هویت سیاسی و انتقادی برنامه

ی درسی

جنیدی : با ستایش گردآورندهپروردگار

فهرست مطالب

مقدمهپداگوژی انتقادی تاثیر نهاد آموزش بر نظام سیاسی تفکر انتقادیCRITICAL THINKINGآموزش و پرورش و تفکر انتقادینظریه های هویت سیاسی و انتقادی برنامه درسی- نظریه انقالبی 4- نظریه پست مدرنیسم 3- نظریه دموکراتیک 2- نظریه ی محافظه کارانه 1- نظریه مقاومت6- نظریه بازتولید 5برنامه درسی پنهان و هویت سیاسی برنامه درسی جامعه پذیری سیاسی و هویت سیاسی برنامه درسی منابع

مقدمه

ت"ا قبل از میالدی در ادبیات 1970خنث"ی و ب"ی طرف بودن برنام"ه درس"ی ، مفروض"ه ای بود ک"ه برنامه دسی ، امری بدیهی و متداول بود.

ب"ه بع"د ، برنامه 1970تالشه"ا و پژوهشهای ص"احبنظران در حوزه ی فه"م س"یاسی << از ده"ه ی درسی ماهیت انتقادی و سیاسی پیدا کرد.

غیر از هویت سیاسی برنامه درسی کلیدواژه های دیگری در این زمینه وجود دارد. از جمله: »جامعهشناس"ی برنام"ه درس"ی« ، »برنام"ه درس"ی س"یاست محور« ، » برنام"ه درس"ی رادیکال یا انتقادی«

و...

پداگوژی انتقادی)تعلیم و تربیت انتقادی(

»فرانکفورت قال"ب »مکتب در و امریک"ا متحده ایاالت درس"ی برنام"ه در خاس"تگاه مطالع"ات س"یاسی میباشد :

.در آرزوی تربیت شهروندانی توانا و فعال تا بتوانند شرایط را به نفع یک جامعه ی عادالنه تغییر دهند ،نق"ش بس"یار حس"اسی در فرآین"د استعمارزدایی ب"ه طور خاص برنام"ه درس"ی و ب"ه طور عام مدرس"ه

مبارزه با امپریالیسم و اصالح ایفا می کنند. پداگوژی انتقادی )تعلیم و تربیت انتقادی( علیرغم داشتن ریش"ه های تاریخی ، رویکرد نوینی در آموزش و

پرورش به شمار می آید. ساختار و نظام تربیت"یپداگوژ"ی انتقادی ، تربی"ت را از دگرگون"ی های اجتماع"ی جدای"ی ناپذی"ر م"ی دان"د و

(1376میداند. )میرلوحی، دو سویه را دارای وابستگی اجتماعی

تاثیر نهاد آموزش بر نظام سیاسی

ب"ه نظام سیاسی مشروعی"ت بخش"ی و کنترلمدرسه ه"م ابزارناخشنودی سیاسیو هم منبع بالقوه ی

پذیری جامعه پذیری << جامع"ه فرآین"د آموزش << نظام س"یاسی << ثبات فرهن"گ س"یاسی و س"اختار جامعه در گذر

زمان در حال حاض"ر ، در جامع"ه ایران ، نظام سیاسی برای بقای

خود از نظام آموزش"ی برای تقوی"ت جامع"ه پذیری سیاسی و تقویت انتظارات حمایتی استفاده میکند.

(Critical Thinking)تفکر انتقادی

تفکر و کنجکاوی اندیشمندانه و منطقینگاه تیزبینانه و ارزیابی سازنده« : خواهان در نظ"ر گرفتن ذه"ن بازگس"تردگی فک"ر »

گستره ی وسیعی از عقاید است.انعطاف پذیری : تمایل برای تغییر دادن عقاید خود ش"ک گرای"ی معقول : نپذیرفت"ن ی"ک نتیج"ه در حک"م نتیجه

ی واقع"ی و درس"ت ، ت"ا زمانیک"ه شواه"د و مدارک کافی فراهم شود.

