Post on 28-May-2015
1
บทท 9 ระบบตอมไรทอ
(ENDOCRINE SYSTEM)
2
ระบบตอมไรทอ (ENDOCRINE SYSTEM)
3
ตอมไรทอ (endocrine gland) ตอมท
หลงสารและไปมผลตอเซลลเปาหมาย
โดยผาน extracellular fluid เชนกระแส
เลอด โดยม 9 ชนดในคน
ตอมมทอ(exocrine gland) ตอมทหลง
สารและไปมผลตอเซลลเปาหมายโดย
ผานทอ
ระบบตอมไรทอ (ENDOCRINE SYSTEM)
4
ฮอรโมน หมายถงสารเคมทสรางมาจาก
เซลลของตอมไรทอ(endocrine cell) และ
ไปมผลควบคมการทางานของเซลล
เปาหมายทอยหางออกไป โดยขนสงไป
ตามกระเสเลอด
การทางานของรางกายทควบคม
โดยฮอรโมนหรอสารเคม เรยก
chemical control และเรยกกลม
สารเคมดงกลาววา chemical
messenger หรอ molecular
messenger
5
ระบ
บป
ระสา
นงา
น(c
o-or
dina
ting
syst
em)
6
หนาทของฮอรโมนแบงออกไดเปน 3 กลมใหญ
1. ควบคมการเจรญเตบโต (growth) 2. ควบคมและรกษาสภาพแวดลอมภายใน
รางกายใหเปนปกต 3. ควบคมการทางานของรางกายอยางอตโนมต
7
Chemical messengerหรอmolecular messenger แบงเปน 5 ชนดดงน
1. Paracrine (local regulator) 2. Neurotransmitter 3. Neurohormone
4. Hormone 5. Pheromone
8
ฮอรโมนแบงตามโครงสรางทางเคมไดเปน 4 ชนด คอ
1. ฮอรโมนเปปไทดหรอโปรตน
(Polypeptide hormone)
2. ฮอรโมนสเตยรอยด
(Steroid hormone)
3. ฮอรโมนเอมน
(Amine hormone)
4.ฮอรโมนกรดไขมน
(Fatty acid hormone)
9
กลไกการออกฤทธของchemical messenger และฮอรโมน
-ออกฤทธไดโดยการจบกบตวรบสญญาณ(receptor)
สารเคมตวเดยวกนสามารถมผลตอ
เซลลชนดตางๆ ไดตางกนโดยขนกบ
1.ตวรบตางกน (a กบb&c)
2.ตวถายทอดสญญาณในเซลล
ตางกน (bกบc)
10
การออกฤทธของฮอรโมน แบงตามโครงสรางไดเปน 2 แบบ
1.พวกทมตวรบอยทผนงเซลล(cell membrane receptor)ไดแกฮอรโมนทมขนาดใหญ
ผานเขาเซลลไมได ไมละลายในไขมน เชน ฮอรโมนโปรตน
11
2.พวกทมตวรบอยภายในเซลล ไดแกฮอรโมนทมขนาดเลกและละลายในไขมนได
เชน ฮอรโมนสเตยรอยด, ฮอรโมนไทรอยด, Vitamin D3, NO
-ตวรบเมอจบกบฮอรโมน
(hormone-receptor complex)
จะทาหนาทเปน transcription factor
-ตวรบอาจอยในไซโตพลาสม
หรอนวเคลยส
12
ฮอรโมนจากตอมไรทอทสาคญของรางกาย ตอมไรทอมการเปลยนแปลงมาจากเนอเยอทง 3 ชน คอ
1. พวกทเปลยนแปลงมาจากเนอเยอชนกลาง
* สรางสารพวกสเตอรอยด
- ตอมหมวกไตสวนนอก (adrenal cortex)
- รงไข (ovary)
- อณฑะ (testis)
2. พวกทเปลยนแปลงมาจากเนอเยอชนนอก และเนอเยอชนใน
* สรางสารพวกเปปไทด โปรตน
- ตอมไทรอยด(thyroid gland)
- ตอมใตสมอง(hypophysis หรอ pituitary)
- ตอมหมวกไตสวนใน(adrenal medulla)
13
ความสาคญของตอมไรทอตอรางกาย
1. พวกทรางกายขาดไมได(essential endocrine gland)
- ตอมไทรอยด (thyroid gland)
- ตอมพาราไทรอยด(parathyriod gland)
- ตอมหมวกไตสวนนอก (adrenal cortex)
- ไอสเลตออฟแลงเกอรฮานส
