორი
რედაქტორი: თამარბაბუაძე
დიზაინერი: თორნიკელორთქიფანიძე
ფოტოგრაფები: მირიანკილაძე,მალხაზმაჭავარიანი,გურამწიბახაშვილი,ბრაიანუიტნი,
ფერნანდოხავიერურკუიჯო
ნომერზე მუშაობდნენ: მიხეილწერეთელი,სალომეგურული,ნინოტაბუცაძე,მერაბმიქელაძე,ეკეატერინე
გამყრელიძე,ნათიახულუზაური
სტამბა: სეზანი,თბილისი,წერეთლის140,ტელ.:2357002
ISSN 2298-0318
06
საქართველოსეროვნულიმუზეუმისსიმონჯანაშიასსახელობისსაქართველოს
ისტორიისმუზეუმშიშეგიძლიათეწვიოთსამეცნიეროკაფეს.ყოველითვისერთ
ერთოთხშაბათსმოწვეულიმეცნიერიწაიკითხავსლექციას,რომლისშემდეგ
გაიმართებადისკუსიადამსმენელსსაშუალებაექნება,უშუალოგარემოში
დაუსვასკითხვებიმოწვეულსტუმარს.
ინფორმაციალექციებისშესახებშეგიძლიათიხილოთმუზეუმისვებგვერდზედა
სამეცნიეროკაფესfacebookისოფიციალურგვერდზე:
http://www.muzeum.ge
http://www.facebook.com/sciencecafe.georgiannationalmuseum
LiveStreamingისსაშუალებითშეგიძლიათ,ჩვენვებგვერდზე,სახლიდან
გაუსვლელად„დაესწროთ“სამეცნიეროკაფეშიმიმდინარელექციებსდათვალი
ადევნოთმუზეუმშიგამართულსხვადასხვაღონისძიებას.
მისამართი:საქართველოსეროვნულიმუზეუმისს.ჯანაშიასსახელობის
საქართველოსისტორიისმუზეუმი.რუსთაველისგამზირი3,თბილისი.
WWW.MUSEUM.GE
რას ნიშ ნავს მუ ზე უ მი დღეს? წარ სუ ლის შე ნარ ჩუ ნე ბა, მო მავ ლის ხედ ვა
მთავარი თემა > თამარ ბაბუაძე
მუზეუმისბოლოდროინდელღონისძიებებსშორისგამორჩეულიიყო
სექტემბერშიჩატარებულიოთხდღიანისაერთაშორისოკონფერენცია
სახელწოდებით“რასნიშნავსმუზეუმიდღეს?წარსულისშენარჩუნება,
მომავლისხედვა“.
08
კონფერენციაშიმსოფლიოსუდიდესი
მუზეუმების დირექტორები და წამყ
ვანი სპეციალისტები მონაწილეობ
დნენ.თითქმისყოველიმომხსენებლისგა
მოსვლაიმძირეულცვლილებასეხებოდა,
რომელიცსამუზეუმოსისტემამბოლოათ
წლეულის განმავლობაში განიცადა: მუზე
უმიახალსაუკუნეშიაღარაამხოლოდექს
პონატებისშეგროვების,კონსერვაციისადა
გამოფენისადგილი.იგიურბანულიცხოვ
რებისგანუყოფელინაწილიხდება.
როგორ უნდა შეასრულოს მუზეუმმა
ესახალიროლისუპერტექნოლოგიების
ეპოქაში?როგორუნდააქციონტრადი
ციულმა დაწესებულებებმა ეს გამოწ
ვევათავისუპირატესობად?–სწორედ
ამ თემებზე მსჯელობდნენ თბილისში
გამართულ საერთაშორისო კონფე
რენციაზე შეკრებილი სპეციალისტები,
მენეჯერები და არქიტექტორებილონ
დონის ბრითიშ მუზეუმიდან, ვაშინგ
ტონის სმითსონიანის ინსტიტუტიდან,
ბერლინის სახელმწიფო მუზეუმების
გაერთიანებიდან, ნიუიორკის მეტრო
პოლიტენის მუზეუმიდან, UNESCOდან
და საქართველოს ეროვნული მუზე
უმიდან. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ
კონფერენციის ბოლო დღე სამხრეთ
კავკასიასა და პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს
დაეთმო. რეგიონულ ვორქშოფში სა
ხელწოდებით„აღმოსავლეთევროპის,
ცენტრალურიაზიისადაკავკასიის მუ
ზეუმებიXXI საუკუნეში“ სომეხი, აზერ
ბაიჯანელი, ბელორუსი, ყაზახი, რუსი,
უკრაინელი, უზბეკიდა ქართველი ექ
სპერტებიმონაწილეობდნენ.
საერთაშორისო კონფერენციის
დასრულებისშემდეგმისმამონაწილეებმა
აღნიშნეს,რომსაქართველოსეროვნული
მუზეუმი თავისი ნოვატორული პროექტე
ბითრეგიონში განვითარებისადა წინსვ
ლისმაგალითიშეიძლებაგახდეს.
გამოფენა:„ბერლინისმუზეუმებისკუნძულიდათბილისისმუზეუმებისუბანი.წარსულისშენარჩუნება,მომავლისხედვა“
saqarTvelos erovnuli muzeumi 9
მუ ზე უ მე ბის უბანი
სექტემბერში გამართული საერთა
შორისო კონფერენციის ფარგლებში
თემატური გამოფენა გაკეთდა. ექსპო
ზიციაზე,რომელიცს.ჯანაშიასსახელო
ბისსაქართველოსისტორიისმუზეუმში
გაიხსნა თბილისის გოეთეს ინსტიტუტ
თან და ბერლინის სახელმწიფო მუზე
უმების გაერთიანებასთან თანამშრომ
ლობით, ორივე ქალაქის –თბილისისა
და ბერლინის – სამუზეუმო ცენტრების
კონცეფცია იყო წარმოდგენილი. ბერ
ლინის შემთხვევაში – უკვე არსებუ
ლი მუზეუმების კუნძულის კონცეფცია,
თბილისის შემთხვევაში კი პროექტი,
რომელიცრუსთაველისგამზირისსამუ
ზეუმო მონაკვეთს სრულიად ახლებურ
ურბანულ სივრცედ გადააქცევს. პრო
ექტის ავტორია ფრანგი არქიტექტორი
ჟანფრანსუა მილუ. გამოფენაზე სწო
რედ მისი გეგმაა წარმოდგენილი 1970
იანწლებშიქართველიარქიტექტორის,
ვლადიმერ ქურთიშვილის მიერ შექმ
ნილი გუდიაშვილის ქუჩის ესკიზებთან
ერთად.
რა იდეა აერთიანებს ბერლინის
მუზეუმების კუნძულს? რა როლს ას
რულებს ის ქალაქის საერთო ურბა
ნულქსოვილში,რასჰმატებსმას,რით
აცოცხლებს? როგორ წყვეტს კოლექ
ციათა დაცვაგამოფენის საკითხს მუ
ზეუმებისამგვარისისტემისაწყობა?–
ესიყოკითხვები,რომლებიცმუზეუმში
გახსნილმაგამოფენამწამოჭრა. გრა
ფიკული მასალა და ფოტოები, ნივ
თებიდათანდართულიტექსტი, ასევე
ფილმი, რომლის ნახვის საშუალებაც
გამოფენაზე მისულ დამთვალიერე
ბელსჰქონდა,სწორედზემოთჩამოთ
ვლილ კითხვებს პასუხობდა. ეს ორი,
გვერდიგვერდგამოფენილიპროექტი,
ერთი განხორციელებული, მეორე –
დაგეგმილი,გამოფენაზემისულსტუმ
რებს საშუალებას აძლევდა, თვალ
ნათლივ გაეაზრებინათ,რა მასშტაბის
ცვლილებასშეიძლებაგულისხმობდეს
მუზეუმებისუბნისესპროექტი.
სწორედ ბერლინის მუზეუმების კუნ
ძულის მაგალითზე დაყრდნობით შეგ
ვიძლია ვივარაუდოთ, რომ თბილისის
მუზეუმების უბანი მალე კოლექციების
ოპტიმალურსივრცეშიგანთავსებისადა
დაცვის,ექსპოზიციებისეფექტურადგა
ნაწილებისმოდელიგახდება;ესიქნება
პროცესი,რომელიცგასცდებამუზეუმის
კედლებსდაპოლიტიკოსების,ბიზნესი
სადააკადემიურისფეროსწარმომად
გენლების ერთობლივი მცდელობით
დედაქალაქისცენტრსხელოვნებისადა
ცოდნის გამავრცელებელ უბნად გარ
დაქმნის.
ბერლინის მუზეუმების კუნძულმა
(Museumsinsel) ამ უნიკალური ფუნ
ქციის შესრულება რამდენიმე წლის
წინ დაიწყო, როდესაც როგორც არ
ქიტექტურით, ისე კოლექციების მრა
ვალფეროვნებით გამორჩეული ხუთი
მუზეუმიერთსისტემადჩამოყალიბდა
და შენობების დაგეგმარების, კოლექ
ციების მართვის და მათი ექსპონირე
ბის სრულიად უნიკალური კონცეფცია
შესთავაზაროგორცმთელსაერთაშო
რისოსამუზეუმოწრეებს,ისე–რიგით
დამთვალიერებელს. Altes Museum,
NeuesMuseum,პერგამონისდაბოდეს
მუზეუმები – სხვადასხვა დროს გახს
ნილიესდაწესებულებებიდამათიგა
ერთიანების შემდეგ დაგროვილი უნი
კალური გამოცდილება ის მაგალითია,
რომლითაც თბილისის „მუზეუმების
უბნის“ კონცეფციის შექმნისას ხელმ
ძღვანელობდნენ. თვინინგის პროექ
ტის ფარგლებში ეროვნულ მუზეუმს
სწორედ ბერლინის მუზეუმების კუნ
ძულისსპეციალისტებიუწევდნენკონ
სულტაციებს.შეჯერებულიიდეებისადა
პროექტის გაცნობის შემდეგ უკვე შეგ
ვიძლია წარმოვიდგინოთ, თუ როგორ
შეიცვლის სახეს ჯანაშიას სახელობის
საქართველოს ისტორიის მუზეუმის
მიმდებარეტერიტორია.როგორცცნო
ბილია, პროექტი ეროვნული გალერე
ის,ალექსანდრესბაღის,გუდიაშვილის
ქუჩის,ს.ჯანაშიასდაშ.ამირანაშვილის
სახელობის მუზეუმებს და მიმდებარეარქიტექტორჟანფრანსუამილუსთბილისისმუზეუმებისუბანისკონცეფცია
saqarTvelos erovnuli muzeumi10
საქართველოსეროვნულმამუზე
უმმა2012წლისშემოდგომაზეკიდევ
ერთსაერთაშორისოკონფერენციას
უმასპინძლა.UNESCOსსისტემაში
შემავალი,მუზეუმებისსაერთაშორისო
საბჭოს(ICOM)მუზეუმისუსაფრთხოე
ბისსაერთაშორისოკომიტეტის(ICMS)
მმართველმაგუნდმა37ეყოველწ
ლიურიკონფერენციისჩასატარებლად
საქართველოსეროვნულიმუზეუმი
აირჩია.საბჭოსინიციატივასეროვნუ
ლიმუზეუმისდირექციაცდადებითად
შეხვდადა,ერთწლიანიმზადების
შემდეგ,კონფერენცია„შესაძლო
საფრთხესაგანძურისთვისდამისი
ევაკუაციასაგანგებოსიტუაციებისადა
სტიქიურიმოვლენებისდროს“გაი
მართა.კონფერენციისორგანიზატორი
მუზეუმისუსაფრთხოებისსაერთაშო
რისოკომიტეტთან(ICMS)დასაქართ
ველოსეროვნულმუზეუმთანერთად
იყომუზეუმებისსაერთაშორისო
საბჭოს(ICOM)ეროვნულიკომიტეტი
საქართველოში.
კონფერენციაშიმონაწილეობდ
ნენევროპის,აზიის,აფრიკისადა
ჩრდილოეთამერიკისმუზეუმების
უსაფრთხოებისგანყოფილებისდი
რექტორები,წამყვანიმუზეუმებისადა
ინტერპოლისმენეჯერებიდაუსაფ
რთხოებისსისტემაშიაღიარებული
სპეციალისტები.ფორუმისძირითადი
მიზანიიყო,წარმოეჩინამსოფლიოს
ცნობილიმუზეუმებისუსაფრთხოების
სისტემებისთანამედროვეტექნო
ლოგიები,კოლექციებისევაკუაციისა
დათანამშრომლებისადაკოლექცი
ებისუსაფრთხოებისთანამედროვე
მეთოდებიმსოფლიოსისეთი
წარმატებულიდაწესებულებების
მაგალითზე,როგორებიცააბერ
ლინისსახელმწიფომუზეუმების
გაერთიანება,პრაღისეროვნულიგა
ლერეა,ჩინეთისმუზეუმიდასხვა.
კონფერენციისმონაწილეებიერთი
დღითსტუმრობდნენსაქართველოს
ეროვნულიმუზეუმისგიორგიჩიტაიას
სახელობისეთნოგრაფიულმუზეუმს
ღიაცისქვეშ,სადაცუსაფრთხოების
სპეციალისტებიჯგუფებადდაიყვნენ
დაქართველკოლეგებთანერთად
შეისწავლესდაგააანალიზესმუზეუმის
ტერიტორიაუსაფრთხოებისკუთხით.
მომდევნოდღესთითოეულმაჯგუფ
მაწარმოადგინარეკომენდაციები,
რომლებიცსაქართველოსეროვნულ
მუზეუმსღიაცისქვეშმუზეუმისუსაფ
რთხოებისსისტემისგაუმჯობესებაში
დაეხმარება.
უსაფრთხოებისსფეროშიმომუშავე
ქართველისპეციალისტებისთვისდი
დიმნიშვნელობაჰქონდააღნიშნულ
კონფერენციასროგორცკონტაქტების
დამყარების,ასევეგამოცდილების
გაზიარებისკუთხით.უნდააღინიშნოს,
რომუცხოელმასპეციალისტებმაერ
თდღიანიტრენინგიცჩაატარესქარ
თველიკოლეგებისთვისკოლექციე
ბისუსაფრთხოებისსისტემებისადა
მათიევაკუაციისშესახებ,რომელსაც
საქართველოსეროვნულიმუზეუმის
თანამშრომლებთანერთადსაქართ
ველოსშინაგანსაქმეთასამინისტროს
სტრატეგიულიობიექტებისდაცვის
მთავარისამმართველოსეროვნული
საგანძურისდაცვისსამმართველოს
წარმომადგენლებიცესწრებოდნენ.
თვითკონფერენციაშიმონაწილე
ობდნენშსსსაგანგებოსიტუაციების
მართვისდეპარტამენტისსამოქალა
ქოუსაფრთხოებისსამმართველოს
წარმომადგენლები.
აღნიშნულიკონფერენციისშე
დეგადსაქართველოსეროვნულ
მუზეუმსადამუზეუმისუსაფრთხო
ებისსაერთაშორისოკომიტეტს
(ICMS)შორისმჭიდროპროფესიული
ურთიერთთანამშრომლობადამყარ
და,რომელიცმომავალშიცგაგრძელ
დება.
მუზეუმის უსაფრთხოება XXI საუკუნეში
ტერიტორიას მოიცავს. ტრანსფორმა
ციაუკვედაწყებულიას.ჯანაშიასსახე
ლობისმუზეუმში,სადაცე.წ.უბილეთო
ზონააგახსნილიკაფეთიდასუვენირე
ბის მაღაზიით, მუზეუმის შიდა ეზოთი,
რომელიც ხშირად გამხდარა საინტე
რესო ღონისძიებების მასპინძელი და
სამუზეუმო ქუჩის სრულად ამოქმედე
ბის შემდეგ ერთერთ ცენტრალურ,
დამაკავშირებელ როლს შეასრულებს
რუსთაველის გამზირსა და გუდიაშვი
ლისქუჩასშორის.
გაეცანით ფრანგი არქიტექტო
რის პროექტს, რათა თქვენც წარ
მოიდგინოთ, როგორ შეიძლება
გაიხსნასმუზეუმისკარიფართოსაზო
გადოებისთვისპროგრესულიიდეების
განსახორციელებლად.
ICMCსკონფერენციისმონაწილეები
saqarTvelos erovnuli muzeumi 11
ბატონო დავით, ეროვნული მუზეუ
მისროგორცრამდენიმემუზეუმის
განშემდგარიგაერთიანებისჩამო
ყალიბებისშემდეგრვაწელიწადზემეტი
გავიდა.როგორშეაფასებთამხნისგან
მავლობაში მიღებულ შედეგებს და რას
მიიჩნევთთქვენყველაზესწორნაბიჯად?
18სექტემბერსთბილისშიგაიხსნასაერ
თაშორისო კონფერენცია „რას ნიშნავს
მუზეუმი დღეს?“ სხვადასხვა ქვეყნიდან
ჩამოსულ მეცნიერებს შორის მეტრო
პოლიტენ მუზეუმის, სმითსონიანის ინს
ტიტუტის, ბრითიშ მუზეუმის, ბერლინის
სახელმწიფო მუზეუმების გაერთიანების
და სხვა დიდი მუზეუმების ხელმძღვანე
ლები, ასევე სამუზეუმო სფეროს ცნობი
ლიარქიტექტორებიიყვნენ.ჩვენერთად
ვიმსჯელეთმუზეუმებისმომავალზე:რო
გორ უნდა შეინარჩუნოს მან წარსულის
მემკვიდრეობა და, ამასთანავე, როგორ
განვითარდეს თანამედროვე მოთხოვ
ნების შესაბამისად. ეროვნული მუზეუმი
კონფერენციაზე კონკრეტული პროექ
ტით–„მუზეუმებისუბანი“წარსდგა.მისი
განხორციელება საშუალებას მოგვცემს,
მუზეუმი იქცეს თანამედროვე, ნოვატო
რულ და კრეატიულ დაწესებულებად,
კულტურისიმცენტრად,რომელიცაქტი
ურადიქნებაჩართულიურბანულდასო
ციალურქსელში.
კონფერენციაზეაზრთაგაცვლაგამოც
ვლისადაჩვენიპროექტის„გარედანდა
ნახვის“შემდეგგამოიკვეთა,რომეროვ
ნულიმუზეუმიგანვითარებისსწორგზაზე
დგას – ჩვენ დროის შესატყვისი მიზნები
გვაქვსდა,ვფიქრობ,სწორიმიმართულე
ბითმივდივართ.
ახლა, როდესაც მოქალაქეთა დიდი
ნაწილი აცნობიერებს, თურა ძალა აქვს
დეცენტრალიზაციას, თუ რამდენადაა
აუცილებელიესმოდელიპროგრესისადა
განვითარებისთვის,საინტერესოა,რატომ
იქცა ეროვნული მუზეუმისთვის პროგრე
სისწინაპირობადპირიქით,გაერთიანება
დაცენტრალიზაცია.
საქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა,
რომელიც2004წლისდეკემბერშიშეიქმ
ნა,გააერთიანაქვეყნისუმნიშვნელოვანე
სიმუზეუმებიდა2სამეცნიეროკვლევითი
ინსტიტუტი, თავი მოუყარა როგორც სა
ქართველოს კულტურული მემკვიდრეო
ბის მოძრავი ძეგლების უდიდეს ნაწილს,
ასევე მნიშვნელოვან ინტელექტუალურ
და სამეცნიეროკვლევით პოტენციალს.
საქმე იმაშია, რომ მუზეუმების გაერთი
ანება ავტომატურ ცენტრალიზაციას არ
ნიშნავს.ჩვენშემთხვევაში,გაერთიანების
მიზანიიყო,შეგვექმნაინფორმაციისადა
ცოდნისერთიანიბაზა,რათაიოლადგან
გვესაზღვრა,რაგვაქვსდაროგორუნდა
მოვუაროთამკულტურულმემკვიდრეო
ბას. გაერთიანება არ ყოფილა თვითმი
ზანი. ეს ჩვენთვის იყოყველაზეოპტიმა
ლური მეთოდი ეროვნული საგანძურის
მოვლისადამართვისთვის(ვგულისხმობ
პატარა ქვეყნებს, სადაც მეცნიერების
უდიდესი ტრადიცია არსებობსდა სადაც
უმდიდრესი კულტურული მემკვიდრეობა
ინახება). 1990იანი წლების შემდეგ ჩვენ
ქვეყანაში უამრავი ცვლილება მოხდა,
თუმცა, ეს ძირითადად პოლიტიკურ და
ეკონომიკურსფეროებს ეხებოდა. იშვია
თადვიყავითმოწმე კულტურისსფეროს
დაწესებულებების ფუნდამენტური ში
ნაარსობრივი გარდაქმნისა. ეროვნულ
მუზეუმში კი სწორედ ასეთითვისებრივი
ტრანსფორმაციამიმდინარეობს.მუზეუმი
თავისი160წლიანიარსებობისმანძილზე
ქვეყანაშიმომხდარიყველამნიშვნელო
ვანი მოვლენისა და ცვლილების დროს
ყოველთვისუდიდესროლსასრულებდა.
ის იყო გამაერთიანებელი სამეცნიერო
კვლევითიბირთვიდაამსტატუსსმუდამ
ინარჩუნებდა.
ცენტრალიზებული ეროვნული მუზეუმი
სწორედ ამ გამოცდილებაზე, ამ ფუნდა
მენტზე დგას. ჩვენ გავერთიანდით იმის
თვის, რომ ჩვენ საერთო სტრუქტურაში
შემავალ დაწესებულებებს აუცილებელი
თანამედროვე სტანდარტის მიღწევაში
შევუწყოთ ხელი. ჩვენი მიზანია, შეიქმ
ნასერთიანიქსელი,რომლისშემადგენ
ლობაშიმყოფყოველმუზეუმსსაკუთარი
იდენტობაშეუნარჩუნდება.
ეს ძალიან მნიშვნელოვანი არჩევა
ნია,რომელიცეროვნულმამუზეუმმაუკ
ვე გააკეთა. თუმცა, საინტერესოა, კიდევ
ინ ტერ ვიუ და ვით ლორ თ ქი ფა ნი ძეს თანინტერვიუ > თა მარ ბა ბუ ა ძე
საქართველოსეროვნულიმუზეუმის
გენერალურიდირექტორი,დავითლორთქიფანიძე
12
რაარისისკონცეპტუალურიცვლილება,
გარდატეხა, რომლის განხორციელებაც
ქვეყნისმთავარმასამუზეუმოქსელმაუნ
დაითავოს?
მოდით, ჯერ ვუპასუხოთ კითხვას: რა
არისეროვნულიმუზეუმიზოგადად?გარ
დაიმისა,რომფორმალურადესაარამ
დენიმეკომპონენტისგანშემდგარიდაწე
სებულება,ესასევეგახლავთინსტიტუცია,
რომელიცდიდი საზოგადოებრივი ნდო
ბით სარგებლობს. საზოგადოება მას ან
დობსეროვნულისაგანძურისდაცვასდა
სწორედმუზეუმისმოვალეობაა, ესფას
დაუდებელი მატერიალური საგანძური
მსოფლიო მეცნიერებისთვის ღირებულ
და ხელმისაწვდომ ცოდნის წყაროდ აქ
ციოს.
ჩვენი ერთერთი მიზანია როგორც
დროებითი, ისე მუდმივი გამოფენე
ბის მოწყობადა, პარალელურად, ისეთი
ეფექტური იარაღის გამოყენება, როგო
რიცაა თანამედროვე მედია და ახალი
ტექნოლოგიები. მუზეუმი მრავალფუნქ
ციურიდაწესებულებაა,რომელიც მხარს
უბამსთანამედროვეობას.
რათქმაუნდა, შორსვარიმ აზრისგან,
რომზუსტადისეთეფექტურდატექნიკუ
რითვალსაზრისითნოვატორულგამოფე
ნებს ვაწყობთ,როგორსაც ვისურვებდით,
მაგრამ მთავარია, არ გავჩერდეთდა ვი
მოქმედოთ. ზოგიერთი ჩვენი აქტივობა
საზოგადოებისთვისშეუმჩნეველია–მაგა
ლითად,რომარაკოლექციებისციფრულ
ფორმატშიგადატანა,დღესდიდმიზნებზე
ლაპარაკი შეუძლებელი იქნებოდა. თუმ
ცა, ზოგიერთცვლილებასდაკვირვებული
დამთვალიერებელიაუცილებლადშენიშ
ნავს: მაგალითად, გავხსენით კაფე, რაც
თანამედროვემუზეუმის,შეიძლებაითქვას,
განუყოფელი ნაწილია.დავამატეთლიფ
ტები.საბოლოოჯამში,ამერთიშეხედვით
პატარა ცვლილებებს სოლიდური შედეგი
მოჰყვა. მუზეუმი უფრო ხელმისაწვდომი
გახდაყველასთვის,მათშორისშეზღუდუ
ლიშესაძლებლობებისმქონედამთვალი
ერებლისთვისაც. რაც მთავარია, მუზემში
გაჩნდა ის თანამედროვე კომპონენტები,
რომლებიც ახალი საუკუნის ადამიანებს
მუზეუმშითავს„შინაურად“აგრძნობინებს
და დაარწმუნებს, რომ ეს „დამტვერილი
ნივთების“შესანახიადგილიკიარაა,არა
მედდაწესებულება, სადაცთანამედროვე
ენაზეგელაპარაკებიან.
ზოგიერთი უცხოელი მეცნიერისგან
მსმენია, რომ საქართველოს ეროვნუ
ლიმუზეუმისაერთაშორისორეპუტაციის
მქონედაწესებულებად ყალიბდება.რო
გორმიმდინარეობსესპროცესი?
პირდაპირგეტყვით,როდესაცჩვენიმუ
ზეუმირომელიმეცნობილიმეცნიერისან
მუზეუმისდირექტორისკომპლიმენტსიმ
სახურებს,ესძალიანმახარებს.ამასავან
სადმიღებულქებადაღვიქვამსაბოლოო
მიზნისმიღწევამდე.
საერთაშორისო სამყაროში ინტეგრა
ციისგარეშეეროვნულიმუზეუმისგანვი
თარებაშეუძლებელიიქნებოდა.მუზეუმის
ერთერთიუმნიშვნელოვანესიმიმართუ
ლებამეცნიერულიკვლევაა,მეცნიერების
საზღვრები კი არნახულადაა გახსნილი.
სწორედ ამ საერთაშორისო კონკურენ
ციაშიჩართვაიყოჩვენიმიზანი;არამხო
ლოდჩვენიწარსულისგაცნობამსოფლი
ოსთვისდა იმის მუდმივი მტკიცება,რომ
საქართველოდიდიცივილიზაციისმქონე
ქვეყანაა, არამედ ჩვენი ახალი აღმოჩე
ნების პოპულარიზაცია და ახალი ტიპის
სამეცნიერო ცენტრების შექმნა, სადაც,
ქართველებთან ერთად, უცხოელი მეც
ნიერებიც ჩაატარებენ კვლევას. დმანი
სი ამის საუკეთესო მაგალითია. დმანისს
მსოფლიომნიშვნელობისმქონეაღმოჩე
ნის შემდეგ საერთაშორისო ყურადღება
ისედაც არ მოაკლდებოდა, მაგრამ ჩვენ
მისი ინფრასტრუქტურის განვითარება
ზე ვიზრუნეთდადღეს, მისი სასწავლო
კვლევითიცენტრისწყალობით,ისჩვენი
ქვეყნის ელჩიცაა მსოფლიოსამეცნიერო
წრეებში.
საქართველოსტერიტორიაზემიმდინა
რე გათხრების გარდა, უკვე სამი წელია,
ჩვენი არქეოლოგების ჯგუფს გათხრების
ჩასატარებლად ქუვეითში იწვევენ. ინტე
რესია სპარსეთის ყურის სხვა ქვეყნები
დანაც.ესჩემთვისიმისმაგალითია,რომ
ჩვენიქვეყნისსაერთაშორისოსაქმიანო
ბაში მეცნიერებას მნიშვნელოვანი რო
ლისშესრულებაშეუძლია.
ნიკო ფიროსმანის ნამუშევრებისა და
არქეოლოგიური საგანძურის საერთა
შორისო „ტურნეებზე“ რომ აღარაფერი
ვთქვა, მსოფლიო არენაზე პოზიცირე
ბის საუკეთესო მაგალითია თუნდაც ის
პატარა მონეტა ჩვენი მუზეუმის კოლექ
ციიდან, რომელიც ბრითიშ მუზეუმის
დროებით გამოფენაზე იყო გაგზავნილი,
ანდა ერაყული დოქი ხელოვნების მუ
ზეუმიდან, რომელიც მეტროპოლიტენის
ხელოვნებისმუზეუმშიგამოიფინა.
საერთაშორისო კავშირებს არა მხო
ლოდკონცეპტუალურიდაიდეურიმნიშ
ვნელობა აქვს, არამედ მატერიალურიც.
ჩვენმამუზეუმმამინიმალურისახელმწი
ფო თანხებით შეძლო მრავალი მნიშვ
ნელოვანი პროექტის დაწყება მხოლოდ
იმიტომ,რომუცხოელმადონორებმაჩვე
ნი დაფინანსების სურვილი გამოთქვეს.
მსოფლიოშიBPს სულორი სახელობი
თიდარბაზიაქვს;მათგანერთიჩვენთა
ნაა,მეორე–ბრითიშმუზეუმში.ევროკავ
შირისდაფინანსებითვთანამშრომლობთ
ბერლინის სახელმწიფო მუზეუმების
გაერთიანებასთან.
კიდევერთიფასდაუდებელისარგებე
ლი,რომელსაცამაქტიურსაერთაშორი
სო ურთიერთობებში ვხედავ, მუზეუმის
თანამშრომლებისკვალიფიკაციისამაღ
ლებაა. კავშირები უცხოურ ინსტიტუცი
ებთანმყარდებაარამხოლოდმუზეუმის
ხელმძღვანელებისდასამეცნიეროკონ
ტაქტებისდონეზე,არამედმასშიმონაწი
ლეობს ყველა:ფინანსურიდეპარტამენ
ტიც, მარკეტინგისა და სარესტავრაციო
განყოფილებებიც. ეს ახალი ცოდნის მი
ღებისა და კვალიფიკაციის ამაღლების
კარგისაშუალებაა.
ვფიქრობ, ბუნებრივად მივადექით
მტკივნეულ თემას – პოსტსაბჭოთა სა
ქართველოში მსხვილი ორგანიზაციების
უდიდეს ნაწილში მოდერნიზაციის პრო
ცესი ძველი კადრების გათავისუფლე
ბით და ახალგაზრდა თანამშრომლების
„მუზეუმების უბნის“ პროექტის გან ხორ ცი ე ლე ბა სა შუ ა
ლე ბას მოგ ვ ცემს, მუ ზე უ მი იქ ცეს თა ნა მედ რო ვე, ნო ვა
ტო რულ და კრე ა ტი ულ და წე სე ბუ ლე ბად, კულ ტუ რის იმ
ცენ ტ რად, რო მე ლიც აქ ტი უ რად იქ ნე ბა ჩარ თუ ლი ურ
ბა ნულ და სო ცი ა ლურ ქსელ ში.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 13
მიღებითდაიწყო.თქვენროგორგაართ
ვითთავიამდილემას?
ეროვნულიმუზეუმიიმიშვიათდაწესე
ბულებათარიცხვსმიეკუთვნება,რომლებ
მაცძველიკადრებისრულადშეინარჩუნა.
სამსახურიდანმასობრივიგათავისუფლე
ბაეროვნულმუზეუმშიშემავალარცერთ
დაწესებულებაშიარმომხდარა.ამისმიზე
ზიიყოის,რომეროვნულიმუზეუმიარგახ
ლავთ ხელმძღვანელის სუბიექტური მო
საზრებისმიხედვითაწყობილიინსტიტუტი;
ვინდარჩებოდადავინწავიდოდამუზეუ
მიდან,მხოლოდჩემისურვილითვერგა
დაწყდებოდა.ამიტომდავეყრდენითერთ
ობიექტურმოცემულობას–ეროვნულმუ
ზეუმში უდიდესი ცოდნადა გამოცდილე
ბაა დაგროვილი, რომელიც მემკვიდრე
ობით გადაეცემოდა თაობიდან თაობას;
შესაბამისად, თაობებს შორის ბალანსი
მუზეუმის ფუნქციონირებას ერთგვარად
განაპირობებს კიდეც. ეროვნული მუზეუ
მის თანამშრომლობა ნიშნავს იმას, რომ
შენგარკვეულღირებულებებსატარებ.ამ
ღირებულებებს კი ვერ შეიძენ, თუ შენი
წინამორბედითაობისგამოცდილებასარ
ეზიარე. მუზეუმის ღვაწლმოსილი თანამ
შრომლები დღეს კონსულტანტები არიან
და ახალგაზრდა კოლეგებს თავიანთ გა
მოცდილებასუზიარებენ.ამგვარად,მუზე
უმის კონტინგენტი სრულადარისშენარ
ჩუნებული.
საუბრის დასაწყისში ახსენეთ, რომ
„მუზეუმებისუბნის“პროექტისაშუალებას
მოგვცემს,მუზეუმიქალაქისკულტურულ
სოციალური ქსოვილის ნაწილად იქცეს.
დაწყებულიათუარაესპროცესიუკვე?
ვფიქრობ, რომ დაწყებულია და ამის
მაგალითია „მუზეუმების უბნის“ გეგმა,
რომელიც სექტემბერში გამართულ სა
ერთაშორისო კონფერენციაზე წარვად
გინეთ და გამოფენა მივუძღვენით. ამ
გამოფენაზე არა მხოლოდ ჩვენი გეგმაა
წარმოდგენილი, არამედ საუკეთესო სა
ერთაშორისო მოდელიც ბერლინის მუ
ზეუმების კუნძულის სახით. „მუზეუმების
უბნის“ პროექტი, ვფიქრობ, საუკეთესო
მაგალითიაიმისსაჩვენებლადაც,თურა
მოდენამნიშვნელობააქვსმუზეუმისთვის
კერძო სექტორთან თანამშრომლობას.
ჩვენიმთავარიდონორი„ქართუ“ ჯგუფი
იყო, რომლის დახმარებითაც მოხდა ს.
ჯანაშიას სახ. მუზეუმისა და „მუზეუმების
უბნის“ პროექტში შემავალი ეროვნული
ბიბლიოთეკის შენობების რეაბილიტა
ცია. იმედი გვაქვს, რომ ეს თანამშრომ
ლობა შემდგომშიც გაგრძელდება და ეს
მისაბაძი მაგალითი იქნება სხვა ბიზნეს
კომპანიებისთვისაც.
რასმიიჩნევთთქვენუმთავრესწარმა
ტებად?
ამ თემაზე, მოდით, ეროვნული გალე
რეის მაგალითზე ვილაპარაკოთ. ეს და
წესებულებამოგვიანებითშემოვიდაჩვენ
სისტემაში საკმაოდ მძიმე მემკვიდრეო
ბითადარეალობით. პრობლემური იყო
არამარტოშენობა,არამედკოლექციების
მდგომარეობაც. შთაბეჭდილება რჩებო
და,რომ მხოლოდფინანსური კრიზისის
გამოარაღმოჩნდაგალერეაასეთდღე
ში.პირველეტაპზე,გალერეაშიმნიშვნე
ლოვანი პროექტების განხორციელების
სახსრებიარცეროვნულმუზეუმსჰქონდა.
თუმცა, ახლაც მეამაყება იმის გახსენება,
რომჩვენიმუზეუმისთითოეულმათანამ
შრომელმა, ახალგაზრდამ თუ ხნიერმა,
უყოყმანოდგამოთქვამზადყოფნა,მონა
წილეობა მიეღო გალერეის გაწმენდაში.
ეს იყო პირველი, მოსამზადებელი ეტაპი
დამხოლოდამეტაპისდაძლევისშემდეგ
შეიძლებოდაიქაურობისკონცეპტუალურ
ცვლილებაზელაპარაკი... გაიკეთეს ნიღ
ბები,ჩაიცვესხელთათმანებიდადაიწყეს
ტერიტორიისგასუფთავება...შემდეგუკვე
გალერეის კონცეფცია და პროექტი მო
ვამზადეთ.როდესაცკულტურისსამინის
ტროს გაუჩნდა მატერიალური სახსრები
ეროვნულიგალერეისაღსადგენად,ჩვენ
უკვე მზად ვიყავით; მეტიც, რამდენი
მე მნიშვნელოვანი ეტაპი უკვე დაძლე
ული გვქონდა, რამაც მუშაობის ტემპი
საგრძნობლადდააჩქარა.