ص"داقت خردمندان"ه : قبول اظهارات درس"ت ، حت"ی اگرمغایر با مصلحت فردی باشد.

احترام قائل بودن به سایر دیدگاهها

آموزش و پرورش و تفکر انتقادی

.مهمترین هدف آموزش و پرورش انتقادی ، رشد خردورزی است زیر بنا بودن مهارت های استداللی ، و به کارگیری این مهارت های استداللی برای

بررسی و کاوش وضع کنونی

اهداف تعلیم و تربیت انتقادی :

کنند.اصالحشاگردان بر مبنای نقدهای خود مدرسه را های اخالقی، سیاسی ، اقتصادی و مدنی خویش حقوق و مسئولیت نسل جوان به

شود.آگاه مشارکت هدف غایی در ت.ت انتقادی : پرورش شهروندانی آگاه و منقد ، برای

فعال در جامعه

نظریه های هویت سیاسی و انتقادی برنامه درسی

نظریه ی محافظه کارانه 1.

نظریه ی دموکراتیک2.

دیدگاه پست مدرنیسم3.

دیدگاه انقالبی4.

نظریه بازتولید5.

نظریه مقاومت6.

نظریه محافظه کارانه در تربیت" سیاسی

حفظ وضع سیاسی حاکم و رفتاری هدایت فکری،انتقال فرهنگیاعمال کنترل اجتماعی و سیاسی بر نسل نو از طریق

افراد در قالب های سیاسی مورد نظر جامعه پذیریتکیه بربازتولید فرهنگ سیاسی – اجتماعی حاکم حفظ و تعلیم نابرابری های اجتماعی به ایدئولوژی حاکموفادارانه، انفعالی معلم و فراگیران نقش بهره جستن از روشهای تحمیلی و تلقینی در تربیت سیاسی دورکیم ، پارسونز ، پترسون ، سیلبرمن

نظریه دموکراتیک در تربیت سیاسی

تکیه بر آموزش و پرورش برای تبدیل دموکراسی سیاسی به یک روش عمومی زندگانی تالش در جهت رشد سیاسیتربیت شهروندان مستقل و نّقاد تکیه بر فرهنگ پذیری متناسب با فضای دموکراتیک ) بدون استفاده از روشهای تحمیلی و

تلقینی (...تالش در جهت تربیت افراد تاثیرگذار و مشارکت جو در حوزه های سیاسی،اجتماعی،وتاکید بر رشد توانایی فراگیران برای شرکت در مذاکره و گفتگوی سیاسی و انتقادی

نظریه دموکراتیک در تربیت سیاسی )جان دیویی(

، جان دیویی معتقد است : اگر جامعه خواهان پرورش شهروندان آگاه و متعهد استباید فرزندان خود را با فرهنگ و اعمال دموکراتیک آشنا سازد.

مختلف و مس"ائل راهه"ا میان از باش"د قادر فرد ت"ا ( انتقادی های مهارت آموزش دست به انتخاب بزند.(

است.تفکر و استدالل صورت میگیرد، از طریق انتقال فرهنگ در نظر دیویی ؛ اگر

دیدگاه پست مدرنیسم در تربیت سیاسی

مایه های انتقادی و دموکراتیک + افق های وسیعتر معرفتی و انسان شناختی و(آرمانگرایانهجامعه شناختی )

عدالت و آزادیتاکید بر ؛ مبتنی بر امید ، عدالت ، همدلی ، اجتماع، گفتگومدینه فاضله و اجتناب از استیالی فرهنگی خاصتکثرگرایی فرهنگی تکیه بر

دیدگاه پست مدرنیسم در تربیت سیاسی )ویلیام دال(

نظام جدید در مقایسه با نظام های پیشین ، پیچیده و تکثرگرا و غیرقابل پیش بینیاست

عالئق مشترک بنابراین معلمان و دانش آموزان بایستی در یک نوع رابطه ی مبتنی برشرکت کنند.