2. พวกทรางกายขาดได(non-essential endocrine gland)
- ตอมใตสมองสวนหนา (pituitary)
- ตอมไพเนยล(pineal gland)
- ตอมหมวกไตสวนใน (adrenal medulla)
- รงไข (ovary)
- อณฑะ(testis)
14
กลไกการควบคมการหลงฮอรโมน
การควบคมการหลง
ฮอรโมน สวนใหญ
เปนกลไกการควบคม
ยอนกลบแบบ
negative feedback
15
การควบคม homeostasis ของแคลเซยมโดย PTH และ Calcitonin
การทางานแบบตรงขามกน(antagonistic) ของฮอรโมน 2 ชนด
16
ระบบตอมไรทอในสตวไมมกระดกสนหลง
1.Brain hormone(BH) หลงจาก neurosecretory cells มาเกบไวทcorpus cardiacum
2.BHกระตนprothoracic
gl. ใหหลงฮอรโมน
ecdysone
3.ecdysone กระตน
การลอกคราบ
4.Juvenile hormone(JH) หลงจากcorpus
allatum ยบยงการเกด metamorphosis
เมอ JH ลดลงแมลงสามารถพฒนาไปส
ระยะตอไปได
17
ระบบตอมไรทอในสตวมกระดกสนหลง(คน)
-ในรางกายคนเรามตอมไรทอ
ทงหมด 9 ตอม
-Tropic hormones:
ฮอรโมนทไปมบทบาท
ควบคมการหลงฮอรโมน
ของตอมไรทออน ๆ
18
การทางานรวมกนระหวางระบบประสาทและระบบตอมไรทอ
(ไฮโปทาลามสและตอมใตสมอง)
-ไฮโปทาลามสทาหนาทเชอมโยง
ระหวางระบบตอมไรทอและ
ระบบประสาท
-เซลลประสาท(neurosecretory cell)
จากไฮโปทาลามสไปควบคมการ
หลงฮอรโมนจากตอมใตสมองสวน
หนา ทงแบบกระตน(releasing
homrone) และยบยง(inhibiting
hormone)
19
ฮอรโมนจากตอมใตสมอง pituitary
1. ตอมใตสมองสวนหนา
(Anterior pituitary)
2. ตอมใตสมองสวนกลาง (intermidiate )
3. ตอมใตสมองสวนหลง (Posterior pituitary)
ตอมใตสมองเปนตอมไรทอ อยบรเวณตรงกลางสมองแบงได เปน 3 สวน คอ
20
ตอมใตสมองสวนหนา(anterior pituitary gland or adenohypophysis)
-ควบคมการหลงฮอรโมนโดยไฮโปทาลามส โดยหลง releasing/inhibiting
ผานทางเสนเลอด portal vessel
21
- ฮอรโมนโกรท (Growth hormone,GH) เปนสารพวกโปรตน
ควบคมการเจรญเตบโต ของรางกาย
นอยไป มากไป
เดก dwarfism giantism
ผใหญ acromegaly simmon’s disease
ฮอรโมนโกรท (Growth hormone,GH)
22
giantism
• เนองจากในวยเดกมการสราง GH มาก
เกนไปจะมผลกระตนการเจรญเตบโต
มากกวาปกต เรยกวา สภาวะยกษ(giantism)
23
13 years old
18 years old
18 years old High School Graduation
21 years old
Entering his car, front seat had to be removed
http://www.altonweb.com/history/wadlow/
24
dwarfism
• เนองจากในวยเดกมการขาด
ฮอรโมน GH นอยทาใหเกดอาการรางกายมขนาดเลก แคระ
แกรน เนองจากการเจรญเตบโต
ของกระดกถกยบยง ระบบสบ
พนธไมเจรญ
25
acromegaly
• เนองจากในวยผใหญมฮอรโมน GH มากเกนไปจะมผลตอการกระตนการเจรญของกระดกในดานกวาง เนองจาก
กระดกทางดานยาวบดไปแลว ยาวอกไมได และยบยง
เนอเยอเกยวพนดวย ทาใหกระดกทคางขยายขนาดกวาง
ขนฟนหางใบหนาเปนรปสเหลยมคางหม นวมอ นวเทาม