მაგალითიიმისა,რომარუნდაელო
დო პრობლემების თავისთავად მოგ
ვარებას და უნდა იმოქმედო, გალერე
ის გარდა, სვანეთის მუზეუმიცაა, სადაც
მისმათანამშრომლებმამთელიამხნის
მანძილზე უჩვეულო მობილიზება გამო
ამჟღავნეს.იგივეშეიძლებაითქვასვანის
მუზეუმნაკრძალზე.ვანისმუზეუმისშემ
თხვევაშიცასემოვიქეცით.მისიგარდაქ
მნის კონცეფციის შემუშავება იმ დროს
დავიწყეთ, როდესაც, რეალობიდან გა
მომდინარე,იმედიცარუნდაგვქონოდა,
რომრეკონსტრუქციაშესაძლებელიიქ
ნებოდა.თუმცა,ჩამოვაყალიბეთმუზეუ
მისკონცეფცია, მოვამზადეთპროექეტი,
რითაცსაგრძნობლადდავაჩქარეთმიზ
ნისგანხორციელება.
დაბოლოს,ბატონოდავით,ვისაუბროთ
იმპროექტებზე,რომლებიცუახლოესმო
მავალშიგანხორციელდება.
დღეს ერთდროულადრამდენიმე ასე
თი პროექტი ხორციელდება. გამოვ
ყოფდი „ხელოვნების ნიმუშთა საცავის“
პროექტს,რომელიცთავიდანბოლომდე
გერმანელ კოლეგებთან თანამშრომ
ლობითმომზადდა. ესააპროექტი,რომ
ლისგანხორციელებაციგივეა,უმაღლესი
რანგის ჰოსპიტალი და დიაგნოსტიკური
ცენტრირომგვქონდეს,სადაცპაციენტე
ბი,ადამიანებისნაცვლად,ნივთებიიქნე
ბიან.მუზეუმშიასეთიმძლავრიდასაჭი
რო ინფრასტრუქტურის შექმნა ძალიან
მნიშვნელოვანია. თანამედროვე ტექნო
ლოგიით აღჭურვილ სარესტავრაციო
საკონსერვაციო ცენტრში დიაგნოსტიკა
და რესტავრაცია ხომ დღემდე ძალიან
ბევრ ნივთს სჭირდება. პარალელურად,
ვფიქრობთ სხვა მიმართულებით განვი
თარებაზედა,დარწმუნებული ვარ,რომ
ჩვენი პროექტი – „მუზეუმების უბანი“ –
მთლიანად შეცვლის რუსთაველის გამ
ზირსა და მის მიმდებარე ტერიტორიას.
მუზეუმი ხომ სიცოცხლეს, სუნთქვას, გა
რეთ,ქუჩაშიცგანაგრძობს.
ესყველაფერი,საბოლოოჯამში,გადა
ჯაჭვულია. მუდმივადვეძებთსიახლეებს.
ბრიტანეთის საბჭოსთან ერთად ინგლი
სელიდიზაინერებისნამუშევრებიცმუზე
უმში იმიტომ გამოვფინეთ, რომ გვინდა,
საზოგადოებას ვაჩვენოთ თანამედროვე
მუზეუმისმრავალფეროვნება.იგივესვამ
ბობთ ჟურნალ National Geographicთან
თანამშრომლობითდამისთვისმუზეუმში
ადგილისგამოყოფით.
ჩემთვისუმთავრესია, ეროვნულმუზე
უმშიიყოსერთიმხრივხელოვნებისადა
მეცნიერების და, მეორე მხრივ – შემეც
ნების და დროის სასიამოვნოდ გატარე
ბისსინთეზი.ინგლისურენაშიარსებობს
ასეთიტერმინი–edutainment,რაცსახა
ლისომეთოდებითგანათლებასგულისხ
მობს.თუჩვენიპროექტებითვახერხებთ,
გაჩვენოთ,რომესააჩვენიგანვითარების
ვექტორი და ძირითადი მიმართულება,
უკვეკარგია.
saqarTvelos erovnuli muzeumi14
ფილიპ დე მონტებელო პარიზში,
ფრანგი არისტოკრატების ოჯახში და
იბადა.
50იან წლებში მისი ოჯახი ა.შ.შ.ში
გადავიდა საცხოვრებლად. მონტებე
ლოხელოვნებათმცოდნისპროფესიას
ჰარვარდისუნივერსიტეტშიდაეუფლა,
სამეცნიერო ხარისხი კი ნიუიორკის
უნივერსიტეტშიდაიცვა. 1977წელსიგი
მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზე
უმს ჩაუდგა სათავეში და მის სახელ
თან არის დაკავშირებული „მეტის“
(როგორც მას ხშირად უწოდებენ)ოქ
როს ხანა. 2008 წელს მან განაცხადა,
რომ თანამდებობის დატოვებას აპი
რებდა. მისმა ამგვარმა, ყველასთვის
მოულოდნელმაგადაწყვეტილებამდი
დი რეზონანსი გამოიწვია მსოფლიო
სამუზეუმოსაზოგადოებაში.2009წელს
მონტებელომ ოფიცილაურად დატოვა
დირექტორისპოსტი,თუმცაიგიდღემ
დერჩებაერთერთყველაზეგავლენი
ანფიგურადმსოფლიოსსამუზეუმოდა
კულტურისწრეებში.
როგორაირჩიეთპროფესია?
ბავშვობიდან მაინტერესებდა ხე
ლოვნება, ასე რომ, როდესაც დრო
მოვიდა,გადავწყვიტეხელოვნებისის
ტორიისგანხრაამერჩია.ზოგიმათემა
მეტროპოლიტენის ხელოვნების
მუზეუმის ვეტერანი
ინტერვიუ > ნათია ხულუზაური
ფილიპ დე მონტებელო
მეტროპოლიტენისხელოვნებისმუზეუმის
დირექტორი19772008წლებში,
ნიუიორკისუნივერსიტეტისხელოვნების
ინსტიტუტისპროფესორი
საქართველოსეროვნულიმუზეუმისადაგოეთესინსტიტუტის
მიერ2012წლის19–22სექტემბერსორგანიზებულკონფერენციაში
„რასნიშნავსმუზეუმიდღეს?წარსულისშენარჩუნება,მომავლის
ხედვა“მონაწილეობისმისაღებადსაქართველოსპროფესორი
ფილიპდემონტებელოეწვია.დღესიგისამუზეუმოკულტურასა
დაისტორიასასწავლისნიუიორკისუნივერსიტეტისსახვითი
ხელოვნებისინსტიტუტში,მანამდეკი,31წლისგანმავლობაში,იგი
იყომსოფლიოსერთერთიწამყვანიმუზეუმის,მეტროპოლიტენის
ხელოვნებისმუზეუმისდირექტორი.
ტიკასირჩევს,ზოგისხვამეცნიერებას.
მე ყოველთვის ვიცოდი, რომ მინდო
და, ჩემი ცხოვრება ხელოვნებასთან
ყოფილიყოდაკავშირებული.
შეგიძლიათ, გაიხსენოთ თქვენი
პირველი ნაბიჯები მეტროპოლიტენის
ხელოვნებისმუზეუმში,გაიხსენოთგა
მოფენები ან ღონისძიებები, რომელ
თაცწარმატებამოგიტანეს?
იმდროისგანმავლობაში,რომელიც
მეტროპოლიტენის ხელოვნების მუზე
უმშიგავატარე,600ზემეტიგამოფენა
გვქონდა. გინდათ, ერთი დავასახე
ლო?
ყველა ერთნაირად წარმატებული
იყო?
სხვათა შორის, პირველი დიდი და
სერიოზული წარმატება იმ გამოფენე
ბისსერიამმოგვიტანა,რომელიცსაბ
ჭოთა კავშირთან ერთად გავაკეთეთ:
„სკვითების ოქრო“, რომელსაც მოჰ
ყვა კრემლის საგანძურის, ეკატერინე
დიდისადაპეტრეპირველისკოსტიუ
მებისა და ნივთების და XIX საუკუნის
ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისის
მხატვრების ნამუშევრების გამოფენა.
ეს გახლდათ გამოფენათა სერია საბ
ჭოთა კავშირის ქვეყნებიდან. ასეთი
რამ მანამდე არავის გაუკეთებია ამე
რიკაში...
თქვენ საკმაოდ საინტერესო დროს
იყავითმეტროპოლიტენისხელოვნების
მუზეუმის დირექტორი. მაშინ, როდე
საცნიუიორკშიკულტურულიცხოვრე
ბადუღდადავორჰოლი,ჯასპერჯონსი,
ბასკიადასხვებითანამედროვეხელოვ
ნებაშირევოლუციებსახდენდნენ...
იცით, მე არასოდეს ვიყავი ჩართუ
ლი და, სიმართლე გითხრათ, განსა
კუთრებულად დაინტერესებული თა
ნამედროვეკულტურულიცხოვრებით.
არვმეგობრობდივორჰოლთან–არც
ამჟამადმოქმედხელოვანებთანვურ
თიერთობ. ძველი ყაიდის ადამიანი
ვარ... ყოველთვის მივყვებითანამედ
როვემოვლენებს,ვიცი,რახდება,მაგ
რამ ემოციური დამოკიდებულება ან/
დაინტერესიმათმიმართარგამაჩნია.
არცარასოდესმქონდა.
ხელოვნების ისტორიიდან რომელ
ეპოქას გამოარჩევდით მაშინ? რო
მელი ეპოქა ან მიმდინარეობა არის
თქვენთვის განსაკუთრებით საინტე
რესო?
ისე მოხდა, რომ სპეციალობად XV
საუკუნის ნიდერლანდური და ფრან
გულიფერწერაავირჩიე–ისეთიმხატ
saqarTvelos erovnuli muzeumi 15
ვრები, როგორებიც არიან ვან ეიკი,
როჯერ ვან დერ ვეიდენი და სხვები...
ეს იმას არ ნიშნავს,რომ ეს არის ხე
ლოვნება,რომელიცყველაფერსმირ
ჩევნია, უბრალოდ, ეს არის პერიოდი,
რომელიც პროფესიად ავირჩიე და
რომელზეც ვიმუშავე უნივერსიტეტში.
თუმცა, როგორც დირექტორი მუზეუ
მისა, სადაც თავმოყრილია მსოფლი
ოსყველაკუთხისადადროისხელოვ
ნება, მე მაინტერესებს და ვაგროვებ
ისლამურიხელოვნებისნიმუშებს...გა
მოდის,რომესარისრაცმემიყვარს...
როგორცჩანს,ესიყომიზეზითქვე
ნი განსაკუთრებული ინტერესისა სა
ქართველოსეროვნულიმუზეუმისაღ
მოსავლური ხელოვნების ნიმუშების
გამოფენისა და იქ წარმოდგენილი
ყაჯარების პორტრეტების სერიის მი
მართ,არა?
დიახ, თქვენ ყაჯარული პროტრე
ტების არაჩვეულებრივი კოლექცია
გაქვთ.უნდავაღიარო,რომმეტროპო
ლიტენისმუზეუმშიცარარისამრაო
დენობისდა ასეთი ხარისხის ყაჯარე
ბის დინასტიის პორტრეტები. ასევე,
ძალიანმომეწონათქვენიკოლექციე
ბიდანწარმოდგენილიკერამიკისადა
ლითონისაღმოსავლურიჭურჭელიც.
ცოტა ხნით ისევ ამერიკას დავუბ
რუნდეთ.ყველამვიცით,რომხელოვ
ნების დედაქალაქს ჯერ რომს უწო
დებდნენ,შემდეგპარიზს.XXსაუკუნის
შუახანებიდანკი...
...ნიუიორკს...
თქვენ ამ ყველაფრის ნაწილი იყა
ვით და პირდაპირ თუ არაპირდაპირ
იყავითჩართულიყველაიმპროცესში,
რამაცნიუიორკიკულტურისცენტრად
აქცია.ამისშესახებრასგვეტყვით?
ალბათ, მე კარგ დროს აღმოვჩნდი
კარგადგილას.არვიცი,რამდენადვი
ქონიე გავლენა ამა თუ იმ პროცესზე,
მაგრამმგონია,რომყველაფერი,რაც
გავაკეთე,კარგადგავაკეთე.ვფიქრობ,
ყველაჩემიკურატორიდათანამშრო
მელი მოწოდების სიმაღლეზე იყო.
ყოველთვის ვითხოვდი მაქსიმუმს.
არასოდეს უნდა შესთავაზო დამთვა
ლიერებელს იმაზე დაბალი ხარისხის
გამოფენა, ვიდრე ის მოელის. ეს ძა
ლიან მნიშვნელოვანია. ამავე დროს,
თუყოველთვისეცდები,აამაღლოხა
რისხის სტანდარტი დამთვალიერებ
ლისთვის, მასაც გაუჩნდება სულ უფ
რო უკეთესის მოლოდინი. ვფიქრობ,
რომმესწორედამასვაკეთებდი.
დარწმუნებულივარ,ხშირადგიწევ
დათსაკმაოდრთულიგადაწყვეტილე
ბებისმიღება...
ყოველდღე!
ხშირად რისკავდით – ბევრს ფიქ
რობდით?
საერთოდ, მე მენეჯმენტის კონ
სერვატიული სტილი მაქვს. არასო
დეს ვაწყობ შეხვედრებს, არ მჯერა
მათი. არც კონსენსუსამდე მისვლას
ვთვლი საჭიროდ, რაც დღეს ძალიან
პოპულარულია. მევუსმენხალხს.ინ
დივიდუალურად ვესაუბრები ჩემ კუ
რატორებს და იმ თანამშრომლებს,
რომელთა აზრსაც პატივს ვცემ, ყვე
ლას – არა. არსებობენ ისეთებიც, ვი
სი აზრი საერთოდ არ მაინტერესებს,
ამიტომ მათ არც ვეკითხები რამეს...
მაგრამ ყველა დაწესებულებაში არის
მთავარიგუნდი,რომელიცმისგანვი
თარებაში მონაწილეობს. ამ გუნდის
წევრებს ვპატიჟებ ყავაზე,ლანჩზე და
ვესაუბრები. ამგვარად, ყოველთვის
კარგადვიცი,რახდებაგარშემო,რაც
საშუალებასმაძლევს,მივიღოსწრაფი
და კარგად გააზრებული გადაწყვეტი
ლება.ასერომ,კრიტიკულსიტუაციაში
არასოდეს მჭირდება მათი კაბინეტში
შეკრება და კითხვა, თუ როგორ გა
დავწყვიტოთესათუისპრობლემა.მე
ყოველთვის მქონდა ზოგადი განცდა
სწორი გადაწყვეტილების მიღებისა
დაუბრალოდვიღებდიდავიღებმათ.
სწორედასევახერხებ,რომვიყოზუს
ტი. მოვლენები სწრაფად ვითარდება
და სწრაფ და ეფექტურ გადაწყვეტი
ლებებს საჭიროებს... ეს ერთგვარი
ლიბერალურიდიქტატურისფორმაა...
ვფიქრობ, ადამიანები იშვიათად
იღებენთანამდებობიდანწასვლისგა
დაწყვეტილებას.ალბათ,ასეთშემთხ
ვევაშიმომენტისსწორიშერჩევაარის
საჭირო.არციმისდათმობააადვილი,
რასაც ცხოვრების უდიდესი ნაწილი
მიუძღვენითდა,თანაც,დიდიწვლილი
შეიტანეთ მის წარმატებაში. თქვენ
წასვლა მაშინ გადაწყვიტეთ, როდე
საც მუზეუმი წარმატების ზენიტში იყო
–რატომ?
ჩემი გზა წარმატებისაკენ ძალიან
თანმიმდევრული და ლოგიკური იყო.
მე ვისწავლე ხელოვნების ისტორია,
შემდეგ ვიმუშავე ასისტენტად მეტორ
პოლიტენის ხელოვნების მუზეუმის
ევროპული ფერწერის განყოფილე
ბაში, შემდეგ გავხდი ასოცირებული
კურატორი, რასაც მოჰყვა ჰიუსტონში
პატარა მუზეუმის დირექტორის თა
ნამდებობა.მერეისევ„მეტ“შიდავბ
რუნდი როგორც მთავარი კურატორი.
მხოლოდ ამის შემდეგ გავხდი მეტ
როპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმის
დირექტორი. დამეთანხმებით, ლოგი
კური ძაფია, რაღაც თვალსაზრისით
ბედმაცგამიღიმა.
31 წელი ვმართავდი მუზეუმს. ამ
დროის განმავლობაში ფაქტობრივად
ყველადარბაზიგანახლდა.ისემოხდა,
რომბოლოდიდიპროექტიბერძნულ–
რომაულიდარბაზებისრეინსტალაცია
იყო. ყველა ჩემი გეგმა შევასრულე
მუზეუმის ამერიკულიხელოვნებისდა
ახალი ისლამური კულტურის დარბა
ზებთან დაკავშირებითაც. ხალხი კი
სულ უფრო ხშირად ლაპარაკობდა
იმის შესახებ, რომ მუზეუმს ცვლი
ლება სჭირდებოდა, რომ უფრო მეტი
თანამედროვე ხელოვნება და ახალი
ტექნოლოგიებიიყოსაჭირო.მეარმა
ინტერესებს და აბსოლუტურად გულ
გრილი ვარ ტექნოლოგიის მიმართ,
თუმცა საკმარისად ჭკვიანი ვარ იმი
სათვის, რომ გამეგო და გამეცნობი
ერებინა, რომ ეს ნამდვილად იყო ის
ცვლილება და გარდატეხა, რომელიც
მუზეუმს სჭირდებოდა. ასევე, კარგად
ვხვდებოდი,რომმეარვიყავიისადა
მიანი, რომელიც სწორ გადაწყვეტი
ლებას მიიღებდა ამ მიმართულებით,
რადგან არაფერი გამეგება ამ სფე
როში. უკვე 72 წლის ვიყავი, 30 წელი
დირექტორისპოსტზეგავატარე,მუზე
უმი შესანიშნავ მდგომარეობაში იყო.
ამიტომ გადავწყვიტე წასვლა და ჩემ
მემკვიდრეს დავუტოვე არაჩვეულებ
რივი გუნდი, კარგად ორგანიზებული
saqarTvelos erovnuli muzeumi16
დაწესებულება, რომელსაც კარგი ბი
უჯეტი ჰქონდა და ვფიქრობ, რომ ის
მოახდენს საჭირო გარდატეხას. ყვე
ლაფერსთავისიდროაქვსდამესრუ
ლიადმშვიდადდალოგიკურადმივი
ღე წასვლის გადაწყვეტილება, რითაც
კმაყოფილივარ.
რომ შე გეძ ლოთ, შეც ვ ლი დით რა
მეს?
რაღაცეებს ვნანობ... კვლავაც მინ
და, რომ რაღაცეებზე გავლენის მოხ
დენა შემეძლოს... თუმცა, ჭკუა მეყო
და პენსიაში არ გავედი, უბრალოდ
შევიცვალესამსახური–ახლასრული
პროფესორი ვარ, რაც იმას ნიშნავს,
რომ სრული დატვირთვით ვმუშაობ
ხელოვნების ისტორიის ფაკულტეტის
სტუდენტებისთვის სალექციო კურსე
ბისმოსამზადებლად.ესარაჩვეულებ
რივი განცდაა და ბედნიერი ვარ ამ
საქმისკეთებით.
დარ წ მუ ნე ბუ ლი ვარ, სტუ დენ ტე ბი
სი ხა რუ ლით ეს წ რე ბი ან თქვენ ლექ ცი
ებს.
არვიცი,მათმაგივრადხომვერვი
ლაპარაკებ...იმედიმაქვს,ასეა.
ნელნე ლა ბო ლოს კენ მინ და წა ვი
დეთ – მითხა რით, ურ ჩევ დით რა მეს
სა ქარ თ ვე ლოს ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის
დი რექ ტორს?
არაფერს! საერთოდ არ მჯერა
რჩევების მიცემის. სხვა საქმეა, თუ
ვინმეს თვითონ მოუნდება ჩემი ან
სხვისი გამოცდილების გაზიარება ან
გათვალისწინება... კონსულტანტობა
რამდენჯერმე შემომთავაზეს და არც
ერთხელ არ დავთანხმდი. არასო
დეს არავის ვაძლევრჩევას, არც ჩემ
მემკვიდრეს მეტროპოლიტენის მუზე
უმში... სულ მარტო დავტოვე, ისევე,
როგორც მე დამტოვა მარტო ჩემმა
წინამორბედმა.
მე კი მე გო ნა, ხში რად გე კითხე ბოდ
ნენ რჩე ვას გა მო ფე ნის ან რომელ ი
მე სხვა მნიშ ვ ნე ლო ვა ნი ღო ნის ძი ე ბის
წინ...
ხანდახან ვაძლევ კიდევაც რჩევას,
მხოლოდპირადადდაროცამეკითხე
ბიან.
მაშ, ვი სარ გებ ლებ შემ თხ ვე ვით და
გკითხავთ – რას ურ ჩევ დით სა ქარ თ
ვე ლოს ეროვ ნულ მუ ზე უმს რო გორც
ინ ს ტი ტუ ცი ას, რო გორ უნ და და იმ კ
ვიდ როს მან თა ვი დღე ვან დელ მსოფ
ლი ო ში?
ადამიანების აზროვნება დამოკი
დებულია მათ სოციალურ მდგომარე
ობაზე, გეოგრაფიულ მდებარეობაზე
და ბევრ სხვა გარემოფაქტორზე. მა
გალითად, ამერიკელებისუმეტესობამ
ფაქტობრივად არ იცის გეოგრაფია.
ამიტომ, როდესაც „Georgia“ს უხსე
ნებ,მათშტატი„Georgia“ახსენდებათ
და არა ქვეყანა კავკასიაში. ამიტომ,
ამერიკის შეერთებულშტატებში უნდა
ეცადოთ,მაქსიმალურადკარგადწარ
მოაჩინოთის,რაცმხოლოდთქვენთ
ვისარისდამახასიათებელიდაუნიკა
ლური. იგივეს ვიტყოდი ევროპაზეც...
ასერომ,თქვენსწორგზასადგახართ.
ვანის ოქროს გამოფენა ნიუიორკის
სიძველეთა კვლევის ინსტიტუტში და
შემდეგ გეტი ვილაში, ისევე როგორც
სხვა ქვეყნების წამყვან მუზეუმებში,
არაჩვეულებრივი გადაწყვეტილება
იყო. ამ გზით მსოფლიო კარგად გა
გიცნობთ. ვფიქრობ, რომ რაც შეიძ
ლება მეტი გამოფენა უნდა მოაწყოთ
საზღვარგარეთ. უფრო მეტი შესთავა
ზოთ. მოაწყვეთ გამოფენები პარიზში,
ლონდონში, ბერლინში, ნიუიორკში...
კულტურის დიდ ცენტრებში. წარმო
აჩინეთ საკუთარი თავი, რათა ხალ
ხმა გაიგოს, რას ინახავთ თქვენ და,
შესაბამისად, გააცნობიეროს, თუ ვინ
ხართ...
რამ დე ნი მე ნივ თი ჩვენი მუზეუმიდან
გა მო ფე ნი ლი იყო მეტ რო პო ლი ტენის
ხელოვნების მუ ზე უმ შიც...
დიახ,თქვენადრებიზანტიურიტიხრუ
ლიმინანქრისბრწყინვალეკოლექციას
ფლობთ. ჩვენ გამოვფინეთ რამდენი
მე მათგანი ბიზანტიური ხელოვნების
გამოფენაზე „მეტში“. ამ შემთხვევაში,
თქვენი ნივთები მხოლოდნაწილიიყო
დიდი გამოფენისა, რაც ასევე ძალიან
მნიშვნელოვანია. თუმცა, მე გირჩევთ,
რომ უფრო მეტად ეცადოთ მხოლოდ
თქვენი,ექსკლუზიურიგამოფენებისდა
პროგრამებისორგანიზებას,რომელშიც
მონაწილეობას მიიღებსრამდენიმედა
არა მხოლოდ ერთი ქართული მუზეუ
მი. შეკრიბეთ სხვადასხვა მუზეუმიდან
ხელოვნების საუკეთესო ნიმუშები და
გაუშვითსამოგზაუროდ.ესდაგეხმარე
ბათიმაში,რომმსოფლიომგაიგოს,თუ
როგორიდიდებულიკულტურააქვსსა
ქართველოს.
ლო გი კუ რად მო ვე დით ამ შე კითხ
ვამ დეც – სწო რედ ზე მოხსე ნე ბუ ლი
გა მო ფე ნის ორ გა ნი ზე ბის თ ვის ეწ ვი ეთ
პირ ვე ლად სა ქარ თ ვე ლოს 30 წლის
წინ. რა შე იც ვა ლა მას შემ დეგ, რო გო
რია სა ქარ თ ვე ლო დღეს?
სხვაობადიდია,დღესსასტუმროდან
რომ გამოვედი, КГБს აგენტი არ გა
მომყვა. გარშემო მიმოვიხედედადა
ვინახეათლეტისპლაკატი,რომელსაც
დიდიწარწერაჰქონდა–„SAMSUNG“.
თქვენი ქვეყანა პოლიტიკურად, ეკო
ნომიკურად და კულტურულად უფრო
გახსნილიგახდა.ვიზისწინასწარაღე
ბაც არ დამჭირვებია. საბჭოთა კავ
შირში წასვლა კი დიდი პრობლემა
იყო.თქვენახლადანარჩენიევროპის,
მსოფლიოსნაწილიხართ.
და ბო ლოს – რას ნიშ ნავს მუ ზე უ მი
დღეს, რა რო ლი აკის რია მას ამ სწრა
ფად ცვა ლე ბა დი, ციფ რუ ლი ტექ ნო
ლო გი ე ბის ეპო ქა ში?
რა როლი აკისრია? – ადამიანებს
სინამდვილესთანზიარებაუნდათ.
არასოდესუნდაშესთავაზოდამთვალიერებელსიმა
ზედაბალიხარისხისგამოფენა,ვიდრეისმოელის.
ესარისძალიანმნიშვნელოვანი.ამავედროს,თუ
ყოველთვისეცდები,აამაღლოხარისხისსტანდარტი
დამთვალიერებლისთვის,მასაცგაუჩნდებასულუფ
როუკეთესისმოლოდინი.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 17
როგორშეიქმნამუზეუმიისტორია > თამარ ბაბუაძე
„ყოველიშეგნებულიადამიანიადვილადმიხვდება,თურაოდენდიდივალდებულებადააწვა
ამიერითგანმუზეუმს.რათქმაუნდა,პოლიტიკური,ნივთიერიდაგონებრივიკულტურისისტორიის
საფუძვლიანი,გაღრმავებულიშესწავლისათვისფართოსაზოგადოებასადამეტადრემოსწავლე
თაობასაცისეთიმუზეუმებისჭირდება,სადაცყოველსმსურველსწაკითხულიისტორიისხორცშესხმულად
გასათვალისწინებელიიმდროინდელინივთიერინაშთებისნახვაშეეძლება...საქართველოსმუზეუმიდიდი
დაწესებულებაა.1.მანუნდაასახოსწარსულიდათანამედროვეკულტურადაამმიზნითუნდადააგროვოს
სამუზეუმონაშთებიდამასალებისაქართველოსყოველმხრივიმეცნიერულიშესწავლისათვის.2.მას
სოციალურიმოვალეობაცაქვს:მანფართოსაზოგადოებასადამეტადრეისტორიულიცოდნისგასაღრმვებ
ლადდახმარებაუნდაგაუწიოსმოსწავლეახალგაზრდობასდა3.საქართველოსმუზეუმიროგორც
უმაღლესისამეცნიეროდაწესებულება,ინტენსიურმეცნიერულმუშაობასუნდააწარმოებდეს“.
ივანე ჯავახიშვილი მუზეუმის მთავარი ამოცანების შესახებ, 1935 წ.
18
რიულიმუზეუმები,რუსულიპოლიტიკისა
დაფასეულობებისგავრცელებისმიზნით
შეიქმნა. წერაკითხვის გამავრცელებ
ელი საზოგადოებისა და ქართული მარ
თლმადიდებლური ეკლესიის მუზეუმები
კი, შეიძლება ითქვას, მათ საპირწონედ,
ეროვნულიგანძისგადასარჩენადშექმნა
ქართულმაინტელიგენციამ.
პირ ვე ლი მუ ზე უ მი
გეოგრაფიული საზოგადოების მუზეუმი
პირველი კომპლექსური სამეცნიერო და
საგანმანათლებლოდაწესებულება გახდა
მთელკავკასიაში.
მუზეუმს, როგორც რუსული კულტურის
ერთერთსაყრდენსსაქართველოში,გან
საკუთრებითმფარველობდა მეფისნაცვა
ლი ვორონცოვი. ის არა მხოლოდ პირა
დადზრუნავდაიმაზე,რომმუზეუმსადამის
კუთვნილბიბლიოთეკასშესაფერისიბინა
ჰქონოდა,არამედკოლექციებისგამდიდ
რებისსაკითხსაცზოგჯერპირადადკური
რებდა.მუზეუმიძირითადადპირადიშეწი
რულობების წყალობით მდიდრდებოდა.
ფონდების კატალოგიზაციაზე მუზეუმის
მდივანი რაფიელ ერისთავი განსაკუთ
რებით ზრუნავდა. მუზეუმში შესული ნივ
თებიდან მნიშვნელოვანი იყო 1863 წელს,
თუშეთიდანჩამოტანილივერძისადათხის
თავის ბრინჯაოს უძველესიფიგურებიდა
სტავროპოლთანახლოსკოსმოსიდანჩა
მოვარდნილიმეტეორიტიცკი.
XIX საუკუნის შუა ხანებში, საქართვე
ლოში სამუზეუმო საქმიანობის განვითა
რებაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა
ნატურალისტმა და არქეოლოგმა ფრიდ
რიხბაიერნმა.მანკავკასიაშიდიდისაბუ
ნებისმეტყველო კოლექციები შეაგროვა,
რომლებმაც შემდეგ საფუძველი ჩაუყარა
თბილისისიმდროინდელიმუზეუმებისგე
ოლოგიურ, ზოოლოგიურ და ბოტანიკურ
ფონდებს.
1856წელსთბილისში,დიდუბეში,თა
ვისი მდიდარი კოლექციების გამოსა
ფენად, ბაიერნმა საბუნებისმეტყველო
პროფილისმუზეუმიგახსნა,რომელსაც
შემდეგ „ნატურალისტ ბაიერნის კა
ბინეტად“ მოიხსენიებდნენ. 1859 წლი
დან ფ. ბაიერნი მუშაობას იწყებს რუ
სეთის გეოგრაფიული საზოგადოების
კავკასიის განყოფილების ბაზაზე ჩა
მოყალიბებულ მუზეუმში. პარალე
ლურად იგი დაინტერესდა არარატის
თველოსთვის ეს ეპოქა სახელმწიფოებ
რიობის დაქვეითების დასაწყისია, რამაც
შეაფერხასამუზეუმოსაქმისგანვითარება.
დარჩა მხოლოდძველებურიტიპის სამე
ფო„სალაროები“ბუნებისისტორიისადა
კულტურული მემკვიდრეობის ამსახველი
მნიშვნელოვანიექსპონატებით.
რა ტომ გვჭირ დე ბა მუ ზე უ მი?
1799წელსგამოქვეყნებულვრცელნაშ
რომში, სახელწოდებით „სჯულდება“,
იოანებატონიშვილიწერდა,რომაუცილე
ბელიიყო„ბიბლიოტიკასსახლის“დაარ
სება, სადაც „ყოველისაეროდა საეკლე
სიო წიგნი“ შეინახებოდა, ასევე „სახეები
და მაგალითები მხატვრობებისა, შენე
ბულებათა და სხვათა ხელოვნებათა და
ვისაც ენებოს, მოვიდოდნენ და თავისის
ხარჯითიქგარდიწერდნენდაგარდაიღებ
დნენსახეთა,რომგარეგატანითწიგნიარ
დაიკარგოს“.ამგვარად,იოანებატონიშვი
ლი ბიბლიოთეკასა და მუზეუმს საერთო
სტრუქტურადმოიაზრებდადამსგავსიდა
წესებულების აუცილებლობა ქართველი
დიდებულების წრეში მიუხედავად მძიმე
პოლიტიკურეკონომიკური მდგომარეო
ბისამაინცდადგა.
„სჯულდებაში“საკმაოდკონკრეტულად
ჩამოყალიბებულიბიბლიოთეკამუზეუმის
პროექტირეალობადთითქმისერთისაუ
კუნისთავზე,XIXსაუკუნის40იანწლებში
იქცა.ე.წ.„ვორონცოვისეულიდათბობის“
დროიდან დაარსდა თბილისში რუსული
თეატრი(დამხოლოდხუთიწლისშემდეგ
–ქართულითეატრი),1846წელსგამოვი
და გაზეთი „კავკაზი“ და, რაც მთავარია,
გაიხსნა მეფისნაცვლის კანცელარიასთან
არსებულისაჯარობიბლიოთეკა.
მომდევნო ოცი წლის განმავლობაში
თბილისში რამდენიმე მუზეუმი გაიხსნა.
მათშორისპირველიიყო1852წელსრუსე
თისგეოგრაფიულისაზოგადოებისკავკა
სიისგანყოფილებისბაზაზეჩამოყალიბე
ბულიმუზეუმი.შემდეგ,გარკვეულწილად
მისსავებაზაზე,დაარსდაკავკასიისმუზე
უმი,გაიხსნაწერაკითხვისგამავრცელე
ბელისაზოგადოებისმუზეუმი,საეკლესიო
მუზეუმიდასამხედროისტორიულიმუზე
უმი – „დიდებისტაძარი“.თუმცა,თითო
ეული მათგანის შექმნა განსხვავებულმა
მიზნებმა განაპირობა. რუსეთის გეოგ
რაფიული საზოგადოების მუზეუმი, ისევე
როგორცკავკასიისდასამხედროისტო
ცხადია, საგანმანათლებლო დატ
ვირთვამუზეუმისიდეაშივეაჩადე
ბული.ექსპონატებისადაკოლექცი
ებისშეგროვებას,დაცვას,მათმეცნიერულ
შესწავლას ნაწილობრივ აზრიც დაეკარ
გებოდა, თუკი საუკუნეების განმავლობა
შიდაგროვილიკოლექტიურიმეხსიერება,
რომელსაც მუზეუმში დაცული ექსპონა
ტებიატარებს,საზოგადოებისთვისმიუწვ
დომელიდარჩებოდა.ჯერკიდევქრისტი
ანობამდელ ეპოქაში მუზეუმის ჩანასახის
როლსწარმართულიტაძრები ასრულებ
დნენ.
პირ ვე ლი კონ ტუ რე ბი
„...მაშინდელ ქართველებს საკერპო
ტაძრებიჰქონდათ,მერეიმისთანასატაძ
როგანძითადაავეჯით,რომთითონასუ
რელთამეფენიცკიამაებისმოტაცებასადა
წაღებასქადულობდნენ“–ის,რასაცილია
ჭავჭავაძე XIX საუკუნეში წერდა, მოგვია
ნებით არქეოლოგიურმა გათხრებმა და
ადასტურა. აღმოსავლეთ საქართველოში
აღმოჩენილიბრინჯაოსადარკინისხანის
წარმართული ტაძარსამლოცველოები,
რომელთაც მოსახლეობა საუკუნეების
განმავლობაში სარიტუალო დანიშნულე
ბისნივთებსსწირავდა,განძსაცავისფუნქ
ციასაცასრულებდა.შუასაუკუნეებშიგანძ
საცავები ქართველი მეფეების სასახლის
კარზე იქმნებოდა, სადაცთავსუყრიდნენ
ისტორიული მნიშვნელობის ნივთებს, სა
მეფოძვირფასეულობასდაბუნებისიშვი
ათნიმუშებს.ზუსტადამპრინციპითმოქმე
დებდა თბილისში, დავით აღმაშენებლის
კარზე,სამეფოსაცავი,რომელშიცვახტანგ
გორგასლის აბჯარი და საჭურველი ინა
ხებოდა. საკუთარი განძსაცავები და ბიბ
ლიოთეკები გაუჩნდათ ეკლესიამონას
ტრებსაც. ვახუშტი ბატონიშვილიაღწერს
მყინვარის კალთაზე, სამების ზედა გუმ
ბათიან მონასტერს, რომელსაც მცხეთის
სამკაულისსაცავადიყენებდნენ. სწორედ
იქ ესვენა ნინოს ჯვარი. თუმცა, სამეფო
საცავებისგან განსხვავებით, სასულიერო
კერებშისხვადასხვანივთისადახელნაწე
რებისშესწავლაცმიმდინარეობდა.მტრის
შემოსევისდროსსაგანძურიმიუვალად
გილას,გამოქვაბულებშიანმიწისქვეშასა
მალავებშიგადაჰქონდათ.
