๒

๓

๔

บทนา สวสดทานผอานทกทาน เรากไดมโอกาสมาพบเจอกนอกครง ในจลสารโพธยาลยฉบบท ๒ เดอนกมภาพนธ พ.ศ.๒๕๕๕ ซงภายใน ฉบบนยงคงอดแนนดวยเนอหาสาระ ธรรมะตางๆ ททานผอานสามารถนาไปเปนคตประจาใจ หรอประยกตใชในชวตประจาวนไดเปนอยางด ซงโดยหลกการทางานแลว คณะผจดทาจะพยายามยดหลกธรรมตามแนวพระไตรปฎกไวใหไดมากทสด

สวนภาพทปกหนา-ปกหลงเปนการประมาลภาพเหตการณสาคญตางๆ ทเกดขนคองานปฏบตธรรม - สาระจากพระไตรปฎก ครงท ๑ สงทายปเกา ตอนรบปใหม ระหวางวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๕๔ ถง ๑ มกราคม ๒๕๕๕ และพธวางศลาฤกษศาลาบาเพญบญหลงใหม ของ วดจากแดง เมอวนศกรท ๓ กมภาพนธ ๒๕๕๕

ขาวบญครงยงใหญ วดจากแดงกาลงดาเนนการกอสรางศาลา การเปรยญ(ศาลาบาเพญบญหลงใหม) จงใครขอเชญทานผมจตศรทธารวมบรจาคสมทบทนการกอสรางไดท ฝายประชาสมพนธวดจากแดง ๐๒ - ๔๖๔ ๑๑๒๒ หรอ สามารถโอนผานธนาคารไดท ชอบญช พระมหาประนอม, พระธตพงศ, อครเดช เลขทบญช 037-1-47659-4 ธนาคารกรงศรอยธยา สาขาพระประแดง

บรรณาธการจลสารโพธยาลย bodhiyalai.magazine@gmail.com

๕

ไวยากรณใหญ / บาฬใหญเปนมาอยางไร รงอรณ จนทรสงคราม

การศกษาภาษาบาฬในสมยกอน เรยกกนวา “เรยนมล” เพราะถอกนวาความรดานภาษาบาฬนน เปนมลรากเปนรากฐานเปนพนฐานของการศกษาพระบาฬไตรปฎก แมคมภรกจจายนะทนามาใชเปนแบบเรยนวชาไวยากรณ ทานกเรยกวา “มลกจจายน” โดยใสคาวา “มล” ไวขางหนาชอคมภรเดม เพอใหร วานเปนวชาพนฐานเปนรากฐานและเปนมลรากของพระปรยต คมภรกจจายนะทใชเปนแบบเรยนนน เปนคมภรทเขยนดวยภาษาบาฬ การศกษาเลาเรยนจงตองใชเวลา เพราะเปนภาษาทผเรยนยงไมคนเคย ตอมา เมอมการปรบเปลยนแบบเรยนจากคมภรเลมเดม เปนแบบเรยนเลมใหมทเขยนเปนภาษาไทย เพอใหผเรยนเขาใจเนอหาของไวยากรณบาฬโดยตลอดในเวลาไมนาน คมภรทเปนแบบเรยนเลมเดมจงคอยๆหมดบทบาทลงไปในวงการศกษา พระเถระผผานการเลาเรยนคมภรมลกจจายนมากอนหรอทานทไดประจกษ ในความสาคญของคมภรเดม ตางร คณประโยชนของการศกษาตามคมภรเดม จงบอกกลาวใหผอนไดรบร ดวยและพยายามหาวธฟนฟการศกษาตามคมภรเดมนน จนในทสดเมอทานอาจารยพระภททนต ธมมานนทมหาเถระ ธมมาจรยะ อครมหาบณฑต เจาอาวาสวดทามะโอ จงหวดลาปาง เปดสอนคมภรเหลานนอยางทมเทจตใจ วงการศกษาภาษาบาฬในเมองไทยจงไดรจกและไดสมผสเนอหาทกวางขวางและยงใหญนนอกครง

