ЯК ПРАВІЛЬНА (НЕ) СТАРЭЦЬПА-БЕЛАРУСКУ?

Кiрыл ПрашчаеўДоктар медыцынскiх навук, прафесар

Асноўныя паняцці

Старэнне – універсальны працэс, хуткасць якога генетычна запраграмавана, прычым асноўныя рысы старэння праяўляюцца пасля 40 гадоў.

Геранталогія - навука, якая вывучае біялогію старэння, сацыяльны бок гэтага працэса і тое, як аказаць дапамогу старэючаму чалавеку.

Герыятрыя – медыцынская спецыяльнасць, у межах якой вывучаюцца хваробы людзей сталага ўзросту і метады іх лячэння.

ВЫТОКІ ГЕРАНТАЛОГІІ Ў БЕЛАРУСІ

Васіль Феафілавіч Купрэвіч (1897 – 1969)

акад. Купрэвіч: рысы біяграфіі

• паходжанне: сялянская сям’я з Смалявіцкага раёна Мінскай вобласці (вёска Кленнікі);

• дырэктар Інстытута батанікі АН СССР (Санкт-Пецярбург, 1949 – 1952);

• прэзідэнт Акадэміі навук БССР (1952 – 1969);• унёс значны ўплыў у развіццё савецкай –

беларускай геранталогіі.

акад. Купрэвіч і геранталогія

• як батанік лічыў, што паколькі існуюць расліны з вельмі працяглям жыццём, то і жыццё чалавека можна падоўжыць: адкрыццё геранталагічнай секцыі ў АН БССР;

• адзін са сталпоў філасофіі “рускага касмізму” – чалавек са смерцю фізічнай існасці не знікае, а захоўваецца яго духоўная сутнасць, якая жыве ў наасферы, таму лічыў, што чалавек безсмяротны.

акад. Купрэвіч і беларуская культура

«Я перакананы, што мы знойдзем спосаб адключыць механізмы старэння клетак»

Ідэі Купрэвіча і сённяшні дзень біялогіі старэння

• • • Старасць як хвароба…

КАЛІ НАДЫХОДЗІЦЬ СТАРАСЦЬ?

Класіфікацыя ўзросту чалавека

• да 18 год – дзіця;• ад 18 да 44 гадоў – малады;• ад 45 да 59 гадоў – сярэдні ўзрост

(спеласць);• ад 60 да 74 гадоў – пажылы ўзрост;• 75 – 89 гадоў – старэчы ўзрост;• 90 гадоў і далей – доўгажыхары.

Славутыя доўгажыхары

НАША ПАЎСЯДЗЁННАСЦЬ І СТАРЭННЕ

Парадыгма здаровага старэння (па СААЗ)

СтатусФункцыіАсяроддзе

Что новага ў сучасным разуменні старэння?

• здаровае старэнне – не азначае старэнне без хвароб;

• здаровае старэнне можа суправаджацца самымі разнымі захворваннямі;

• асаблівую значнасць мае асяроддзе, у якім жыве чалавек;

• пры камфортным асяроддзі павышаецца функцыянальнасць сталага чалавека, калі ён не адчувае розніцы са здаровымі аднагодкамі.

Здаровае старэнне = функцыянальнасць

Глабальная стратэгія і план дзеянняў па дасягненню здаровага старэння

• 2020 – 2030 гады – «Дэкада здаровага старэння» (Сусветная арганізацыя аховы здароўя);

• важна каб найбольшая колькасць людзей ведала, што такое кантынуўм старэння і магла выбіраць шлях найбольш удалага старэння.

Кантынуум старэння

40 - 65 •Першае ўзнікненне ўзроставых змен•Антыўзроставая медыцына – Прывентыўная герыятрыя

65 - 75 •Пажылы ўзрост•Прывентыўная герыятрыя

75 •Старэчы ўзрост і доўгажыхары•Класічная герыятрыя

Прывентыўная герыятрыя: пасля 40

• дабраякасны кагнітыўны дэфіцыт;• узроставыя змены суставаў;• незбалансаванае харчаванне;• парушэнні сну;• трывога і дэпрэсія;• залішняя вага.

Зніжэнне якасці жыцця

Узрост з’яўлення першых прызнакаў старэння

1 2 340

50

60

70

80

47.2

60,3*

66,3**,#

51.3

68,5*

71,3#

52.2

59,6*

65,6**,#

56.3

68,7*

74,6**,#

42.4

44.3

50,2**,#

кагнітыўны дэфіцытсаркапеніягіпамабільнасцьмальнутрыцыязніжэнне зрока

Як правільна старэць?

1) Рэклама здароўя (Health Promotion);2) Спецыяльныя мерапрыемствы.

HEALTH PROMOTION!

Дыета і працягласць жыцця

Рэстрыктыўная дыета – 50 – 70% калорый ад неабходнай колькасці. Адзіны навукова даказаны метад падаўжэння жыцця.

400 грам жоўтых, чырвоных і зялёных прадуктаў штодзень!