XVI საუკუნიდან ევროპის ქვეყნებში
გავრცელდა ტერმინი „მუზეუმი“ სიძვე
ლეთა საცავის მნიშვნელობით. საქარ
saqarTvelos erovnuli muzeumi 19
თე ი მუ რაზ ბა ტო ნიშ ვი ლი კოპენჰაგენის
ანტიკვართასაზოგადოებისწევრიყო
ფილა.ისცდილობდა,საქართველოში
მცირეარქეოლოგიურეთნოგრაფი
ულიმუზეუმიმოეწყო,თუმცა,საქმე
ბოლომდევერმიიყვანა.სამაგიეროდ,
ცნობილია,რომმუზეოლოგიაშისაკმა
ოდგანსწავლულიყოფილა.პეტერ
ბურგში,თავისკაბინეტში,კავკასიური
ხალიჩები,ქართულიტანსაცმელიდა
საბრძოლოიარაღისამუზეუმოწესების
დაცვითჰქონიაგამოფენილი.
მთასთან აღმოჩენილი ურარტული
ლურსმული წარწერებით და საქარ
თველოს არქეოლოგიური ძეგლებით.
ბაიერნის გათხრებით მსოფლიო მეც
ნიერება პირველად გაეცნო საქართ
ველოს არქეოლოგიურ სიძველეებს.
გახსნიდან სამი წლის შემდეგ მუზეუ
მისადმინისტრაციამპირველიგამოფენის
მოწყობაგადაწყვიტა,რომელმაცსაზოგა
დოების დიდი ინტერესი გამოიწვია. 1859
წლიდან რუსეთის გეოგრაფიული საზო
გადოებისკავკასიისგანყოფილებაშიმომ
წიფდააზრიიმისშესახებ,რომმუზეუმისა
ჭიროსაერთოდაღარიყო,მისნაცვლად
კი, უმჯობესი იქნებოდა, დრო კავკასიის
მხარისმეცნიერულიკვლევისთვისდაეთ
მოთ,მითუფრო,იმფონზე,რომმუზეუმის
შენახვაგეოგრაფიულსაზოგადოებასსაკ
მაოდძვირიუჯდებოდა. 12წლიანიარსე
ბობისშემდეგ,1864წელს,უსახსრობისმი
ზეზით,პირველიმუზეუმისაქართველოში
დაიხურა.
კავ კა სი ის მუ ზე უ მი
მალევე კავკასიის მეფისნაცვლის კან
ცელარიაში წარმოშობით გერმანელი
ეთნოგრაფის,გუსტავრადესპროექტიშე
ვიდა.მასკავკასიისმუზეუმისშექმნასურ
და, რომელშიც აპირებდა, დაებინავებინა
კავკასიაში მოპოვებული საკუთარი მასა
ლადაიმმემკვიდრეობისნაწილიც,რო
მელიც, მუზეუმის დახურვის გამო, ბედის
ანაბარა დარჩა. 1865 წელს ვორონცოვმა
რადესპროექტიდაამტკიცა.დირექტორად
დანიშნა თავად რადე, რომლისთვისაც
ამიერიდან„კავკასიახდებაძვირფასიდა
ლამაზიმეორესამშობლო“.
ახლად დაარსებულ მუზეუმს, ძველის
განგანსხვავებით,მნიშვნელოვანიგანყო
ფილებები დაემატა – ტექნიკური ლაბო
რატორია და ეთნოგრაფიული კაბინეტი
–უშუალოდკავკასიაშიმოპოვებულიმა
სალისთვის.ახალმუზეუმსკიდევორიახა
ლიმიმართულებაჰქონდა–ზოოლოგიუ
რიდაბოტანიკური.შესაბამისად,მუზეუმის
კოლექციებიცამინტერესებისგათვალის
წინებითმდიდრდებოდა.რუსეთისსაიმპე
რატორომეცნიერებათააკადემიასმუზეუ
მისთვისგადაუციატროპიკულიქვეყნების
ძუძუმწოვრებისა და ფრინველების ფი
ტულები, პეტერბურგის საიმპერატორო
ბოტანიკურბაღს–მცენარეებისმდიდარი
კოლექციები.
კავკასიის მუზეუმში ქართული ექსპო
ნატების სიმცირე იგრძნობოდა. თუმცა,
პერიოდულადფონდები მაინც ივსებოდა
მნიშვნელოვანიადგილობრივიეთნოგრა
ფიულიმასალით–ხევსურულიდააფხა
ზური ნივთებით. კავკასიის მუზეუმისთვის
ცნობილ მეცნიერს, დიმიტრი ბაქრაძეს,
ეტრატზეშესრულებული,ბაგრატმეოთხის
კუთვნილი, 1032 წლით დათარიღებული
სახარება გადაუცია. კავკასიის მუზეუმში
ინახებოდამეფეერეკლესადმინადირშა
ჰის ნაჩუქარი ქაშანურითასი წარწერით:
„ერეკლეს, კარგი სამსახურისთვის“. აგ
რეთვევახტანგმეექვსისადავახუშტიბა
ტონიშვილისნაქონიასტროლაბი–დრო
ისადაგანედისგანმსაზღვრელიუძველესი
ასტრონომიულიხელსაწყოდასხვ.
1868 წელს კავკასიის მუზეუმი და საჯა
რობიბლიოთეკაგაერთიანდა.ორიწლის
შემდეგ მუზეუმი არქიტექტორ ზალცმანის
პროექტითაგებულახალშენობაშიგადა
ვიდა, რომელსაცრვა საგამოფენოდარ
ბაზი ჰქონდა. 1871 წლის სექტემბერში კი
მუზეუმისკოლექციებიალექსანდრემეო
რემ და მისმა ოჯახის წევრებმა დაათვა
ლიერეს.
1881 წლის სექტემბერში გაზეთი
„დროება“ წერდა: „...ასეთი მუზეუმი,რო
გორცაქვსახლაჩვენსქალაქს,ბევრიევ
როპის ქალაქს დაამშვენებდა“. თუმცა,
„დროების“ფურცლებზევე საზოგადოების
ნაწილისინანულსგამოთქვამდაიმისთა
ობაზე,რომ კავკასიის მუზეუმში ქართულ
სიძველეთა მოვლაპატრონობა სათანა
დოდარხდებოდა.1879წლის„დროების“
ერთერთ ნომერში გამოქვეყნებულ პუბ
ლიკაციაში სერგეი მესხი წერდა: „კარგი
იქნება, ჩვენმა საზოგადოებამ მოიგონოს
ისეთირამსაშუალება,რომმუდამამეჭ
ვშიარიყოს.ამისთანასაშუალებაჩვენის
აზრით, იქნება არქეოლოგიური მუზეუმის
დაარსება.აქ,ამმუზეუმშიშეგროვდება,თუ
მოხერხდა, როგორც ძველი ხელნაწერი
წიგნები,აგრეთვეძვირფასინივთები“.
ქარ თუ ლი მუ ზე უ მი სა ყო ველ თაო
სარ გებ ლო ბის თ ვის!
ეს სურვილი რამდენიმე წლის შემ
დეგ, 1885 წელს,რეალობად იქცა. „წერა
კითხვის გამავრცელებელი საზოგადო
ების“ ბიბლიოთეკის ბაზაზე გაიხსნა ე.წ.
„საარხეოლოგომუზეუმი“,რომლისფონ
დების გამდიდრებისკენაც მიზანმიმართუ
ლად მოუწოდებდა საზოგადოებას სხვა
დასხვაქართულიგაზეთი.„საარხეოლოგო
მუზეუმის“ ფონდები არქეოლოგიური,
ნუმიზმატიკური და ისტორიული მნიშვნე
ლობის ნივთებით თანდათან ივსებოდა,
ერთერთისაყურადღებოექსპონატი,რო
მელმაცმუზეუმშიდაიდობინა,ერეკლემე
ფისთოფი იყო. 1898 წელს, ალექსანდრე
როინიშვილის გარდაცვალების შემდეგ,
მუზეუმშიგადაუტანიათმთელიმისიარქე
ოლოგიურიდანუმიზმატიკურიკოლექცია.
1903წელსსაზოგადოებასშეუძენიაისტო
რიკოსდიმიტრიბაქრაძისძვირფასიბიბ
ლიოთეკა,1907წელსკი,ილიაჭავჭავაძის
ანდერძისთანახმად,მთელიმისიქონება,
პირადინივთებიდაუმდიდრესიბიბლიო
თეკაცწერაკითხვისგამავრცელებელსა
ზოგადოებასდარჩა.
მუზეუმსძალიანუჭირდა.მუდმივადიდგა
უბინაობისპრობლემა,რისგამოცექსპო
ნატებს სხვადასხვა ადგილას ინახავდნენ.
1911 წელს ექვთიმე თაყაიშვილი საზოგა
დოების სხდომაზე ამბობდა: „სამუზეუმო
ნივთები,რომელნიცგიმნაზიაშიაგადატა
ნილიდაყუთებშიარისჩალაგებული,თუ
ასედარჩადიდხანს,გაფუჭდებადაშემდეგ
saqarTvelos erovnuli muzeumi20
გამოუსადეგარიგახდება,ამიტომსაჭიროა
მათიხშირიგამზეურება“.
თუმცა, ეს წერაკითხვის გამავრცელე
ბელმამუზეუმმავერაფრითშეძლო.მეცე
ნატმა დავით სარაჯიშვილმა, მართალია,
თანხმობაგამოთქვა,დაეფინანსებინამუ
ზეუმის აგების ხარჯები, თუკი სათანადო
მიწაგამოიყოფოდა,მაგრამვერცესმო
ხერხდა. 1911 წელს დავით სარაჯიშვილი
გარდაიცვალა, პირველიმსოფლიოომის
დაწყებამდასაერთოარეულობამკიარა
მარტომუზეუმისდაბინავებისგეგმაჩაშა
ლა,არამედმთლიანადწერაკითხვისგა
მავრცელებელისაზოგადოებისლიკვიდა
ციისპროცესიდააჩქარა.
სა ეკ ლე სიო მუ ზე უ მი
1888 წელს თბილისში, სიონის ეკლე
სიასთან საგანგებოდ აგებულ შენობაში
„საეკლესიო ძველ ნაშთთა საცავი…“ და
არსდა. ილია ჭავჭავაძე ამ ფაქტის გამო
„ივერიაში“გამოქვეყნებულპუბლიკაციაში
აღფრთოვანებასვერმალავდა:„…სიონის
ჩრდილოეთით,სიონისვეეზოშიდღესწა
მოჭიმულიალამაზი შენობა მუზეისათვის
დაწესდებაცსაეკლესიოსაისტორიომუ
ზეისაუკვედამტკიცებულია“–წერდაის.
მცდელობას, როგორმე გადაერჩინათ
და შეეგროვებინათ 1811 წელს საქართვე
ლოსეკლესიისავტოკეფალიისგაუქმების
შემდეგგაძარცვულიდაგანადგურებული
ქართული მართლმადიდებლური ექსპო
ნატები, წინ ქართველსაზოგადომოღვა
წეთახანგრძლივიბრძოლაუძღოდა.1886
წელს მეცნიერი დიმიტრი ბაქრაძე კავ
კასიის მთავარმართებელს, დონდუკოვ
კორსაკოვსა და საქართველოს ეგზარ
ქოსს პავლეს სწერდა: „თქვენს ხელშია
არამარტობოლომოუღოსქართულსიძ
ველეთა ძარცვას და გადაარჩინოს რისი
ხსნაცკიდევშეიძლება,არამედისიც,რომ
იგი ხელმისაწვდომი გახადოს მეცნიერე
ბისათვის. ამის გამო, ვფიქრობ საჭიროა
სასულიერო მმართველობასთან შეიქმ
ნასგანსაკუთრებულიმუზეუმი,რომელსაც
დაერქმევა–„საქართველოსსაეგზარქო
სოსსაეკლესიომუზეუმი“.
1888 წლის ივლისში მუზეუმი გაიხსნა,
სიძველეთსაცავის გამგედ დაინიშნა თა
ვად დიმიტრი ბაქრაძე და დაიწყო ფარ
თომასშტაბიანი მუშაობა ახლად შექმნი
ლიმუზეუმისფონდისშესავსებად.
საეკლესიომუზეუმისმთავარიდამსახუ
რებადაკარგულიდაგანადგურებისსაშიშ
როებისწინაშემყოფიქართულიმართლ
მადიდებლური საგანძურის გადარჩენის
გარდასპეციალურიექსპედიციებისჩატა
რებაციყო.1889წელსდავითბაქრაძეპი
რადადუძღვებოდაორასეთექსპედიცი
ასმცხეთაშიდადავითგარეჯში.ამდროს
საეკლესიო მუზეუმში მნიშვნელოვანი
სიძველეებიგადაიტანესროგორცამორი
მართლმადიდებლური ცენტრიდან, ასევე
გელათის,სამთავროსადასოხუმისეკლე
სიებიდანაც.
ათი წლის თავზე საეკლესიო მუზეუმი
უკვეისეთიძლიერიინსტიტუტიიყო,რომ
კავკასიისმუზეუმისშემდეგყველაზემნიშ
ვნელოვან კოლექციებს განაგებდა, სულ
1359ექსპონატს.საეკლესიომუზეუმმაარ
სებობა საქართველოში საბჭოთა ხელი
სუფლებისდამყარებისშემდეგშეწყვიტა.
„დიდების ტა ძა რი“
თბილისში,1888წელსსამხედროისტო
რიულიმუზეუმის–„დიდებისტაძარის“და
არსებისიდეაკავკასიისმუზეუმისდირექ
ტორს,გუსტავრადესგაუჩნდა.თბილისში
დაარსებულ მუზეუმში უნდა დაცულიყო
XIX საუკუნეშირუსეთის მიერწარმოებუ
ლიბრძოლებისამსახველიიარაღი.
მუზეუმი, რომელიც რუსული იმპერი
ის „დიდების ტაძარი“ უნდა გამხდარიყო,
თბილისისცენტრში,ალექსანდრესბაღში
აიგო. ექსპოზიციის გასაფორმებლად და
ბატალური სცენების დასახატად მთელს
იმპერიაში ცნობილი მხატვრები, ფრანც
რუბო, მაქს ტილკე, ივანე აივაზოვსკი და
სხვები მიიწვიეს. ვიდრე „დიდტების ტაძ
რის“დარბაზებისთვისექსპონატებისშეგ
როვება მიმდინარეობდა, შესაძლებელი
გახდა სხვადასხვა სახის ექსპოზიციების
მოწყობა, რომლებშიც ქართველი მხატვ
რებიც მონაწილეობდნენ. ასე გამოიფინა
თბილისში პირველად გიგო გაბაშვილის,
ალექსანდრემრევლიშვილის,მოსეთოი
ძის,იაკობნიკოლაძისდასხვათანამუშევ
რები.სწორედმსგავსიღონისძიებებისწყა
ლობით, „დიდების ტაძარი“ XIX საუკუნის
90–იანიწლებისთბილისურიკულტურული
ცხოვრების ეპიცენტრში აღმოჩნდა. რად
განაცთბილისისსაზოგადოებასიქპირვე
ლად მიეცა საშუალება, ქართველი მხატ
ვრების ნამუშევრები დაეთვალიერებინა,
ხალხი„დიდებისტაძარს“უფროსახვითი
ხელოვნებისთვის განკუთვნილ ადგილად
აღიქვამდადაარარუსულიიმპერიისსამ
ხედრო ტრიუმფის ილუსტრაციად. საბო
ლოოდ,რუსეთისიმპერიამთავისიმიზნის
განხორციელებაზე უარი თქვა. პირველი
მსოფლიოომისწლებში,ფრონტისხაზის
მოახლოების გამო, სამუზეუმო ექსპონა
ტები ძირითადადჩრდილოეთკავკასიაში
გახიზნეს. 1916წლიდან„დიდებისტაძრის“
კარიუკვეაღარგაღებულა.
„ქართული მუ ზე უ მი“
XIX საუკუნის ბოლოს რეალობა ასე
თი იყო: წარმატების ზენიტში გახლდათ
„კავკასიის მუზეუმი“, ძალებს იკრებდა
„დიდების ტაძარი“, ნელნელა მდიდრ
კავკასიისმუზეუმისეთნოგრაფიულიგამოფენისდარბაზი
saqarTvelos erovnuli muzeumi 21
ლობის მოპოვების შემდეგ, საქართვე
ლოს ბუნების, ეთნოგრაფიის, ისტორიის
დაარქეოლოგიისშესწავლასპირველად
მიენიჭასახელმწიფომნიშვნელობა. 1919
1920წლებშისაქართველოსრესპუბლიკის
მთავრობამ რამდენიმე მნიშვნელოვანი
დეკრეტი გამოსცა, რომელთა საშუალე
ბითაც პირველადმოიხაზა ქართულისა
მუზეუმო სისტემის როგორც ეროვნული
სახელმწიფო ინსტიტუციის, კონტურე
ბი. მაგალითად, უმნიშვნელოვანესი იყო
რესპუბლიკის მთავრობის ბრძანება
„საისტორიო,საარქეოლოგიო,სამხატვრო
დასხვასაკულტურონივთებისსაქართვე
ლოსრესპუბლიკიდანგატანისაკრძალვის
შესახებ“; ანდა, დამფუძნებელი კრების
დეკრეტი, რომლის მიხედვითაც მუზეუ
მისთვისგამოჰყვეს2მილიონიმანეთიდა
დაავალეს ძველი ხუროთმოძღვრული
ძეგლების შეკეთებადაცვაზე ზრუნვა და
მეთვალყურეობა. 1920 წელსვე მუზეუმის
სამეცნიერო საბჭომ, რომლის წევრებიც
იყვნენექვთიმეთაყაიშვილი,გიორგიჩუ
ბინაშვილი, ალექსანდრეთვალჭრელიძე,
სოლომონქურდიანიდაალექსინათიშვი
ლი, გამოყო კომისია ხუროთმოძღვრულ
ძეგლთა შესასწავლად. ამავე პერიოდში
რეგულარულად გამოიყოფოდა თანხები
სამეცნიერო, საგამომცემლოდა საოჯახო
ხარჯებისთვის, ასევე ახალი ისტორიული
ნივთების შესაძენად. 1919 წელს დაისვა
რესპუბლიკაშიგაბნეულისამუზეუმონივ
თებისდაწიგნების მუზეუმშითავმოყრის
საკითხი. საქართველოს მუზეუმი გახდა
ქართულიმატერიალურიკულტურისძეგ
ლთა მეთვალყურეობის და დაცვის ცენ
ტრი. 1920 წლის აპრილში საქართველოს
მუზეუმთან დაარსდა ისტორიული მნიშვ
ნელობისსაგნებისშეძენისფონდი.ამავე
პერიოდში საფუძველი ჩაეყარა მუზეუმის
პერიოდულ გამოცემებს „საქართველოს
მუზეუმისმოამბეს“და„საქართველოსმუ
ზეუმისშრომებს“.
მნიშვნლოვანი იყო დამფუძნებელი
კრებისადამთავრობის1920წლის30მარ
ტის დეკრეტი საქართველოს ეროვნული
სამხატვრო გალერეის დაარსების შესა
ხებ, რითაც საქართველოს ხელოვნების
მუზეუმსჩაეყარასაფუძველი.ამპერიოდ
შიცმთავარსაკითხადრჩებოდასაქართ
ველოს მუზეუმის შენობის მშენებლობის
დასრულება. დამფუძნებელი კრებისა და
რესპუბლიკის მთავრობის 1919 წლის 19
მცხეთის,ყინწვისის,ნეკრესის,ტაბაკინისა
და გარეჯის ეკლესიამონასტრებში იღებ
დნენფრესკებისასლებსდააგროვებდნენ
ისტორიული მნიშვნელობის მქონე სურა
თებს,ხელნაწერებსადასიგელებს.
ექსპედიციებში მოგროვილი მასალების
საფუძველზექართულმამუზეუმმაორჯერ
მოახერხა თავადაზნაურთა გიმნაზიის შე
ნობაშიგამოფენისმოწყობა.
ექვთიმეთაყაიშვილისთაოსნობითდა
არსებულიმუზეუმისთვისშესაფერისი ბი
ნისმოძებნასდიდიმნიშვნელობაჰქონდა.
დავით სარაჯიშვილმა ეროვნული მუზეუ
მისშენობისთვის 100000მანეთიდატოვა.
ამთანხასმისმამეუღლემ600000მანეთი
დაუმატა,მაგრამამაოდ–პირველიმსოფ
ლიო ომის, საერთო პოლიტიკურსოცია
ლურიარეულობისდაფულისინფლაციის
გამო ეროვნული მუზეუმის ღირსეულად
დაბინავების გეგმა ხანგრძლივი დროით
გადაიდო,1927წელსკისაერთოდდაიხუ
რა.მისიკოლექციებიდაბიბლიოთეკა1919
წელსკავკასიისმუზეუმისბაზაზედაარსე
ბულსაქართველოსმუზეუმსგადაეცა.
სა ქარ თ ვე ლოს მუ ზე უ მი
საქართველოს მუზეუმის დაარსებით
ჩვენი ისტორიის მეცნიერული შესწავლის
საქმეშიერთერთიყველაზემნიშვნელო
ვანიდა, შეიძლება ითქვას, შემაჯემებელი
ეტაპი დაიწყო. 1918 წელს, დამოუკიდებ
დებოდა „ქართულიეკლესიის მუზეუმიც“.
თუმცა,უკვეთითქმისსულსღაფავდა„წე
რაკითხვისგამავრცელებელისაზოგადო
ებისმუზეუმი“დაქართულიინტელიგენცია
ხვდებოდა,რომმხოლოდ„ეკლესიისმუ
ზეუმი“ვერაფრითშეასრულებდაეროვნუ
ლისაგანძურისშეგროვების,შესწავლისა
დაპოპულარიზაციისსაქმეს.
ამმიზეზით,1907წელს,ექვთიმეთაყაიშ
ვილისმეთაურობით,თბილისშიდაარსდა
საქართველოს საისტორიოდა საეთნოგ
რაფიოსაზოგადოება,რომლისერთერთი
მთავარი მიზანი „ქართული მუზეუმის და
ბიბლიოთეკის“დაარსება გახდა. ექვთიმე
თაყაიშვილთან ერთად ამ იდეის გარშე
მოაკაკიწერეთელი,ვაჟაფშაველა,იაკობ
გოგებაშვილი, ვასილ ბარნოვი, დავით
კლდიაშვილი,ეკატერინეგაბაშვილი,ასე
ვეზაქარიაფალიაშვილი,ივანეჯავახიშვი
ლიდანიკომარიშეიკრიბნენ.
საზოგადოებამ მუზეუმის დაარსების
ნებართვა 1912 წელსმიიღო,თუმცა, ქარ
თულმა მუზეუმმა არსებობა გაცილებით
ადრე დაიწყო. მუზეუმის პირველი ფონ
დისგანსაკუთრებულისიამაყეგახდა1908
წელს ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ შეწი
რულიორიხელნაწერი:ვახტანგმეექვსის
კანონებიდასამართალი.შემდეგწლებში
კი, ფონდების გამდიდრების მიზნით, მუ
ზეუმის თანამშრომლებმა ექსპედიციების
მოწყობაც დაიწყეს. ბეთანიის, საფარის,
კავკასიისმუზეუმისეთნოგრაფიულიგამოფენისდარბაზი
saqarTvelos erovnuli muzeumi22
დეკემბრისდეკრეტით,მუზეუმისშენობის
მშენებლობის დამთავრებისთვის გამო
იყო 5.500.000 მანეთი. არქიტექტორებად
მიიწვიეს ნიკოლოზსევეროვიდა ანატო
ლი კალგინი. მიზანი იყო, ფასადი ქარ
თულეროვნულარქიტექტურასთან მიახ
ლოებული ყოფილიყო. თუმცა, ამ იდეის
სისრულეში მოყვანა ვეღარ მოხერხდა.
კოჯორსადატაბახმელასთანგამართულ
მა ბრძოლებმა საქართველოს მთავრო
ბასთბილისიდანხაზინისადასამუზეუმო
ძვირფასეულობისგახიზვნაგადააწყვეტი
ნა.ამსაქმესექვთიმეთაყაიშვილიხელმ
ძღვანელობდა.ბევრიწვალებისადაგასა
ხიზნი ნივთების უსაფრთხოების ზომების
მიღებისშემდეგ,საბოლოოჯამში,საქარ
თველოდან248ყუთიგაიტანეს.ქვეყანაში
შექმნილი რთული ვითარების გამო, 1921
წლის20თებერვლისგანკარგულებით,მუ
ზეუმმამუშაობაშეწყვიტა.რამდენიმეთვე
ში საქართველოს მუზეუმის გამოცოცხ
ლების პროცესი რთულად, მაგრამ მაინც
დაიწყო. ამ მძიმე პერიოდში მუზეუმის
მუშაობას სამეცნიერო საბჭო ხელმძღვა
ნელობდა.მისშემადგენლობაში,ექვთიმე
თაყაიშვილისნაცვლად,1921წლისმარტი
დანივანეჯავახიშვილიდაკორნელიკეკე
ლიძეშედიოდნენ.
1921წლიდანშეწყდამუზეუმისყოველგ
ვარიურთიერთობადაკავშირისაზღვარ
გარეთისსამეცნიეროდაწესებულებებთან
დაცენტრებთან.მუზეუმისთანამშრომლე
ბიკიხშირადხელისუფლებისრეპრესიე
ბისსამიზნეხდებოდნენ.მუზეუმისარქივ
შიარსებობსდირექტორის,ნოეყიფიანის
წერილი,რომლითაცისთავდებადუდგება
ეთნოგრაფგიორგიჩიტაიასდაპატიმრო
ბიდანმისგათავისუფლებასითხოვს.
ფინანსური პრობლემების გამო მუზე
უმი ვერ იხდიდა გადასახადებს, ხშირად
რჩებოდა წყლის და სინათლის გარეშე.
თანამშრომლებს მუშაობა ფაქტობრივად
გაუსაძლისპირობებშიუხდებოდათ.
1922წლისდასაწყისშიმთავრობამრუ
სეთის მუზეუმებსა და საცავებში დაცულ
ქართულ სიძველეთა სამშობლოში დაბ
რუნებისსაკითხიდააყენა.მოსკოვისადა
პეტერბურგის მუზეუმებსა და არქივებში
გაფანტულიქართულისიძველეებისუკან
დაბრუნების პროცესი ერთი წლისთავზე
დაიწყო.პეტროგრადისსაჯარობიბლიო
თეკიდან საქართველოს გადაეცა ძველი
ქართული ხელნაწერები, დოკუმენტები
და ისტორიულ ნივთთა დიდი კოლექცია,
მათ შორის გიორგი მეთორმეტის ნივთე
ბი–ძვირფასიქვებითშემკულიგვირგვინი,
სამეფო ტახტი, კვერთხის თავი, საფარის
კანკელი, წებელდის კანკელი, დასურა
თებული დავითნი და სხვა. ამ პროცესში
ჩართულიიყოთითქმის ყველაჩვენი სა
ხელოვანი მეცნიერი და საზოგადოების
წარმომადგენელი, თუმცა, მაინც ვერ მო
ხერხდაყველანივთისდაბრუნებაიმისგა
მო,რომგაჭირდაბევრიმათგანისკვალის
მიგნება. მათი ძებნა და საქართველოში
დაბრუნების მცდელობა კიდევ დიდხანს
გაგრძელდა.
1923 წლის 12 ნოემბერს რესპუბლიკის
სახალხო კომისართა საბჭომ გამოიტანა
დადგენილება,რომლისმიხედვითაცთბი
ლისში არსებული სამუზეუმო ფონდების
ბაზაზე ორი ახალი მუზეუმი – საბუნების
მეტყველოდა საეთნოგრაფიოუნდა შექ
მნილიყო. საბუნებისმეტყველო ფონდე
ბი უნდა გამოყოფილიყო საქართველოს
მუზეუმიდან, ხოლო საისტორიოსაეთ
ნოგრაფიო მუზეუმი უნდა შევსებულიყო
ასევე საქართველოს მუზეუმიდან გამო
ყოფილი „საისტორიოსაარქეოლოგიო
და საეთნოგრაფიო განყოფილებების
კოლექციებით“, რაც, ფაქტობრივად, მუ
ზეუმის დაშლას ნიშნავდა, რადგან მას
ჩამოსცილდებოდა ორი ყველაზე დიდი
კოლექცია–საბუნებისმეტყველოდაეთ
ნოგრაფიული. საგანგებოდმოწვეულმუ
ზეუმის სამეცნიერო საბჭოზე, რომელსაც
ივანეჯავახიშვილითავმჯდომარეობდა,ის
პროტესტს გამოთქვამდა საქართველოს
მუზეუმისმოსპობისმიმართ.მისიაზრით,
დანაწილებადაყოფის ნაცვლად საჭირო
იყო მუზეუმის შესაძლებლობების მაქსი
მალურადგამოყენება,მათიძალებისგა
ერთიანება,კონცენტრაცია.გ.ჩიტაიაამას
თანდაკავშირებითიხსენებდა,რომივანე
ჯავახიშვილი „მუზეუმის მთლიანი სახის
შენარჩუნებასმოითხოვდადამისდანაწი
ლებას ყოველთვის ეწინააღმდეგებოდა...
ამითვეიყოგამოწვეულიისბრძოლა,რო
მელსაც ეწეოდა განსვენებული (ივ. ჯავა
ხიშვილი)მუზეუმისპროფანატორებისადა
ყველა იმათ წინააღმდეგ, რომლებიც მე
ტადშორსიდგნენმუზეუმისდანიშნულე
ბისაგან,რომელთაცსამუზეუმოსაქმეების
არაფერიგაეგებოდათ“.ივ.ჯავახიშვილმა
შეძლო,სათანადოორგანოებისთვისდა
მაჯერებლადდაესაბუთებინაამგადაწყვე
ტილებისდაუშვებლობა.საბედნიეროდ,ეს
გეგმაშემდგომშივერცგანხორციელდადა
დადგასაკითხიმთელირესპუბლიკისმუ
ზეუმებისკოლექციებისთავმოყრის,ცენტ
რალიზაციისა.
1923 წლიდანდაისვა მუზეუმში შესული
ნივთებისაღრიცხვიანობისმოწესრიგების
კავკასიისმუზეუმისეთნოგრაფიულიგამოფენისდარბაზი
saqarTvelos erovnuli muzeumi 23
საკითხი. მუზეუმის საბჭოს გადაწყვეტი
ლებით ყველა განყოფილებისთვის უნდა
შემოღებულიყო საინვენტაროწიგნი. 1924
წლის25აპრილსმუზეუმისსაბჭომმიიღო
გადაწყვეტილება მუზეუმის ექსპონატების
ეტიკეტებისგადაქართულებისშესახებ.
1926წელსმუზეუმისდირექტორისპოს
ტზესორბონისუნივერსიტეტდამთავრებუ
ლი,თბილისისსახელმწიფოუნივერსიტე
ტისპროფესორი,გეოლოგიალექსანდრე
ჯანელიძედაინიშნა,რომელმაცამთანამ
დებობაზენოეყიფიანიშეცვალა.ამისშემ
დეგმუზეუმისდირექტორებადინიშნებიან
შემთხვევითიადამიანებიპარტიულინიშ
ნით,რომლებიც30იანწლებშითვითონვე
გახდნენ„პარტიულიწმენდის“მსხვერპლ
ნი.
1923წლისდადგენილებითგადაწყვეტი
ლიიყომუზეუმისრეორგანიზაციისჩატა
რება, რომელიც ვერ განხორციელდა და
ძველიმუზეუმებისაშინელპირობებშიაღ
მოჩნდაუბინაობისგამო.ამიტომ,რესპუბ
ლიკის ხელმძღვანელობამ ისინიდახურა
და 19281931 წლებში საქართველოს მუ
ზეუმშიგაერთიანდარესპუბლიკისყველა
სამუზეუმოფონდი. 1929წ.საქართველოს
მუზეუმმამიიღოსაისტორიოსაეთნოგრა
ფიოსაზოგადოებისმუზეუმისკოლექციები
დაბიბლიოთეკა,რომელიცშეუერთდამუ
ზეუმისბიბლიოთეკას,ხოლოგაუქმებული
საზოგადოების კოლექციების ბაზაზე ჩა
მოყალიბდაორი ახალი უჯრედი – ხელ
ნაწერთადაისტორიულეთნოგრაფიული
განყოფილება. ამავე წელს გადმოიტანეს
მუზეუმშიპედაგოგიურიმუზეუმისკოლექ
ციები, სასოფლოსამეურნეო მუზეუმისა
და ბორჯომის დენდროლოგიური მუზე
უმის ექსპონატები, რითაც გამდიდრდა
ბოტანიკური განყოფილების ფონდები.
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო სა
ხელმწიფო უნივერსიტეტის ხელნაწერთა
კოლექციების, უნივერსიტეტის ხელოვნე
ბის კაბინეტთან არსებული ძველი ქარ
თული ხელოვნების მუზეუმის ფონდების
დაუნივერსიტეტისფოტოთეკისგადაცემა,
რომელიშიც40000ნეგატივიშედიოდა.
1929 წელს დამთავრდა მუზეუმის შე
ნობის მშენებლობა. ოცდაერთწლიანი
იძულებითი შესვენების შემდეგ მუზეუმს
დაუბრუნდათავისიძირითადი–საგამო
ფენოფუნქცია.ახალიშენობისადასაგა
მოფენოდარბაზებისმწყობრშიჩადგომის
შემდეგ პირველ რიგში ახალი ექსპოზი
ციებისამოქმედებისამოცანადადგა.ხში
რადესადვილიარიყო,რადგანმუზეუმს
ხელისუფლების დაკვეთა და ახალი სა
ზოგადოებრივპოლიტიკური, ბევრ შემ
თხვევაში გაუგებარი მოთხოვნები უნდა
გაეთვალისწინებინა,რასაცმუზეუმისბევ
რი თანამშრომელი შეეწირა, მათ შორის
მუზეუმისოთხიდირექტორიგამოცხადდა
„მავნებლად“. მიუხედავად ამ ზეწოლისა,
მუზეუმიმაინცაგრძელებდათავისჩვეულ
საქმიანობასდაშეძლებისდაგვარადიდგა
ქვეყნისსამსახურში.
„ივანე ჯავახიშვილიროგორც მუზეუმის
სამეცნიერო საბჭოს წამყვანი წევრი აქ
ტიურ მონაწილეობას იღებდა სამუზეუმო
საქმიანობაში. მას თავიდანვე შემუშავე
ბულიჰქონდამუზეუმისჰარმონიულიმეც
ნიერული განვითარების სტრატეგია, რაც
ითვალისწინებდასაბუნებისმეტყველოდა
ჰუმანიტარულმეცნიერებათამონაცემების
სინთეზისჩვენებასადამიანისგანვითარე
ბისმთელსიგრძეზე“, წერსმუზეუმისდი
რექტორი 19802004წლებში,არქეოლოგი
ლევანჭილაშვილი.
1931 წელს მუზეუმში სამუშაოდ გადა
ვიდაივანე ჯავახიშვილი. 1937წლიდანის
ისტორიისგანყოფილებისგამგედდაინიშ
ნა,რომლისგახსნასაც1934წლიდანდაჟი
ნებით ითხოვდა: „მუზეუმი ვალდებულია
თავის წიაღში საისტორიო განყოფილება
შექმნას“. იგი მუზეუმის თანამშრომლებ
თან ერთად ადგენდა პროექტებს, ზრუ
ნავდა ახალგაზრდა მეცნიერთა მომზა
დებაზე, რათა „მუზეუმს თავისი მუდმივი
კადრიჰყოლოდა“,საექსპოზიციომუშაო
ბის გაფართოებაზე, ფონდებში ნივთების
აღრიცხვაზე, რომლის დახვეწისა და გა
უმჯობესების მთელი გეგმა ჰქონდა შემუ
შავებული.