๖

คมภรทใชเปนแบบเรยนวชาไวยากรณ ซงเปนวชาแรกนน ทานอาจารยเลอกคมภรรปสทธมาเปนแบบเรยน เนองจากเปนคมภรทนาสตรกจจายนะมาจดเรยนเนอหาใหม ทาใหสะดวกตอการศกษาเรยนร กลมคมภรไวยากรณนนมการเรยบเรยงเปนสองแบบคอ

๑. แบบมสตรเปนหลก เรยกวา “ไวยากรณใหญ” ๒. แบบไมมสตร เรยกวา “ไวยากรณนอย” นเปนการชใหเหนจดตางในกลมคมภรไวยากรณทมอย แตหากกลาวใหละเอยดลงไป คมภรไวยากรณใหญนนนอกจากจะมสตรเปนหลกแลว ยงมคาอธบายสตรทเรยกวา “วตต” และมอทาหรณคอตวอยางของสตรอกดวย

เมอการศกษาคมภรเดมทสานกเรยนวดทามะโอเปดสอนอยนนเปนทรจกมากขน ผสนใจตางมงไปเรยน ถามวาไปเรยนอะไรทนน ครนตอบวาเรยนไวยากรณใหญ คนฟงคาตอบกคงจะงง เพราะไมคนเคย เนองจากการศกษาของคณะสงฆทคนเคยกนนนมสองแผนกคอ แผนกธรรม กบแผนกบาฬ ภายหลงจงใชคาวา “บาฬใหญ”แทน เพอใหเขาใจไดงาย เพราะคาวา “บาฬ” บอกถงการศกษาดานภาษาบาฬไมวาจะเปนคมภรใดๆกตาม กอนจบหวขอน ขอแนะนาชอคมภรไวยากรณทเขยนเปนภาษาบาฬมาใหทราบบางดงน คมภรแบบมสตรเปนหลก ทเรยกวา “ไวยากรณใหญ” นน เชนคมภรกจจายนะ, ปทรปสทธ, โมคคลลานะ, สททนต และนรตตทปน สวนคมภรแบบไมมสตร ทเรยกวา “ไวยากรณนอย” นน เชน คมภรวภตยตถะ, สททพนท และ การกา เปนตน

๗

สนตฏฐ ปรม ธน ความสนโดษเปนทรพยอยางยอดเยยม

ความสนโดษ จดเปนธรรมในหมวดสมมาอาชวะ การเลยงชพชอบ ในกลมมรรคมองค ๘ ทานแบงความสนโดษออกเปน ๓ กรณ คอ ๑. ยถาพลสนโดษ ๒. ยถาลาภสนโดษ ๓. ยถาสารปปสนโดษ

ความสนโดษ หลกธรรมนาความเจรญ เขมาเขมะ หลายๆครงชาวพทธมกจะสงสยกนวา พระพทธองคทรงสอนใหเราเปนผมกนอยสนโดษ ซงสวนกระแสกบสงคมในปจจบนอยางมาก เพราะสงคมในปจจบน ลวนแลวแตแกงแยงแขงขน ชงดชงเดน เรงรบขวนขวายหาทรพยสนเงนทองกนตลอดเวลา จนกระทงทกๆคนมองวาความสนโดษเปนความลาหลง เปนเครองขดขวางความเจรญ เขาใจวาผสนโดษจะเปนผเกยจคราน ไมทะเยอทะยาน ไมเจรญกาวหนา ซงเปนความคดทผด กอนอนเรามาทาความเขาใจกบคาวา “สนโดษ” กนเสยกอน ความสนโดษเปนคาแสดงถงหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา เปนหลกในการตดสนพระธรรมวนย เปนเครองชชดพสจนวาเปนคาสงสอนในทางพระพทธศาสนาหรอไม ซงพระพทธเจาทรงวางหลกในการตดสนไววา ธรรมเหลาใด เปนไปเพอความกาหนด เพอความประกอบทกข เพอการสะสมกองกเลส เพอความอยากใหญ เพอความไมสนโดษ เพอความคลกคลดวยหมคณะ เพอความเกยจคราน และเพอความเปนผเลยงยาก สงเหลานน ไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใชคาสงสอนของพระพทธเจา

๘

ยถาพลสนโดษ ยนดตามกาลงตน ตามกาลงทรพย กาลงความร กาลงความคด กาลงบรวาร กาลงคน ซงในจดนแสดงวาทกๆคนสามารถจะแสวงหาความร คนควาทดลอง พสจนไดตลอดเวลา ตราบเทาทไมเปนการละเมดสทธ หรอเปนการเบยดเบยนผอน ฉะนนการพฒนากาวหนา กจะมไปเรอยๆ เพยงแตวาควบคมทศทางไมใหผดศลธรรม ผดกฎหมายเทานน

ยถาลาภสนโดษ ยนดตามทได ไดมากไดนอยกทาใจใหยนดเทากบสงทตนได ทาใหไมเปนผทะยานอยากจนเกนไป ในบางครงหากปลอยใหความอยากเขาครอบงาแลว กจะเกดการแสวงหาโดยไมสนใจวธ ไมสนใจความถกตอง ไมยดหลกศลธรรม กอใหเกดการละเมดกฎหมาย

ยถาสารปปสนโดษ ยนดตามความเหมาะสม ควรแกฐานะของตนเอง กรณการบรโภคใชสอย ความเปนอย การจะนงหม การจะสรางบานเรอน เปนตน กพจารณาอยางพอเหมาะพอควร ไมทาจนเกนตว เกนฐานะ เกนกาลงทรพยของตน

ถาสงคมไทยมความสนโดษ คนในสงคมเลยงชพในทางทชอบ การเอารดเอาเปรยบกน การคอรปชน โกงกน การรบสนบนตางๆกจะไมม สงคมจะอยรวมกนไดอยางปกตสข มการสรางสรรคพฒนาบนทศทางของความถกตองดงามตลอดไป สนโดษจงเปนทรพยอนยอดเยยมในหมมนษยทงหลาย

๙

ใครควรโจทก สงคตวรภกข

สมยหนง พระผมพระภาคเจาประทบอยทปาเปนททาพลกรรม ใกลกรงกสนารา ณ ทนนแล พระผมพระภาคเจาตรสเรยกภกษทงหลายมาแลวตรสสอนวา “ภกษทงหลาย ภกษผทตองการโจทกผอนพงพจารณาธรรม ๕ ประการในตน พงเขาไปตงธรรม ๕ ประการไวในตน แลวจงโจทกผอน” ธรรม ๕ ประการอนภกษพงพจารณาในตนเปนไฉน

(๑) ภกษทงหลาย ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทกผอน พงพจารณา อยางนวา เราเปนผมกายสมาจารอนบรสทธ เราเปนผประกอบดวยกาย สมาจาร๑อนบรสทธ ไมขาด ไมบกพรองหรอหนอ ธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ ภกษทงหลาย หากวาภกษมไดเปนผมกายสมาจารอนบรสทธ ไมขาด ไมบกพรองไซร จะมผวากลาวกะภกษนนวา ‘เชญทานศกษาความประพฤตทางกายเสยกอนเถด’ จะมผกลาวกะภกษนนอยางน (๒) อกประการหนง ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทกผอน พงพจารณาอยางนวา เราเปนผมวจสมาจารบรสทธ เราเปนผประกอบดวยวจสมาจารอนบรสทธ ไมขาด ไมบกพรองหรอหนอ ธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ ภกษทงหลาย หากวาภกษมไดเปนผมวจสมาจารบรสทธ มไดประกอบดวยวจสมาจารบรสทธ ไมบกพรอง ไมขาดไซร จะมผกลาวกะภกษนนวา ‘เชญทานจงศกษาความประพฤตทางวาจาเสยกอนเถด’ จะมผวากลาวกะภกษนนอยางน ๑จะขออธบายคาวากายสมาจารกอน กายสมาจารคอการทาในสงทควรทา ศพทนมาจาก ส อปสค + อาจาร แปลวาประพฤตด + คาวากาย ศพทคานเกยวของทงในเรองของอาชพและไมเกยวของกบอาชพ คนเราควรจะทาสงทดโดยไมเกยงวาเพออะไร

