Μεταβατικά ρήματα

Είναι τα ρήματα που δείχνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα.

Παράδειγμα

Ο μαθητής ανοίγει την πόρτα.

Αμετάβατα ρήματα

Είναι τα ρήματα που δείχνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου δε μεταβαίνει σε κάτι άλλο.

Παράδειγμα

Ο ήλιος λάμπει.

Μπορεί ένα ρήμα να είναι

και μεταβατικό

και αμετάβατο;

Ναι. Πολλά μεταβατικά ρήματα χρησιμοποιούνται

και ως αμετάβατα :Λυγίζω το δέντρο-Το δέντρο λυγίζει. Είναι

δυνατό βέβαια και αμετάβατα ρήματα να γίνουν μεταβατικά: Το

πάτωμα τρίζει- Ο Πέτρος τρίζει τα

δόντια.

Τα μεταβατικά ρήματα έχουν απαραίτητο συμπλήρωμα της έννοιας τους το αντικείμενο: πρόσωπο ή πράγμα που δέχεται την ενέργεια ή την επίδραση του υποκειμένου ενός μεταβατικού ρήματος.

Το αντικείμενο ενός ρήματος μπορεί να είναι : ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, μετοχή, ολόκληρη πρόταση με άρθρο ή χωρίς άρθρο και κάθε άλλο μέρος του λόγου.

Το αντικείμενο το βρίσκουμε απαντώντας στην ερώτηση ποιον, ποια, ποιο, τι + το ρήμα της πρότασης.

Το παιδί έσπασε το ποτήρι. Η Μαρία είδε εκείνον. Άνοιξε την πόρτα και αντίκρισε τον

ξένο. Η Άννα είδε τον αγαπημένο της και τον

χαιρέτησε. Και εγώ θέλω να πάω εκδρομή. Τα παιδιά ρώτησαν αν θα πάνε

εκδρομή. Θα μάθεις το πώς και το γιατί.

Ποια ρήματα

λέγονται μονόπτωτα;

Μονόπτωτα είναι τα μεταβατικά ρήματα που χρειάζονται ως

συμπλήρωμα ένα αντικείμενο. π.χ.

Ο Γιώργος αγκάλιασε τη μητέρα του.

Όταν το ρήμα είναι μονόπτωτο το αντικείμενο μπορεί να είναι:

Εξωτερικό Σε αιτιατική Εσωτερικό ή σύστοιχο Σύστοιχο: Το αντικείμενο που είναι από

την ίδια ρίζα με το ρήμα ή από διαφορετική που έχει όμως συγγενική με αυτό σημασία

Σε γενική

Αντικείμενο σε αιτιατική Εξωτερικό αντικείμενο

Παραδείγματα Οι εργάτες έβαψαν το σπίτι. Ο πατέρας έκοψε το δέντρο. Αντικείμενο σε αιτιατική

Εσωτερικό αντικείμενο ή σύστοιχοΠαραδείγματα

Κάποιοι ζουν τη ζωή τους καλά.(ίδια ρίζα) Παίζουν ωραία παιχνίδια (ίδια ρίζα) Κοιμήθηκε τον ύπνο του δικαίου.

( συγγενική σημασία)

Αντικείμενο σε γενικήΠαραδείγματα

• Το αγόρι μοιάζει του πατέρα του.• Σου μίλησε;• Μου φτάνει αυτό. Στη θέση της γενικής μπορεί να υπάρχει

ένα εμπρόθετο αντικείμενο• Το αγόρι μοιάζει στον πατέρα του.• Μίλησε σε εσένα;• Σε εμένα φτάνει αυτό.

Ποια ρήματα

λέγονται δίπτωτα;

Δίπτωτα λέγονται τα μεταβατικά ρήματα που χρειάζονται ως

συμπλήρωμα δύο αντικείμενα.

Άμεσο αντικείμενο: συνδέεται στενότερα με το ρήμαΈμμεσο αντικείμενο: σε αυτό πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος και μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο.

Το αντικείμεν

ο των δίπτωτων ρημάτων

Άμεσο σε αιτιατική και

έμμεσο σε γενική ή εμπρόθετο

έμμεσο

Άμεσο σε αιτιατική και

έμμεσο σε αιτιατική ή εμπρόθετο

έμμεσο

Αντικείμενα σε αιτιατική (άμεσο) και γενική (έμμεσο)

Παραδείγματα Μου γνώρισε το

φίλο του. Του ζήτησα

χρήματα.

Και τα δύο αντικείμενα σε αιτιατική(αιτιατική προσώπου: άμεσο αιτιατική πράγματος: έμμεσο)

Παραδείγματα• Με ρώτησε κάτι.• Μας έφερε βιβλία.

Αν η αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο αντικείμενο, τότε είναι έμμεσο.

π.χ. Διδάσκει τους μαθητές Γεωγραφία: μαθητές (στους μαθητές): έμμεσο, χημεία: άμεσο

Αν και οι δύο αιτιατικές δηλώνουν πράγμα , τότε έμμεσο είναι εκείνο που μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο.

π.χ. Θα σπείρουμε τον κήπο λαχανικά: τον κήπο: άμεσο, λαχανικά(με λαχανικά: έμμεσο.

Κάτι άλλο που πρέπει

να προσέχω;

Δύο ή περισσότερα όμοια αντικείμενα που βρίσκονται στην ίδια πτώση και συνδέονται

με συνδέσμους ή χωρίζονται με κόμμα

θεωρούνται μία πτώση. π.χ Αγόρασε μολύβια,

στυλό, τετράδια. Το ρήμα είναι μονόπτωτο.

Προσοχή στη γενική προσωπική! Η γενική προσωπική είναι η γενική προσώπου ή προσωπικής

αντωνυμίας που συντάσσεται με απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις ή ακόμα και με μεταβατικά ή

και αμετάβατα ρήματα στα οποία όμως δεν μπορεί να είναι αντικείμενο. Φανερώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η έννοια του ρήματος και το πρόσωπο

που φανερώνει η γενική προσωπική συμμετέχει σε ό,τι εκφράζει το ρήμα, ή δέχεται ωφέλεια ή βλάβη από

αυτό.

o Μου είναι αδύνατο να κάνω αυτό.o Μου πονάει το κεφάλι.o Να μου φιλήσεις τα παιδιά.o Σου χαϊδεύει το κεφάλι.o Θα σου το γεμίσω δώρα.o Θα σου τον περιποιηθώ.o Να μου ταΐσεις το μωρό.o Μου είναι δύσκολο να έρθω.

Οι δύο αιτιατικές

είναι πάντοτε αντικείμενα

του ρήματος;

Όχι! Μερικά δίπτωτα ρήματα συντάσσονται με δύο αιτιατικές από τις

οποίες η μία είναι αντικείμενο και η άλλη

κατηγορούμενο του αντικειμένου. Τέτοια

ρήματα είναι τα αποκαλώ, ονομάζω, διορίζω, έχω,

θέλω, θεωρώ, παρουσιάζω....

Το συμβούλιο εξέλεξε το Γιώργο πρόεδρο.

Θεωρεί το γείτονα έξυπνο. Θα ορίσουμε εσένα αρχηγό.Για να καταλάβουμε αν η μια αιτιατική είναι

αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο , μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική οπότε το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο ενώ η άλλη αιτιατική κατηγορούμενο. π.χ. Ενεργητική: Θεωρεί το γείτονα έξυπνο. Παθητική: Ο γείτονας θεωρείται έξυπνος