მუზეუმსნელნელადაემატაახალიუჯ
რედები: ხელნაწერების, ისტორიულეთ
ნოგრაფიული და ნუმიზმატიკური გან
ყოფილებები, ხელოვნების ისტორიის
განყოფილება, რომელსაც სათავეში ჩა
უდგაგიორგიჩუბინაშვილიდაფოლკლო
რისგანყოფილება,რომლისხელმძღვანე
ლობაც ვახტანგ კოტეტიშვილს დაევალა.
ხელნაწერთა და ისტორიულეთნოგრა
ფიული განყოფილებები ჩამოყალიბდა
ყოფილიწერაკითხვისგამავრცელებელი
საზოგადოების, საქართველოს საისტო
რიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოებისა
დასაეკლესიომუზეუმისხელნაწერთაკო
ლექციების ბაზაზე,რომელსაც 1930 წელს
უნივერსიტეტის სიძველეთა მუზეუმის
ხელნაწერთა მთელი ფონდები მიემატა.
ამდროსმუზეუმშიუფროსმეცნიერმუშა
კებადმუშაობდნენდიმიტრიარაყიშვილი,
ზაქარიაფალიაშვილი,1930წელსკორნე
ლიკეკელიძეგახდამუზეუმისსამეცნიერო
საბჭოსწევრი,ხოლომოსეჯანაშვილიმუ
ზეუმის კონსერვატორის თანამდებობაზე
დაინიშნა.
1930იანი წლების დასაწყისიდან მუზე
უმშითავს იყრის ქართულიჰუმანიტარუ
ლი და საბუნებისმეტყველო მეცნიერების
ბევრისახელოვანიწარმომადგენელი.მა
თიგვარებისჩამოთვლაცსაკმარისიაიმის
საჩვენებლად,თურასამეცნიეროპოტენ
ციალი შეიქმნა მუზეუმში: ივანე ჯავახიშ
ვილი, გრიგოლ წერეთელი, კორნელი
კეკელიძე, გიორგი ჩუბინაშვილი, პავლე
ინგოროყვა, ნიკო ბერძენიშვილი, სიმონ
ყაუხჩიშვილი,გიორგიჩიტაია,გიორგინი
ორაძე,შალვაამირანაშვილი,ბორისკუფ
ტინი,ლევანმუსხელიშვილი,ალექსანდრე
ბარამიძე,თედოსახოკია,მოსეჯანაშვილი,
სერგიმაკალათია,ევგენილანსერე,იოსებ
შარლემანი, ალექსანდრე ჯანელიძე,
ალექსანდრე თვალჭრელიძე, ვახტანგ
კოტეტიშვილი, ბორის შიშკინი, დიმიტრი
სოსნოვსკი, ივანე ჩხიკვიშვილი, კალის
ტრატე გაბუნია, ივანე კაჭარავა, სტეფანე
მენთეშაშვილი, ვერა ბარდაველიძე და
სხვები. ამასთან ერთად, საქართველოშიკავკასიისმუზეუმისზოოლოგიურიგამოფენის
დარბაზი
saqarTvelos erovnuli muzeumi24
თითქმისარმოიძებნებოდადიდიმეცნიე
რიდახელოვანი,რომელიცრაიმესახით
ართანამშრომლობდასაქართველოსმუ
ზეუმთან:სილოვანხუნდაძე,აკაკიშანიძე,
ვუკოლ ბერიძე, ილია აბულაძე, ვარლამ
დონდუა, ვარლამ თოფურია, ლეონ მე
ლიქსედბეგი,რენეშმერლინგიდასხვები.
საქართველოსმუზეუმშიდასაქმებულმეც
ნიერთა ნაწილმა მოგვიანებით ჩამოყა
ლიბებული საქართველოს მეცნიერებათა
აკადემიისძირითადიბირთვიშეადგინა.
1932წელსარქეოლოგიის განყოფილე
ბას გიორგი ნიორაძე ჩაუდგა სათავეში,
ეთნოგრაფიულსგიორგიჩიტაია,ნუმიზ
მატიკურ კაბინეტს – თამარ ლომოური.
ამავე დროს გაიხსნა ფოტოგრაფიული
ლაბორატორია; ასევე საფუძველი ჩაეყა
რაფიზიკურქიმიურსარესტავრაციოლა
ბორატორიასაც, სადაც წარმატებით მიმ
დინარეობდალითონისგანდამზადებული
ნივთებისაღდგენისადაძველიპალიმფ
სესტების სარესტავრაციოსაკონსერვა
ციო სამუშაოები, რომლებსაც მუზეუმის
დირექტორი, ანანია კაკაბაძე ხელმძღვა
ნელობდა. მუზეუმის ტაქსიდერმულილა
ბორატორიაგამორჩეულიიყოარამარტო
რესპუბლიკის,არამედსაკავშირომასშტა
ბითაც.
1929 წლიდან გააცხოველა სამუშაოე
ბიმუზეუმთანარსებულმასიძველეთადა
ბუნებისძეგლთადაცვისკომიტეტმა,რო
მელმაცძეგლებისშესწავლისადაფიქსა
ციისსამუშაოებიჩაატარა. 19291932წლე
ბშისაქართველოსმუზეუმისინიციატივით
შეკეთდაბაგრატის,გელათის,ნიკორწმინ
დის ტაძრები, ჯვრის მონასტერი, ბებრის
ციხე და სხვა ძეგლები. გ. ჩუბინაშვილის
ინიციატივითმუზეუმშიგადმოიტანესწრო
მისეკლესიისმოზაიკა.
1933 წლის მაისში საქართველოს მუზე
უმის თითქმის ყველა განყოფილებასთან
ჩამოყალიბდასამეცნიეროსექციები,რომ
ლებშიციმდროინდელიქართულიმეცნი
ერების მთელი ელიტა მონაწილეობდა.
მუზეუმშიმოღვაწემეცნიერთაწყალობით
დაწესებულებამსაერთაშორისოაღიარე
ბამოიპოვა.
დაფინანსებისშეზღუდულობისგამოშე
უძლებელიიყომუზეუმისყველაგანყოფი
ლებისგამოფენისერთდროულადმოწყო
ბა.ამიტომგადაწყდა,რომპირველრიგში
ისკოლექციებიგამოფენილიყო,რომლე
ბიც შინამრეწველობის, ნედლეულისა და
წარმოების ეკონომიკური გამოყენების
საკითხებს უკავშირდებოდა. ახალი საგა
მოფენო მასალის მოსაგროვებლად მო
ეწყოექსპედიციებიხევსურეთშიგ.ჩიტაიას
და ვერა ბარდაველიძის მონაწილეობით.
1928 წელს ჩატარდა ზოოლოგიური გა
მოფენის რეექსპოზიცია ი. ჩხიკვიშვილის
ხელმძღვანელობით (ტაქსიდერმისტი კ.
კრელი,მხატვარიი. ვეფხვაძე),რომელიც
1972 წლამდე მოქმედებდა. გამოფენაში
ჩაერთო კავკასიის მუზეუმის ძველი, რა
დესეული ზოოლოგიური ექსპონატებიც.
1931 წელს გ. ჩიტაიას ავტორობით მხატ
ვარ ი. შარლემანთან ერთად გაკეთდა
ხევსურეთის ეთნოგრაფიული გამოფენა.
ცალკეულ მხატვრულ სამუშაოებს ასრუ
ლებდნენრ.შმერლინგიდას.საბუცკი.ამ
გვარიგამოფენამთელსაბჭოთაკავშირში
სიახლესწარმოადგენდადამანდიდიინ
ტერესი გამოიწვია დამთვალიერებელში.
19291932 წლებში მოეწყო ისტორიულ
ეთნოგრაფიული განყოფილების მიერ
მომზადებული გამოფენები „ქართული
ტანსაცმელი“ და „ქართული ხელსაქმე“
(XVIIIXIXსს.),რომლისავტორიიყოირო
დიონ სონღულაშვილი. ამავე წლებში გ.
ჩიტაიას ხელმძღვანელობით მომზადდა
სვანეთის ეთნოგრაფიული გამოფენა და
ხელნაწერთა განყოფილებასთან ფუნქ
ციონირება დაიწყო ე.წ. „სეიფმა“, სადაც
გამოფენილიიყოგანსაკუთრებულიმნიშ
საქართველოსმუზეუმი
saqarTvelos erovnuli muzeumi 25
ვნელობისVIXVსაუკუნეებისხელნაწერე
ბი.ალ.თვალჭრელიძისხელმძღვანელო
ბით გეოლოგიური განყოფილების მიერ
მომზადდა გამოფენა „საქართველოს სა
სარგებლომინერალურირესურსები“.ყვე
ლაესგამოფენაგააფორმაპროფესორმა
იოსებ შარლემანმა, ცალკეული სამუშაო
ებიშესარულარ.შმერლინგმა.1934წელს
გ. ნიორაძემ და ბ. კუფტინმა (მხატვრები
ი.შარლემანი,ვ.ვატაგინი,დ.ციციშვილი)
მოამზადეს პირველი არქეოლოგიური
გამოფენა „წინაკლასორივი საზოგადოე
ბა ამიერკავკასიაში“, რომელიც 27 წლის
განმავლობაში მოქმედებდა და რომელ
მაცსაფუძველიჩაუყარამუზეუმშიფართო
საექსპოზიციომუშაობას.აღნიშნულსდიდ
ყურადღებას აქცევდა ივ. ჯავახიშვილი,
რადგანესმუზეუმისუმთავრესსაქმიანო
ბადმიაჩნდადამასუდიდესკულტურულ
საგანმანათლებლო და სასწავლოაღმზ
რდელობით მნიშვნელობას ანიჭებდა. ივ.
ჯავახიშვილისმიერ1937წელსმოწყობილ
შოთა რუსთაველის საიუბილეო გამოფე
ნას „შოთარუსთაველის ეპოქის მატერი
ალური კულტურა“, მნახველისთვის უნდა
ეჩვენებინა, „თუ როგორ ცხოვრობდნენ
საქართველოში XIXIII საუკუნეებში, რო
გორიიყომისისახელმწიფოებრიობა,რო
გორიიყომისიწესწყობილება.გამოფენის
მნახველსსაშუალებაუნდაჰქონდეს,რომ
სახელმწიფოდარბაზობისადავაზირობის,
ისევეროგორცრაინდობისწესებიწარმო
იდგინოს,იცოდესრასიცვამდნენ,იხურა
ვდნენმაშინ,რანაირიავეჯიდაჭურჭელი
ჰქონდათ, რა სამეურნეო და საბრძოლო
იარაღი იყო გავრცელებული, რა დონე
ჰქონდა მაშინდელ სასოფლო მეურნეო
ბას, მემინდვრეობას, მესაქონლეობას,რა
დარა ხელობა არსებობდა, როგორ იყო
მოწყობილი საქალაქო ყოფაცხოვრება
და ვაჭრობამრეწველობა“ – წერდა ივ.
ჯავახიშვილი. აუცილებელი იყო იმდრო
ინდელი ორიგინალების მოპოვება, რაც
იმჟამადუკვე ძნელი იყო,რადგან „ძველ
საქართველოზე მრავალგზის თავდამ
ტყდარმა უბედურებამ ქართული მატე
რიალური კულტურის მრავალი ძეგლი
იმსხვერპლა, ხოლორაცგადარჩარომა
ნოვების ხანაში მთავრობის მოხელეთა
უკულტურო ბატონობისდა ჩვენ წარსულ
თაობათა შეუგნებლობადაუდევრობის
გამოგაჩანაგდადაგაუბედურდა“–წერდა
იგი.ისზოგადადერიდებოდაექსპოზიცია
შიმულაჟებისჩართვას:„დედნებისშოვნა,
რასაკვირველია,ადვილიარარისდამე
ტადძვირიცჯდება.ამიტომაც,...ნამდვილი
ძეგლებისმაგიერმულაჟებისგამოყენებას
მოკიდესხელი.ამგზითდანაკლისისშევ
სება გაცილებით უფრო ადვილადაც და
უფროიაფადაცშეიძლება,მაგრამ,ცხადია,
რომიქ,სადაცმულაჟებისჭარბობენ,მუზე
უმსსამეცნიეროდაწესებულებისთვისება
ეკარგებადაუკვე სასწავლოსაჩვენებელ
დამხმარე დაწესებულებად ხდება“. ამი
ტომ, დანაკლისის ანაზღაურება და შევ
სება ივანე ჯავახიშვილს კომპლექსური
მიდგომით–ისტორიულიკედლისმხატვ
რობის,ფრესკების,მინიატურებისადაძვე
ლიჩანახატებისმონაცემებისსაშუალებით
ჰქონდადასახული.ამმასშტაბურგამოფე
ნასთანიყოდაკავშირებულიივ.ჯავახიშვი
ლისინიციატივითადალ.მუსხელიშვილის
ხელმძღვანელობით 1936 წ. დმანისში და
ბოლნისში დაწყებული არქეოლოგიური
გათხრები,რომელთაშედეგადშესანიშნა
ვიაღმოჩენებიგაკეთდა.გათხრებისშედე
გებმაგადაამეტაგამოფენისათვისნივთე
ბის მოპოვების ამოცანას და საფუძველი
ჩაუყარაფეოდალურისაქართველოსძეგ
ლთამეცნიერულგათხრაშესწავლას.
ყოველწლიურად მდიდრდებოდა სა
ქართველოს მუზეუმთან არსებული ბიბ
ლიოთეკისსაცავები.1931წელსნიკომარის
ინიციატივითლენინგრადისკულტურისის
ტორიისაკადემიამმუზეუმსსაჩუქრად154
წიგნიგადასცა.1932წელსმუზეუმისბიბლი
ოთეკაშისულ300000მდეწიგნიითვლე
ბოდა.
1930იანი წლების ბოლოს განვითარე
ბულმამოვლენებმამძიმეკვალიდატოვა
საქართველოს მუზეუმის ცხოვრებაზე და
იქ მოღვაწე მეცნიერებზე. 1933 წლის ოქ
ტომბერში მუზეუმის დირექტორი გახდა
გიორგი მიროტაძე, რომლის სიცოცხლეც
რეპრესიებს შეეწირა. თუმცა, ინსტიტუ
ციური განვითარების პროცესი მუზეუმში
მაინც არ შეწყვეტილა. სწორედ ამდროს
დაიწყოფართოარქეოლოგიურისამუშა
ოებიმცხეთაში,სამთავროსადაარმაზის
ხევში, ბოლნისში, დმანისის ნაქალაქრზე,
გუდარეხში და სხვ. ექსპედიციების საერ
თო მუშაობას ივ. ჯავახიშვილი უწევდა
ხელმძღვანელობას. მთელიმოპოვებული
მასალისდამუშავებასაქართველოსმუზე
უმსდაევალა.
19261930 წლებში ურთიერთობა დამ
ყარდა საზღვარგარეთის სამეცნიერო
ცენტრებთან.1929წლიდანმუზეუმმასაგა
მოფენო სამუშაოებიც ფართოდ გაშალა
საზღვარგარეთ. 1930 წლის ივნისოქტომ
ბერშიგერმანიაში–ბერლინში,კიოლნში,
ნიურნბერგსადამიუნხენშიმოეწყოძველი
ქართული ხელოვნების ძეგლთა გამოფე
ნა,რომლისავტორიგ.ჩუბინაშვილიიყო.
გამოიცა კატალოგი გერმანულ ენაზე. ამ
გამოფენებისათვის სპეციალურადდამზა
დებულიქართულიფრესკისპირებიშემდ
გომშიისტორიისგანყოფილებისფონდებს
შეემატა.გერმანიიდანგამოფენამავსტრი
აში,ვენაშიგადაინაცვლა.
1938წლის25მაისისბრძანებითსაქარ
თველოს მუზეუმის კონსულტანტი, მსოფ
ლიო სახელის მქონე მეცნიერი, გრიგოლკავკასიისმუზეუმისზოოლოგიურიგამოფენისდარბაზი
saqarTvelos erovnuli muzeumi26
ფილიმონისძეწერეთელი,დააპატიმრეს.
იგი ციხეში გარდაიცვალა. ერთი წლით
ადრე დახვრიტეს ასევე დიდი მეცნიერი,
ფოლკლორისტი ვახტანგ კოტეტიშვილი.
მთავრობისN2ბრძანებით,„ხალხისმტერ
თა“და„ტროცკისტდივერსანტთა“ფოტო
ები უნდა ამოღებულიყო მუზეუმის ფო
ტოლაბორატორიიდან შინსახკომისთვის
გადასაცემად.ასეთიზომებისშედეგადარ
ქივიდანგაქრადაგანადგურდამრავალი
დოკუმეტიდასაინტერესომასალა.
1941 წელს დაწყებული მსოფლიო ომი
განსაკუთრებული სირთულეების წინაშე
აყენებდა მუზეუმს. 1942 წელს გერმანე
ლებმა ფრონტზე წარმატებას მიაღწიეს,
მათიჯარებიკავკასიონსმოადგა.ამასთან
დაკავშირებით საგანგებო ღონისძიებები
გატარდამუზეუმშიც.კოლექციებისაევაკუ
აციოყუთებშიჩააწყვეს,შეადგინესსაევა
კუაციო ექსპონატების სიები. კოლექციები
ფონდსაცავებსმხოლოდ 1943წელსდაუ
ბრუნდა.
1945 წლის 11 აპრილს პარიზში წაღებუ
ლი საქართველოს განძი საქართველოში
დაბრუნდა. აეროპორტიდან ყუთები პირ
დაპირ საქართველოს მუზეუმში შეიტანეს
და დააბინავეს. აკადემიკოს ს. ჯანაშიას
ხელმძღვანელობით გამოიყო მთავრო
ბისკომისია,რომელმაცთითქმის2წელი
იმუშავაექსპონატებისაღრიცხვასადაშე
მოწმებაზე.დაიწყოლაპარაკიგანძისთვის
მუზეუმშისპეციალურისაცავისმოწყობაზე.
1947 წელს, აკადემიკოს სიმონ ჯანაშიას
გარდაცვალების შემდეგ, საქართველოს
მუზეუმსმისივესახელიმიენიჭა.
1950იანი წლებიდან მუზეუმში ცალკე
გამოიყო არქეოლოგიური განყოფილე
ბა. იმატა არქეოლოგიური ექსპედიციების
რაოდენობამ, გაიზარდა ფონდები. 50
იანი წლების ბოლოს, გ. ნიორაძის მიერ
მომზადებული გამოფენის გახსნიდან 25
წლისშემდეგ,გადაწყდაგამოფენისახალი
ექსპოზიციით შეცვლა. 1957 წელს გაიხსნა
ძვირფასინივთებისსეიფი,რომელიცქარ
თული ოქრომჭედლობის განვითარების
ისტორიას წარმოგვიდგენდა (ავტორები:
არქეოლოგიალექსანდრეჯავახიშვილიდა
მხატვარიავთოვარაზი),ხოლო1960წელს
– საეტაპო მნიშვნელობის არქეოლოგი
ური გამოფენა, რომელიც ახალ სიტყვას
წარმოადგენდა საექსპოზიციო საქმიანო
ბაში.ალ.ჯავახიშვილისადაა.ვარაზისეს
ერთობლივი ნამუშევარი პირველი იყო,
რომელიც არქეოლოგიური მონაპოვრის
საშუალებით წარმოადგენდა საქართვე
ლოსმატერიალურიკულტურისისტორიის
მთლიანსურათსქვისხანიდანახ.წ.IVსა
უკუნემდე. 19631981 წლებში მოქმედებდა
საქართველოს IVXIII საუკუნეების მატე
რიალურიკულტურისამსახველიგამოფე
ნა,რომელიცპ.ზაქარაიამმხატვრებთანა.
ვარაზთან,ვ.დავითაიასთან,ა.ჩიქოვანთან
ერთადმოამზადა.1967წელსშ.ლომსაძის
მიერ მომზადებული ბურჟუაზიული ხანის
გამოფენით დასრულდა მუზეუმში სხვა
დასხვაეპოქისამსახველიპერმანენტული
გამოფენებისსაშუალებითსაქართველოს
ისტორიისსრულისურათისაღდგენა.დამ
თვალიერებელსშეეძლოთვალიგაედევ
ნებინაგაბმულიისტორიისთვისუძველესი
პერიოდიდან შუა საუკუნეების ჩათვლით
დაეხილაეთნოგრაფიისადასაგანძურის
თემატურიგამოფენები. 1983წელსლ.ჭი
ლაშვილმამხატვარს.კენჭაძესთანერთად
შეავსო1963წლისფეოდალურიხანისგა
მოფენა, რომელმაც IVXVIII საუკუნეები
მოიცვა.
მთელი საბჭოთა მმართველობის გან
მავლობაშიდამომდევნოწლებშიმუზეუმი
ქვეყნისარამარტოუმთავრესსამეცნიერო
და საექსპოზიციო დაწესებულებად რჩე
ბოდა, არამედ ის იყო ეროვნულითვით
მყოფადობის შენარჩუნებისა და დაცვის
ერთერთიგარანტი.2004წლიდანკისა
ქართველოსეროვნულიმუზეუმისშექმნის
შემდეგ–ს.ჯანაშიასსახელობისისტორიის
მუზეუმიმისღერძადიქცა.
სტატიაეყრდნობაგ.ჩხაიძისმონოგრაფიას
„საქართველოსსახელმწიფომუზეუმი“,თბილი
სი2003წ.;გამოყენებულიაასეველ.ჭილაშვილის
სტატია„საუკუნენახევრისგადასახედიდან“,მუზე
უმისსაიუბილეომოამბე,2002,N44.
კავკასიისმუზეუმი
saqarTvelos erovnuli muzeumi 27
რამდენიმეწლიანიპაუზისშემ
დეგ საქართველოს ეროვ
ნული მუზეუმის ს. ჯანაშიას
სახელობის საქართველოს ისტორიის
მუზეუმი საზოგადოების წინაშე წარ
სდგა გამოფენით, რომელიც ოქ
როვერცხლითა და ფერადი ქვების
ელვარებით მოგვითხრობს საქარ
თველოს უძველეს ისტორიას. გამო
ფენას ისეთივე სადა და დიდებული
სახელი აქვს, როგორებიც თვით იქ
წარმოდეგნილი ნივთებია და თავის
თავში მოიცავს იმ იდუმალების გან
სა გან ძუ რით მო ყო ლი ლი ის ტო რიაგამოფენა > ნა თია ლიქოკელი
„კავკასიონიდანმრავალნაკადულსუჩინარიოქროსქვიშაჩამოაქვს.ადგილობრივი
მაცხოვრებლებიმდინარეშისქელმატყლიანიცხვრისტყავებსდებენდააგროვებენ
ქვიშას,რომელიცამტყავებზერჩება.ალბათ,ამგვარივეიყოაიეტისსაწმისიც“.
აპიანე,„მითრიდატესომები“
ცდას, ბავშვობაში, სათავგადასავლო
წიგნების კითხვისას რომ გვიჩნდე
ბოდა ხოლმე, როდესაც წიგნის გმი
რები მიუვალ ადგილებში გადანახულ
ძვირფასეულობასმიაგნებდნენ. იგივე
განცდა უჩნდება ადამიანს, როდესაც
მუზეუმის „არქეოლოგიურ საგანძურ
ში“შეაბიჯებს,ოღონდამშემთხვევაში
თავად ხდება თავგადასავლის მონა
წილე.ძალიანფრთხილადშერჩეული
განათების ფონზე თვალწინ ცოცხლ
დება თრიალეთის დიდი ყორღანების
ბრწყინვალე კულტურა განსაცვიფრე
ბელი ოსტატობით შექმნილი ოქროსა
და ვერცხლის სარიტუალო თასებით,
ინკრუსტირებული ყელსაბამითა თუ
შტანდარტის დეტალებით; კოლხთა
დიდებულისამეფოთითქოსხელთუქ
მნელი, დაუჯერებლად დახვეწილი
ოქროსა და ვერცხლის სამკაულით,
ფერადი მძივებით, საბეჭდავებით, მი
ნიატურულიქანდაკებებითადავერცხ
ლისსარტყლით;ახალგორშიმიკვლე
ულიგანძიდისკოსებრიფირფიტებითა
დამასიური,ოქროსსასაფეთქლეებით
და,ბოლოს,იბერიელთაძლიერისამე
28
ფო, სხვადასხვაფერის, ძვირფასიდა
ნახევრად ძვირფასი ქვებით გაწყო
ბილი უამრავი სამკაულით, გემებით,
ჭურჭლითა და IIIIV საუკუნით დათა
რიღებულისაწერიმოწყობილობით.
თითოეული ვიტრინის წინ მდგარს
წარმოგვიდგებიან უხსოვარი დროის
ბელადებიდაქურუმები,არგონავტები,
რომლებიც ჭეშმარიტად ოქრომრავა
ლი კოლხეთისკენ მოემართებიან ოქ
როს საწმისის მოსაპოვებლად და მა
თიღმერთები,დიდი აიეტიდა კოლხი
მედეა, ფარნავაზ მეფე და მშვენიერი
სერაფიტა,დიდებულები,მამაციმეომ
რები,ოქრომჭედლებიდათვითქვეყა
ნა,სადაცსიცოცხლედუღდა,უცხოელი
დიპლომატები ძღვენს მიართმევდნენ
ქართველ მეფეებს, დიდებულები უკ
ვეთავდნენ სასურველ ნივთებს ადგი
ლობრივთუუცხოელოსტატებსდაიყო
აქტიურიმიმოსვლადავაჭრობა,რად
განადგილობრივინივთებისგვერდით
არისეგვიპტური,სირიული,ბერძნული
დარომაულინაკეთობებიც.
გამოფენამინიმალისტურადარისგა
დაწყვეტილი – განათება, ვიტრინები,
ნივთებისსამაგრებიისეაორგანიზებუ
ლი, რომ მაქსიმალურად წარმოჩნდეს
თითოეულინივთითუნივთებისჯგუფი.
ყოველი ეპოქაორგანულადენაცვლე
ბა ერთმანეთს. ნელნელა ინაცვლებ
ვიტრინიდან ვიტრინასთან და გამო
ფენისდასასრულსხვდები,რომმისმა
ავტორებმა გამოგზაურეს ისტორიაში
და გიჩვენეს ყველაფერი, რაც ქმნის
საქართველოს უძველეს წარსულს და
ფუნდამენტია მისი თვითმყოფადი,
ყველასგან განსხვავებული, ქართული
კულტურისა.
ყელსაბამი,არმაზისხევი,
ახ.წ.IIIIIსს.
ბეჭედი,არმაზისხევი,
ახ.წ.IIIIIს.
საყურეები,არმაზისხევი,ახ.წ.
IVს.
ყელსაბამი,არმაზისხევი,ახ.წ.
IIIIIს.
თასი,თრიალეთი,
ძვ.წ.IIათასწლეულისIნახ.
სასაფეთქლეები,ახალგორის
განძი,ძვ.წ.IVს.
ყელსაბამი,თრიალეთი,
ძვ.წ.IIათასწლეულისIნახ.
თავსამკაული,ვანი,ძვ.წ.IVსის
დასასრული
სამაჯური,საირხე,ძვ.წ.IVს.IIნახ.
29saqarTvelos erovnuli muzeumi
გა ნათ ლე ბა > თამა რ კიკ ნა ძე
პირველიმუზეუმი–დიდბრიტანეთშიდაარსებულიეშმოლისმუზეუმი–ოქსფორდისუნივერ
სიტეტისბაზაზეშეიქმნადამცირესაფასურისგადახდისშემდეგსაზოგადოებასაცეპატიჟებო
დაკოლექციებისდასათვალიერებლად,მაგრამპირველი,სახალხო,საჯაროსივრცემუზეუმის
სახითმაინცსაფრანგეთშიგაჩნდა.1792წელსლუიმეთექვსმეტისშეპყრობისშემდეგლუვრში
თავმოყრილიმთელისამეფოკოლექციასახელმწიფოქონებადგამოცხადდა,ლუვრიკისაჯა
როდაწესებულებადიქცა.1973წლის10აგვისტოს,მონარქიისდამხობიდანერთიწლისთავზე,
მუზეუმიხალხისთვისგაიხსნა.კვირაშისამდღეს,სრულიადუსასყიდლოდ,ყველასშეეძლო
კოლექციებშითავმოყრილი537მდენახატისადა184ხელოვნებისნიმუშისდათვალიერება.
მუ ზე უ მი რო გორც უწყ ვე ტი გა ნათ ლე ბის წყა რო
დროთა განმავლობაში მუ
ზეუმმა საგამანათლებლო
ფუნქციაც შეითავსა. სისტე
მატიზებული სახე საგანმანათლებლო
კონცეფციამ 1951 წელს, UNESCOს
სემინარზე მიიღო. რამდენიმე წლის
შემდეგ კი კლივლენდის ხელოვნე
ბისმუზეუმისდირექტორმა, ხელოვნე
ბის ისტორიკოსმა, შერმან ლიმ თქვა:
„დღევანდელ სამყაროში, რომელიც
სავსეა ვიზუალური გამოსახულებე
ბით… მუზეუმი განათლების მიღების
უმთავრესი წყარო ხდება. მხოლოდ
თავისიარსებობითაცკი–ხელოვნების
ნიმუშებისშენახვითადაგამოფენით–
მუზეუმი საგანამათლებლო დაწესებუ
ლებაა ამ სიტყვის საუკეთესოდა ყვე
ლაზეფართოგაგებით“.
სიმულირებულიარქეოლოგიურიგათხრებიბავშვებისთვის
30
დღეს,როცასულუფროდიდიაქცენ
ტი კეთდება შემოქმედებითი უნარის
განვითარებაზე, კიდევ უფრო იზრდება
მუზეუმების როლიც. სწავლა თამაშით,
შემეცნება შეხებითა და შექმნით – ეს
და სხვა თანამედროვე საგანმანათებ
ლო მეთოდები მუზეუმს სულ უფრო
მიმზიდველსხდის.
შესაბამისად, საგანამათლებლო მი
მართულების განვითარება დღეს ერ
თერთი მთავარი ამოცანაა ყოველი
თანამედროვე მუზეუმისთვის. საქართ
ველოსეროვნულიმუზეუმიცუკვერამ
დენიმე წელია ცდილობს, სხვადასხვა
ასაკისა და ინტერესის დამთვალიერე
ბელს – ოჯახებს, სტუდენტებს, ზრდას
რულებს, სკოლის მოსწავლეებს – გან
სხვავებული პროგრამები შესთავაზოს.
სხვადასხვაასაკისსკოლისმოსწავლე
თათვისრამდენიმეპროგრამაშემუშავ
და,რომელიცსკოლისმასწავლებელთა
მოთხოვნებსაცითვალისწინებდა.
შედეგად,67წლისწინპირველადდა
იწყო მნიშვნელოვანი პროცესი ეროვ
ნულ მუზეუმში: საექსპოზიციო დარბა
ზებიდაფონდებიცოცხალდაეფექტურ
საგანმანათლებლო რესურსად გარდა
იქმნა.სამუზეუმოგანათლებითსაჯარო
სკოლების, პედაგოგებისადა მშობლე
ბის დაინტერესება ერთერთ პრიორი
ტეტად იქცა. მაგალითად, 2006 წელს ს.
ჯანაშიასსახელობისსაქართველოსმუ
ზეუმისგეოლოგიისგანყოფილებისთა
ნამშრომლები სკოლის მოსწავლეებს
სთავაზობდნენ კურსებს თემებზე: სამ
ყაროსშექმნა,მზისსისტემა,ადამიანის
გაჩენა,უძველესიჰომინიდებიდაჰომო
საპიენსიდასხვა.იმავეწელს,IVკლა
სელებსმოუმზადესსასწავლოშემეცნე
ბითიპროგრამამეხალიჩეობისშესახებ
სახალისო სათაურით: „მოდით, გავყ
ვეთძაფს“.ესპროგრამაებმოდაგამო
ფენების სერიას „ეროვნული მუზეუმის
უცნობი კოლექციები“,რომლის პირვე
ლიგამოფენაცXVIIIXXსაუკუნეებისხა
ლიჩებსადაფარდაგებსდაეთმო…
სასკოლო ექსკურსიებს მუზეუმებში
ახალი საგანმანათლებლო კონცეფცი
ის შემუშავებამდეც რეგულარული ხა
სიათი ჰქონდა. თუმცა, ბოლო წლებში
სტანდარტული ექსკურსიები სრულად
გარდაიქმნა და სახალისო შემეცნები
თი დეტალებით დაიტვირთა. ამ პრო
ცესის ეფექტურად წარმართვას ხელი
შეუწყო სპეციალურმა ტრენინგებმა
სკოლისმასწავლებლებისადამუზეუმის
თანამშრომლებისთვის. ამ სასწავლო
შეხვედრებზე პედაგოგებს ასწავლიდ
ნენ,როგორშეიძლებადაიგეგმოსგაკ
ვეთილიისე,რომმასშიმუზეუმიციყოს
ჩართული და მაქსიმალურად ეფექ
ტურად მოხდეს მუზეუმის ფონდებსა
და გამოფენებზე ვიზიტების სასწავლო
პროცესში ჩართვა; მუზეუმის თანამშ
რომლებს კი აცნობდნენ იმ მეთოდებს,
რომლებიცმოზარდებსადაახალგაზრ
დებსსასწავლოპროცესში მაქსიმალუ
რად ჩართავდა და დააინტერესებდა.
ამის 90პროცენტიან გარანტიას ე.წ.
“კეთებით სწავლა“ იძლევა. დადგენი
ლია, რომ ადამიანი იხსომებს მიღებუ
ლი ინფორმაციის 90 პროცენტს, როცა
აკეთებს იმას, რასაც ამბობს. ამ დროს
მისითანამონაწილეობისხარისხიცსაგ
რძნობლადმაღალია.
მუზეუმიამმხრივაცუნიკალურიადგი
ლია განათლების მისაღებად. სწორედ
ეს გარემოებაა გათვალისწინებული
ეროვნულმუზეუმშიმოქმედირამდენი
მესასწავლოკურსისდაგეგმვისას. ჯერ
კიდევ 2006 წელს, ყოველ შაბათკვი
რას,ს.ჯანაშიასსახელობისსაქართვე
ლოს მუზეუმში ბავშვებს ასწავლიდნენ
მატყლის დამუშავებას, ეხმარებოდნენ,
საკუთარი ხელით გადაექციათ ნედლი
მასალათექად,მიეცათმისთვისფორმა
დათავიანთიფანტაზიითსხვადასხვაგ
ვარი სათამაშო დაემზადებინათ. ამით
ბავშვებს ფიზიკური განვითარებისთვის
საჭირო უნარჩვევების გამომუშავების
გარდა,უვითარდებოდათფანტაზიაცდა
თან მეცხვარეობისადა ხალხურირეწ
ვისისტორიასაცსწავლობდნენ.
მომდევნო წლებში ეს პროგრამა კი
დევუფროდაიხვეწა.„ხალხურირეწვის
დღეები“– მრავალფეროვანი პროგრა
მაეთნოგრაფიულმუზეუმში2009წელს
ეროვნული მუზეუმისა და UNESCOს
თანამშრომლობის შედეგად გაიხსნა.
პროგრამა, ცხადია, დავიწყების პირას
მყოფი ტრადიციის და რეწვის ოსტა
ტების საქმიანობის პოპულარიზაციას
(ფარდაგებისქსოვადაძაფებისღებვა,
თექა,დურგლობა,ხისჭურჭლისდამზა
დება, ხეზე კვეთა, დაწნული ჭურჭელი,
მჭედლობა, კერამიკა, ხალხური თოჯი
saqarTvelos erovnuli muzeumi 31
ნების შექმნა,ლურჯი სუფრებიდათუ
შურიუნაგირი)ისახავდამიზნად,თუმცა,
ძალიანმნიშვნელოვანიიყომასშისწო
რედ საგანმანათლებლო კომპონენტი
– საბავშვო გასართობი ვორქშოფები,
რომლებიც მთელიდღის განმავლობა
შიმიმდინარეობდადარომელთადრო
საც მოზარდებს თიხის დამუშავებას,
თექის თელვას, თოჯინების გაკეთებას
და ქარგვის ნიუანსებს ასწავლიდნენ.
პროექტიშემდეგწლებშიცგაგრძელდა.