ขนาดใหญขน ผวหนงหนาและหยาบ
26
simmon’s disease
• เนองจากในผใหญทมฮอรโมนโกรธ
นอยมกไมแสดงลกษณะอาการให
เหนแตพบวานาตาลในเลอดตาจง
ทนตอความเครยดทางอารมณได
นอยกวาคนปกต และมกจะเปนลม
หนามดงาย อาจเปนโรคผอมแหง
27
1. ฮอรโมนกระตนฟอลลเคล หรอ ฟอลลเคลสตมวเลตงฮอรโมน(follicle
stimulating hormone,FSH)
เปนฮอรโมนพวกโปรตนทรวมอยกบคารโบไฮเดรต(glycoprotein) ทาหนาท
- กระตนฟอลลเคลของรงไขใหเจรญเตบโต
- ออกฤทธรวมกบฮอรโมนลทไนท(LH)ในการกระตนใหมการสรางและหลงฮอรโมนอสโทร
เจน
- FSH ในเพศชายจะกระตนเนอเยอสบพนธ(germinal epithelium) ภายในหลอดสรางอสจในอณฑะ ใหสรางอสจ(spermatogenesis)
ฮอรโมนโกนาโดโทรฟน
(gonadotrophin หรอ gonadotrophic hormone,Gn )
28
- ฮอรโมน LH กระตนกลมเซลล
อนเตอรสตเชยลใหหลง
- ฮอรโมนเทสโทสเตอโรน (testosterone)
29
• เปนฮอรโมนประเภทโปรตน กระตนการเจรญ
ของทอของการผลตนานมกระตนการสราง
และผลตนานม
• ในขณะตงครรภและตอนคลอดจะมโพรแลก
ตนสง
• โพรแลกตนในเพศชายไมทราบหนาทแนชด
แตมผรายงานวาโพรแลกตนจะทาหนาท
รวมกบฮอรโมนเพศชายในการกระตนอวยวะท
เกยวของกบการสบพนธ เชน ตอมลกหมาก
ทอนาอสจ และตอมสรางนาเลยงอสจ
ฮอรโมนโพรแลกตน (prolactin) หรอ (lactogenic hormone)
30
• เปนฮอรโมนประเภทโปรตน กระตนการเจรญของทอของการผลต
นานมกระตนการสรางและผลตนานม
• ในขณะตงครรภและตอนคลอดจะมโพรแลกตนสง
• โพรแลกตนในเพศชายไมทราบหนาทแนชด แตมผรายงานวาโพรแลก
ตนจะทาหนาทรวมกบฮอรโมนเพศชายในการกระตนอวยวะท
เกยวของกบการสบพนธ เชน ตอมลกหมาก ทอนาอสจ และตอมสราง
นาเลยงอสจ
31
ทาหนาทกระตนอะดรนลคอรเทก ของตอมหมวกไตใหสรางฮอรโมนตามปกต
ฮอรโมนอะดรโนคอรตโคโทรฟน (adrenocorticotrophin hormone) หรอ ACTH
32
ACTH
• กระตนการเตบโตและการสรางฮอรโมนของตอมหมวกไตสวนนอก
• กระตนการปลดปลอยกรดไขมนออกจากเนอเยอ
• กระตนการหลงอนซลนจากตบออน
• กระตนการหลง GH จากตอมใตสมองสวนหนา
• ACTH ยงมลกษณะบางอยางเหมอนฮอรโมนจากตอมใตสมองสวนกลาง(MSH)จงกระตนเมลานนภายในสตวเลอดเยน เชน กบ ทาใหม
สเขมขน
33
หรอ TSH ทาหนาทกระตนตอมไทรอยดใหหลงฮอรโมนตาม
ปกต ฮอรโมนจากตอมใตสมองสวนหนาจะควบคมโดยฮอรโมน
ประสาททสรางมาจากไฮโพทาลามส
ฮอรโมนกระตนไทรอยด
(thyroid stimulating hormone)
34
ไฮโพทาลามสกบการสรางและหลงฮอรโมนของตอมใตสมองสวนหนา
35
• ฮอรโมนกระตนการหลง GH (GH releasing hormone,GHRH)
• ฮอรโมนยบยงการหลง GH (GH inhibiting hormone,GHIH)
• ฮอรโมนกระตนการหลงโพรแลกตน(prolactin releasing hormone,PRH)
• ฮอรโมนกระตนการหลงของตอมไทรอยด (thyroid releasing hormone,TRH)กระตนการหลง TSH
• ฮอรโมนกระตนการหลง Gn (gonadotrophin releasing hormone,GnRH)กระตนการหลง FSH
และ LH
36
