Post on 18-Dec-2014
description
Scenario-denken &-analyse
…handelen met voorkennis…
dr. Patrick van der Duin
Fontys Hogeschool, Academy for Creative Industriesp.vanderduin@fontys.nl
www.patrickvanderduin.nl12 maart 2014
2
Onderwerpen
1. Lectoraat ‘Futures Research & Trendwatching’ bij Fontys Academy
for Creative Industries
2. Scenario’s:
– Definitie, principes van scenario’s, hoe bouw je ze?, enkele voorbeelden
3. Scenario’s en besluitvorming
4. Toekomstonderzoek, scenario’s en strategie
3
Uitgangspunten lectoraat Futures Research & Trendwatching
1. Futures research = wetenschap
2. Futures research is een middel, geen doel
3. ‘Futures’ is meervoud:– Niet alleen voorspellen maar ook (juist) verkennen– Meerdere methoden (dan trendwatching)– Opkomst van de ‘creative worker’: onze studenten gaan ook werken in, voor en
met niet-creatieve sectoren
4
Thema’s lectoraat Futures Research & Trendwatching
Motto: Professionalisering door verbreding & verdieping….
1. Futures research = wetenschap– Inzicht in methoden– Inzicht in het ‘speelveld’ van toekomstonderzoek
2. Futures research is een middel, geen doel– Koppeling met besluitvormingsprocessen– Kennis van organisatorische context: ‘ambidexterity’– Kennis van wanneer welke methoden moeten worden ingezet: ‘contingency’
3. ‘Futures’ is meervoud:– ‘Grand challenges’– Meer gebruik maken van technologische en economische trends– Van ‘zekere’ trends naar ‘onzekere toekomsten’– Van korte termijn naar de lange(re) termijn
5
Missie lectoraat Futures Research & Trendwatching
Het leveren van een bijdrage aan de ontwikkeling van de generalistische, toekomstgerichte en strategische
professional
• Generalistisch: zowel binnen, buiten als tussen de creatieve sector en andere economische sectoren, en vanuit meerdere maatschappelijke domeinen
• Toekomstgericht: kan zowel procesmatig als inhoudelijk antwoord geven op het organisatievraagstuk: “Waar verdienen wij over 10 jaar ons geld mee?”
• Strategisch: kan zowel procesmatig als inhoudelijk het transitieproces van het heden naar de toekomst vormgeven
6
Wat is toekomstonderzoek?
“Toekomstonderzoek is het vermogen, de vaardigheid en de kunst om toekomstige ontwikkelingen te beschrijven, te verklaren, te verkennen, te voorspellen en/of te interpreteren alsmede de consequenties daarvan in te schatten voor beslissingen en andere acties in het heden”.
‘Levels of uncertainty’
8
Scenario’s: wat zijn scenario’s?
• Wat zijn scenario’s:– karakteristieke beelden van de toekomst– interpretaties van de huidige realiteit– intern consistente verhalen over een pad van nu naar de
toekomst– plausibele, maar onderling verschillende verhalen over
mogelijke toekomsten
• Wat zijn scenario’s niet:– voorspellingen– extrapolaties– doemscenario’s – ‘science fiction’ (‘zeppelin-syndroom’)– strategie
9
Shell’s scenario-structure
Normative scenarios
“What we want now”“What we know now”
Exploratory scenarios
FACTS DESIRES
FUTURE
PRESENT
10
Tijdshorizons….
nu - x nu nu + x
Scenario’sVoorspellen
Tijd
11
Organisatie/ sectorKlanten
Transactionele omgeving
Bedrijven Aanbieders
Concurrenten
Contextuele omgevingPolitiek
Sociaal
Economisch
Technologie
Demografie
Burgers
Ecologie
Scenario’s gaan niet over jezelf
Van buiten naar binnen…….
12
Diversiteit in scenario-doelen
Verschillende ‘scenario-raamwerken’
• Assenkruis• Trilemma• Morfologisch-veld• Intuïtieve verhaallijnen• Perspectievenraamwerk! (gebaseerd op
‘Cultural theory’ van Douglas & Thompson)
13
14
Meta-analyse: maak gebruik van bestaande scenario’s!