UNESCOს მხარდაჭერით ეთნოგრაფი
ული მუზეუმი დაინტერესებულ ადამი
ანებს წელს, ზაფხულის დასასრულსაც
სთავაზობდაფარდაგებისთუხევსურუ
ლითათებისქსოვის,ასევეხეზეკვეთის
შესწავლას, ანუ იმ ცოდნის აღდგენასა
დაგაცოცხლებას,რომელიცჩვენიკულ
ტურის განუყოფელი ნაწილია და გა
დარჩენასჭირდება.
ზემოხსენებული პროგრამა საკმა
ოდპოპულარულიამუზეუმისსტუმრებს
შორის, თუმცა, ეროვნული მუზეუმის
ერთერთ ყველაზე წარმატებულ სა
განმანათლებლო ინიციატივად მაინც
სიმულირებულიარქეოლოგიურიგათხ
რები რჩება. დაახლოებით 67 წლის
წინ,ჯანაშიასსახელობისმუზეუმისეზო
ში,მცირეზომისმიწისმონაკვეთზემო
ზარდებს სათამაშო „არქეოლოგიური
ველი“მოუწყვეს.ბავშვებითანთხრიდ
ნენ მიწას და ეძებდნენ „განძს“, თან
არქეოლოგიური კვლევის სპეციფიკას
სწავლობდნენ და ისეთ მნიშვნელოვან
დეტალებსეცნობოდნენ,რომელთაგა
აზრებაც პრაქტიკული საქმიანობის გა
რეშეძალიანრთულია.
2006წელსმსგავსი,კიდევუფრომას
შტაბური საგანმანათლებლო პროექტი
პირველად განხორციელდა დმანისშიც,
სადაცდმანისისარქეოლოგიურიექსპე
დიციასაველესამუშაოებსაწარმოებდა.
მათმუშაობაშიჩართვისსაშუალებაკი
სასკოლო ოლიმპიადის გამარჯვებულ
უფროსკლასელებს მიეცათ,რომლებიც
საქართველოს სხვადასხვა რეგიონი
დანიყვნენ.ასაკისდაუკვეგამოკვეთი
ლიინტერესებისგამო,არქეოლოგიური
სამუშაოებისდეტალებისშესწავლამამ
ახალგაზრდებზე წარუშლელი შთაბეჭ
დილებადატოვა.
წლების განმავლობაში მნიშვნელო
ვან საგანმანათლებლო კერად იქცა
თვითონდმანისისმუზეუმიც.წელს,აგ
ვისტოსექტემბერში შოთა რუსთავე
ლის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის
მხარდაჭერით „დმანისის საზაფხულო
სკოლა“გაიხსნა,რომელშიცსხვადასხვა
უმაღლესი სასწავლებლის ბაკალავრე
ბი, მაგისტრანტები და დოქტორანტები
მონაწილეობდნენ. ათი დღის განმავ
ლობაშიმათდმანისისარქეოლოგიური
მუზეუმის სამეცნიეროკვლევითი ბაზა
მასპინძლობდა, სადაც ახალგაზრდები
ქართველოლოგიური მეცნიერებების
კვლევის მეთოდოლოგიას თეორიული
და პრაქტიკული სამუშაოებით ეცნო
ბოდნენ. მათი კვლევის საგანს საქარ
თველოს ისტორია, ხელოვნებათმცოდ
ნეობა, არქეოლოგია, ეთნოლოგია და
ნუმიზმატიკა წარმოადგენდა. მიზანი
იყო მუზეუმში დაცული მატერიალური
კულტურის ნიმუშების სასწავლო პრო
ცესშიჩართვაც.საერთოჯამში,ამმრა
ვალფეროვანი მიზნების დასახვა სა
სარგებლოიყოქართულიკულტურული
მემკვიდრეობის პოპულარიზაციის და
ქართველოლოგიური მეცნიერებების
განვითარებისთვის.
ბოლოდროს,მნიშვნელოვანსაგანმა
ნათლებლოფუნქციასასრულებსეროვ
ნული გალერეაც. ამაზე მეტყველებს
ოქტომბერში განხორციელებული ორი
პროგრამა: „შეიცანი ხელოვნების ნიმუ
მუზეუმისსაგანმანათლებლოპროგრამებიბავშვებისათვის
saqarTvelos erovnuli muzeumi32
შისშექმნისსაიდუმლო“და„თავსატეხის
საიდუმლო“. ორივე მათგანი სკოლის
მოსწავლეებზეა გათვლილი. „თავსა
ტეხისსაიდუმლოში“ბავშვებიფიროსმა
ნისერთერთინახატისფაზლისპრინცი
პით გამთლიანებას შეეცდებიან, მეორე
პროგრამისმიმდინარეობისასკიხატვით
დაინტერესებული მოზარდები იმ ელე
მენტებსსწავლობენ,რომელთაერთობ
ლიობა ხელოვნების ნიმუშს ქმნის. რა
მნიშვნელობა აქვს კომპოზიციას, ხაზს,
ფერს, ფორმათა მრავალფეროვნებას
–თითოეულამთემას ცალცალკე გაკ
ვეთილები ეძღვნება და მონაწილეებს
საშუალებააქვთ,ანსრულკურსსდაესწ
რონ,ანსასურველითემებიაირჩიონ.
თანამედროვე სამუზეუმო სტანდარ
ტებისდამკვიდრებასეროვნულმუზეუმ
ში იმითაც ცდილობენ, რომთითოეულ
გახსნილ გამოფენას, უფრო ხშირად,
საბავშვო პროგრამაც ახლავს თან. ასე
იყო პიკასოს გამოფენის მიმდინარე
ობის დროსაც და ასე მოხდა ახლაც,
„აღმოსავლურიხელოვნებისკოლექცი
ისახალისიცოცხლის“წარდგენისას.ეგ
ვიპტურიმუმია,ყაჯარულიპორტრეტები,
სამურაის სამოსელი და მისი საბრძო
ლო აღჭურვილობა, ჩინური ფაიფური
და აბრეშუმის ქსოვილზე შესრულე
ბული ფერწერა – გამოფენაზე მუზეუ
მის კოლექციებში დაცული უნიკალუ
რი ექსპონატები იყო წარმოდგენილი.
მათ საფუძველზე კი რამდენიმე ტიპის
საგანმანათლებლო პროგრამა დაიწე
რა ასაკობრივი ჯგუფებისადა ინტერე
სების გათვალისწინებით. შემეცნებითი
თამაშები ასაწყობებისა და გასაფერა
დებლების სახით,თამაშები ეგვიპტური
მცირეპლასტიკის,სპარსულისამოსისა
და ამ კულტურისთვისდამახასიათებე
ლიორნამენტების, სამურაის სამოსისა
და საბრძოლო იარაღის, ასევე ჩინური
ხელოვნებისა და აბრეშუმის კულტუ
რის (აბრეშუმის წარმოება – აბრეშუ
მის ჭიიდან აბრეშუმის ქსოვილამდე)
და მუმიფიკაციის შესახებ. თითოეული
ეს პროგრამა მოზარდებს გამოფენაზე
წარმოდგენილი კულტურების ხელოვ
ნებისა და მხატვრულსტილისტური
ტრადიციების შესწავლასა და აღქმაში
ეხმარება. ასე ნასწავლი ხელოვნების
ისტორია გაცილებით უფრო დასამახ
სოვრებელი და საინტერესოა, ვიდრე
მხოლოდსაკლასოოთახშიპედაგოგის
მონათხრობით, ან სახელმძღვანელო
თი.
5)
განათლების მიმართულებით ეროვ
ნული მუზეუმი ზემოთ მიმოხილული
პროგრამბის გარდა, ზრდასრულებსაც
სთავაზობს პროგრამებს. ახალი კონ
ცეფციის მიხედვით, მუზეუმი მთელი
სიცოცხლის მანძილზე უწყვეტი გა
ნათლების მიღების წყარო შეიძლე
ბა გახდეს. თამაშითა და გართობით
სწავლაზრდასრულებისთვისაცთვალ
საწიერის გაფართოვებისა და ახალი
ინტერესების გაჩენის შესაძლებლო
ბა გახლავთ იმ ასაკში, როდესაც ამას
ყველაზე ნაკლებად ელოდებიან. მუ
ზეუმში შექმნილი სასიამოვნო შემეც
ნებითი გარემო საშუალებას აძლევს
მათ, ხშირად სტრესულ ყოველდღიუ
რობაში საინტერესო და ფასეული სი
ახლეებიიპოვონ.ეროვნულიმუზეუმის
მიერ განხორციელებული რამდენიმე
პროგრამაკონკრეტულადამსეგმენტს
ეხება. სპეციალისტები თითოეული ამ
პროგრამის დახვეწის გზებსაც მუდმი
ვად ეძებენ, რადგან, როგორც ზემოთ
უკვე აღინიშნა, მუზეუმში დაცულ კო
ლექციებს როგორც მოზარდთათვის,
ისე ზრდასრულთათვის თვალსაწიე
რისგაფართოებისდაცოდნისშეძენის
უშრეტირესურსიაქვთ.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 33
შუ ქი ვა ნი დანნივთის გზა გათხრები დან გა მო ფე ნამ დე
კვლევა > ნინო ჩიმაკაძე
იმოთახშიმოსახვედრად,სადაცსაქართველოსმრავალსაუკუნოვანისტორიას
იკვლევენ,ვიწროდერეფანიუნდაგაიარო,დიდი,თეთრადშეღებილიხისკარი
უნდაშეაღოდაშესვლისთანავედაგეუფლებარეალურდროსთანდისტანცირების
უცნაურიშეგრძნება.უძველესიდროისარტეფაქტებსაქმიკროსკოპისქვეშ
აკვირდებიან,ზოგსლანცეტითდასკალპელითსათუთადწმენდენ,ზოგიკი,ჯერ
კიდევყუთებშიჩალაგებული,თავისრიგსელოდება.
34
ეს საქართველოს ეროვნული მუ
ზეუმისარქეოლოგიურიმასალის
სარესტავრაციო ლაბორატო
რიაა. ქვეყნის ტერიტორიაზე არქეო
ლოგიური გათხრების შედეგად აღმო
ჩენილი ნივთების ძირითადი ნაწილი
მუზეუმისკოლექციებშიდაბინავებამდე
სწორედ აქ ხვდება. საუკუნეების გან
მავლობაში ჟანგით, მარილებით თუ
მიწითდაფარულიძვირფასიარტეფაქ
ტებიგაწმენდისადადამუშავებისშემ
დეგ ზოგჯერ იმდენად იცვლის იერსა
ხეს, რომ თითქმის აღარაფერი რჩება
საერთოგათხრებისასნაპოვნნივთებ
თან.
ნივთების რესტავრაციაზე ლაბო
რატორიაში ძირითადად 8 ადამიანი
მუშაობს. „ახლა რკინის მასალას ვა
მუშავებთ, ბრინჯაოს უკვე მოვრჩით“
– მეუბნება რესტავრატორი ნინო თა
ვართქილაძე.თემურფარჯანაძემიჩვე
ნებს,გასუფთავებისადარესტავრაციის
რა „გზა“ გაიარა ერთერთმა ექსპო
ნატმა–შუბისპირმა,სანამახლანდელ
სახეს მიიღებდა. „თან ეს ყველაფერი
ისეუნდააკეთო,რომნივთსარაფერი
ავნო,არდაკაწრო“–მიხსნისრესტავ
რატორი.
ერთი მოზრდილი ზომის ნივთის სა
ბოლოო რესტავრაციაკონსერვაციას
დაახლოებით ერთი თვე, ზოგჯერ უფ
რო მეტიც სჭირდება. ნივთები ხშირად
განიმედესისფიგურითშემკულიჭრაქი
გაწმენდამდედაგაწმენდისშემდეგ
სამპატრუქიანიჭრაქისარქველით,შემკულიმოცეკვავე
ეროტებისფიგურებით
აღდგენამდედააღდგენისშემდეგ
დეფორმირებულიცაა, ან დაზიანებუ
ლი,ამიტომმათთვისპირვანდელისა
ხის დაბრუნება ხანგრძლივ მუშაობას
მოითხოვს. სხვადასხვა ხელსაწყოთი
დამუშავების შემდეგ ნივთებს სპეცია
ლურ დანადგარში მტვრისაგან ასუფ
თავებენ,შემდეგსპირტითდელიპიდა
ციას უტარებენ, საბოლოოდ ხსნარით
– პარალოიდ B 72ით ფარავენ, რაც
დამცავ გარსს ქმნის, თან ის ადვილი
მოსაშორებელია, თუ ოდესმე ნივთის
ხელახალიგამოკვლევაგახდასაჭირო.
ახლა ლაბორატორიაში 2007 წელს
ვანშიგანძისსახითაღმოჩენილბრინ
ჯაოსა და რკინის ნივთებს იკვლევენ.
5 წლის წინ ჩატარებულმა არქეოლო
გიურმა გათხრებმა, რომელსაც 2002
წლიდან ქალბატონიდარეჯან კაჭარა
ვა ხელმძღვანელობს, კიდევ ერთხელ
დაადასტურა, რომ ვანი კიდევ ბევრ
საიდუმლოსინახავს;რომვანიგამორ
ჩეულია არა მარტო ოქროს მდიდა
რი აღმოჩენებით, არამედ ბრინჯაოსა
დარკინის ნივთებითაც. 2007 წელს იქ
აღმოჩენილიუნიკალური მასალარო
გორც ისტორიკოსებსა და არქეოლო
გებს, ისე ანტიკურირელიგიის მკვლე
ვრებსბევრგარემოებაზედაფიქრების
მიზეზს აძლევს. ნივთების დამზადების
ზუსტთარიღსამეტაპზევერასახელე
ბენ.ისინი,სავარაუდოდ,ძვ.წ.IIIIსაუ
კუნეებშიუნდაიყოსშექმნილი.თუმცა,
განძის სახით მოღწეული ეს ნივთები
ძვ.წ. I საუკუნეში იქნა ჩამარხულიდე
დაქანში საგანგებოდამოკვეთილორ
მოში.
ძვ.წ. I საუკუნეში სატაძრო ქალა
ქის დანგრევის ფაქტს დაუკავშირა ეს
მართლაც უნიკალური არქეოლოგიუ
რიკომპლექსიმისმაგამთხრელმა,ბა
ტონმადიმიტრიახვლედიანმა.
განძის უდიდესი ნაწილი საქართვე
ლოს ეროვნული მუზეუმის სარესტავ
რაციო ლაბორატორიაში აღადგინეს.
სხვადასხვაფორმისსადგარები,დიდი
ზომის სარიტუალო ჭურჭელი, სარეც
ლის ფეხის გარსაკრავები, ჭრაქები –
სარესტავრაციოსამუშაოებიამდასხვა
ბრინჯაოსარტეფაქტებსსაქართველოს
ეროვნულიმუზეუმისლაბორატორიაში
2007–2010წლებშიჩაუტარდა.2011წლი
დანკირკინისნივთებისრესტავრაცია
დაიწყო.ვანისამგანძისბრინჯაოსმა
სალისრესტავრაციისასგამოყენებული
მექანიკურიგაწმენდისმეთოდისაკმა
ოდწარმატებულიაღმოჩნდა.ნივთების
დასამუშავებლად სკალპელი, რბილი
ჯაგრისები, ხის წვრილი ჩხირები და
სხვაინსტრუმენტებიგამოიყენეს.რეს
ტავრატორები სპეციალური განათების
პირობებში,ბინოკულარისქვეშწმენდ
დნენ ნივთებს. მთავარი ამოცანა იყო,
კოროზიისფენებიისემოეცილებინათ,
რომთვითნივთისზედაპირიარდაზია
saqarTvelos erovnuli muzeumi 35
არქეოლოგიურიგათხრების
შედეგადაღმოჩენილნივთს
სპეციალისტებიჯერსაველე
კონსერვაციასუტარებენ–
მხოლოდზედაპირულად,
ფრთხილადწმენდენ,მისშემდგომ
კვლევასრომარშეუშალონხელი;
იქმნებადეტალური
ლაბორატორიულიდოკუმენტაცია
დახდებანივთისფოტოფიქსაცია:
ნივთისფოტოებისგადაღება
აღმოჩენისადადამუშავების
სხვადასხვაეტაპზე.
შემდეგნივთსვიზუალურად
სწავლობენ,მიკროსკოპულად
იკვლევენდაზიანებისხარისხსდა
ტექნიკურმონაცემებს.
მხოლოდამეტაპებისგავლის
შემდეგიწყებარესტავრაცია
კონსერვაცია,რაცზოგჯერ
თვეობითმუშაობასგულისხმობს:
გაწმენდა,სხვადასხვა
ხელსაწყოთიდამუშავება,
საჭიროებისშემთხვევში
დეტალებისაღდგენადა
ხსნარებითდამუშავება.ამ
ყველაფრისშემდეგნივთი
საბოლოოსახესიღებსდა
შეძლებისდაგვარადიბრუნებს
პირვანდელიერს.
საქართველოსეროვნული
მუზეუმისსარესტავრაციო
ლაბორატორიაშირესტავრაცია
კონსერვაციისპროცესშიარა
მარტონივთებისგარეგნულსახეს
აღადგნენ,არამედიკვლევენ
თვითმასალასდაადგენენნივთის
დამზადებისტექნოლოგიას.
რა გზას გადის ექსპონატი
საგამოფენო დარბაზამდე:
ნებულიყო.ზოგშემთხვევაშიკოროზი
ისფენებიმთლიანადმოხსნეს,თუმცა,
გარკვეულ ფრაგმენტებზე ამ ფენების
სრულიმოსპობაშეუძლებელიაღმოჩ
ნდა. მიუხედავად ამისა, ვანის განძის
ბრინჯაოს ნივთებისდიდი ნაწილი მა
ინცთითქმისპირვანდელისახითაელ
ვარდა.
ბოლო 2 წელია, საქართველოს
ეროვნულიმუზეუმინივთებისტექნიკუ
რიკვლევისადარესტავრაციისმიზნით
გეტი ვილასთან, გეტის კონსერვაციის
ინსტიტუტთან და ნიუ იორკის მეტრო
პოლიტენის ხელოვნების მუზეუმთან
თანამშრომლობს. 2007 წელს აღმო
ჩენილი ბრინჯაოს ნივთების ყველა
ზე მნიშვნელოვანი ნაწილი სწორედ
ამერიკაში წაიღეს რესტავრაციისა და
ტექნიკური კვლევისათვის. ეროვნული
მუზეუმის რესტავრაციის დეპარტამენ
ტისუფროსი, ნინოკალანდაძე,რომე
ლიც ამერიკის შეერთებულ შტატებში
ჩატარებულკვლევასადარესტავრაცი
ის პროცესში მონაწილეობდა, ამბობს,
რომვანისარქეოლოგიურიაღმოჩენე
ბი მსოფლიოს არაერთ წამყვან მუზე
უმში იყო წარმოდგენილი, მათ შორის
გეტივილაშიც,რომელიცაგრეთვეუძ
ველესი ცივილიზაციების ხელოვნების
შესწავლით, პოპულარიზაციითა და
ნივთებისკვლევითარისცნობილი.
გეტივილასთანარსებულკონსერვა
ციის ინსტიტუტში გაგზავნილ ექსპონა
ტებსშორისიყოსამპატრუქიანიჭრაქი,
რომელსაც არწივისა და განიმედესის
გამოსახულებებიამშვენებს,ასევესამ
პატრუქიანი ჭრაქი სარქველით, რო
მელსაც მოცეკვავე ეროტების ოთხი
ფიგურა ამკობს. მეტროპოლიტენის
ხელოვნებისმუზეუმისსარესტავრაციო
ლაბორატორიაში გამოიკვლიეს სამ
მილიანი, სპილოს გამოსახულებებით
შემკული სასაკმევლე და ექვსპატრუ
ქიანიჭრაქი,რომელთაგანსამზეადა
მიანის ბიუსტია გამოსახული, სამზე კი
– სპილოს თავები. უახლესი ტექნიკის
გამოყენებით ამ ექსპონატების სრული
შესწავლა და შემდეგ აღდგენა გახდა
შესაძლებელი. ნივთებს მექანიკური
გაწმენდის შემდეგ მიკროსკოპულიდა
რადიოგრაფიული კვლევა ჩაუტარდა
და საბოლოოდმათთითქმის პირვან
დელიიერსახედაუბრუნდა.
გარდა იმისა, რომ ეს ნივთები ხე
ლოვნების უნიკალური ნიმუშებია,
ისინი სპეციალისტებს ისტორიული
პროცესებისა და კულტურული განვი
თარების გააზრების უნიკალურ შესაძ
ლებლობასაც აძლევს. მათზე კარგად
დაკვირვებისშემდეგ,რამდენიმეპატა
რაფიგურისსაშუალებით,მთელიეპო
ქისსურათიშეიძლებააღვადგინოთ.
„თითოეული ნივთი ელინისტური
ხელოვნების ნამდვილი შედევრია. ამ
შემთხვევაშიარაქვსმნიშვნელობა,ეს
ნივთებისაქართველოშიადამზადებუ
ლი,თუ შემოტანილი; მთავარია, რომ
კოლხეთში, ვანის სახით, არსებობდა
ისეთი სატაძრო ქალაქი და ადამია
ნებს იმის ინტელექტუალური პოტენ
ციალიდა მატერიალური საშუალებაც
ჰქონდათ, რომ ამ დონის სატაძრო
ინვენტარი შემოეტანათ“, – ამბობს
უფროსიმეცნიერითანამშრომელინი
ნო ლორთქიფანიძე. მისი ვარაუდით,
ექვსპატრუქიან ჭრაქზე გამოსახული
სამიადამიანი–ორიმამაკაციდაერ
თი ქალი, დიდი ალბათობით, მითო
ლოგიური პერსონაჟები არიან, რაზეც
რამდენიმეფაქტიმიანიშნებს: „ჭრაქს
ამკობს სპილოების სკულპტურული
გამოსახულებები, რომლებზეც სოლა
რული ორნამენტებია ამოტვიფრული.
სპილო პირდაპირ კავშირშია მზის
კულტთანდაშეუძლებელია,რომასეთ
ღრმად გააზრებულ ნივთზე ჩვეულებ
რივი ადამიანები იყვნენ გამოსახულ
ნი“, – მსჯელობს იგი. მისი აზრით, ეს
უნდაიყოსდიონისე,ჰერაკლედაარი
ადნე.ამვარაუდსსხვადასხვაფაქტო
რებისძენსსანდოობას:„ყველაზეად
ვილად ამოსაცნობი ლომისტყავიანი,
წვერებიანი ჭაბუკია, რომელიც აშკა
რადჰერაკლესმოგაგონებთ.ჰერაკლე
იმ პერიოდის კოლხეთში ერთერთი
ყველაზე პოპულარულიმითოლოგიუ
რიპერსონაჟიიყო.ბერძენიმწერალი
დურისიწერს:„კავკასიისმცხოვრებნი
მხოლოდზევსსდაათენასარსწირა
ვენ მსხვერპლს, ვინაიდან ისინი იყვ
ნენპრომეთესდასჯისმიზეზნი,ჰერაკ
ლეს კი განსაკუთრებულად სცემდნენ
თაყვანსიმისგამო,რომისრითგანგ
მირაარწივი,პრომეთესგულღვიძლს
რომუკორტნიდა“.
ერთი სიტყვით, ჰერაკლეს გამოჩენა
ვანში სიურპრიზი არავისთვისაა. ჭრაქ
ზეიგიგამოსახულიაჩირაღდნითხელ
ში. ამ გარემოებას კი, თავის მხრივ,
დიონისესთან მივყავართ: რომაულ
სარკოფაგებზეძალიანხშირადააგამო
saqarTvelos erovnuli muzeumi36
ბრინჯაოსსასაკმევლესპილოსგამოსახულებებით
ბრინჯაოსჭრაქიმოცეკვავეეროტებისფიგურებით
ბრინჯაოსჭრაქიდიონისეს,ჰერაკლესადაარიადნესგამოსახულებებით
სახული დიონისეს ინდოეთში ტრიუმ
ფისსცენები.ცნობილია,რომინდოეთ
ში ლაშქრობიდან მომავალ დიონისეს,
რომელიც სპილოზე ზის, ამალის სხვა
წევრებთან ერთად სწორედ ჰერაკლე
მიჰყვებოდა ჩირაღდნით ხელში. დი
ონისეს ასევე თან ახლდა მისი სატრ
ფო, არიადნეც. ჭრაქზე გამოსახული
ახალგაზრდა ქალი, რომელსაც ხელში
ასევე ჩირაღდანი უნდა სჭეროდა (ის
მომტვრეულია), გარეგნობითაც არი
ადნეს მოგაგონებთ. ეს ყველაფერი კი
გვაფიქრებინებს, რომ ვანში აღმოჩე
ნილ ექვსპატრუქიან ჭრაქზე დიონისეს
ტრიუმფიაასახული.სწორედესმითო
ლოგიური ეპიზოდი აირჩია მოდელად
ალექსანდრე მაკედონელმა ინდოეთში
ლაშქრობისას, – ამბობს ნინოლორთ
ქიფანიძედაკიდევერთმნიშვნელოვან
გარემოებაზეამახვილებსყურადღებას:
„შესაძლოა,ვანშიაღმოჩენილიამჭრა
ქისსახითდიონისესინდოელებზეტრი
უმფის უძველეს გამოსახულებასთანაც
კიგვქონდესსაქმე“.
ასევეერთერთწამყვანელინისტურ
ცენტრშიუნდაიყოსდამზადებულიმე
ორეჭრაქი,რომელზეცპოპულარული
მითოლოგიური სიუჟეტია გამოსახუ
ლი – არწივად გადაქცეული ზევსიდა
განიმედესი–ულამაზესიჭაბუკი,რო
მელიცმასშეუყვარდადამერიქიფედ
წაიყვანა ზეცაში. ეს გამოსახულება
სტილისტურად ძალიან ჰგავს გამარ
ჯვების ქალღმერთის – ნიკეს ცნობილ
ქანდაკებას, რომელიც 1969 წელს ვა
ნის ე.წ. მოზაიკურიატაკიან ტაძარში
აღმოაჩინეს. ამორი პერსონაჟის, გა
ნიმედესისა და ნიკეს (ზეციდან ჩამო
სული გამარჯვების ქალღმერთი) ერ
თმანეთთანდაკავშირებალოგიკურიც
არის როგორც ზეციური და მიწიერი
სამყაროს დამაკავშირებელი მითო
ლოგიური პერსონაჟებისა, რომლე
ბიცრომაულსარკოფაგებზეერთადაც
არიანგამოსახულნი.
აღმოჩენილი განძის კვლევას სპე
ციალისტები კვლავ განაგრძობენ რო
გორც საქართველოში, ისე აშშში. თუ
ვარაუდები დადასტურდა, შესაძლოა,
უახლოესმომავალშიელინისტურიხა
ნისსაქართველოზეაქამდეუცნობფაქ
ტებსაეხადოსფარდა,რაცშემდეგუკვე
ახალიკვლევისსაგანიგახდება.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 37
პრო ექ ტი > თამარ ბაბუაძე
„თვინინგი“ევროკავშირისმიერდაფინანსებულითანამშრომლობისპროგრამაა,რომელიცაღმოსავლეთ
ევროპისქვეყნებისსაჯაროსამსახურებსტრენინგების,სემინარების,კონსულტაციების,რეორგანიზაციისდა
კანონმდებლობისგანვითარებისგზითევროკავშირისსტანდარტებთანჰარმონიზებაშიეხმარება.იგიგულის
ხმობსპარტნიორობასევროკავშირისწევრიქვეყნისადაევროკავშირისწევრობისმსურველიქვეყნისსაჯარო
სამსახურებსშორისრეფორმებისადაშემდგომიგანვითარებისხელშესაწყობად.
ეს პროექტი უკვე ათ წელიწად
ზე მეტია, წარმატებით ხორცი
ელდება სხვადასხვა ქვეყანაში.
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმთან
თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკ
რულებადაახლოებითსამიწლისწინ
გაფორმდა. მიზანი მუზეუმის ინსტი
ტუციური განვითარების მხარდაჭერა
იყო. ეს გახლდათ „თვინინგის“ პირ
ველი პროექტი კულტურის სფერო
ში, რომელშიც ეროვნული მუზეუმის
პარტნიორ მხარედ ბერლინის სა
ხელმწიფო მუზეუმების გაერთიანება
ჩაერთო. სწორედ ამ სამუზეუმო გა
ერთიანების 40 სხვადასხვა დარგის
ახა ლი სტან დარ ტე ბი ეროვ ნულ მუ ზე უმ ში
წამყვანი ექსპერტი უზიარებდა თავის
გამოცდილებას 27თვიანი პროექტის
მიმდინარეობისას ქართველ კოლე
გებს გარდამავალ პერიოდში მუზეუ
მის რეორგანიზაციის შესახებ. პრიო
რიტეტულისფეროებიიყო:შენობების,
საცავებისდასახელოსნოებისდაგეგ
მარება, კოლექციების გადატანა, ნივ
თებისრესტავრაციადა კონსერვაცია,
მუზეუმისმართვადაზოგადისამუზეუ
მოსტანდარტებისშემოღება.
„თვინინგის“პროექტიოთხიკომპო
ნენტისგანშედგებოდა.პირველიკომ
პონენტი გულისხმობდა „ხელოვნების
ნიმუშთასაცავის“პროექტისშექმნას;
მეორე – რეკომენდაციების გაწევას
პრევენციული კონსერვაციის გასაუმ
ჯობესებლად;მესამეკომპონენტიიყო
კოლექციების გადატანის საცდელი
პროექტი, რომელიც აღმოსავლური
ხელოვნების კოლექციების მაგალით
ზე განხორციელდა; მეოთხე კომპო
ნენტს კი სამუზეუმო სტანდარტების
პაკეტის მომზადება წარმოადგენდა.
საბოლოოდ,ამდოკუმენტმაგანსაზღ
ვრა მუზეუმის შიდა სტანდარტები
საზოგადოებასთან ურთიერთობის,
გამოფენებისადაექსპონატებისდრო
ებითგადაცემისშესახებპარტნიორო
ბასადასამართლებრივსაკითხებზე.
38
აღ მო სავ ლური ხელოვნების
კო ლექ ცი ა
17 სექტემბერს ს. ჯანაშიას სახელო
ბის საქართველოს მუზეუმში გაიხსნა
წლის ერთერთი ყველაზე მრავალ
ფეროვანი და შინაარსობრივად დატ
ვირთული გამოფენა სახელწოდებით:
„აღმოსავლური ხელოვნების კოლექ
ციისახალისიცოცხლე“.
როგორც გამოფენის გახსნაზე, ისე
შემდეგ დღეებშიც, დამთვალიერე
ბელთა დიდი ნაწილი ვერ მალავდა
გაოცებასიმისშესახებ,თურამდენად
მდიდარი მასალაა დაცული შ. ამირა
ნაშვილის სახელობის ხელოვნების
მუზეუმის აღმოსავლური ხელოვნების
ფონდებში.
ეგვიპტურიმუმიადასარკოფაგი,VIII
საუკუნით დათარიღებული, პერგამენ
ტზე შესრულებული ყურანის ფურცე
ლი, დაზგური, მინიატურული და ლა
ქისფერწერისნიმუშებიჩინეთიდანდა
იაპონიიდან,აბრეშუმზეშესრულებული
ჩინურიფერწერადა ბრინჯის ქაღალ
დზედახატულიკომპოზიციები,ლითო
ნის და კერამიკის ჭურჭელი, XIVXIX
საუკუნეებით დათარიღებული ჩინური
ლარნაკები,ძვირფასილითონისსაბრ
ძოლოიარაღი–გამოფენაზეწარმოდ
გენილი იყო სულ 180მდე ეგვიპტური,
ისლამური სამყაროსა და შორეული
აღმოსავლეთისკულტურისშედევრები,
რომლებიცმართლაცდაუვიწყარშთა
ბეჭდილებასტოვებსმნახველზე.
გამოფენას გამორჩეულ მნიშვნე
ლობასსძენდაისფაქტი,რომიქწარ
მოდგენილ ბევრ ნივთს საკონსერვა
ციოსამუშაოჩაუტარდა.
მუზეუმში შექმნილი შეუფერებე
ლი გარემოს გამო ექსპონატთა დი
დი ნაწილი მრავალი სახის ბიობაქ
ტერიულ დაზიანებას განიცდიდა.
შესაბამისად,მათიგამოფენაშეუძლე
ბელი იყო,რადგან ზოგიერთი მათგა
ნის მდგომარეობა სულ უფრო მძიმ
დებოდა. უამრავი უნიკალური ნივთი
გადარჩენას საჭიროებდა. სწორედ
ეს დაისახეს მიზნად ეროვნული მუ
ზეუმის თანამშრომლებმა, რომლებ
მაც, გერმანელ კოლეგებთან ერთად,
დაამუშავეს და გაწმინდეს აღმოსავ
ლურიხელოვნებისკოლექციებისდა
ზიანებული ნივთები, აღწერეს ისინი
და ციფრულ ფორმატში გადაიტანეს;
გამოფენაზე გატანამდე კოლექციები
ეროვნული მუზეუმის ახალ საცავებში
განათავსეს,სადაცმათიშენახვისადა
მოვლისთვისყველააუცილებელითა
ნამედროვესტანდარტიადაცული.
აღმოსავლურიხელოვნებისკოლექ
ციის დამუშავება, აღრიცხვადიგიტა
ლიზაცია და ახალ საცავში განთავსე
ბა გახლდათ „თვინინგის პროექტის“
ერთერთიძირითადიკომპონენტიდა
ერთგვარიექსპერიმენტიცკიიმგაგე
ბით, რომ ამ პროექტის უშუალო მიმ
დინარეობისას ეროვნულ მუზეუმში
პირველად შემუშავდა ხელოვნების
ნიმუშებისახალსაცავშენობაშიგადა
ტანისთვისდა კონსერვაციისთვის სა
ჭიროინსტრუქციები.
ყველათანამედროვემუზეუმშიარსე
ბობს მსგავს ინსტრუქციათადეტალუ
რიჩამონათვალი,ანუიმსაფეხურების
თანმიმდევრობა, რომლებიც კოლექ
ციების ევაკუაციის პროცესის უსაფრ
თხოებისა და კვალიფიციურობის გა
რანტია. ასეთი დოკუმენტი ეროვნულ
მუზეუმშიარარსებობდა.აღმოსავლუ
რიხელოვნებისკოლექციისევაკუაცი
ისასკი, გერმანელიკონსულტანტების
დახმარებით,ქართველმასპეციალის
ტებმა უშუალოდ მუშაობის პროცესში
შეიმუშავესმსგავსიწესები.
გამოფენა„აღმოსავლურიხელოვნებისკოლექციისახალისიცოცხლე“
saqarTvelos erovnuli muzeumi 39
პირველ ეტაპზე საჭირო იყო ანა
ლიტიკური სისტემის შექმნა ფონდებ
შიდაცული იმ ნივთების აღსანუსხად,
რომლებიცმაქსიმალურირისკისქვეშ
იმყოფებოდა. ამ სისტემის შექმნის
შემდეგკოლექცისდეტალურიაღწერა
ჩაუტარდა დაზიანებების გამოსავლე
ნადდასაჭიროპრევენციულიღონის
ძიებების დასაგეგმად. შემდეგ ეტაპზე
დაიწყო რესტავრატორების მიერ დი
აგნოსტიკური შემოწმების, ნივთების
გაწმენდისდაშეფუთვისპროცესი.პა
რალელურადახალიავეჯით,ტენიანო
ბის მარეგულირებელი დანადგარით
და დაცვის თანამედროვე სისტემით
მოეწყოფონდსაცავი,სადაცაღმოსავ
ლური ხელოვნების კოლექცია უნდა
განთავსებულიყო. „თვინინგის“ პრო
ექტისესმნიშვნელოვანიკომპონენტი
ორმაგი შედეგით დასრულდა: ერთი
მხრივ, დამუშავდა და აღდგა უიშვი
ათესი ექსპონატები აღმოსავლური
ხელოვნების კოლექციიდან და შემუ
შავდაწესებისადაინსტრუქციებისპა
კეტი, რომელიც მომავალში მუზეუმში
დაცულ ძვირფას ნივთებზე ზრუნვას
უფრო კვალიფიციურ, სისტემატიზე
ბულ პროცესად აქცევს. სექტემბერში
გახსნილი გამოფენა ყველაზე ცოცხა
ლიილუსტრაციააიმისა,რომმუზეუმის
აღმოსავლური ხელოვნების ნიმუშები
უკვე მართლაც ახალ სიცოცხლეს
იწყებს თანამედროვე სტანდარტების
მიხედვით აღჭურვილ და უსაფრთხო
გარემოში.