- ฮอรโมนเมลาโนไซต (Melanocyte stimulating hormone) หรอ MSH
ทาหนาททาใหรงควตถภายในเซลล
ผวหนงกระจายไปทว เซลล
ตอมใตสมองสวนกลาง ทาหนาทผลตฮอรโมน ดงน
37
ตอมใตสมองสวนหลง(Posterior pituitary gland or neurohypophysis)
-ฮอรโมนทหลงจากตอมใต
สมองสวนหลงสรางมาจาก
เซลลประสาทของไฮโปทา
ลามส
-โดยเซลลประสาทจะยน
สวน axon เขามาในตอม
ใตสมองสวนหลง
38
• ตอมใตสมองสวนหลงหรอนวโรไฮโพไฟซส ไมไดสรางฮอรโมนเอง แตฮอรโมนถกสรางมาจาก นวโรซครทอรเซลลของไฮโพทาลามสโดยกลมเซลลเหลานจะมแอกซอนมาสนสดอยภายในตอมใตสมองสวนหลง และเขาสกระแสเลอด
Axons to primary capillaries
Primary capillaries
Pituitary stalk
Posterior pituitary
Anterior pituitary
Secondary capillaries
Portal venules
39
- ยเรตก ADH มหนาทดดนากลบของหลอดไต และ
กระตนใหหลอด เลอดบบตว
ถาขาดฮอรโมนนจะเกดการ
เบาจดทาใหปสสาวะ บอย
วาโซเพรสซน(Vasopressin)
หรอ ฮอรโมนแอนตได
40
ADH
• มผลใหมการดดนากลบททอหนวยไต
• ฮอรโมนนจะมการหลงออกมาเมอ กระหายนา และขาดนา
ความเครยดสง ความดนเลอดสง
• ยาทมผลตอการกระตนประสาทสวนกลาง ฝน เฮโรอนจะมผลในการ
กระตนการหลงฮอรโมนดวย
• ถาม ADH นอยมากๆจะทาใหเกดโรคเบาจด(diabetes insipidus)
มปสสาวะออกมามากถงวนละ 20 ลตรตอวน
41
ทาหนาทกระตนกลามเนอเรยบ
และ อวยวะภายใน กระตน
กลามเนอรอบ ๆ ตอมนานม
ใหขบนานม ฮอรโมนนจะ
หลงออกมามากตอนคลอด
เพอชวยใหกลามเนอ มดลก
บบตวขณะคลอด
ออกซโทซน (Oxytocin)
42
ตบออน (pancreas)
-ตบออนประกอบดวยendocrine
gland (islets of Langerhans) และ
exocrine gland(หลงเอนไซม)
-Islet of Langerhans ประกอบดวย
alpha cells(หลง glucagon) และ beta
cells (หลง insulin)
43
-insulin และ glucagon จะทาหนาทตรงขามกน(antagonistic)
:insulin ลดระดบนาตาลในเลอด โดยไปกระตนใหมการนากลโคสเขาสเซลล
(ยกเวนเซลลสมอง), ลดการสลายไกลโคเจนทตบ, และลดการเปลยนกรดอะม
โนและกลเซอรอลไปเปนนาตาล
:glucagon เพมระดบนาตาลในเลอด โดยกระตนเซลลตบใหสลายไกลโคเจนมา
เปนกลโคส เปลยนกรดอะมโนและกลเซอรอลมาเปนกลโคส
Diabetes mellitus (โรคเบาหวาน) สภาวะทระดบนาตาลในเลอดสงกวาปกต (คน
ปกต = 90mg/100ml) อาจเกดเนองจากรางกายขาด insulin หรอเซลลเปาหมาย
ไมตอบสนองตอinsulin
44
ตอมหมวกไต (adrenal gland)
-ตอมหมวกไตแบงเปน 2 สวนคอ adrenal cortex(ดานนอก)และadrenal medulla(ตรงกลาง)
-กระตนการสลายไกลโค
เจนไดเปนกลโคสจากตบ
และกลามเนอและกระตน
การปลอย fatty acidจาก
เซลลไขมน
-กระตนcardiovascular
และ respiratory system
-หลงเมอรางกายอย
ในสภาวะเครยด
autonomic
nervous system
(sympathetic)
-glucocorticoid กระตน
การสงเคราะหกลโคสจาก
noncarbohydrate
source เชนจากโปรตน
-mineralocorticoid ควบคม
สมดลของเกลอและนา
