Χρήστος Νικολαΐδης

Κλινικός Βιοχημικός (MSc.) Υποψήφιος Διδάκτορας Υγιεινής, Ιατρικής Σχολής Δημοκρίτειου Παν/μιου Θράκης.

Στοιχεία επιδημιολογικής έρευνας

1. Δειγματοληψία-μέγεθος δείγματος

2. Προγραμματισμός

3. Έντυπα καταγραφής

4. Δημιουργία ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων

5. Μέθοδοι και εργαλεία αξιολόγησης

αποτελεσμάτων

6. Στατιστική ανάλυση

Δειγματοληψία-μέγεθος δείγματος Η επιλογή του εξεταζομένου δείγματος

πραγματοποιήθηκε με τη μέθοδο της στρωματοποιημένης δειγματοληψίας κατά ομάδες (stratified cluster sampling) σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας*.

*WHO: Oral Health Surveys. Basic Methods. Fourth edition.

Geneva: World Health Organization (1997)

Χαρακτηριστικά δείγματος Το δείγμα αφορούσε άτομα σχολικής και

προσχολικής ηλικίας από παραμεθόριες περιοχές της περιοχής των ελληνοβουλγαρικών συνόρων του Νομού Έβρου.

Συνολικά εξετάστηκαν 659 άτομα (337 αγόρια και 322 κορίτσια) 5 έως 13 ετών, μέσης ηλικίας 8.67 (±2,15) ετών από τους Δήμους Μεταξάδων, Κυπρίνου, Τριγώνου Διδυμοτείχου και Νέας Βύσσας.

Κατανομή δείγματος ανά περιοχή

Δήμος Αριθμός Αγόρια Κορίτσια

Μεταξάδων

110 60 50

Κυπρίνου 53 21 32

Διδυμοτείχου

128 64 64

Τριγώνου 118 62 56

Ν. Βύσσας 250 130 120

Σύνολο 659 337 322

Ομοιογένεια και ιδιαιτερότητες δείγματος

15 στα 60 (25%) των παιδιών που εξετάστηκαν στο Δήμο Μεταξάδων καθώς και 6 στα 128 (4.7%) των παιδιών στο Δήμο Διδυμοτείχου ήταν μουσουλμανικού θρησκεύματος.

Τα υπόλοιπα 638 παιδιά του δείγματος (96.8%) δεν ανήκαν στο μειονοτικό πληθυσμό και ήταν χριστιανικού θρησκεύματος.

Έντυπα καταγραφής Για την αξιολόγηση της στοματικής υγείας και

των αναγκών περίθαλψης χρησιμοποιήθηκαν ειδικά δομημένα έντυπα καταγραφής.

Τα εν λόγω έντυπα περιλάμβαναν τις εξής

ενότητες:

1) Δημογραφικά στοιχεία 2) Κλινική καταγραφή 3) Ερωτηματολόγιο στοματικής υγείας

ΕΝΤΥΠΟ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Α. ΑΤΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΩΝΥΜΟ …………………. ………………………………..

ΟΝΟΜΑ ……………………. ………………………………..

ΟΝ. ΠΑΤΕΡΑ ……………… ………………………………..

ΟΝ. ΜΗΤΕΡΑΣ …………….. ………………………………..

ΗΜΕΡΟΜ. ΓΕΝΝΗΣΗΣ ….. ………………………………..

ημέρα - μήνας - έτος

ΦΥΛΛΟ □ άρρεν □ θήλυ ………………………………..

ΠΕΡΙΟΧΗ ………………….. ………………………………..

ΟΔΟΣ ………………………. …………………Αρ. ………..

ΤΑΧ. ΚΩΔ. …………………. ………Τηλ. ………...……..

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΠΑΤΕΡΑ …… ………………………………..

συνολικά χρόνια σπουδών ………………………………..

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΜΗΤΕΡΑΣ … ………………………………..

συνολικά χρόνια σπουδών ………………………………..

Γ. ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ (ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ) (Σημειώσατε στο αντίστοιχο τετραγωνίδιο τις επεξηγήσεις)

ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ:

Μόνιμα δόντια

Νεογιλά δόντια

Γερά 0 1

Τερηδονισμένα 1 B

Σφραγισμένα και επανατερηδονισμένο

2 C

Σφραγισμένο 3 D

Έχει γίνει εξαγωγή λόγο τερηδόνας

4 E

Έχει γίνει εξαγωγή λόγο άλλης αιτίας

5 -

Υπάρχει έμφραξη οπών και σχισμών

6 F

Υπάρχει στεφάνη 7 G

Μόνιμο δόντι που δεν έχει ανατείλει

8 -

CPITN

0=απόλυτη υγεία

1=αιμορραγία μετά από ανίχνευση

2=παρουσία τρυγίας

3=θύλακοι μέχρι 6mm

4=θύλακοι άνω των 6mm

καρδιάς και αγγείων αιμορροφυλία

επιληψία ρευματικός πυρετός

διαβήτης φυματίωση

έλλειψη GPBD τεχνητές προσθέσεις

τοπικό αναισθητικό

αντιβιοτικά

παυσίπονα

Β. ΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ

είδος φαρμάκου ……………………………………………………….