ხელოვნების ნიმუშთა
საცავი
საქართველოსეროვნულიმუზეუმის
რეორგანიზაციის გეგმაში ერთერთი
პრიორიტეტული საკითხი კიდევ ერ
თი კომპონენტის დამატება იყო. ესაა
ხელოვნების ნიმუშთა საცავის შექმ
ნა.ესიქნებაუახლესიდანადგარებით
აღჭურვილი,თანამედროვე სტანდარ
ტების შესაბამისად გამართული სა
რესტავრაციოსაკონსერვაციო, დი
აგნოსტიკური ლაბორატორიებისა და
ფონდების სისტემა, სადაცრესტავრა
ციის, კონსერვაციისა და კვლევისთ
ვის თავს მოიყრის მუზეუმში დაცული
ყველა ტიპის ნივთი. ჩანაფიქრის მი
ხედვით ცენტრი მეზობელი ქვეყნების
მუზეუმებსაც დაეხმარება სამეცნიერო
კვლევასათურესტავრაციაში,რადგან
ამიერკავკასიისმასშტაბითის,თავისი
დანიშნულებითა და შესაძლებლობე
ბით,სრულიადუპრეცედენტოიქნება.
ხელოვნების ნიმუშთა საცავის კონ
ცეფციის ავტორია ფრანგი არქიტექ
ტორი ჟანფრანსუა მილუ, რომელმაც
პირველადი კონცეფციის მონახაზი და
მთავარიასპექტებიეროვნულიმუზეუ
მის დირექტორთან და წამყვან სპეცი
ალისტებთან კონსულტაციების შედე
გადდაამუშავა.უშუალოდპროექტიკი
„თვინინგის“ ფარგლებში, ბერლინის
saqarTvelos erovnuli muzeumi40
მუზეუმების გაერთიანების წამყვანი
სპეციალისტების დახმარებით, ეროვ
ნული მუზეუმის არქიტექტურისა და
სამშენებლო სამსახურის ჯგუფმა მო
ამზადა.სამშენებლოანალიზი,მშენებ
ლობის დაგეგმარება, არქიტექტურა,
საცავების, სარესტავრაციო სახელოს
ნოებისდაკვლევითილაბორატორიე
ბისაღჭურვა–თითოეულამსაკითხზე
მსჯელობისას ქარველ სპეციალისტებს
გერმანელები უწევდნენ კონსულტაცი
ას.
უკვე ცნობილია, რომ გუდიაშვილის
ქუჩაზე, ხელოვნების მუზეუმის გვერ
დით, ახალი შენობა აშენდება, სადაც
განთავსდება ხელოვნების ნიმუშთა
საცავი, რომელშიც ყველა ტიპის ექს
პონატის კვლევა და აღდგენა იქნება
შესაძლებელი – ფერწერისა და გრა
ფიკის, ქაღალდის, მინისა და ქსოვი
ლის,კერამიკის,ლითონისადახის.
მეორე ფუნქცია, რომელსაც ცენ
ტრი შეითავსებს, შ. ამირანასშვი
ლის სახ. ხელოვნების მუზეუმის, ს.
ჯანაშიას სახ. ისტორიის მუზეუმისა
და დ. შევარდნაძის სახ. ეროვნული
გალერეის კოლექციების შენახვაა.
წინასწარი გეგმის მიხედვით, ახალ
შენობაში გამოიყოფა დიდი ფართი
ფონდების გადასატანად, რომლებიც
სამზეუმო ნივთების დასაცავადთანა
მედროვე სტანდარტების შესაბამისად
მოეწყობა.
კიდევ ერთ საგულისხმო დეტალს
უნდა გაესვას ხაზი: ესაა ახალ ცენტ
რში ფონდების მოწყობის საკითხი.
“თვინინგის“ პროექტის ფარგლებშივე
განხორციელდა ეროვნულ მუზეუმ
ში შემავალი ყველა ექსპონატის დი
გიტალიზაცია. კომპიუტერულ ბაზა
ში დაფიქსირდა თითოეული ნივთის
ზომა, წონა, მდგომარეობა და ფოტო.
სწორედამმონაცემებისშეჯამებისდა
გათვალისწინების შემდეგ დაიგეგმა
ხელოვნებისნიმუშთასაცავისფონდე
ბისადალაბორატორიებისფართობე
ბი.
თანამედროვესტანდარტებიდააღ
ჭურვილობა – ეს ორი კომპონენტი
დაედებასაფუძვლადმთელიცენტრის
კონცეფციას.სწორედუახლესიაპარა
ტურისწყალობითიქარამარტორეს
ტავრაციაკონსერვაცია ჩატარდება,
არამედ შესაძლებელი იქნება ნების
მიერი ექსპონატის ისეთი კომპლექ
სური მეცნიერული კვლევა,როგორიც
დღეს, მაგალითად, გერმანიაშია შე
საძლებელი. ცენტრის გახსნის შემდეგ
კი მსგავსი კვლევის ჩასატარებლად
უკვე არა მხოლოდ საქართველოს,
არამედ აზერბაიჯანისა და სომხეთის
მუზეუმებსაც აღარ დასჭირდებათ ექ
სპონატების ევროპაში გაგზავნა. კვა
ლიფიციური რესტავრაციაკონსერვა
ცია და უახლესი მეთოდებით კვლევა
–ესყველაფერიუკვეთბილისშიიქნე
ბაშესაძლებელი.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 41
სა ქარ თ ვე ლოს მი ნი-მო დე ლიპროექტი > მარიამ სა მა დაშ ვი ლი
42
მსოფლიოში პირველი ღია ცის
ქვეშ მუზეუმი ნორვეგიაში, ოს
ლოს სიახლოვეს, მეფე ოსკარ
მეორეს 1881 წელსდაუარსებია. მსოფ
ლიოში ყველაზე ცნობილი ღია ცის
ქვეშ მუზეუმი კი შვედეთში მდებარე
ობს.სკანსენი–ასეჰქვიამუზეუმსადა
ზოოპარკს, რომელიც ნორვეგიული
წამოწყებით შთაგონებულმა არტურ
ჰაზელიუსმა სტოკჰოლმში 1891 წელს
დააფუძნა. სკანსენში, წლების განმავ
ლობაში, ღია ცის ქვეშ მუზეუმის კონ
ცეფცია იმდენად განვითარდა და და
იხვეწა,რომამსახელსუკვეზოგადად,
ღია ცის ქვეშ მუზეუმების სინონიმადაც
კი იყენებენ. სწორედსკანსენია მოდე
ლი, რომლისკენაც საქართველოს ეთ
ნოგრაფიულიმუზეუმიმიისწრაფვის.
მოკ ლე ინ ფორ მა ცია
თბილისში, კუს ტბის ასახვევში,
მწვანეში ჩაფლული ეთნოგრაფიუ
ლი მუზეუმი, რომელიც საქართვე
ლოს მინიატურული მოდელია, 1966
წელს ეთნოგრაფმა გიორგი ჩიტაი
ამ დააარსა. ღია ცის ქვეშ გაშენებუ
ლი „საქართველო“ დაახლოებით 50
ჰექტარს მოიცავს და თერთმეტ ზონა
დაა დაყოფილი, მათგან ხუთ ზონა
ში აღმოსავლეთ საქართველოა წარ
მოდგენილი, ხუთში კი – დასავლეთი.
ნიგვზიანისსამზადისახლის
იატაკზეახლაუკვეთიხატკეპ
ნილიადაგებული,ინტერიერიც
გაფორმებულიამაგიდითადა
სკამებით,კარადებითდათიხის
ჭურჭლით–კეცით,ქოთნებით.
იქაურობასარცოჯინჯარიაკლია
(საკიდი,რომლითაცდიდქვაბს
შუაცეცხლამდეუშვებენ).
მეთერთმეტე ზონა ისეთ ისტორიულ
არქეოლოგიურ ძეგლებს ეთმობა, რო
გორებიცაა VVI საუკუნეების სიონის
ბაზილიკადააკლდამადაძვ.წ.IIათას
წლეულით დათარიღებული აფხაზური
დოლმენი. აქვეა დაცული საფლავის
ქვებისმდიდარიკოლექცია.
გე ოგ რა ფი ა
საქართველოსსხვადასხვაკუთხესა
ცხოვრებელი კარმიდამოებითაა წარ
მოდგენელი – ძირითადი საცხოვრე
ბელისახლი, ეზოდაეზოში არსებული
სოფლური ცხოვრებისთვის აუცილებე
ლიდამატებითინაგებობები–სამზადი,
ბეღელი და ნალია. სამცხეჯავახეთს,
გურიას, სამეგრელოს, იმერეთს, რაჭა
ლეჩხუმს, აფხაზეთს, აჭარას, სვანეთს,
ქართლსადაკახეთსამრეგიონებიდან
ჩამოტანილი 70მდე ნაგებობა წარმო
ადგენს. სულ მუზეუმში საქართველოს
სხვადასხვა კუთხიდან ჩამოტანილი
8000მდეექსპონატიადაცული.
ტრან ს ფორ მა ცი ა
მუზეუმი გარდამავალ ეტაპზეა – მიმ
დინარეობსმისიმოდერნიზაცია,რაშიც
ადმინისტრაციას UNESCOსთან დადე
ბული ხელშეკრულება ეხმარება. პრო
ექტი „გიორგი ჩიტაიას სახელობისღია
ცისქვეშმუზეუმისრესტავრაციადაგა
ნახლება,მესამეფაზა“რამდენიმემნიშ
ვნელოვან კომპონენტს მოიცავს: პირ
ველი და უმნიშვნელოვანესი მუზეუმში
დაცული კოლექციებისა და მათში შე
მავალი8000მდეუნიკალურიექსპონა
ტისთვისახალისაცავისაშენებაა,რად
გან არსებული საცავი ამორტიზებულ
შენობაშიაგანთავსებული.უკვემიმდი
ნარეობს ახალისაცავის პროექტირება,
რომელიცმუზეუმისტერიტორიაზეაშენ
დება.
მეორე მნიშვნელოვანი პროცესი მუ
ზეუმშიდაცულინივთებისძველდავთ
რებთან შეჯერებას და, რაც მთავარია,
დიგიტალიზაციასგულისხმობს.ექსონა
ტებისმონაცემთაციფრულიბაზისშექმ
ნით, სასურველი ნივთის პოვნა მნიშ
ვნელოვნად გამარტივდება, და, რაც
მთავარია,ღიაცისქვეშმუზეუმიმეტად
მიუახლოვდებაიმთანამედროვესტან
დარტებს, რითაც ამ ტიპის ევროპული
მუზეუმებიგამოირჩევიან.
მუზეუმისადმინისტრაციულიმენეჯერი
დავითქაჯაიაკიდევერთსიახლეზეყვე
ბა–დასრულდაXIXსაუკუნისმეგრული
საჯალაბო სახლის რეკონსტრუქცია. ის
უკვეიქცამუზეუმისყველაზეცოცხალდა
ინტერაქტიულ ადგილად. ძველი, მეგ
რულისამზადისსანახავადმისულდამ
თვალიერებელს ტრადიციულ სამოსში
გამოწყობილიოჯახისუფროსი,დიასახ
saqarTvelos erovnuli muzeumi 43
ლისიდაბავშვებიხვდებიან.მასპინძლე
ბიგარდაიმისა,რომსტუმრებსსახლისა
დაოჯახისისტორიაზედაადგილობრივ
რწმენაწარმოდგენებზე მოუთხრობენ,
იქვე, შუაცეცხლზე მოხარშულ ღომსაც
სთავაზობენ. საჯალაბოსთვის გამოყო
ფილ ადგილზე დათესილია უძველესი
ჯიშისღომი,სიმინდიდალობიო.
ვიდრე შუაცეცხლზე ღომი იხარშება,
ოჯახისუფროსისტუმრებსრეწვისპრო
ცესშირთავსდა,მაგალითად,გიდელის
დაწვნას ასწავლის – ასე დამთვალი
ერებელი ქართულ საყოფაცხოვრებო
კულტურაზეცშეიქმნისწარმოდგენასდა
დროსაცხალისიანადდასაინტერესოდ
გაატარებს.
„ჩვენიმთავარიმიზანია,სტუმარსსა
ჯალაბოშიშესვლისთანავეXIXსაუკუნის
აბაშაში ვაგრძნობინოთ თავი. ძალიან
ვეცდებით, რაც შეიძლება მეტი ასეთი
„ცოცხალი“ადგილიშევქმნათ“–ამბობს
დავითქაჯაია.
UNESCO მუზეუმთან კიდევ ერთ სა
კითხზე თანამშრომლობს: მუზეუმში
ქართული რეწვის საზაფხულო სკოლა
მოქმედებს, რომელშიცთემატური კვი
რეულებისფარგლებშისხვადასხვასაქ
მისხელოსნები–მეთუნეები,მჭედლები,
დაზგაზე მქსოველები სკოლის მოსწავ
ლეებსადასტუდენტებსქართულხელ
საქმეს ასწავლიან. ასეთი საზაფხულო
სკოლაშარშანაცმუშაობდადაძალიან
წარმატებულიყოფილა.
რეს ტავ რა ცი ა
იმისთვის, რომ ღია ცის ქვეშ გაშე
ნებული საქართველოს მინიმოდელი
თანამედროვე ტიპის, ცოცხალ და ინ
ტერაქტიულ სივრცედ იქცეს, პირველ
ეტაპზე სახლების აღდგენაგამართვაა
საჭირო. ნორვეგიის საგარეო საქმე
თა სამინისტროს დაფინანსებითა და
ნორვეგიის კულტურული მემკვიდრე
ობის დირექტორატისდახმარებით, გა
ზაფხულზე,გურიისზონაში,ორისახლის
რესტავრაცია დასრულდა. ერთერთი
XIXსაუკუნისნაგებობაა,რომელიც1969
წელს სოფელ ნიგვზიანიდან ჩამოუტა
ნიათთბილისში.
აქ სახლები სხვადასხვა სოფლიდან
სხვადასხვადროსააგადმოტანილი.სა
განგებოექსპედიციებისდროსჯერარ
ქიტექტორი,რესტავრატორიდაეთნოგ
რაფირწმუნდებოდნენ,რომშერჩეული
სახლისკედლებიდასაძირკველიკარგ
მდგომარეობაშიიყო,სახლიკიეთნოგ
რაფიული თვალსაზრისით ღირებული
და მხოლოდამის შემდეგ ყიდულობდ
ნენნაგებობასმფლობელისგან,შლიდ
ნენ მას, დეტალებს ნომრავდნენ და
თბილისში გადმოჰქონდათ, სადაც მას
ხელახლააწყობდნენ.
ამ ყველაფრის სპეციალისტი ჩვენი
დურგალი,თამაზგორდიაშვილიაო–მე
უბნებიან მუზეუმში და „გურიისკენ“ მი
მიძღვიან.იქ,ეზოსბოლოში,ერთსართუ
ლიანი,ფიცრულისახლიჩანს,წინკარშიკი
დურგალიმეგებება,რომელიცუკვე42წე
ლია,ანუმუზეუმისდაარსებისდღიდან,აქ
მუშაობს.ბატონთამაზსწლებისმანძილზე
75მდენაგებობააქვსგანახლებული–ზო
გი კაპიტალურად, ზოგი პრევენციულად,
დაზიანებასგააჩნია.ჩემიმუზეუმშისტუმ
რობისდროსისგურულსამზადზე მუშა
ობდა. 50 კვადრატული მეტრის სიდიდის
ოთახისშუაშიკერიაა–შუაცეცხლი,რო
მელზეც ძველდროში საჭმელი მზადდე
ბოდა.მარჯვენამხარეს,კედლებსშორის,
ხისგრძელიფიცარიაგადებული.„ესმო
სასვენებელია“ – ამბობს ბატონითამაზი,
რომელსაც ხეზე მუშაობით გაუხეშებულ
ერთ ხელში ფანქარი უჭირავს, მეორეში
კიფიცრისმოკლე,თხელინაჭერი.ბატონი
თამაზი რესტავრაციის თავისებურებებზე
მელაპარაკება და მიხსნის, რომ სახლის
განახლებაიმავემასალითუნდამოხდეს,
რითაც ის თავდაპირველადაა აგებული:
თუკედელებიმუხისაა,აუცილებლადმუ
ხითვე უნდა შეიცვალოს. როგორც აღ
მოჩნდა, ნიგვზიანის სამზადი წაბლითაა
ნაგებიდა ბატონმათამაზმა ისწაბლით
ვე შეცვალა. თუ დროდადრო, 1015 წე
ლიწადში ერთხელისლიც გამოიცვლება,
რითაცესშენობააგადახურული,სამზადი
კიდევ ერთ საუკუნეს გაძლებს. კედლებ
საც არაფერი მოუვა,რადგან შუაცეცხლი
ანტისეპტიკურია და ნაგებობას ჭიისა და
სხვადასხვამღრღნელისგანიცავს.
„ეთნოგრაფიული მუზეუმის რეაბი
ლიტაციის“პროექტისკოორდინატორი,
მიხეილგაფრინდაშვილიმეუბნება,რომ
ხის სახლებზე მუშაობის ის ცოდნა და
გამოცდილება,რაცბატონთამაზსაქვს,
უნიკალურია. ამიტომ მნიშვნელოვანია,
მისგან ეს საქმე ახალითაობის დურგ
ლებმაცისწავლონ.ამმიზნით,გურული
სამზადისრეაბილიტაციისდროს,მუზე
უმისახალბედადურგალს,ვანოჯაჯანი
ძეს,სპეციალურიდავალებაცკიჰქონდა
–თამაზგორდიაშვილისგანთითოეული
ნიუანსიგაეგო;კეთდებოდასპეციალუ
რი ჩანაწერებიც, რომელთა გამოყენე
ბაცსხვადურგლებსშეეძლებათსახლე
ბისაღდგენისდროს.
მიშა გაფრინდაშვილი კიდევ ერთ
მნიშვნელოვან დეტალს მიხსნის: რეს
ტავრაციისდროსმთავარი მიზანი იყო,
ძველი, ავთენტური მასალა შეძლების
დაგვარად შეენარჩუნებინათ. თუ ხის
რომელიმე ნაწილი დაზიანებული იყო,
მხოლოდ იმ ნაწილს ანაცვლებდნენსაჯალაბოსახლი,გაცოცხლებულიკერა
saqarTvelos erovnuli muzeumi44
ახალი ნაჭრით, – ამას ბატონი თამაზი
პროტეზირებას ეძახისო – ამბობს მიშა
გაფრინდაშვილი.
„ამმუზეუმში 70მდენაგებობაა,უმე
ტესობაასწლოვანისახლიადამუზეუმში
1960იანი წლებიდანაა გადმოტანილი.
მთელი ამდროის განმავლობაში სრუ
ლირესტავრაციაარცერთმათგანსარ
ჩატარებია,თუარჩავთვლითამბოლო
პროექტებს. ახლავიცით,რომთითოე
ული ეს ნაგებობა ზუსტადიმ გამოცდი
ლებისგათვალისწინებითუნდააღვად
გინოთ, რომელიც ნორვეგიელებთან
თანამშრომლობისასდავიგროვეთ“.
ნიგვზიანის სამზადი სახლის იატაკზე
ახლა უკვე თიხატკეპნილია დაგებული,
ინტერიერიც გაფორმებულია მაგიდი
თადასკამებით, კარადებითდათიხის
ჭურჭლით – კეცით, ქოთნებით. იქაუ
რობას არც ოჯინჯარი აკლია (საკიდი,
რომლითაც დიდ ქვაბს შუაცეცხლამდე
უშვებენ).
ბატონითამაზიმეუბნება,რომესსახ
ლი ძალიან ჯანმრთელია, რადგან ხე
სუნთქავს, სახლი კარგადნიავდება, ის
ლი კი ზამთარში თბილია, ზაფხულში
–გრილი.თუმცახითდაისლითნაგები
სახლები დღეს მხოლოდ მაღალმთიან
გურიაში გვხვდება – გაჭვარტლული და
მოუხერხებელი საცხოვრებელი ახალ
გაზრდებსარმოსწონთო–მიხსნისდურ
გალიდასევდიანიღიმილითაგრძელებს
–არადა,ჩვენიწინაპრებიდიდხანსრომ
ცოცხლობდნენ, ეს იმიტომაც იყო, რომ
ჯანმრთელსახლებშიცხოვრობდნენო.
სამზადიოდა სახლისდამატებითნა
გებობადმიიჩნევა.თვითონოდასახლი
კი სტუმრების მისაღებიდა მოსასვენე
ბელიადგილია,რომელიცმიწიდანერ
თიმეტრისსიმაღლეზემაინცუნდადა
იდგას, ნესტისგან რომ იყოს დაცული.
ოდასახლისამანოთხოთახიანია.რო
გორცწესი,სახლშისამიბუხარია,რომ
ლითაცმთელისახლითანაბრადთბება.
ასევე ტრადიციისამებრ, გურული ეზო
კარგად უნდა იყოს მოვლილი, მიხსნის
დურგალი.
ასერომ,კუსტბისასახვევში,მწვანეში
ჩაფლულ მუზეუმში დიდი სიახლეებია.
იქგანსატვირთადასულთბილისელებს
ყოველდღე შეუძლიათ მიიღონ მონა
წილეობა პროგრამაში,რომელიც ქარ
თულტრადიციულყოფასაცოცხლებს. ქართლისდარბაზითელიანიდან
ბეღელიბაღუსამეგრელოდან
saqarTvelos erovnuli muzeumi 45
ხევსურიმეომრისაღჭურვილობა
46
ფონდი > ქე თე ვან ნე ბი ე რი ძე
იარაღისფონდისკურატორიმამუკაქაფიანიძესპეციალურხელთათმანსირგებს,თოფსფრთხილადეხებადა
მეუბნება:„ესერეკლესნაქონითოფია.ნახეწარწერა?!“–ვკითხულობ:„მტეროგძლევაჯიმუსტაფით,მეფე
ირაკლიჭეშმარიტშემწეობით“.აჯიმუსტაფაამთოფსჰქვია?“–ვეკითხები.მამუკამიხსნის:„აჯიმუსტაფაიმეპო
ქაშისახელგანთქმულიდაღესტნელიმელულეყოფილა.ყველაზერთულიდაყველაზემნიშვნელოვანითო
ფისშემთხვევაშილულისდამზადებაა;ესაჯიმუსტაფაკიისეთლულებსამზადებდათურმე,რომთოფსაცმისი
სახელიერქვა…“ეროვნულიმუზეუმისიარაღისფონდშივართ.აქმეფეერეკლესრამდენიმეთოფიდაკიდევ
უამრავიძალიანსაინტერესონივთიინახება.ახლა,სპეციალურადჩვენთვის,მამუკაქაფიანიძესაქართველოს
სამხედროისტორიაშიგვამოგზაურებს.
იარაღის ფონდში იატაკიდან თით
ქმის ჭერამდე, რამდენიმე რიგად,
სპეციალურიკარადებიააღმართუ
ლი. ვერტიკალურ თაროებზე თოფები,
ჰორიზონტალურად–ხმლები, ხანჯლები
ინახება. სპეციალურ საკიდებზე ჯაჭვის
პერანგები,მუზარადები,ჩაჩქნები,ფარე
ბიდაშურდულებიაგანთავსებული.
ყველაზე ძველი ამფონდში XIII საუ
კუნით დათარიღებული, ე.წ. ჯალალე
დინის მუზარადია. ეგრეთ წოდებული
იმიტომ, რომ ლეგენდის მიხედვით,
მუზარადი, რომელიც ცნობილ ეთნოგ
რაფს, გიორგი ბოჭორიძეს მრავალ
ძალის ეკლესიიდან მუზეუმში 1930იან
წლებში გადმოუტანია, ჯალალედინს
ეკუთვნოდა. ლეგენდა გვეუბნება, რომ
ხვარაზმთა იმპერიის ბოლო მმართვე
ლისთვის მუზარადი ბრძოლის დროს
ქართველ თავადებს, ამირეჯიბებს წა
ურთმევიათ. მამუკა მიხსნის, რომ ეს
მხოლოდლეგენდაა, რომელიც XV სა
უკუნის „ამირეჯიბთა გვაროვნობითი
სიგელით“ დასტურდება. ამაზე უფრო
სანდო საბუთი, რომ მუზარადი მართ
ლაცჯალალედინსეკუთვნის,არგვაქვს,
თუმცაპერიოდიმართლაცემთხვევა.
მუზეუმის იარაღის ფონდი თითქმის
ყოველწლიურადახლდება.ახალახალი
ნივთების წყარო მთიანი საქართველო,
განსაკუთრებით კი სვანეთია. შარშან,
მაგალითად, მამუკა ქაფიანიძეს 1930იან
წლებში დამზადებული დანა სწორედ
სვანეთშიუპოვნია–მეგობართანოჯახში.
მასპინძელმაროცაგაიგო,დანასამუზეუ
იარა ღის გა რე მოც ვა ში
1)სამურაისმუზარადიიაპონია,XVIIIXIXსს.
2)ივანემუხრანბატონისჩაჩქანიქართული,XVIIIს.
3)აფთარი,საცერულიხევსურული,XVIIIXIXსს.
4)ხვეულა,საცერული
ხევსურული,XVIIIს.
1)
2)
3)
4)
მოექსპონატიიყო,დაუფიქრებლადაჩუ
ქამუზეუმს.
მნიშვნელოვანწილად სწორედ კერძო
კოლექციების მეშვეობით შეივსო იარა
ღის ფონდი იაპონური, ჩინური, შუააზი
ური, ინდური, ევროპული, თურქული,
სპარსული თუ რუსული საბრძოლო ატ
რიბუტიკით. აი, მაგალითად, 1920იან
წლებშიმოღვაწექართველისამხედროს,
ზურაბ კობიაშვილის ისტორია. მისგან,
თურმე, მუზეუმს 1925 წელს საბრძოლო
იარაღისადაბუდისტურინივთებისდიდი
კოლექციაშეუძენია.კობიაშვილი,რომე
ლიც მთელ მსოფლიოში მოგზაურობდა,
იარაღისდიდი მოყვარულიყოფილადა
ამ მოგზაურობების დროს შეუგროვებია
ესუნიკალურინივთები.
ფონდში XVIII საუკუნის იაპონელი სა
მურაის აღკაზმულობაც კი აქვთ, ძველი
ამერიკული ვინჩესტერების, XVIII საუკუ
ნის გერმანული მუზარადებისთუ აფრი
კულიშუბებისგარდა.
თუმცა,რაცყველაზემეტადეამაყებათ
მეცნიერებსიარაღისფონდში,ქართული
საბრძოლოხელოვნებისნიმუშებია.
მამუკა მიხსნის, რომ განსაკუთრებუ
ლი ნივთი საბრძოლო ექსპონატებს შო
რის ფარია, რადგან მას ბევრი რამის
„მოთხრობა“ შეუძლია სხვადასხვა ხალ
ხის კულტურის შესახებ. „შეიძლება ზოგ
ხალხსხმლისდათოფის აწყობისსაშუ
ალებადაცოდნაარცჰქონოდა,მაგრამ,
სამაგიეროდ, ფარებს რთავდნენ თავი
ანთი კულტურისთვის დამახასიათებელი
ორნამენტებით“ – ამბობს მამუკა ქაფია
saqarTvelos erovnuli muzeumi 47
1)გორდა,ქართული
XVIIIს.
2)კილიჩი,თურქული
XVIIIს.
3)კალდიმი,ქართული
XVIIIს.
4)შურდული,ქართული
XVIIIს.
5)ცულიორფრთიანი,სპარსული
ფოლადი,ოქროსადავერცხლისზარნიში,
XVIIXVIIIსს.
6)კვერთხიძროხისთავიანი,სპარსული
ფოლადი,სპილენძისდავერცხლისზარნიში,
XVIIXVIIIსს.
7)ცულისაბრძოლო,სპარსული
ფოლადი,ოქროსზარნიში,ხედაფერადი
საღებავები,XVIIXVIIIსს.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
ნიძედაფონდშიდაცულრაჭულ,ხევსუ
რულ, კახურ ფარებზე მიამბობს: „აი, ეს
რაჭულიფარი:როგორცწესი,მასხარის
ანღორისტყავისგან ამზადებდნენ,რაჭ
ველებს კი ჯაგარი არ მოუშორებიათ ამ
ფარისთვისდაზედვეაქვსშერჩენილი“.
„ეს ფარი მიყვარს ძალიან – ინდურს
ჰგავს თავისი მორთულობით, მაგრამ
მხოლოდერთიშეხედვით.დააკვირდი,ამ
ორნამენტებით როგორი ჯვრები იკვრე
ბა, ჩვენებურიუნდა იყოს“– ვარაუდობს
მამუკაქაფიანიძე.შემდეგკიდევერთექ
სპონატზე დაკვირვებას მთხოვს: „ნახე,
როგორაა დამუშავებული ეს ფოლადი.
ამასბულატისფოლადსეძახიან,დღემდე
დაუდგენელია, როგორ იღებდნენ ძვე
ლადამფაქტურას“.
თურმე, გამორჩეულად სახასიათოა
ხევსურული ფარი და ხმალი. რომელ
ქვეყანაშიც უნდა დაბეჭდონ სამხედრო
თემაზე კატალოგი,თუ მასში ხევსურუ
ლი ხმალი შეაქვთ, აუცილებლად კონ
კრეტულად მიუთითებენ ხოლმე, რომ
ისხევსურულია,იმდენადგამორჩეული
სტილიაქვთხევსურებსო–განმარტავს
კურატორი.
ქართული წარმოების იარაღი იმ პო
ლიტიკურიგავლენებისშესახებაც„გვიამ
ბობს“, რასაც საქართველო საუკუნეების
განმავლობაში განიცდიდა. ასე, მაგალი
თად, ირანული ტიპის ქართული ხმალი
ირანულიგავლენისშედეგია.
საერთოდ,საუკეთესოფოლადისწარ
მოებით საქართველო ყოველთვის ყო
ფილაცნობილი.ცივიიარაღისმრავალ
ფეროვნებაზე ტერმინოლოგიის სიუხვეც
მეტყველებს. ჭოლაური/ლეკური,დავით
ფერული, დედალი ფრანგული, მამალი
ფრანგული, გველისპირული, გორდა,
კალდიმი,თბილისური,კაბიანი–ესსულ
ხმლების ნაირსახეობებია, რომლებსაც
საუკუნეების წინ ქართველი მჭედლები
ამზადებდნენ. ზოგიერთ მათგანს განსა
კუთრებულისიზუსტითაღწერსსულხან
საბაორბელიანი, ზოგიერთი მათგანი კი
ამათუიმკუთხისხალხურპოეზიაშიცკი
saqarTvelos erovnuli muzeumi48
1) თოფი (კაჟიანი) „მაჭახელა“
XVIII ს.
2) საპირისწამლე (დენთის ჭურჭელი)
XVIII-XIX სს.
3) დამბაჩა (კაჟიანი), თბილისური
XVIII-XIX სს.
4) მეფე ერეკლე II-ის თოფი (კაჟიანი),
ქართული
XVIII ს.
5) გი ორ გი სა ა კა ძის თო ფი
XVIII ს.
1) 3)
2)
4)
5)
ძა ლი ან ხში რა დაა ნახ სე ნე ბი.
„შემდეგ შე მო ვი და ცეცხ ლ სას რო ლი
იარა ღი და მთე ლი ეს აღ კაზ მუ ლო ბა –
სა მუხ ლე ე ბი, სა ფუხ რე ე ბი, სა ცე რუ ლე ბი,
ჯაჭ ვის პე რან გე ბი, ასე ვე მშვილ დ -ის რე -
ბი, საბ რ ძო ლო ცუ ლე ბი, ხმლე ბი, დაშ ნე ბი
და მუ ზა რა დე ბი უფუნ ქ ცი ოდ და ტო ვა“ – ამ
ფრა ზით გა დავ დი ვართ ცეცხ ლ სას რო ლი
იარა ღის ეპო ქა ში.
რო გორც მა მუ კა ქა ფი ა ნი ძე მი ამ ბობს,
„ქართლის ცხოვ რე ბა ში“ თო ფი პირ ვე -
ლად XV სა უ კუ ნის მი წუ რულ საა ნახ სე -
ნე ბი იმ ბრძო ლის აღ წე რი სას, რო მე ლიც
ქარ თ ლ ში, კონ ს ტან ტი ნე მე ფის ჯარ სა და
თათ რე ბის არ მი ას შო რის გა მარ თუ ლა.
თუმ ცა, არ ტი ლე რი ას ქარ თულ შე ი ა რა ღე -
ბულ ძა ლებ ში XVII სა უ კუ ნემ დე არ იყე ნებ-
დ ნენ. რო გორც ივა ნე ჯა ვა ხიშ ვი ლი წერს,
მონ ღოლ თა შე მო სე ვის შემ დე გაც ქარ თ -
ვე ლე ბი ძვე ლე ბუ რად შე ი ა რა ღე ბუ ლე ბი
გა მო დი ოდ ნენ ბრძო ლის ველ ზე, მაგ რამ
ოს მა ლეთ თან შე ტა კე ბი სას აშ კა რა გახ და,
რომ ამ გ ვა რი შე ი ა რა ღე ბა უკ ვე მოძ ვე ლე -
ბუ ლი იყო.
მა მუ კა ქაფიანიძე იხ სე ნებს, რომ ჯერ
კი დევ ვახ ტანგ მე ექ ვ სის დროს თარ გ მ -
ნი ლა არ ტი ლე რი ის სა ხელ მ ძღ ვა ნე ლო,
თუმ ცა ერეკ ლეს ეპო ქამ დე ქარ თუ ლი
წარ მო ე ბის ზარ ბა ზა ნი არ გვქო ნი ა. ერეკ -
ლეს ინი ცი ა ტი ვით, 1749 წელს თბი ლის -
ში ჯა ბა ხა ნა აუგი ათ, თა ნა მედ რო ვე ენა ზე
– სა არ ტი ლე რიო ქარ ხა ნა, სა დაც ცი ხის
თო ფებს, თოფ -ი ა რაღ სა და ზარ ბაზ ნებს
ას ხამ დ ნენ. 1770 წელს ერეკ ლეს თო ფის -
წამ ლის ქარ ხა ნაც აუგი ა.
ასე ვე მა მუ კა ქა ფი ა ნი ძის ნა ამ ბო ბის
მი ხედ ვით, რუ სულ -ევ რო პუ ლი ტი პის
ზარ ბაზ ნე ბის ჩა მოს ხ მა სა ქარ თ ვე ლო ში
ვახ ტანგ VI-ის ძეს, პა ა ტა ბა ტო ნიშ ვილს
და უწყი ა. რუ სეთ ში გან ს წავ ლულ ბა ტო -
ნიშ ვილს სა ქარ თ ვე ლო ში მრა ვა ლი ტექ -
ნი კუ რი სი ახ ლე შე მო უ ტა ნი ა, მაგ რამ 1765
წელს, ერეკ ლეს წი ნა აღ მ დეგ მოწყო ბილ
შეთ ქ მუ ლე ბა ში მო ნა წი ლე ო ბის გა მო, პა ა -
ტა ბა ტო ნიშ ვი ლი სიკ ვ დი ლით და სა ჯეს და
მი სი ცოდ ნაც გა მო უ ყე ნე ბე ლი დარ ჩა.
იარა ღის ფონ დ ში ქარ თ ვე ლი მე ფე ე ბის
– ერეკ ლე მე ო რის, სო ლო მონ პირ ვე ლის,
სო ლო მონ მე ო რი სა და გი ორ გი მე თორ -
მე ტის თო ფე ბია და ცუ ლი, ასე ვე გი ორ გი
სა ა კა ძის თო ფი და თე ი მუ რაზ მე ო რის ზარ -
ბა ზა ნი. აქაა ფი თი ლი ა ნი, გორ გო ლა ჭი ა ნი,
კა ჟი ა ნი, ფის ტო ნი ა ნი და ნემ სი ა ნი ჩახ მა ხე -
ბის მქო ნე ცეცხ ლ სას რო ლი იარა ღი; აქ ვეა
ე.წ. სა ქო ნე ე ბი (რომლებშიც მებ რ ძო ლე ბი
იარა ღის გა სა პო ხად ცხიმს ინა ხავ დ ნენ) და
სა პი რის წამ ლე ე ბი.