เชน aldosterone กระตนใหม
การดดกลบของNa+และนาท
ทอไต
45
ฮอรโมนจากตอมหมวกไต ตอมหมวกไต (adrenal gland) ประกอบดวยเนอเยอ 2 ชนดคอ
1. อะดรนลคอรเทกซ (adrenal cortex) เปนเนอเยอชนนอก
2. อะดรนลเมดลลา (adrenal medulla) เปนเนอเยอชนใน
อะดรนลคอรเทกซ
ผลตฮอรโมนไดมาก สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญ คอ
46
1. ฮอรโมนกลโคคอรตคอยด (Glucocorticoid hormone)
ทาหนาทควบคมเมตาโบลซมของคารโบไฮเดรต กระตนการ
เปลยนคารโบไฮเดรตและไกลโคเจนเปนกลโคส และยงควบ
คมสมดลของเกลอแร
2. ฮอรโมนมเนราโลคอทคอยด (mineralocorticoid) ทาหนาท
ควบคมสมดลของนาและเกลอแรในรางกาย เชน อลโดสเตอโรน
(aldosterone) ทาหนาทดดโซเดยมกลบทอหนวยไต
อะดรนลคอรเทกซ (adrenal cortex)
47
อะดรนลเมดลลา (adrenal medulla)
อะดรนลเมดลลา ผลตฮอรโมนดงน
1. อะดรนาลน (adrenalin)
ทาใหนาตาลในเลอดเพมขน และ กระตนการเตนของหวใจ
2. นอรอะดรนาลน (noradrenalin)
ทาหนาทหลงจากเสนประสาทซมพาเทตก ทาใหความดนเลอดสง
48
ตอมไทรอยด (Thyroid gland)
-ตอมไทรอยดในสตวเลยง
ลกดวยนมม 2 พ วางตวอย
บนหลอดลม
-สรางฮอรโมน
triiodothyronine (T3) และ
thyroxine (T4)
-ทาหนาทควบคม
กระบวนการเมตาบอลสม
-ควบคมการสรางโดย TSH
49
ฮอรโมนจากตอมพาราไทรอยด
- พาราทอรโมน (parathormone,PTH) ทาหนาทรกษาสมดลและ
ฟอสฟอรสในรางกายใหคงท
- มผลกระตนใหมการเพมแคลเซยมและฟอสฟอรส
- ถามระดบแคลเซยมตาในเลอดจะกระตนใหมการหลงฮอรโมนมาก
ขน
- ถาหลงฮอรโมนมากเกนไปจะทาใหมการสะสมแคลเซยมทไตทเสน
เลอด กระดกเสยแคลเซยมมากเกนไป หกงายเปนโรคกระดกพรน
ฮอรโมนจากตอมพาราไทรอยด(Parathyriod gland)
50
51
ฮอรโมนจากอวยวะเพศ
เพศชาย
ฮอรโมนแอนโดรเจน
(androgens)ประกอบไปดวย
เทสโทสเตอโรน (testosteron)
มหนาทควบคมลกษณะเกยวกบ
การเปลยนแปลงของเพศชายใน
ชวงวยรน
52
เพศหญง - เอสโทรเจน (estrogens) สรางจากเซลลฟอลลเคลในรงไข ฮอรโมนนจะตาในขณะม
ประจาเดอน
- ฮอรโมนโปรเจสเทอโรน (progesterone) สรางจาก คอรปสลเทยม ควบคมลกษณะเกยวกบการเปลยนแปลงของราง กายในชวงวยรน
53
ฮอรโมนจากตอมไพเนยล ตอมไพเนยลอยบรเวณกงกลางของ
สมองสวนเซรบรมพซายและพขวา ตอมนไมไดทาหนาทสราง
ฮอรโมน ตอมนจะสรางเมลาโทนน (melatonin) ในคนและสตว
ชนสงในชวงวยรนและยบยงการเจรญเตบของอวยวะสบพนธ
ถาขาดจะทาใหเดกเปนหนมสาวเรวกวาปกต
ตอมไพเนยล(pineal gland)
54
ตอมไรทอทเกยวกบการปรบตวของสตว
- ตอมใตสมองสวนกลาง MSH
- ตอมไพเนยล melatonin
ตอมไรทอทเกยวของกบภมคมกน
- Thymus gland
ตอมไรทอททาหนาทควบคมพฤตกรรม Biological clock - pineal gland
55
56
57
58
ตาแหนงของตอมทผลตฟโรโมนในสนข 1. Labial glands. 2. Auricular glands. 3. Perianal glands. 4. Vulva หรอ Preputial glands. 5. Interdigitous glands.