از گفتگو و کیفیت ارزشیابیباید روشهای سنتی ارزشیابی را کنار گذاشت و برای تحقیق استفاده کرد.

نظریه های انقالبی

ایوان ایلیچ 1921پائولو فریره 1969

(1921 - فریره 1نظریه های انقالبی )

.در شرایط بحرانی و فقر و استثمار برزیل زندگی میکردیکی از بانفوذترین و اثرگذارترین اندیشمندان حوزه سیاسی نظام آموزشی را در خدمت »فرهنگ سکوت« میدانست. از

نظر او فرهنگ سکوت ویژگی خاص طبقه ی تحت سلطه بود. معتقد بود باید با افزایش آگاهی انسان ها را از موجوداتی

منفعل به انسان هایی فعال و اندیشمند تبدیل کرد. : دیدگاه فریره

الف( آموزش بانکی ب ( آموزش طرح مسئله ج ( آموزش ستم دیدگان

الف : نظریه های انقالبی < فریره < آموزش بانکی

.او آموزش و پرورش سنتی را »آموزش بانکی« خواند

وظیف"ه ی بانکدار،نگهداری و بازپ"س ده"ی پول سپرده شده در

زمان مورد انتظار

در ای"ن روش دان"ش آموزان خزان"ه ای هس"تند ک"ه س"رمایه ای به

آنها سپرده میشود و آنها همچون بانک تنها حافظ سرمایه اند.

آموزش بانکیادامه

بنابرای"ن دان"ش آموز تنه"ا وظیف"ه ی دریاف"ت ، نگهداری ، حف"ظ و بازپ"س دهی را بر

امان"ت سپرده شده ب"ه عهده دارد و هرگون"ه دخ"ل و تص"رف شخص"ی در دان"ش

ممنوع است.

نده ی صبور و منفعلMنقش معلم حکایت گر و نقش دانش آموز شنو

ب : نظریه های انقالبی < فریره < آموزش طرح مسئله

آموزش طرح مسئله را مطرح کرد.در مقابل آموزش بانکی فریره ،نوعی آموزش فعال.معرفت و شناخت جای انتقال صرف اطالعات را میگیرد.دیگر معلم تنها کسی که درس میدهد نیست ، بلکه خود او نیز در بحث با شاگردان می آموزد فریره : » آموزش و پرورش باید رابطه ی کهنه و پدرساالرانه معلم و شاگردی را بشکند و به

تربیت انسانهایی بپردازد که نّقادانه به جهان پیرامون خود بنگرند.

ج : آموزش نظریه های انقالبی < فریره < ستم دیدگان

.ستم گران ، آزادی افراد تحت سلطه را تحت الشعاع قرار میدهند. ستم دیدگان خود نیز برای پیروی از ستمگران تالش و تقال میکنند...و این چرخه ادامه دارد .برای شکستن این چرخه باید انقالبی در عقاید و باورها صورت پذیرد آزادی زمانی تحقق می یابد که ستم دیده ، این برداشت و تصور از خود را رد کند و

آن را با استقالل و مسئولیت عوض کند. فریر: این تغییر در درک و فهم ، از طریق آموزش و پرورش یا پداگوژی ستم دیدگان

صورت میپذیرد. باید آموزش و پرورش از تعلق به طبقه ستم گر رهایی یابد و مبدل به آموزش و

پرورش برای تمام مردم گردد.

نظریه ی بازتولید )مایکل اپل(

مایکل اپل پروفسور حوزه ی برنامه درسی و یکی از بزرگتریناندیشمندان در حوزه ی نظریه پردازی انتقادی و تفسیر برنامه های

درسی در بستر سیاسی است..ایده ی اصلی او در » نظریه ی بازتولید« خالصه می شود

نظریه ی بازتولید )مایکل اپل(

:از نظر مایکل اپل ، »بازتولید« در قالب مولفه های زیر تبیین می شود ها ، تبعیت از قدرت ، سلطه طبقاتی ، نژادپرستی و نابرابریآموزش و پرورش 1.