თი თო ე ულ ამ ნივ თ ზე მუ ზე უ მის კუ რა -
ტო რებს და უს რუ ლებ ლად შე უძ ლი ათ
ლა პა რა კი. მა თი ხილ ვა კი სხვა დას ხ ვა
გა მო ფე ნაზე შე გიძ ლი ათ. ასე რომ, და ე-
ლო დეთ. ეროვ ნუ ლი მუ ზე უ მის იარა ღის
უმ დიდ რეს კო ლექ ცი ას აუცი ლებ ლად
უნ და გა ეც ნოთ.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 49
თებერვლიდან მოყოლებუ
ლი, კვირაში ორჯერ მაინც,
ორიდან ექვს საათამდე,
ეროვნულიმუზეუმისთანამშრომლებს
ეს ამერიკელი ქალბატონი ეფექტურ
მენეჯმენტს, მართვის თანამედროვე
მეთოდებს ასწავლის. მისი ბურთი კი
ყველაზე თვალსაჩინო ილუსტრაციაა
იმისა,თურამდენადახალიდაუცხოა
„მოსწავლეებისთვის“ როგორც თვი
თონსაგანი,ისე–სასწავლოგარემო.
დღეს, ჯანაშიას მუზეუმის აუდი
ტორიაში, ათამდე თანამშრომელია
შეკრებილი. ტრადიციული თხოვნა:
გამორთეთ მობილური ტელეფონე
ბი, არ ილაპარაკოთ ერთმანეთთან.
შემდეგ იწყება:დაუსვითთქვენთავს
კითხვა – გაქვთთუ არა შემუშავებუ
ლისისტემა,როგორმიიღოთდაგას
ცეთ დავალებები? რა შემთხვევაში
შეიძლება გადააბაროთ სხვას საქმე
და რისი გადანაწილება მიგიყვანთ
უფრო ეფექტურად საბოლოო შედე
გამდე?როდესაცდავალებასმისცემთ
ხელქვეითს,უნდააკონტროლოთ,თუ
თავისუფლებაუნდამისცეთ?–მაჰნაზ
ჰარისონის მიერ დასმული კითხვები
მო ხა ლი სემუზეუმის მეგობარი > თამარ ბაბუაძე
მაჰანაზ ჰარისონი
ფულბრაიტისსტიპენდიანტი
ე.წ.„ნერფბოლი“ტიპურიამერიკულიმსუბუქიბურთია,
რომელიც,რამდენიმეთვეა,მუზეუმშიმიმდინარეტრე
ნინგებისგანუყრელატრიბუტადიქცა.ტრენერი,მაჰნაზ
ჰარისონიამბურთსიმმონაწილესდაუმიზნებსხოლმე,
რომელიც,შუატრეინინგში,გვერდითმჯდომთანგააბამს
ჩურჩულითსაუბარს–მოკლედ,ვინცტრენინგსგამოეთი
შება.„ბურთი,მგონი,მარტოდღესარგამომიყენებია,სულ
მიწევსხოლმემისისროლადა,ამგზით,ყურადღებაგა
ფანტულიმონაწილისუკანდაბრუნება“,–მიხსნისმაჰნაზ
ჰარისონიერთერთიტრენინგისდასრულებისშემდეგ.
იმდენად უნივერსალურია, რომ არა
მარტო მუზეუმის, არამედ ყველა ტი
პის დიდი ორგანიზაციის მენეჯერე
ბისთვისაა აქტუალური. თვითონაც
ასეამბობს,რომხშირადთავისცოდ
ნასა და გამოცდილებას მენეჯმენტში
იმკონკრეტულორგანიზაციასუსადა
გებს,რომელთანმუშაობაცუწევს.მა
გალითად,წლებისწინ, აშშში, „ერთ
პატარათეატრსდავეხმარე სისტემის
აწყობაში – მოხალისედ ვიმუშავე –
და შემდეგ ეს მცირე დასი საკმაოდ
სოლიდურ კომპანიად ჩამოყალიბ
და“ – იხსენებს ის. თუმცა, თეატრის
თვის ახალი ცხოვრების „დაგეგმვა“
მხოლოდ ერთი ეპიზოდი იყო. 1987
წლიდან წარმოშობით ირანელი ამე
რიკელი,მაჰნაზჰარისონი,ჯანდაცვის
სპეციალისტად მუშაობდა. დღემდე
ჯანდაცვის სისტემებზე მუშაობს, ახ
ლაც საქართველოში ფულბრაიტის
სტიპენდიით იმყოფება და სიმსივ
ნის მართვის სტრატეგიას ამუშავებს,
პარალელურად კი მთელ თავისუ
ფალ დროს სხვადასხვა საქმიანობას
ახმარს მუზეუმის ჩათვლით – ამ და
წესებულბას ახალი სისტემისა და
სტრუქტურისდახვეწაშიეხმარება.
საქართველოს ეროვნული მუ
ზეუმით დავით ლორთქიფანიძეს
თან შეხვედრის შემდეგ, ჯერ კიდევ
2004 წელს დაინტერესდა. კითხვას –
„დაგვეხმარებით?“ უყოყმანოდ უპა
სუხა – „რათქმა უნდა“. ამის შემდეგ
შეხვდა მუზეუმის სხვადასხვა განყო
ფილების უფროსებს, გაესაუბრა მათ
ცალცალკე და ჯგუფურად. სწორედ
ამ დიალოგების დროს (მაჰნაზ ჰა
რისონი ძალიან ზუსტ და პირდაპირ
კითხვებსსვამს)გამოკვეთასაკითხე
ბი, რომელთა დამუშავებაც ტრენინ
გებზეიყოსაჭირო.
„ყველა წუწუნებდა, მაგალითად,
უდროობაზე და მივხვდი, რომ ერთ
ერთი მნიშვნელოვანი თემა, რომე
ლიც ტრენინგების ნაწილად უნდა
მექცია,იყოსწორიდაგეგმვისმეთო
დებიდადროისეფექტურიმენეჯმენ
ტი. ეს საჭირო უნარებია, რომელთა
გარეშეცრთულია, შენსდაქვემდება
რებში მყოფი ადამიანები მართო“, –
ამბობსმაჰნაზჰარისონი.
მაჰნაზ ჰარისონმა იცოდა, ყველაზე
მთავარი, რის გარეშეც ეფექტს ვერ
50
მიაღწევდა იყო ის, რომ ტრენინგის
მონაწილეებს გვერდით უნდა გადაე
დოთ საკუთარირეგალიები, სტატუსი
და აჰყოლოდნენ ტრენერს თამაშ
ში. „გამიკვირდა, ისე იოლად მივაღ
წიე ამას. აქ ყველა მონდომებულია
და გახსნილია ახალი ცოდნის შესა
ძენად. ალბათ, ამიტომაც შეიმჩნევა
ამ წლების განმავლობაში აშკარა
პროგრესი“.
ყველაზე მნიშვნელოვანი ვორქშო
ფები ე.წ. „მრგვალი მაგიდის“ გარ
შემო ჩაატარა. სპეციალურად აირ
ჩია სასწავლო შეხვედრებისთვის ეს
ფორმატი – მეტი ინტერაქცია რომ
ყოფილიყო ჯგუფის წევრებს შორის,
თვითონ კი უკეთ რომ შეძლებოდა
მათზედაკვირვება.
ყოველ შეხვედრას თავისი თემა
ჰქონდა.ერთერთისაკითხი,რომელ
ზეც მაჰნაზ ჰარისონმა ყურადღება
გაამახვილა, გუნდური მუშაობის
პრინციპებიგახლდათ.„მონაწილეები
დავყავიმცირეჯგუფებად,მივეციდა
ვალებები და შემდეგ სპეციალურად,
მიზანმიმართულად ვცდილობდი, ხე
ლიშემეშალამათთვის.მაინტერესებ
და,რამდენადმჭიდროდაეფექტური
იყო მათი ერთობა. მოულოდნელად
რომელიმე ჯგუფის ლიდერს და სპი
კერს დერეფანში ვუშვებდი. წესით,
ამითსუსტ გუნდს განაიარაღებ, არა?
ისინიკიდერეფანშიცაგრძელებდნენ
მუშაობას, შიგნით კი მაშინვე ირჩევ
დნენ ახალ ლიდერს საქმის გასაგრ
ძელებლად.ერთერთისესიისდროს
ჯგუფებსსხვადასხვაროლებსვარგებ
დით. გვქონდა ე.წ. დამკვირვებელთა
ჯგუფი, არაფრისმთქმელი სიტყვებით
მოლაპარაკეჯგუფი,მდუმარეთაჯგუ
ფი,რომელსაცხმაარუნდაამოეღო.
ისინი ამბობდნენ, რომ თავს დათრ
გუნულადგრძნობდნენ.მეკივეუბნე
ბოდი–აი,ზოგჯერმუზეუმშიმოსული
დამთვალიერებელიც ასევე უუფლე
ბოდ გრძნობს თავს და იქვე ვსვამ
დით კითხვას – რა უნდა გავაკეთოთ
იმისთვის, რომ მუზეუმში მოსულმა
სტუმრებმაიგივეარგანიცადონ;რომ
პირიქით, მუზეუმი ყველასთვის სასი
ამოვნო, ღია სივრცედ იქცეს“, – ასე
იხსენებს მაჰნაზ ჰარისონი პირველ
ტრეინინგებსმუზეუმისმენეჯერებთან.
ტრენინგები დღესაც გრძელდება.
იდეალური სისტემისგან მუზეუმი ჯერ
შორსდგას,თუმცა,მაჰნაზჰარისონის
აზრით, მუზეუმში განახლებისაკენ
და წინსვლისკენ სწრაფვა მუდამ
შეიმჩნევა.
ამ მონდომებას მაჰნაზ ჰარისონი
განსაკუთრებით აფასებს. საქართვე
ლოშიგატარებულიდროისშემდეგის
ხომ ადამიანებს მცირე ნიუანსებშიც
კი ამჩნევს ჩვენი საზოგადოებისთვის
დამახასიათებელ მთავარ პრობლე
მას. ესაა პოსტსაბჭოური სინდრომი
– პასიურობის განცდა, გადაწყვეტი
ლების საკუთარ თავზე აღების შიში,
გუნდური მუშაობის, კონცენტრაცი
ის, მიზნის მისაღწევად საჭირო თან
მიმდევრული ნაბიჯების დაგეგმვის
სირთულე.სწორედამისგადალახვაში
ეხმარება მუზეუმის თანამშრომლებს
მაჰნაზჰარისონი.
“ეროვნულიმუზეუმიუკვებრენდია.
ისმსოფლიომაღიარა.ისსაერთაშო
რისორუკაზეა მონიშნულიდა, იმის
თვის,რომამსივრცეშიკონკურენტუ
ნარიან დაწესებულებად იქცეს, უნდა
იმოქმედოსკიდეცისე,რომნდობადა
პატივისცემადაიმსახუროს“,–ამბობს
მაჰნაზჰარისონიდამოსწონსის,რომ
ქართვეელბისთვისამმნიშვნელოვან
პროცესშითვითონაცმონაწილეობს.
პრინციპში, სწორედ ეს პროფესი
ული აზარტია ერთადერთი, რაც მაჰ
ნაზ ჰარისონს მუზეუმში მუშაობას
„ავალდებულებს“.ტრენინგებისორგა
ნიზებაში,რასაცუდიდესიმონდომები
თადაპასუხისმგებლობითეკიდება,ის
გასამჯრელოს არ იღებს. მაჰნაზ ჰარი
სონიმოხალისეადა,შეიძლებაითქვას,
რომ მოხალისეობა მისი ერთერთი
უმთავრესიფასეულობადაცხოვრების
სტილიცაა. პირველად სხვების უსას
ყიდლოდ დახმარება და ამ გზით სა
კუთარი პიროვნულიდა პროფესიული
ზრდისმიღწევასტუდენტობისასსცადა.
საავადმყოფოში მივიდა და დასაქმე
ბა ითხოვა. საქმე იოლად უპოვნესდა
მაჰნაზჰარისონიმიხვდა,რომესსწავ
ლის, ადამიანებთან ურთიერთობისა
დაპროფესიულიგამოცდილებისდაგ
როვების ერთერთი ყველაზე საინტე
რესოდამოქნილიხერხიიყო.ამბობს,
რომმოხალისეობაამერიკულითვისე
ბაა,რომელიცამერიკელებში,შეიძლე
ბაითქვას,ყველაზემეტადაცმოსწონს.
თავისი მონდომებით, პასუხისმგებ
ლობის გრძნობით და ერთგულებით
ცდილობს,მოხალისეობისარსიქართ
ველებსაცგაააზრებინოს. ვფირობ, მუ
ზეუმშიესგამოსდისკიდეც.
მაჰნაზ ჰარისონი ეროვნული მუ
ზეუმის ერთერთი ყველაზე ერთ
გული და გამოცდილი მოხალისეა,
მაგრამ არა ერთადერთი. მოხალი
სეების დახმარებას მუზეუმი წლების
განმავლობაში იყენებს. ახლა მას
მიზნად აქვს დასახული, ეს მიმარ
თულება კიდევ უფრო დახვეწოს.
მხარდაჭერის სხვადასხვა ფორმების
შექმნადა განვითარებადღეს ეროვ
ნულიმუზეუმისსტრატეგიისნაწილია.
ქველმოქმედებით, მუზეუმის წევრო
ბით, კორპორაციებთან პარტნიორო
ბით და, უბრალოდ, მოხალისეობით
თქვენ ეხმარებით ეროვნულ მუზე
უმს. თქვენი მხარდაჭერით მიიღებთ
მონაწილეობასმუზეუმებისშენობათა
განახლებაში, მნიშვნელოვანი გამო
ფენებისორგანიზებაში,კოლექციების
კონსერვაციარესტავრაციაში, საინ
ტერესო საგანამანთლებლო პროგ
რამების ორგანიზებაში. მუზეუმის
წევრთა პროგრამაში ჩართვა ნების
მიერ ჩვენგანს შეუძლია. სანაცვლოდ
მივიღებთგამოფენებზეუფასოდშეს
ვლისა და ექსპოზიციების წინასწარ
დათვალიერებისპრივილეგიას,ასევე
ფასდაკლებებსმუზეუმისმაღაზიებში.
2011 წლის მაისიდან კიდევ უფრო
ორგანიზებული ხასიათი შეიძინა მო
ხალისეთა პროგრამამაც. მუზეუმის
ვებგვერდზე განთავსებული განცხა
დება ეხება ყველას, ვისაც მოხალი
სეობა სურს. ამ ადამიანებს მუზეუმი
საკმაოდ ლიბერალურ, მაგრამ თან
ძალიანმნიშვნელოვანპირობებსწა
უყენებს: „ჰქონდეთ ამ სფეროში მუ
შაობის მოტივაცია და ახლის შეცნო
ბისადასწავლისსურვილი“.
მაჰნაზ ჰარისონს სწორედ ეს თვი
სებები აქვს და, იმედია, მსგავს გან
წყობას და მისწრაფებას საკუთარ
თავშიჩვენცაღმოვაჩენთ.
saqarTvelos erovnuli muzeumi 51
ამ კონტრასტულ ქალაქში გაა
ტარა ცხოვრების დიდი ნაწილი
ნიკო ფიროსმანმა, რომელიც
გაცვეთილ ტანსაცმელთან ერთად,
გონით და თვალით, მთელ ქართულ
კულტურას დაატარებდა არქაულიდან
თანამედროვემდე. ამთვალსაზრისით,
ფიროსმანის ხელოვნება სწორედ ის
ხიდია,რომელიცშუასაუკუნეებისქარ
თულმხატვრობასადაXXსაუკუნისხე
ლოვნებას ერთმანეთთან აკავშირებს.
იგრძენი ფიროსმანისა ი უ ბი ლეო გა მო ფე ნა ეროვ ნულ გა ლე რე ა ში
ხელოვნება > ეკატერინე კიკნაძე
XIXXXსაუკუნეებისმიჯნაზე,აზიისადაევროპისგასაყარზემდებარეთბილისსთანაბრად
ახასიათებდააღმოსავლურიკოლორიტულობადაევროპულირაფინირებულობა.ხისაივ
ნიანსახლებსმოდერნისსტილისარქიტექტურაენაცვლებოდა,ჩოხოსნებისადავერცხლის
ქამრიანიკინტოებისგვერდითკიპარიზისუკანასკნელიმოდისმიხედვითგამოწყობილი
ბატონებიდაქალბატონებიდააბიჯებდნენცილინდრებითადაშლაპებით.
მასთან ორივე თანაარსებობს: ერთი
მხრივ მონუმენტალიზმი, ფრესკული
გარინდებადა სულიერება, ხოლო მე
ორე მხრივ – გენიალური მხატვრული
ხერხები,რომლებიცავლენს,რომთბი
ლისის აზიურ ნაწილში მედუქნეებისა
და ვაჭრების გარემოცვაში მცხოვრები
ფიროსმანი ევროპელი მოდერნისტე
ბისმსგავსადაზროვნებს.
დიდი ადამიანებისთვის კი აზროვ
ნება, სულიერი სამყარო და ყოფა,
ხშირად, სრულიად განსხვავდება ერ
თმანეთისგან. ასეა ფიროსმანის შემ
თხვევაშიც.მიუსაფარიდამარტოხელა,
ამავე დროს, საოცარი შინაგანი ღირ
სებითსავსეადამიანიიყო.თავმოყვა
რეობისადასიდინჯისგამონაცნობები
,,გრაფს“ეძახდნენ.სიდინჯეკახეთიდან
მოსდგამდა.კახეთისგანაპირამხარეს,
ქიზიყში, სადაც ფიროსმანი დაიბადა,
ბატონყმობა არასდროს ყოფილა. და,
ალბათ,არცისარისშემთხვევითი,რომ
ნატურმორტი
52
XXსაუკუნისქართულიკულტურისორი
უდიდესიფიგურა–უკიდურესადმძაფ
რად გამოვლენილი ინდივიდუალური
საწყისით–ფიროსმანიდავაჟა,ორი
ვე უბატონო მხარიდან იყვნენ – ერთი
ფშავიდან, ხოლომეორე – ქიზიყიდან,
ტრადიციისგანცდისადაშინაგანითა
ვისუფლებისმძლავრისინთეზით.
მისი მხატვრობის დამფასებელთა
წრეც ისევე კონტრასტულია, როგორც
მისი ფერწერა: ერთი მხრივ ინტელექ
ტუალები,მეორემხრივ–მიკიტნებიდა
მედუქნეები. ძმებმა კირილე და ილია
ზდანევიჩებმა ფრანგ მხატვარ მიშელ
ლე დანტიუსთან ერთად, ფიროსმანი
ტრადიციულ თბილისურ სამიკიტნოში,
,,ვარიაგში“ აღმოაჩინეს. შემთხვევითი
არარის,რომმიშელლედანტიუსპირ
ველისიტყვებიმისშესახებიყო:,,ესთა
ნამედროვეჯოტოა!“..ფრანგმხატვარში
ფიროსმანისსურათებმა„თამარმეფე“,
„ირემი“,„მონადირეთოფით“,„ერეკლე
II“,„მწყემსი“პირველიასოციაციასწო
რედ ევროპულ მხატვრობასთან გამო
იწვია, ვინაიდან, როგორც ყველა დიდ
მხატვართან,ფიროსმანისმხატვრობაში
ერთნაირად მძაფრად არის გამოვლე
ნილიროგორცეროვნული,ისეზოგად
საკაცობრიოასპექტი.
ინტერესი მის მიმართ როგორც სა
ქართველოში, ისე მის ფარგლებს გა
რეთ ყოველთვის დიდია. 1969 წელს
ფიროსმანისგამოფენასლუვრმაუმას
პინძლა.2007წლისშემდეგსაქართვე
ლოსეროვნულმუზეუმშიდაცულიუნი
კალური კოლექცია, რომელიც მის 150
ნამუშევარს მოიცავს, არაერთხელ გა
მოიფინა საზღვარგარეთ: საფრანგეთ
ში, თურქეთში, ლიტვაში, უკრაინაში,
ჰოლანდიაში...2008წელსსაფრანგეთ
ში, ქ. ვეზლეში გამართულიფიროსმა
ნისგამოფენისშემდეგკიეროვნულმა
მუზეუმმათბილისსადასიღნაღშიპიკა
სოს ნამუშევრებს უმასპინძლა ვეზლეს
ცნობილიმუზეუმიდან.
საქართველოს ეროვნული მუზეუ
მის დიმიტრი შევარდნაძის სახელო
ბისეროვნულგალერეაშისაიუბილეო
გამოფენაზე„ფიროსმანი–150“,მხატ
ვრის110ნამუშევართანერთად,გამო
ფენილია მისი თანამედროვე ქართ
ველი მხატვრების – დ. კაკაბაძის, ლ.
გუდიაშვილის, კ. ზდანევიჩის, ე. ახვ
ლედიანის, შ. ქიქოძის, დ. შევარდნა
ძის, ქ. მაღალაშვილის ნამუშევრები.
მხატვრობა,რომელიცმასთანერთად,
ერთ დროსა და სივრცეში იქმნებო
და. გამოფენა წარმოადგენს XX საუ
კუნის 1020იანი წლების ქართული
მოდერნიზმის საუკეთესო ნიმუშებს,
„მოცულს“ ფიროსმანით. გამოფენის
პარალელურად, ეროვნულ გალერე
აში, დაგეგმილია საგანმანათლებლო
პროგრამა, რომელიც საგანგებოდ
მომზადდა სხვადასხვა ასაკის აუდი
ტორიისთვის.პროგრამისფარგლებში
ქართველიმეცნიერები,მწერლებიდა
რეჟისორები საექსპოზიციო სივრცეში
საჯაროლექციისდადისკუსიისფორ
მატში დაინტერესებულ აუდიტორიას
ფიროსმანის ბიოგრაფიას და შემოქ
მედებასგააცნობენ.
ლეგენდები, ფრაგმენტული ცნობე
ბიმისიცხოვრებისშესახებდაუცნობი
საფლავი – ესეც ფიროსმანის მისტი
კის ნაწილია...დღეს აღარცისდუქნე
ბიდგას,სადაციგიკედლებსდამინებს
აფორმებდა და აღარც ის ადამიანები
დადიან, რომლებსაც ხატავდა. დარჩა
მხატვრობა, დაცული ეროვნულ მუზე
უმში. ჩვენთვის დიდი პატივია, წარ
მოგიდგინოთ ფიროსმანის ერთერთი
ყველაზე ფართომასშტაბიანი გამოფე
ნა.
ეწვიე ეროვნულ გალერეას და იგრ
ძენიფიროსმანი.
შველიპეიზაჟისფონზეკალოზე
saqarTvelos erovnuli muzeumi 53
54
ხერხდა ახალციხეში მუზეუმის ხელახლა
გახსნა. ეს ივანე გვარამაძის ვაჟის, კონს
ტანტინეს დამსახურება იყო. ახლად და
ფუძნებულ მუზეუმს მხარეთმცოდნეობის
მუზეუმისსტატუსიმიანიჭესდაუკანდაუბ
რუნესძველიმუზეუმისკუთვნილიექსპო
ნატები.1972წელსმუზეუმირაბათისციხის
ტერიტორიაზე მდებარე შენობებში გადა
ვიდა.ამპერიოდიდანდაიწყოკოლექციე
ბის გამდიდრებისათვის ზრუნვაც. სამცხე
ჯავახეთის მუზეუმში უკვე იყო დაცული
მნიშვნელოვანი ხელნაწერები, იშვიათი
გამოცემები, ფოტოები, ეთნოგრაფიული
ნიმუშები და სხვა ისტორიული მასალა,
თუმცა, სამცხეჯავახეთში გაშლილმა არ
ქეოლოგიურმაგათხრებმაარამარტომუ
ზეუმის კოლექციები გაამდიდრა, არამედ
მთლიანადახალციხისისტორიულიმნიშვ
ნელობაცსაგრძნობლადგაზარდა.
ამირანის გორა, რომელსაც ადგილობ
რივები თავშანთაფასაც ეძახიან, ახალ
ციხის მახლობლად, მდინარე ფოცხოვის
მარცხენანაპირზემდებარემთაა.სწორედ
ამ მთის სამხრეთ კალთაზე, არქეოლოგ
ოთარღამბაშიძისმიერ1953წელსდაწყე
ბულიარქეოლოგიურიგათხრებისასიქნა
აღმოჩენილიძვ.წ.IIIათასწლეულისდრო
ინდელი,კლდისადარიყისქვით,ზოგჯერ
კი ალიზითა და ხით ნაგები ნასოფლა
რი მადნის გამოსადნობი სახელოსნო
თი, მსხვერპლის შესაწირავი მოედნებით,
ახალციხის მულტიკულტურული ისტორია
რეგიონი > ნინო მეგრელიძე
სამცხეჯავახეთში,მდინარეფოცხოვისორივემხარესგაშლილი
ახალციხეიმპატარაქალაქებისრიცხვსეკუთვნის,ტურისტებზე
წარუშლელიშთაბეჭდილებისდატოვებასიოლადრომახერხებენ.
კოლორიტულიძველიუბნით,რაბათისციხესიმაგრითადა18.500
მოსახლით,ახალციხედღესერთერთყველაზესაინტერესო
ღირსშესანიშნაობადითვლებასაქართველოში.მისიგანახლებული
არქიტექტურისმოწონებაარმოწონებაგემოვნებისსაკითხია.ის
ისტორიულიგანძიკი,რომელიცსამცხეჯავახეთისმუზეუმშიინახება,
დაუვიწყარშთაბეჭდილებასახდენსმნახველზე.გთავაზობთ,ერთად
ვიმოგზაუროთახალციხისწარსულსადამისმუზეუმში.
პირველიმუზეუმიახალციხეშიXIXსა
უკუნის80იანწლებშიივანეგვარა
მაძესგაუხსნია.ფართოსაზოგადოე
ბისთვისშესაძლოაესარცთუისეკარგად
ნაცნობიმოღვაწე,სამცხეჯავახეთისნამდ
ვილი გმირია. ისტორიკოსი, ეთნოგრაფი
და არქეოლოგი ივანე გვარამაძე 1882
წელსგამოცემული,სპეციალურადსასწავ
ლებლებზე გათვლილი „ქართლის ცხოვ
რების“დაქართულიენისგრამატიკისსა
ხელმძღვანელოსავტორია.„ვინმემესხის“
ფსევდონიმით ის „ივერიასა“ და
„დროებაში“ აქვეყნებდა წერილებს და
ქართულსაზოგადოებასსამცხეჯავახეთის
პრობლემებსდაისტორიასაცნობდა,ხო
ლოგათურქებულმესხებსშორისსაგანმა
ნათლებლომუშაობასეწეოდა.მისიინიცი
ატივით დაარსებულა ბიბლიოთეკა და
დაწყებითი სკოლა ახალციხეში. წლების
განმავლობაში შეგროვებული ისტორიუ
ლინივთებითკისაკუთარსახლშისაოჯა
ხომუზეუმიცგაუხსნია.1921წელსსწორედ
მისსახლშიდაცულიექსპონატებისადაგა
უქმებული ეკლესიამონასტრებიდან წა
მოღებულინივთებისბაზაზეგაიხსნაახალ
ციხეშიპირველისამაზრომუზეუმი.თუმცა,
პოპულარობისმოპოვებაამდაწესებულე
ბამვერმოასწრო,რადგანმალევედაიხუ
რა,იქდაცულიექსპონატებიკითბილისში,
ს.ჯანაშიასსახელობისსახელმწიფომუზე
უმშიგადაიტანეს.მხოლოდ1937წელსმო
55saqarTvelos erovnuli muzeumi
სამაროვნებით. სწორედ ამ ადგილის
შესწავლის შედეგად დადასტურდა, რომ
ათასწლეულების წინ ახალციხის ტერი
ტორიაზე მცხოვრები ადამიანები მიწათ
მოქმედებას ეწეოდნენ და მეტალურგია
მაღალ დონეზე ჰქონდათ განვითარებუ
ლი,რისგამოცშეუდარებელიოსტატობით
ამზადებდნენლითონისნივთებსდათიხის
ნივთებისდამზადებითაცგამოირჩეოდნენ.
არქეოლოგიურიგათხრებისასაღმოჩენი
ლი კერამიკისდიდიდერგები, ტოლჩები,
კათხები,ჯამებიდასასმისები,რომელთაც,
უმეტესწილად,სარიტუალოდანიშნულება
ჰქონდა, დღეს მესხური კერამიკის სახე
ლითააცნობილი.
გათხრების შედეგად საბოლოოდ და
დასტურდა,რომჯავახეთისტერიტორიაზე
ადამიანები უძველესიდროიდან სახლო
ბენ: აღმოჩენილია ადრეანტიკური ხანის
მრავალი ნაქალაქარი, უზარმაზარი ლო
დებისგანნაშენიციხენამოსახლარებიდა
აკლდამები.
ჯავახეთი პირველად ძვ. წ. 785 წელს
ურარტუს მეფისწარწერაში მოიხსენიება.
უშუალოდქალაქიახალციხეXIVსაუკუნე
ში ათაბაგთა სამფლობელოა, XIX საუკუ
ნის30იანწლებამდეკიე.წ.„ჩილდირის“
საფაშოს მთავარი ქალაქი – ამიერკავ
კასიისა და წინა აზიის უმნიშვნელოვანეს
სავაჭრო გზაჯვარედინზე მდებარე და
სახლება. სწორედ ამ მრავალფეროვა
ნი ისტორიის გამოა, რომ ახალციხეს ეკ
ლექტური – აღმოსავლურდასავლური
გავლენების მქონე ელფერი დაჰკრავს,
რაცსამცხეჯავახეთისისტორიისმუზეუმში
დაცულექსპონატებს–სამკაულს,სარიტუ
ალოთასებს,მინისსასმისებს,ტანსაცმელს
თუხალიჩებს–განსაკუთრებულმომხიბვ
ლელობასანიჭებს.
მას შემდეგ, რაც ივანე ჯავახიშვილის
სახელობის სამცხე ჯავახეთის ისტორი
ის მუზეუმი ეროვნული მუზეუმის შემად
გენლობაშიშევიდა,დაიწყოზრუნვამისი
სივრცის თანამედროვედ მოწყობასა და
მისისაგანძურისსათანადოდდაცვაზე.ამ
მიზნით,საერთაშორისოორგანიზაციები
სადაკომპანიებისდახმარებითახალცი
ხეშიმრავალიპროექტიგანხორციელდა.
ერთერთი ასეთი გამორჩეული ინიცი
ატივაიყოკომპანიაBPსდამისიპარტ
ნიორების მხარდაჭერით განხორციელე
ბული პროექტი, რომლის ფარგლებშიც
კოლექციები ბაქოჯეიჰანის და სამხრეთ
კავკასიური მილსადენის მშენებლობი
სასარქეოლოგიურიგათხრებისშედეგად
აღმოჩენილინივთებითგამდიდრდა.მუ
ზეუმი აღიჭურვა ფონდსაცავით არქეო
ლოგიურიკოლექციებისთვის.ამავეპრო
ექტისფარგლებშიმოეწყოგანახლებული
გამოფენაც.
თუმცა,ყველაზემნიშვნელოვანიცვლი
ლება2011წელსდაიწყო,როდესაცისტო
რიულირაბათისტერიტორიაზესარესტავ
რაციოსამშენებლო სამუშაოები დაიწყო
და მუზეუმის საგამოფენო დარბაზები
ახალშენობაში,ე.წ.ჯაყელებისსასახლეში
განთავსდა. განახლებული ექსპოზიციითა
დასაერთაშორისოსტანდარტებითგამარ
თულიმუზეუმიახალციხეში2012წელსგა
იხსნა.სამცხეჯავახეთისმუზეუმისახალი
გამოფენისკურატორი,არქეოლოგიირინა
ღამბაშიძე და მუზეუმის ხელმძღვანელი
ციური ლაფაჩი აღნიშნავენ, რომ ახალი
ექსპოზიციაერთიმკაფიოდჩამოყალიბე
ბული კონცეფციით მოეწყო. მიზანი იყო,
სრულფასოვნადწარმოეჩინათისსიმბო
ლურიდატვირთვა,რომელიცამრეგიონს
ყოველთვისჰქონდა–ახალციხეროგორც
კულტურათა გზაჯვარედინი, გავლენების
თვის,ახალიგამოცდილებისათვისდაახა
ლი კულტურული ღირებულებებისათვის
გახსნილისივრცე;რეგიონი,რომლისმთა
ვარიხიბლისწორედმრავალიკულტურის
თანაარსებობაა.
სამცხეჯავახეთის მუზეუმის დიზაინის
კონცეფციის ავტორი, დიზაინერი ლინა
მარია ლოპესი აღნიშნავს: „შევეცადეთ,
შეგვენარჩუნებინა ადგილის, შენობის ის
ტორიული იერსახე, რის გამოც შენობის
არქიტექტურული ელემენტები – ფანჯრე
ბის ნიშები, ასევე ცენტრალური კედლე
ბის თაღები – ვიტრინებად გამოვიყენეთ.
ვიტრინები მსუბუქი და ჰაეროვანი უნდა
ყოფილიყო, რომ არდაკარგულიყო სივ
რცის შეგრძნება. მართლაც, ძირითადად
მინისგანდამზადებული,გამჭვირვალედა
თვალისთვისთითქმისშეუმჩნეველივიტ
რინებითითქოსიკარგებასივრცეში,ამით
კიმთელიაქცენტიშენობასადაარტეფაქ
ტებზეგადადის.მეტიც,სპეციალურიგანა
თების წყალობით იქმნება შთაბეჭდილე
ბა, რომ გამოფენილი ნივთები, თითქოს,
„ჰაერშიდაფრინავს“.
ლ.ლოპესი აღნიშნავსიმასაც,რომგა
მოფენისათვისმეტიდინამიკურობისმისა
სამცხეჯავახეთისისტორიისმუზეუმისგანახლებულიექსპოზიცია
56 saqarTvelos erovnuli muzeumi
ნიჭებლად განზრახ გამოიყენეს პრეზენტა
ციისგანსხვავებულიმეთოდები:ექსპოზიცია
ქრონოლოგიურიპრინციპითმესხურისახ
ლისგარშემოგანალაგეს.ზოგშემთხვევაში
ნივთივიტრინაშიაწარმოდგენილი,ზოგჯერ
კი–ვიტრინისგარეშე,რაცმნახველსსაშუ
ალებასაძლევს,უფროახლოდან,ინტიმურ
გარემოშიდაათვალიეროსწარმოდგენილი
ნიმუშები.
„ესთეტიკადამეცნიერებაშერწყმულიაამ
შენობაშიდა მნახველს სრულ წარმოდგე
ნასუქმნისისტორიასადანივთებისარსზე“,
–დასძენსლინამარიალოპესი.
ერთი სიტყვით, სამცხეჯავახეთის ისტო
რიის განახლებული მუზეუმი უკვე ყველა
ნაირ საშუალებას იძლევა თანამედროვე,
კომფორტულ გარემოში შევძლოთ მესხე
თისისტორიისამსახველიარქეოლოგიური,
ეთნოგრაფიული,პალეონტოლოგიური,პა
ლეოგრაფიული, ნუმიზმატიკური, ნარატი
ულიდაარქიტექტურულიმასალისდათვა
ლიერება,წარმოდგენაშევიქმნათმესხეთის
ტერიტორიაზე არსებულ უძველეს ლანდ
შაფტსადაგარემოზე,კულტურასადარიტუ
ალზე, სოციალური იერარქიის საწყისებზე,
წარმართობასა და ქრისტიანობაზე, განვი
თარებულიშუასაუკუნეებისარქიტექტურა
სადამწერლობაზე.გამოფენასქრონოლო
გიურითანმიმდევრობითგასდევსმესხეთის
ტერიტორიაზე განვითარებული ისტორი
ული მოვლენების უწყვეტი ხაზი უძველესი
დროიდან მეოცე საუკუნემდე. თითოეული
ამეპოქისდამახასიათებელინიშანიკი,რო
გორცაღვნიშნეთ,მრავალიკულტურისთა
ნაარსებობაა.