άλλο ……………………………………………………………………

3. Λήψη φαρμάκων

2. Αλλεργίες

1. Γενικά νοσήματα (Σημειώσατε Χ στο αντίστοιχο τετραγωνίδιο)

ηπατίτιδα χρονολ. Προσβολής ………………………………..

άλλο ………………………………………………………………

είδος φαρμάκου ……………………………………………………….

1. Κατάσταση δοντιών

18 17 16 15 14 13 12 11 21 22 23 24 25 26 27 28

55 54 53 52 51 61 62 63 64 65

85 84 83 82 81 71 72 73 74 75

48 47 46 45 44 43 42 41 31 32 33 34 35 36 37 38

2. Κατάσταση περιοδοντίου (CPITN)

3. Στοματικός βλεννογόνος

4. Οδοντογναθικές ανωμαλίες 0=καμμία1=ελαφρά 1=ναι2=μέτρια ή σοβαρή 2=όχι

2=υπάρχει βλάβη1=δεν υπάρχει βλάβη

περιγράψτε ………………………………….

παραπέμπεται σε ορθοδοντικό

Δημογραφικά στοιχεία

Στα δημογραφικά στοιχεία καταγράφονται η ημερομηνία γέννησης και το φύλο. Παράλληλα καταγράφονται η περιοχή εξέτασης και το επίπεδο εκπαίδευσης των γονέων του εξεταζόμενου.

Ιατρικό ιστορικό

Η λήψη του ιατρικού ιστορικού πραγματοποιήθηκε για τον έλεγχο τυχών προβλημάτων υγείας π.χ. καρδιαγγειακά, επιληψίας, σακχαρώδη διαβήτη, έλλειψη G6PD, αιμορροφιλίας, ρευματικού πυρετού προσβολής με ηπατίτιδα Α, φυματίωσης κτλ και έλεγχο χρήσης φαρμάκων κατά την περίοδο της εξέτασης.

Κλινική εξέταση

Στην κλινική εξέταση, αρχικά, εκτιμάται η στοματική υγιεινή του εξεταζόμενου και οι νόσοι του περιοδοντίου. Επιπρόσθετα, εξετάζεται αν υπάρχει ανάγκη ορθοδοντικής θεραπείας και ο αριθμός τερηδονισμένων, εξαγμένων και εμφραγμένων δοντιών από την οποία προκύπτει οι δείκτης DMFT.

Τέλος, εκτιμάται η ύπαρξη ανάγκης θεραπείας οδοντικού τραύματος και συριγγίου αποστήματος.

Ερωτηματολόγιο στοματικής υγείας

Το ερωτηματολόγιο στοματικής υγείας περιλαμβάνει 12 ερωτήσεις με διαφορετικά επίπεδα απαντήσεων ανά ερώτηση.

Ενδεικτικά, οι ερωτήσεις εξετάζουν τα ακόλουθα θέματα:

Εκτίμηση της κατάστασης της στοματικής υγείας του εξεταζόμενου

Λόγος επίσκεψης στον οδοντίατρο Συχνότητα χρήσης οδοντικού νήματος, Συχνότητα πραγματοποίησης φθορίωσης στον

οδοντίατρο, Χρήση ή μη φθοριούχου διαλύματος για

στοματοπλύσεις κτλ 

Ηλεκτρονική βάση δεδομένων Για την ηλεκτρονική επεξεργασία των

δεδομένων δημιουργήθηκε μια πρότυπη βάση δεδομένων σε περιβάλλον Μicrosoft Office Access.

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (κωδικοποίηση)

Αύξων αριθμός (κωδικοποίηση αρχείου)

Περιοχή εξέτασης (πόλη ή χωριό και ευρύτερη περιοχή)

Τόπος εξέτασης (ονομασία σχολείου)

Ονοματεπώνυμο εξεταζομένου

Φύλο1=άρρεν2=θήλυ

Ημερομηνία γέννησης (Ημέρα – Μήνα – Έτος)

Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα - μητέρας0=αναλφάβητος1=Δημοτική εκπαίδευση2=Γυμνασιακή εκπαίδευση3=Εκπαίδευση Λυκείου4=Ανώτερη εκπαίδευση (συμπεριλαμβάνονται απόφοιτοι ΙΕΚ)5=Ανώτατη εκπαίδευση

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ (κωδικοποίηση)

Νοσήματα περιοδοντίου

0=υγιές (απουσία ενδείξεων της νόσου) 1=αιμορραγία κατά την ανίχνευση 2=παρουσία τρυγίας που διαπιστώνεται κατά την ανίχνευση 3= θύλακος 4-5 mm 4=θύλακος 6 mm