1. Doel v/d toekomststudie
2. Deskresearch toekomststudies
3. Selectie toekomststudies
4. Structureren ‘shortlist’
5. Analyseren (coderen) toekomst-
studies
6. Clusteren/karakteriseren
toekomststudies
Drie toekomstverkenningen (rood, groen en blauw) met verschillende
toekomstbeelden (A,B,C (D))
Clustering op basis van vergelijkbare karakteristieke kenmerken
Scenario bouwScenario bouw
Scenario1
Scenario3
Scenario2
Scenario4
Dimensie A
Dimensie B
Low impact
High impact
Certain trends
Uncertain trends
‘Bestemming 2005’: corporate scenario’s voor KPN
Actief
Passief
Collectief
Individueel
Avontuur
Duurzaam Comfort
Budget
‘Bestemming 2005’
Individueel
Collectief
Actief
Avontuur
ComfortDuurzaam
Budget
Passief
harmonie, politiek en ethisch correct, verantwoordelijk en bewust, veiligheid, onthaasting’, ‘customer intimacy’, Rabobank
calculerend, korte termijn, pragmatisch, rationeel, direct, ‘struggle for life’, ‘operational excellence’, EasyJet, Aldi
functioneel, controle, gemak, ‘druk-druk-druk’, core business, one-stop shopping, kwaliteit, ‘customer intimacy’, reductie, Ahold, Amazon.com
fun, innovatief, dynamisch, kleurrijk, flexibel,’ no limits’, egocentrisch, originaliteit, ‘product leadership’, Sony, Nike
Scenario’s Justitie: ‘Justitie over morgen’
Den Haag
Brussel
Sociale veiligheid geen prioriteit
Sociale veiligheid is prioriteit
Forza EuropaThe European Way
Samen.nl
Bang Nederland
Monitormechanisme/Early Warning System Ministerie van Justitie
20
Strong commitment to group
A: Egalitarian
High Grid
B: Hierarchical
Low Grid
Weak commitment to group
C: Individual D: Tough
Cultural theory en ‘vitalisering’
22
Gevolgen voor ‘vitalisering’
23
Scenario’s voor Océ
24
Scenario’s voor Océ
Scenario’s toegepast op de overheid
Overheid:1. Wat is het onderwerp?2. Wat is de toekomst(forecast) van eenonderwerp bij ongewijzigdbeleid?3. Wat is onze toekomstigdoel? 4. Welk beleid hoort bij deverschillende scenario’som deze doelstelling tehalen? 5. Wat is de rode draad doordie verschillendebeleidsopties?
Voorbeeld
1.Filebestrijding
2. In 2020 zijn de files
met x% gegroeid bij
ongewijzigd beleid.
3. In 2020 zijn de files
met x% gedaald.
4. Welk file-beleid past in de
verschillende scenario’s
zodat de doelstelling gehaald
wordt?
5. Wat is de rode draad door
die verschillende
file-beleidsopties?
26
Scenario’s en service design IPTV
Von der Gracht, Vennemann & Darkow (2010): corporate foresight and portfoliomanagement
27
28
Typology Rohrbeck en Gemunden (2010)
1. The initiator role: triggering and inspiring
2. The strategist role: guidance to the innovation efforts
3. The opponent role:Challenging ideas and assumptions
29
Van der Duin en Den Hartigh (2009): balans tussen toekomst, innovatie en strategie
Inside-outstatic
Inside-outdynamic
Outside-instatic
Outside-indynamic
Future is stable and certain (predictable)Tools: trend-analysis, forecasting, SWOT
Future is not uniquely predictable
but dependent on competitive actions
Tools: scenario analysis, game theory
Future is stable and certain (predictable)
Tools: visioning, environmental
scanning
Future is unpredictable but path-dependentTools: visioning,
backcasting, path-dependency analysis
Figure 11.2: The place of the future in strategic thinking
Scenario’s toegepast
• Het ‘kringgesprek’ (‘strategic conversation’ )
• Geen scenario-project….maar een ongoing activity
• Scenario’s als:– Bron van inspiratie– Als ‘testomgeving’ – Early warning system
• 80/20: besteed meer tijd aan toepassing scenario’s dan aan bouw (‘meta-analyse’)
30