57saqarTvelos erovnuli muzeumi
58
რეგიონი > ქე თე ვან ნე ბი ე რი ძე
შეაბიჯებთუარასვანეთისისტორიისდაეთნოგრაფიისმუზეუმში,აუცილებლად
გაგახსენდება,რომსვანეთისაუკუნეებისგანმავლობაშისაქართველოსგანძთსაცავი
იყო.კავკასიონისმთებში,ზღვისდონიდან1300მეტრზე,მიუვალისოფლებისეკლესიებში
ინახებოდაქართულითუუცხოურიხელოვნებისგამორჩეულინიმუშები.ამგანძსსვანები
რუდუნებითუვლიდნენ.ექვთიმეთაყაიშვილი,რომელიც1910წელსსვანეთშიმოწყობილ
მნიშვნელოვანექსპედიციასხელმძღვანელობდა,წერდა,რომ„ეკლესიებშიიშვიათადთუ
ვინმესუშვებდნენ,არათუსაერო,არამედსამღვდელოპირსაც,ცნობილია,რომგაბრიელ
ეპისკოპოსსდიდიდავიდარაბადასჭირდა,რომეკლესიაშიშეეშვათ“.
მხარე-საგანძური
ამიტომ სვანეთში დაცული გან
ძის, ადგილობრივი ყოფისა და
კულტურის კვლევის თითოეულ
მცდელობას მეცნიერები დიდ მნიშვნე
ლობას ანიჭებენ. ერთერთი პირველი
ღრმაკვლევასვანეთისშესახებბრიტა
ნეთის სამეფო გეოგრაფიული საზოგა
დოების პრეზიდენტს, დუგლას უილიამ
ფრეშფილდს ეკუთვნის. მისი ნაშრომი,
რომელიც იტალიელი მთამსვლელისა
დაერთერთიპირველიფოტოგრაფის,
ვიტორიო სელას ფოტოებით იყო და
სურათებული, ლონდონში 1896 წელს
გამოქვეყნდა. თუმცა ის არ ყოფილა
ერთადერთი. კავკასიონის ქედზე გაშ
ლილი მიუვალი დასახლებები, იქაური
ყოფაცხოვრება და წესჩვეულებები
ათობით მკვლევარი მოგზაურის ინტე
რესისსფეროსწარმოადგენდა.
ვიტორიო სელამ, რომლის სახელსაც
დღესმესტიისერთერთიქუჩაცატარებს,
18861890 წლებში სამჯერ იმოგზაურა
სვანეთშიდა მეცხრამეტე საუკუნის სვა
ნეთისუნიკალურიფოტოებიშემოგვინა
ხა.1500ფოტონეგატივიჩამოუტანიასვა
ნეთიდანფოტოგრაფსადაეთნოგრაფს,
დიმიტრი ერმაკოვს. ცნობილია, რომ
1910 წლის ექსპედიციის დროს, სწორედ
მან აღბეჭდა პირველად ფირზე ადიშის
ოთხთავის ხელნაწერები – დათარიღე
ბულოთხთავებს შორის უძველესი (897
წ.),რომელიცრამდენიმე საუკუნის გან
მავლობაში სვანეთში ინახებოდა და,
ბოლოს, სოფელ ადიშში, სვანეთის ის
ტორიისადა ეთნოგრაფიის მკვლევარს,
ბესარიონნიჟარაძესაღმოუჩენია.
1930იანი წლების დასაწყისში აქტი
ურადდაიწყოლაპარაკი იმის შესახებ,
რომსვანეთისეკლესიებშიშემონახული
საგანძური–უნიკალურიხელნაწერები,
უძველესი მონეტები, ეთნოგრაფიული
ექსპონატები, რიტუალური დანიშნუ
ლების ნივთებითუ უნიკალური ხატები
და ჯვრები გაერთიანებას, აღნუსხვას
და დაცვას საჭიროებდა. ამ აზრს ამ
ყარებდა პარიზში, 1937 წელს გამოცე
მული ექვთიმე თაყაიშვილის ნაშრომი
„არქეოლოგიური ექსპედიციალეჩხუმ
1)სამკაული„ასლარ“
XIXს.,ვერცხლი,მოოქრული,სევადი,სიგრძე56სმ.,მესტია
2)სამკაული„ჩაფრასტალ“
XIXს.,ვერცხლი,სევადი,მესტია
3)სამკაული„კებზარ“
XIXს.,ვერცხლი,სევადი,სიგრძე43,5სმ.,მესტია
1)
2)
3)
saqarTvelos erovnuli muzeumi60
სვანეთში1910წელს“დასაქართველოს
სახელმწიფომუზეუმისმიერგანხორცი
ელებული რამდენიმე მნიშვნელოვანი
სამეცნიერო ექსპედიცია. შედგად, 1936
წელს მესტიაში პირველი მუზეუმი გა
იხსნა. მისფონდებშითავდაპირველად
მესტიის მთავარ ეკლესიაში – სეტის
წმინდა გიორგის ეკლესიაში დაცული
ძეგლებიშევიდა.მუზეუმისდირექტორი
პეტერბურგის უნივერსიტეტდამთავრე
ბული ეგნატე გაბლიანი გახდა, რომე
ლიც 1920იანი წლებიდან მოყოლებუ
ლიფსევდონიმითაც (ეგნატე სვანი)და
მის გარეშეც აქვეყნებდა წერილებს
სვანეთის შესახებ. სწორედ მისი ხელ
მძღვანელობით, მუზეუმის დაარსების
თანავე,დაიწყოკოლექციებისგამდიდ
რება. ეს საქმე არც მომდევნო წლებში
შეწყვეტილა.გადამწყვეტიროლიკიამ
პროცესში 1972წელსდაწყებულმასვა
ნეთის სამეცნიეროკომპლექსურმა
ექსპედიციამ შეასრულა. სწორედ ამ
ექსპედიციის შემდეგ მიიღო საბჭოთა
საქართველოს მთავრობამ საგანგებო
დადგენილება სვანეთის მატერიალუ
რი და სულიერი კულტურის ძეგლთა
დაცვის შესახებ. მუზეუმს მიენიჭა სვა
ნეთისისტორიისადაეთნოგრაფიისმუ
ზეუმისსტატუსიდაიგის.ჯანაშიასსახ.
საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის
შემადგენლობაშიშევიდა.დაიწყოახა
ლიშენობისმშენებლობაც,რომელიც27
წლის განმავლობაში მიმდინარეობდა.
შენობაშიმუზეუმისგადატანამხოლოდ
2003 წელს მოხერხდა. 2004 წელს ის
როგორცს.ჯანაშიასსახ.საქართველოს
მუზეუმის ნაწილი ეროვნული მუზეუმის
გაერთიანებაშიშევიდა.
ვინც მესტიაშია ნამყოფი, აუცილებ
ლად ეხსომება ეს უცნაური, წახნაგო
ვანი, ბეტონის კონსტრუქცია და მისი
არცთუისეეფექტურიექსპოზიცია.მარ
თალია, სვანური საგანძური მაშინაც
ახდენდა დიდ შთაბეჭდილებას, თუმ
ცა, დაუსრულებელი შიდა სამუშაოები
და სტაბილური კლიმატური გარემოს
არარსებობა უნიკალური საგანძურის
დაცვას ართულებდა. პრობლემა იყო
მძივები
ანტიკურიხანა,მინადაქვა,
უშგული
საბეჭდავები
Vს.,ქვა,უშგული
სვანეთისნუმიზმატიკურკოლექციასგანსაკუთრებითამდიდრებსისმონეტები,
რომელთაცხალხიეკლესიებსსაუკუნეებისგანმავლობაშისწირავდა,დაწყებული
ძვ.წ.Vსაუკუნეშიმოჭრილი„კოლხურითეთრით“,დამთავრებულისაბჭოური
მონეტებით.კოლექციაშიშედისდავითაღმაშენებლის,თამარის,გიორგი–ლაშას
დროინდელი,ასევებიზანტიური,ირანული,სელჯუკური,მონღოლური,რუსული,
პოლონური,დანიური,გერმანული,ჩეხურიმონეტები,ალექსანდრემაკედონელის
ოქროსსტატერი,არაბულიდირჰემიდასხვ.
ისიც,რომსაგამოფენოდარბაზსარას
წორიგანათებაჰქონდა,საცავებიკიექ
სპონატებისდაცვისარცერთთანამედ
როვესტანდარტსარაკმაყოფილებდა.
სპეციალისტების ინიციატივით და
თავდაუზოგავი შრომით 2008 წლიდან
მოყოლებული, სხვადასხვა საერთა
შორისო ფონდისა და ორგანიზაციის
მხარდაჭერით, რამდენიმე მრავალ
კომპონენტიანი მასშტაბური პროექტი
განხორციელდა, რომელთაც თითქმის
სრულად მოიცვეს სვანეთში დაცული
საგანძური.
2010 წელს შენობის კვლევა Ellis
Williams Architectsმა ჩაატარა. კომ
პანიის დირექტორმა, დიტერ პფანეშ
ტილმააღნიშნა,რომმუზეუმიდაუყოვ
ნებლივრეკონსტრუქციასსაჭიროებდა,
წინააღმდეგ შემთხვევაში არა მარტო
შენობააღმოჩნდებოდაუმძიმესმდგო
მარეობაში, არამედ იქ დაცული არტე
ფაქტებიც.
ეროვნულიმუზეუმისთანამშრომლე
ბისდაუცხოელიექსპერტებისკვლევის
შედეგად ასევე დადგინდა, რომ სასწ
რაფოდ იყო მოსაგვარებელი რამდე
ნიმე მნიშვნელოვანი პრობლემა და
ჩასატარებელიიყოშემდეგისამუშაოე
ბი: დაზიანებული სახურავის შეკეთება,
მთელიშენობისგათბობისადაკონდი
ცირების, ასევე ელექტროსისტემის ხე
ლახალი დამონტაჟება, საექსპოზიციო
სივრცისრეორგანიზაცია, უსაფრთხოე
ბისსაკითხისგადაჭრადასხვ.
სიღრმისეული კვლევის შედეგად ამ
„სასწრაფოდმოსაგვარებელპრობლე
მათა“ ნუსხა იმდენად გაიზარდა, რომ
ბოლოს ძველი შენობის დანგრევა და
ახლისაშენებაგახდასაჭირო.
2011 წელს, მესტიის მუზეუმის სამშე
ნებლოსამუშაოებისგამო,ექსპონატები
კლიმატკონტროლით აღჭურვილ სპე
ციალურდროებითსაცავშიგადაიტანეს.
როგორცსვანეთისმუზეუმისხელმძღ
ვანელი,რუსიკოქოჩქიანიამბობს,მთე
ლიწლისგანმავლობაშიმუზეუმისახალ
შენობაშისარეაბილიტაციოსამუშაოები
მიმდინარეობდა: მუზეუმი მოეწყო და
აღიჭურვათანამედროვესაერთაშორი
მესტიისოთხთავი
ვერცხლისბურთულებითშემკულიტვიფრულიყდისზედაფრთა.1033წ.,მესტია
ლაბსყალდისოთხთავი
მოოქრულივერცხლითმოჭედილიყდისზედაფრთა,XIIს.,მესტია
ადიშისოთხთავი
კამარებიანიკანონები,897წ.
მესტია
იენაშისოთხთავი
სახარებისპირველიგვერდი.
ეტრატი,XIIIსაუკუნე,მესტია
მაცხოვრისხატი
Xს.,ხე,ჭედურივერცხლი,უშგული
ჩვილედიღვთისმშობლისადაწმ.ბარბარესხატი
Xს.,ხე,ლევკასი,ტემპერა.მესტია
ორმოცისებასტიელიმოწამისხატი
XIIს.,ხე,ტილო,ლევკასი,ფურცლოვანიოქრო,ტემპერა.მესტია
საკურთხევლისწინდასადგმელიჯვარი
ვენეცია,XIIXIVსს.ხე,ეტრატი,ფურცლოვანიოქრო,
მინიატურა,მარგალიტი,ვერცხლი,ფილიგრანი,თვლები;
მესტია
საწინამძღვროჯვარი
ესტატეოქრომჭედელი.XIს.,ხე,ნაწილობრივმოოქრული
ვერცხლი.უშგული
საცეცხლურები
სირია,VIVIIსს.,ბრინჯაო,
სხმული,მესტია
სო სტანდარტების შესაბამისად, სადაც
უკვე გათვალისწინებულია ექსპონატე
ბისთვისხელსაყრელისამუზეუმოგანა
თება,გათვალისწინებულიქნამათთვის
აუცილებელი სპეციალური კლიმატური
გარემოდაპირობები.
ნებისმიერიმუზეუმისკონცეფციამას
შიდაცულინივთებისსპეციფიკასემყა
რება.სვანეთისმუზეუმისკოლექციაძი
რითადად ეკლესიებისთვის შეწირული
განძებისაგან შედგება. მუზეუმის საგა
მოფენოდარბაზებისწორედამპრინცი
პით მოეწყო. ისტორიაში მოგზაურობა
სვანეთში აღმოჩენილი არქეოლოგიუ
რი მასალით იწყება, შემდეგიდარბაზი
მთლიანად ნუმიზმატიკურ განძებს ეთ
მობა,მომდევნოორდარბაზშიხატები,
ჯვრები და ეკლესიებისათვის შეწირუ
ლიჭურჭელიგამოიფინება,ბოლოორი
გალერეა კი უნიკალურ ხელნაწერებს
და მდიდარ ეთნოგრაფიულ მასალას
დაეთმობა. ცენტრში განთავსებულია
დროებითი საგამოფენო სივრცე, რო
მელიც სხვადასხვათემატური გამოფე
ნის მოწყობის საშუალებასაც იძლევა.
საგამოფენო სივრცის გარდა, აღიჭურ
ვამუზეუმისლაბორატორია,საცავიდა
თანამშრომლების სამუშაო ოთახები,
მოეწყო საზოგადოებრივი სივრცე, სა
დაც დამთვალიერებელს შეუძლია ეს
ტუმროს მუზეუმის მაღაზიას და კაფეს.
მუზეუმისრეაბილიტაციის მეორეეტაპ
ზედაგეგმილიააუდიტორიისადამედი
ათეკისმოწყობა.
პროექტის დასრულების შემდეგ სვა
ნეთის მუზეუმი, რომელიც ძირითადი
კულტურულსაგანმანათლებლო ცენ
ტრია რეგიონში, უკვე სრულფასოვნად
შესარულებს დამაკავშირებელი ხიდის
როლსტრადიციასადანოვაციას,ისტო
რიასადათანამედროვეობასშორის.
სტატიისმომზადებისასგამოყენებულიაპუბლი
კაცია„სვანეთისისტორიისადაეთნოგრაფიის
მუზეუმის(უშგული)ეთნოგრაფიულიკოლექციე
ბისშესწავლისთვის“,მანანახიზანიშვილი,2010წ.
ეროვნულიმუზეუმისმოამბე;
ეროვნულიმუზეუმის2011წლისანგარიში
„სვანეთისისტორიისადაეთნოგრაფიისმუზეუმი“
მუზეუმის ერთერთი უმნიშვნელოვანესი მიმართუ
ლებამეცნიერულიკვლევაა,მეცნიერებისსაზღვრები
კიარნახულადააგახსნილი.
სწორედ ამ საერთაშორისო კონკურენციაში ჩართვა
იყოჩვენიმიზანი;არამხოლოდჩვენიწარსულისგაცნობა
მსოფლიოსთვისდაიმისმუდმივიმტკიცება,რომსაქართ
ველოდიდიცივილიზაციისმქონექვეყანაა, არამედჩვენი
ახალიაღმოჩენებისპოპულარიზაციადაახალიტიპისსა
მეცნიერო ცენტრების შექმნა, სადაც, ქართველებთან ერ
თად,უცხოელიმეცნიერებიცჩაატარებენკვლევას.
დმანისიამისსაუკეთესომაგალითია.დმანისსმსოფლიო
მნიშვნელობის მქონე აღმოჩენის შემდეგ საერთაშორისო
ყურადღება ისედაც არ მოაკლდებოდა, მაგრამ ჩვენ მისი
ინფრასტრუქტურის განვითარებაზე ვიზრუნეთ და დღეს,
მისი სასწავლოკვლევითი ცენტრის წყალობით, ის ჩვენი
ქვეყნისელჩიცაამსოფლიოსამეცნიეროწრეებში.
დმა ნი სი
64
ეროვნულიგალერეამოგვიანებითშემოვიდაჩვენსსის
ტემაში საკმაოდ მძიმე მემკვიდრეობითა და რეალო
ბით.პრობლემურიიყოარამხოლოდშენობა,არამედ
კოლექციებისმდგომარეობაც.შთაბეჭდილებარჩებოდა,რომ
მხოლოდ ფინანსური კრიზისის გამო არ აღმოჩნდა გალე
რეაასეთდღეში.პირველეტაპზეგალერეაშიმნიშვნელოვანი
პროექტებისგანხორციელებისსახსრებიარცეროვნულმუზე
უმსჰქონდა.
თუმცა, ახლაც მეამაყება იმის გახსენება,რომ ჩვენი მუ
ზეუმის თითოეულმა თანამშრომელმა, ახალგაზრდამ თუ
ძველი თაობის წარმომადგენელმა, უყოყმანოდ გამოთქვა
მზადყოფნა, მონაწილეობა მიეღო გალერეის გაწმენდაში.
ეს იყო პირველი, მოსამზადებელი ეტაპი და მხოლოდ ამ
ეტაპის დაძლევის შემდეგ შეიძლებოდა იქაურობის კონ
ცეპტუალურცვლილებაზელაპარაკი. ... გაიკეთესნიღბები,
ჩაიცვეს ხელთათმანები და დაიწყეს შენობის გასუფთავე
ბა...შემდეგუკვეგალერეისკონცეფციადაპროექტიმოვამ
ზადეთ.
მაშინ,როცაკულტურისსამინისტროსგაუჩნდამატერიალუ
რი სახსრები ეროვნული გალერეის აღსადგენად, ჩვენ უკვე
მზადვიყავით;მეტიც,რამდენიმემნიშვნელოვანიეტაპიუკვე
დაძლეულიგვქონდა,რამაცმუშაობისტემპიდააჩქარა.
გა ლე რე ა
saqarTvelos erovnuli muzeumi 65
22სექტემბერს საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ეზომ
ბევრი ქართველის „ბავშვობის ოცნებას“ უმასპინძლა.
National Geographicი საქართველო საზოგაოდებას
სილქროუდ ჯგუფთანდა ქართულენოვანი გამოცემის გუნდთან
ერთად აშშს ეროვნული გეოგრაფიული საზოგადოების აღმას
რულებელმა ვიცეპრეზიდენტმა, ტერენს ბ. ადამსონმა, National
Geographicის ფოტოგრაფმა, მარკ თისენიმ და საქართველოს
ეროვნულიმუზეუმისგენერალურმადირექტორმა,დავითლორთ
ქიფანიძემწარუდგინეს.ჟურნალისპრეზენტაციისპარალელურად
საქართველოსეროვნულიმუზეუმისდროებითსაგამოფენოსივრ
ცეშიგაიხსნაამერიკელიმკვლევრის,ჯორჯკენანისფოტოგამოფე
ნა,რომელმაცსაქართველოშიXIXსისბოლოსიმოგზაურა.მოგ
ზაურობის 55გვერდიანი აღწერა ჟურნლNationalGeographicის
1913წლისოქტომბრისნომერშიდაიბეჭდა.
აშშს ერვნული გეოგრაფიული საზოგადოების აღმასრულებე
ლივიცეპრეზიდენტის,ტერენსბ.ადამსონისთქმით,საქართველო
უკვეძალიანდიდიხანიაარისNationalGeographicისცხოვრების
ნაწილითავისიარაჩვეულებრივიარქეოლოგიურიაღმოჩენებით,
განუმეორებელიბუნებითადახალხით.NationalGeographicისა
ქართველოს შესახებ საუკუნეზე მეტია წერს, რასაც ადასტურებს
კიდეც საქართველოსეროვნულმუზეუმშიორგანიზებულიგამო
ფენა.მისივეთქმით,ქართულენოვანიგამოცემისარსებობაკიდევ
უფრომეტშესაძლებლობასმისცემსNationalGeographicს,რომ
შეიტყოსდაწეროსსაქართველოსშესახებ.ქართულენოვანიგა
მოცემისრედაქტორის,ლევანბუთხუზისთქმითკიჟურნალისგა
მოცემა პირველ რიგში იმიტომ არის მნიშვნელოვანი, რომ მას
საგანმანათლებლოდანიშნულებაც აქვს. ჟურნალში დაბეჭდილი
მასალა ყოველთვის ეყრდნობა ღრმად გაანალიზებულ, უტყუარ
ფაქტებს,თუმცაიმდენადმარტივადაადაწერილი,რომნებისმიერი
ადამიანისთვის,რომელსაცკითხვაუყვარს,აუცილებლადიქცევა
სამაგიდოწიგნად.რაცშეეხებაNationalGeographicისპრეზენტა
ციისეროვნულიმუზეუმისეზოშიგამართვასდა,ზოგადად,მასთან
თანამშრომლობას,რედაქტორისთქმით,საქართველოსეროვნუ
ლიმუზეუმისდამისიგენერალურიდირექტორისმიერგანხორცი
ებულიპროექტებიარაერთხელმოექცაNationalGeographicისყუ
რადღებისცენტრში.ქართულენოვანივერსიისშექმნისასNational
Geographicისქართულიჯგუფიყოველთვისგრძნობდამუზეუმის
მხრიდანთანადგომასდა,ამიტომ,„სხვაგანსად,თუარამუზეუმში
უნდაგამართულიყოპრეზენტაცია,იქსადაცNationalGeographicს
ასეელოდნენ“–ამბობსლევანბუთხუზი.
NationalGeographicისსაქართველოშიშემოსვლისინციატორი
დასპონსორისილქროუდჯგუფიდამისიდირექტორთასაბჭოს
თავმჯდომარე,გიორგირამიშვილიგახლდათ.როგორცთვითონ
აგვიხსნა,მისიდამისიგუნდისსურვილიიყო,საქართველოშიშე
მოეტანათ ისეთი მაღალი ხარისხის სამეცნიეროპოპულრაული
ლიტერატურა,როგორიცNationalGeographicია.
აღსანიშნავია,რომNationalGeographicისსტატიების30პრო
ცენტიქართველიჟურნალისტებისმიერიქნებამომზადებული,რაც
მათსაშუალებასმისცემს,პირდაპირიმუშაონამერიკელრედაქ
ტორთან.ვორქშოფებიგამიართებაფოტოგრაფებისთვისაც.Natio
nalGeographicიდღეს37ენაზეიბეჭდებადა100ზემეტქვეყანაში
გამოდის.მათშორისუკვესაქართველოცაა.
NATIONAL GEOGRAPHIC-ი სა ქარ თ ვე ლო ში
66
“რეკონსტრუქცია: კულტურული მემკვიდრეობა და
თანამედროვემოდა“–ასეერქვაეროვნულმუზე
უმშიგახსნილგამოფენასდამისთანმხლებსაგან
მანათლებლო პროგრამას, რომელიც ბრიტანეთის საბჭოსთან
თანამშრომლობით გაიმართა. პროექტის „ახალი აბრეშუმის
გზის“ ფარგლებში, სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს
მუზეუმში, 20ოქტომბერს 7 ყველაზე ცნობილი ბრიტანელიდი
ზაინერის ნამუშევრები გამოიფინა. ვივიენ ვესტვუდი, პოლსმი
ტი,პიტერიენსენი,ჰუსეინჩალაიანი,სოფიაკოკოსალაკი,ოსმან
იუსეფზადე და მარიოს შვაბი – ამ დიზაინერების კოსტიუმების
დათვალიერება მუზეუმის სტუმრებს ერთითვის განმავლობაში
შეეძლოთ.თბილისისთვის ეს იყო პირველი შემთხვევა,როდე
საცსამუზეუმოსივრცემოდისგამოფენასდაეთმო.ესგახლდათ
კიდევერთიგზავნილისაზოგადოებისთვისიმისხაზგასასმელად,
რომ ეროვნული მუზეუმი მზადაა, მხარიდაუჭიროს სიახლეებს.
ის, ამავე დროს, ყველაზე შესაფერისი ადგილია ტრადიციებისა
დათანამედროვეობისშესახვედრად.
საინტერესოიყოგამოფენისკონცეფციაც.თითოეულიისღო
ნისძიება,რომელიც 2007 წელსდაწყებული პროექტის „ახალი
აბრეშუმისგზის“ფარგლებშიტარდება,მიზნადისახავსაბრეშუ
მისგზისისტორიულიმარშრუტისხელახლაგააზრებასდაძვე
ლი,დაკარგულიურთიერთობებისაღდგენასცენტრალურიდა
სამხრეთ აზიის ქვეყნებსა და თანამედროვე ევროპას შორის.
ამიტომ,ამჯერადაც,ბრიტანელიდიზაინერებისნამუშევრებისა
ქართველომდე აბრეშუმის გზის სხვა ქვეყნებშიც იყოგამოფე
ნილი.
ცნობილიდიზაინერებისქართველითაყვანისმცემლებიინტე
რესითათვალიერებდნენმუზეუმისმესამესართულზეგამოფე
ნილკოსტიუმებს,რომლებიცთანამედროვებრიტანულიმოდის
სახესგანსაზღვრავენდა,ამავედროს,მათიავტორებისეთნი
კურდასოციალურმემკვიდრეობასაცწარმოაჩენენ.სოფიაკო
კოსალაკიიქნება,პიტერიენსენითუჰუსეინჩალაიანი–კავშირი
პიროვნულგავლენებს,წარსულისმოგონებებს,ეთნიკურწარ
მომავლობასადათანამედროვეფასეულობებთანმათნამუშევ
რებშიერთნაირადმჭიდროდათვალშისაცემია.
გამოფენის ფარგლებში გაიმართა საგანმანათლებლო ღო
ნისძიებათაციკლიც,რაცასევედიდისიახლეიყომოდითდა
ინტერესებულისტუდენტებისთვის.ბრიტანელიკურატორიქენ
დალმარტინ რობინსი სამხატვროაკადემიის პედაგოგებსადა
სტუდენტებსშეხვდადავორქშოფიჩაატარამუზეუმებისთანამ
შრომლებისა და მოდის კურატორებისთვის. ბრენდის შესახებ
პრეზენტაცია მოაწყო პიტერ იენსენის ბიზნეს პარტნიორმა ჟე
რარუილსონმაც.
სამხატვროაკადემიაშიგამართულვორქშოფზე,მარტინრო
ბინსმასტუდენტებსაჩვენაფილმებიმოდისშესახებდაშეეცა
და,დაერწმუნებინაახალბედადადამწყებიდიზაინერები,რომ
სწორედასეგადაღებულისამოყვარულოფილმებიასაუკეთესო
საშუალებასაკუთარიშემოქმედებისპოპულარიზაციისთვის.ჟე
რარუილსონმადამარტინრობინსმაქართულიმოდისბაზარიც
შეაფასესდააღნიშნეს,რომმსგავსღონისძიებებსდაკავშირს
თანამედროვე დასავლურ მოდასთან უდიდესი მნიშვნელობა
აქვს.
წარ სუ ლის რე კონ ს ტ რუქ ცია და თა ნა მედ რო ვე ო ბა მუ ზე უმ ში
saqarTvelos erovnuli muzeumi 67
ექსპედიცია, რომელსაც ზურაბ მა
ხარაძე,ო.ლორთქიფანიძისარქე
ოლოგიისცენტრისუფროსიხელ
მძღვანელობდა, სოფელ ჭაბუკიანთან
ოთხი თვის განმავლობაში მუშაობდა.
გაითხარა დიდი ზომის ორი ყორღანი,
მაგრამ განსაკუთრებული მნიშვნელო
ბის ანანაურის N3 ყორღანი გამოდგა,
რომელიცგრანდიოზულიათავისიზომე
ბით–100მდიამეტრითადა12მსიმაღ
ლით.„ჩვენებურიპირამიდაა“,–განმარ
ტავს ზურაბ მახარაძედადასძენს,რომ
ასეთი დიდი ყორღანი, ოცდაათ წელზე
მეტია, არ გათხრილა საქართველოში.
ყორღნისყრილითიხისაა. ზედამხარეს
მასქვისჯავშანიიცავდა,რომლისქვეშაც
ხითგადახურული,საკმაოდმოზრდილი
კამერაიყო.ესდასაკრძალავიდარბაზი
გახლდათდა,შესაბამისად,მისიმთავა
რიატრიბუტიცორიოთხთვალადასაკრ
ძალავიეტლიიყო.როგორცწესი,მსგავს
სამარხებში ერთი ეტლი იდგა ხოლმე,
რომელიცგარდაცვლილბელადსეკუთ
ვნოდა.ჯერჯერობითდაუდგენელია,ანა
ნაურისყორღანშირატომიყოორიდა
საკრძალავიეტლი.
იქვე,კერამიკისდაოქროსნივთებთან
ერთად, აღმოჩნდა ტყავის, ჭილოფის,
ქსოვილისგან დამზადებული ნივთებიც.
მსგავსი მასალა, როგორც წესი, დროს
ვერუძლებს,თუმცა,როგორცჩანს,დარ
ბაზში ისეთი მიკროკლიმატი შეიქმნა,
რომარამარტონაზიქსოვილებიშემოგ
ვრჩა, არამედ სხვადასხვაგვარი ხილიც
კი,მაგალითად,თხილი,წაბლიდატყის
სხვადასხვა ჯიშის კენკრა, რომლებიც
კალათებითაქაიქიყოჩადგმულიდარ
ბაზში.
ორნამენტირებული ხის ჭურჭელი,
ფოჩებიანი ტყავის ჩანთა, ქალცედონის
მთლიანი ქვისგან გამოთლილი ბეჭედი,
კავკასიაში ყველაზე ადრეული ქარვის
მძივები, ხის სავარძელი“ – აგრძელებს
აღმოჩენილი ნივთების ჩამოთვლას ზუ
რაბ მახარაძე. ახლა თითოეულ ნიმუშს
ლაბორატორიაში შეისწავლიან. დეტა
ლებიც მხოლოდ კვლევის დასრულე
ბის შემდეგ გამოიკვეთება, რაც უთუოდ
მნიშვნელოვანი დეტალებით გაამდიდ
რებსჩვენცოდნასადრებრინჯაოსხანის
შესახებ.
უახლესი აღმოჩენები კახეთშიარქეოლოგია > თამარ ბაბუაძე
2012წლისოქტომბრისდასაწყისში,საქართველოსეროვნულიმუზეუმისოთარ
ლორთქიფანიძისარქეოლოგიისცენტრისექსპედიციისმიერკახეთში,ლა
გოდეხშიწარმოებულიგათხრებიმნიშვნელოვანიდასაინტერესოაღმოჩე
ნითდასრულდა.სოფელჭაბუკიანთან,ალაზნისჭალებშიგრანდიოზული,
მდიდარიარქეოლოგიურიმასალის,მათშორისოქროსნივთებისშემცველი
ყორღანიგაითხარა,რომელიცადრებრინჯაოსხანას(ძვ.წ.IIIათასწლეული)
განეკუთვნება.
68
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმსა
და ქუვეითის კულტურის, ხელოვ
ნებისადალიტერატურისეროვნულ
საბჭოს შორის ურთიერთთანამშრომ
ლობის მემორანდუმს 2010 წელს მოეწე
რა ხელი. მემორანდუმის თანახმად, სა
ქართველოსეროვნულიმუზეუმი5წლის
განმავლობაში მიავლენს მისიას კუნძულ
ფაილაკაზე, რათა დაგეგმოს და უხელმ
ძღვანელოსალავაზიმისარქეოლოგიურ
ძეგლზემიმდინარეგათხრებს.
მსგავსი ტიპის თანამშრომლობა ქუვე
ითის მხარეს სხვადასხვა დროს ჰქონდა
აშშს,იტალიის,საფრანგეთის,დიდიბრი
ტანეთის,საბერძნეთის,სპარსეთისყურის
არაბული ქვეყნების თანამშრომლობის
საბჭოს,იორდანიის,სლოვაკეთისადაპო
ლონეთისწამყვანსამეცნიეროკვლევით
დაწესებულებებთან. ქუვეითის მხარის
ინიციატივა,ზემოთჩამოთვილიქვეყნების
შემდეგ არქეოლოგიურითვალსაზრისით
მსოფლიო მნიშვნელობის მქონე ძეგლ
ზე საქართველოსთან ეთანამშრომლა,
მეტყველებს საქართველოს ეროვნული
მუზეუმისდაქართველიმეცნიერებისდიდ
საერაშორისო ავტორიტეტსა და მაღალ
პროფესიონალიზმზე.
2011 წლის გაზაფხულზე ფაილაკაზე
პირველიქართულიმისიაჩავიდა.2თვის
მუშაობის შედეგად გაითხარა ბრინჯაოს
ხანის ყორღანი და მისი მიმდებარე ტე
რიტორია.უნდააღინიშნოს,რომმსგავსი
ტიპის კონსტრუქცია მანამდე ფაილაკაზე
არ ყოფილა აღმოჩენილი. არქეოლოგი
ური გათხრების პარალელურად, საქარ
თველო–ქუვეითის მისიამ 2011 ჩაატარა
ტერიტორიის მცირემასშტაბიანი კვლევა,
მოხდაძეგლებისდანომრვა,მათიკოორ
დინატების დაფიქსირება და ფოტოფიქ
საცია. ყველა მნიშვნელოვანი ადგილი
დატანილიქნაკუნძულისსამხრეთაღმო
სავლეთნაწილისსქემატურრუკაზე.
2012 წელს მისიის ძირითადი მიზა
ნი კვლევის დროს გამოვლენილი არ
ქეოლოგიური შენობების შესწავლა და
კუნძულზე კვლევის გაგრძელება იყო.
შესწავლილ იქნა არქიტექტურული
კონსტრუქციები, შუშისა და კერამიკის
ფრაგმენტები და არქეოლოგიურ ძეგლ
ზეაღმოჩენილისხვანივთები,რომელთა
უმეტესობა ადრებრინჯაოს და შუაბრინ
ჯაოს ხანით თარიღდება. ამავე დროს,
გრძელდებოდა შემოგარენის მეცნიერუ
ლიკვლევადაგათხრილიძეგლებისნა
წილობრივიკონსერვაცია.
მომდევნო მისია ქუვეითში 2013 წლის
გაზაფხულზეიგეგმება.
ქარ თუ ლი არ ქე ო ლო გი უ რი მი სია ქუ ვე ით შიარქეოლოგია > ნათია ლიქოკელი
საქართველოსეროვნულიმუზეუმისარქეოლოგმკვლევართაგუნდიუკვეორი
სეზონიაქუვეითისკუნძულფაილაკაზეაწარმოებსარქეოლოგიურგათხრებს.
გუნდისმიზანიაბრინჯაოსხანისარქეოლოგიურიტერიტორიის,ალავაზიმის
სრულიგათხრადამეცნიერულიშესწავლა.
70
დამატებითი ინფორმაციისთვის:ĒĄĊ: 293 2171 | ĔґĕđĈ: 293 2172 | ĄĊ-ĔčđĒґ: info@natgeo.ge | www.nationalgeographic.ge
IPTV-მომხმარებლებს ჟურნალის გამოწერა სახლიდან გაუსვლელადაც შეუძლიათ, ტელემენიუში ინტეგრირებული ღილაკის მეშვეობით.
დამატებითი ინფორმაციისათვის დარეკეთ სილქნეტის ცხელ ხაზზე 2 100 100
ჟურნალის გამოწერა შესაძლებელია ვებგვერდზე www.nationalgeographic.ge
გამოიწერეთსპეციალურ ფასად!ერთი ნომრის ფასი ადგილზე მიტანით:
ლარი
ლარი
ლარი
450
6
650
სპეციალური ფასი Silk TV-ის აბონენტებისთვის
ერთი ნომერი 5 ლარი
ექვსთვიანი გამოწერა
ერთწლიანი გამოწერა
გამოწერასტუდენტებისთვის
დაზოგეთ0.50 ლარი+ადგილზე
მიტანა
დაზოგეთ1 ლარი
+ადგილზე მიტანა
დაზოგეთ1.50 ლარი+ადგილზე
მიტანა
ĘćґĂąґĂčČĄāđ ąĈĆĐēČčć 깥Čđ ĎĊґČĄĒґĆĄ
ჟურნალიNATIONAL GEOGRAPHIC ქართულად!
ეწვიეთ სვანეთის განახლებულ
მუზეუმს!