Ανάγκη ορθοδοντικής θεραπείας Οδοντικό τραύμα

0=απούσα 0=απουσία 1=παρούσα

1=παρουσία-ανάγκη αποκατάστασης 2=παρουσα υπό θεραπεία 2=παρουσία-

έχει αποκατασταθεί

Τερηδόνα Συρίγγιο-απόστημα

0=απούσα 0=απουσία 1=παρουσία τερηδόνας

1=παρουσία 2=έμφραξη λόγω τερηδόνας 3=έμφραξη και τερηδόνα 4=εξαγωγή λόγω τερηδόνας 5=παρουσία στεφάνης

Μέθοδοι και εργαλεία αξιολόγησης αποτελεσμάτων

1. Κατανομές συχνοτήτων

2. Στατιστική ανάλυση

3. Έλεγχος στατιστικής σημαντικότητας

4. Διεξαγωγή πολυπαραγοντικής ανάλυσης

Κατανομές συχνοτήτων Παρουσιάζονται η συχνότητα (frequency), η μέση

τιμή (mean) και η τυπική απόκλιση (standard deviation) κάθε εξεταζόμενης μεταβλητής στο σύνολο του δείγματος.

Η συχνότητα είναι ο φυσικός αριθμός που δείχνει πόσες φορές εμφανίζεται η τιμή της εξεταζόμενης μεταβλητής στο σύνολο των παρατηρήσεων.

Η μέση τιμή του συνόλου των παρατηρήσεων

ορίζεται ως το άθροισμα των παρατηρήσεων διά του πλήθους των παρατηρήσεων.

Η τυπική απόκλιση αποτελεί μία αξιόπιστη

παράμετρο διασποράς.

Τερηδόνα – δείκτης DT

ΔΗΜΟΣ DT (±sd)

ΜΕΤΑΞΑΔΩΝ 0.3 (±0.81)

ΚΥΠΡΙΝΟΥ 0.13 (±0.52)

ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ 0.18 (±0.64)

ΤΡΙΓΩΝΟΥ 0.11 (±0.43)

Ν. ΒΥΣΣΑΣ 0.24 (±0.7)

Στατιστική ανάλυση δεδομένων

Η εισαγωγή των δεδομένων των επιδημιολογικών εντύπων καταγραφής καθώς και η ανάλυση και η αξιολόγηση τους πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος SPSS (Statistical Package for Social Sciences).

Η στατιστική ανάλυση των εν λόγω δεδομένων έγινε κατά ηλικία και κατά περιοχή.

Η ανάλυση των κλινικών δεικτών και των απαντήσεων

του ερωτηματολογίου στοματικής υγείας υλοποιήθηκε ανάλογα με το υπό διερεύνηση αποτέλεσμα. Άλλοτε δηλαδή με τη μορφή ποσοστών (cross tabs) και άλλοτε με τη μορφή μέσων όρων (compare means).

Έλεγχος στατιστικής σημαντικότητας

Έλεγχος στατιστικής σημαντικότητας που αφορούσε στους δείκτες στοματικής υγείας καθώς και στο ερωτηματολόγιο πραγματοποιήθηκε για τις διάφορες περιοχές και ηλικιακές ομάδες.

Η μέθοδος ελέγχου επιλέχθηκε ανάλογα με τη μορφή των αποτελεσμάτων:

α) όταν ο δείκτης δινόταν με τη μορφή ποσοστού τότε ο έλεγχος γινόταν με τη μέθοδο x2 (chi- square).

β) όταν ο δείκτης δινόταν με τη μορφή μέσου όρου τότε ο έλεγχος γινόταν με τη μέθοδο t-test.

Πως κρίνεται την κατάσταση της στοματικής σας υγείας;

Ν Καλή, n (%) Κακή-μέτρια, n (%)DMFT=0 475 343 (79.4%) 132 (58.2%)

DMFT≥1 184 89 (20.6%) 95 (41.8%)

Σύνολο 659 432 (65.5%) 227 (34.5%)

x2-test= 32.336, p=0.0001

Παραδείγματα…

Συχνότητα

βούρτσισμα

N (αριθμός παιδιών) DMFT (sd)

Όχι-σποραδικά 181 0.911 (1.58)

≥1 φορά/ημέρα 478 0.64 (1.38)

t-test = 2,16 p=0.031

Διεξαγωγή πολυπαραγοντικής ανάλυσης

H διεξαγωγή πολυπαραγοντικής ανάλυσης αφορούσε τους δείκτες στοματικής υγείας συγκριτικά με επιλεγμένες ερωτήσεις και παραμέτρους από το ερωτηματολόγιο στοματικής υγείας.

Για την περιγραφή της αιτιώδους σχέση μεταξύ

μίας εξαρτημένης μεταβλητής (dependent variable) και μίας ή παραπάνω άλλων ανεξάρτητων μεταβλητών (independent variables) χρησιμοποιήθηκε η ανάλυση απλής γραμμικής παλινδρόμησης (simple regression analysis).