و توجیه میکند.بازتولیدروابط نابرابرانه را در جوامع سرمایه داری عواملی مثل روش های آموزشی ، رفتارهای مبتنی بر نژادپرستی ، قوانین آموزشی ، 2.

فقدان ارتباط برنامه های درسی با زندگی واقعی افراد و ناکارآمدی آموزشی در بازتولید و توجیه این نابرابری ها نقش دارند.

آموزش و پرورش و دانش در وضع موجود نمیتوانند روابط اجتماعی بازتولید شده را 3.خنثی کنند. مگراینکه نوعی فهم انتقادی نسبت به کارکرد مدارس ایجاد شود.

نظریه های مقاومت

.در مقابل نظریه های بازتولید به وجود آمد بازتولیدی که توسط نظام آموزشی رخ میدهد فقط بازتولید اجتماعی و فرهنگی نیست

« و رفتارهای مخالفت آمیز هم ممکن است بازتولید شود.فرهنگ مقاومتبلکه به نوعی »).میتوان در مقابل فرآیند بازتولید مقاومت کرد. )بازتولید فرآیندی قابل مبارزه است معلمان و دانش آموزانعامل بودن ) عاملیت ( تاکید بر هم در مدارس و هم در جامعه تغییراهمیت تالشهای معطوف به

برنامه درسی پنهان و هویت سیاسی برنامه درسی

در کنار ج"و فرهنگ"ی مدرس"ه و برنام"ه درس"ی پنهان) ک"ه دربرگیرنده ی هنجاره"ا، ارزشه"ا، پاداشها، وتنبیهات است( دانش آموزان به نوعی بینش فرهنگی میرسند.

هایی که پشت برنامه درسی وجود دارند، بر رفتار معلم و دانش آموزان تاثیرمیگذارد.ایدئولوژی را ب"ه دانش مشروعی"تاز نظ"ر اپ"ل؛ برنام"ه درس"ی پنهان موجبات تحکی"م قدرت را فراه"م میکن"د و

میکند.نهادینه میدهد و در آنها انتقالآموزان برنام"ه درس"ی موجود در مدارس ، قشربندی اجتماع"ی و قشربندی های در ارتباط ب"ا طبقه ، نژاد و

جنسیت را حفظ میکند و تداوم میبخشد.

جامعه پذیری در هویت سیاسی برنامه درسی

:جامعه پذیری در فرآیند تربیت سیاسی دارای دو تاثیر متفاوت و مجزاستاز یکسو :

o جامع"ه پذیری س"یاسی مهمتری"ن عام"ل ثبات فرهن"گ س"یاسی و س"اختار اجتماعی در طولزمان است.

o چون ه"ر نظام اجتماع"ی میکوش"د ت"ا ارزش ه"ا ، نگرشها ، و دیدگاههای ضروری را برایتداوم نظام سیاسی خود به افراد منتقل کند. ) از طریق جامعه پذیری سیاسی (

از سوی دیگر :o ،؛ اگرجامع"ه پذیری س"یاسی میتوان"د وس"یله بروز تغییرات اجتماع"ی و س"یاسی نی"ز باش"د

در جریان جامع"ه پذیری، احس"اس توانمندی و تفک"ر انتقادی ه"م به افراد آموزش داده شود.

پMس جامعMه پذیری بMه صMورت بالقوه منبMع بروز تغییMر نیMز هست. )شارع پور، 1386)

منابع

. برنامه درسی به سوی هویت های جدید . 1386فتحی ، کوروش .

انتشارات آییژ

،)حجتی ، عبدالله. هویت سیاسی )پداگوژی انتقادی و برنامه درسی

همایش ملی علوم تربیتی و روانشناسی