- 1 «drink» 5 разоў на тыдзень;• - 25 мл 70% спірта

для ж для жанчын и 30

• мл для мужчын

Фізічная актыўнасць

Навошта?

У любым узросце фізічная актыўнасць - гэта:• зніжэнне смяротнасці,• зніжэнне частаты развіцця інсульта,

інфаркта міякарда, цукровага дыябету,• прадухіленне развіцця дэпрэсіі,• зніжэнне частаты развіцця рака тоўстай

кішкі і малочнай залозы.

18 – 64 года (СААЗ, 2010)

• аэробныя нагрузкі сярэдней інтэнсіўнасці 150 хвілін у тыдзень або

• аэробныя нагрузкі высокай інтэнсіўнасці 75 хвілін у тыдзень,

• не меньш 10 хвілін у дзень,• практыкаванні для ўзмацоўвання асноўных

мышачных груп не меней 2 разоў у тыдзень.

65 гадоў і болей (СААЗ, 2010)

• аэробныя нагрузкі сярэдней інтэнсіўнасці 150 хвілін у тыдзень або

• аэробныя нагрузкі высокай інтэнсіўнасці 75 хвілін у тыдзень,

• не меньш 10 хвілін у дзень,• практыкаванні для ўзмацоўвання асноўных

мышачных груп не меней 2 разоў у тыдзень,• практыкаванні на баланс (чай – шы);• любыя практыкаванні, дасяжныя па стану здароўя.

Райце Вашым жанчынам I мужчынам!

Эфектыўнасць: ЗША праграма «Здаровыя людзі 2010»

• на працягу 10 гадоў – 15 700 чалавек ад 45 да 65 гадоў,

• на 6-м годзе даследвання 970 змянілі лад жыцця (рэгулярныя фізічныя практыкаванні па 3 гадзіны/тыдзень, гародніна + садавіна, знізілі вагу, кінулі курыць,

• смяротнасць знізілась на 40%, частата хвароб сэрца – на 35%.

СПЕЦЫЯЛЬНЫЯ МЕРАПРЫЕМСТВЫ

Абследванне• традыцыйны клінічны агляд;• спецыяльныя метады, якія

выкарыстоўваюцца ў медыцынскіх установах;

• выкарыстанне спецыяльных апытальнікаў (оцэнкі мышачнай моцы, шкала трывогі Спілбергера, шкала Мантгамеры-Асберг для Ацэнки Дэпрэсіі і інш.).

Дліна целамер

• час максімальнага ўкарачэння – да 1 года;• час найбольшага ўкарачэння – да 18 год;• адносная стабілізацыя даўжыні – 19 – 100

год;• не верце тым, хто кажа з-за камерцыйных

мэтаў, што целамеры можна падоўжыць!

Праграма прывентыўнай герыятрыі

• фізічная актыўнасць (індывідуальна);• трэнінгі псіхічнай сферы;• індывідуальна падабраная

медыкаментозная тэрапія;• персаніфікаваная нутрытыўная падтрымка ;• «добрая тканкавая практыка» (good tissue

practice).

ШТО РАБІЦЬ З ТЫМІ, КАМУ ЗА 65 І БОЛЕЙ?

Старэчая астэнія (кволасць)

• 30% пасля 70 70 гадоў

Вызначэнне паняцця

Старэчая астэнія (англ. - frailty) – гэта клінічны сіндром, які ўключае:

1) страту вагі цела, у тым ліку за кошт саркапеніі, 2) зніжэнне моцы кісці (па дадзеных

дынамаметрыі), 3) агульную млявасць, 4) зніжэнне хуткасці руху, 5) значнае абмежаванне фізічнай актыўнасці.

Fried L.P. et al., 2001

Якія сіндромы ўласцівы для геранталагічных пацыентаў?

• падзенні;• недахоп вадкасці;• дрэнная харчаванне;• саркапенія;• трывога і дэпрэсія; У агульным – каля 65!

Луначарскі псіханеўралагічны дом-iнтэрнат

www.gerontology.su

Электронны часопіс «Геранталогія»

Спецыяльныя метадычныя матэрыялы

Культура старэння: дзеці і падлеткі

НАША НАВУКОВАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ: ДЫЯЛОГ СА СВЕТАМ

Еўразійскае аб’яднанне геранталогіі, герыятрыі і антыўзроставай медыцыны

Нечакана ў Кіеве праз гады – аб акад. Ю.М.Астроўскім

ПЛАНЫ

eMobile applications 1: пацыент

Design for personalized mobile health applications for enhanced older people participation / P.Devos et al. // EGM 2015 Vol. 6 Iss. 6 593 597

eMobile applications 2: урач

Design for personalized mobile health applications for enhanced older people participation / P.Devos et al. // EGM 2015 Vol. 6 Iss. 6 593 597

еGIRAFFE: Gerontological International Research Against Frailty: Fit Experience

«…Але цяжка ў наш час гаварыць аб любві»

ДЗЯКУЙ ЗА ЎВАГУ!