๑๐

(๓) อกประการหนง ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทกผอน พงพจารณาอยางนวาเราเขาไปตงเมตตาจต ไมอาฆาตไวในเพอนพรหมจารทงหลายแลวหรอหนอ ธรรมนมอยแกเราหรอไมหนอ ภกษทงหลาย หากวาภกษมไดเขาไปตงเมตตาจต ไมอาฆาตไวในเพอนพรหมจารทงหลายไซร จะมผวากลาวภกษกะนนวา ‘เชญทานจงเขาไปตงเมตตาจตไวในเพอนพรหมจารทงหลายเสยกอนเถด’ จะมผวากลาวกะภกษนนอยางน

(๔) อกประการหนง ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทกผอน พงพจารณาอยางนวา เราเปนพหสต ทรงสตะ สงสมสตะ เปนผไดสดบมามาก ทรงไว คลองปาก ขนใจ แทงตลอดดวยดดวยทฏฐ ซงธรรมอนงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถทงพยญชนะ บรสทธบรบรณสนเชงหรอหนอ ธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ ภกษทงหลาย หากภกษไมเปนพหสตทรงสตะ สงสมสตะ ไมเปนผไดสดบมามาก ทรงไวคลองปาก ขนใจ แทงตลอดดวยดดวยทฏฐ ซงธรรมอนงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด ประกาศพรหมจรรย พรอมทงอรรถทงพยญชนะ บรสทธบรบรณสนเชงไซร จะมผวากลาวภกษนนวา ‘เชญทานจงเลาเรยนคมภรเสยกอนเถด’ จะมผวากลาวกะภกษนนอยางน

(๕) อกประการหนง ภกษผเปนโจทกประสงคจะโจทกผอน พงพจารณาอยางนวา เราจาปาตโมกขทงสองไดดแลว จาแนกดแลว ใหเปนไปดแลว โดยพสดาร วนจฉยดแลวโดยสตร โดยอนพยญชนะหรอหนอ ธรรมนมพรอมอยแกเราหรอไมหนอ ภกษทงหลาย หากวาภกษเปนผไมจาปาตโมกขทงสองไดดแลว มไดจาแนกดแลว มไดใหเปนไปดแลวโดยพสดาร มไดวนจฉยดวยดโดยสตรโดยอนพยญชนะ

๑๑

ภกษนนถกถามวา ทานผมอาย สกขาบทนพระผมพระภาคเจาตรสแลวในทไหน ดงน แกไมได จะมผวากลาวกะภกษนนวา ‘เชญทานศกษาวนยเสยกอนเถด’ จะมผวากลาวกะภกษนนอยางน

ภกษควรตงไวในธรรม ๕ ประการวา เรา... จกกลาวในกาลอนควร จกไมกลาวโดยกาลอนไมควร ๑ จกกลาวดวยคาจรง จกไมกลาวคาเทจ ๑ จกกลาวดวยคาออนหวาน จกไมกลาวดวยคาหยาบ ๑ จกกลาวดวยคาทประกอบดวยประโยชน จกไมกลาวถอยคาอนไมประกอบดวยประโยชน ๑ จกมเมตตาจตกลาว จกไมเพงโทษกลาว ๑ พงตงใจ ๕ ประการนแลวจงโจทกผอน”

พระพทธพจนนอยใน กสนาราสตร องคตรนกาย ทสกนบาต การโจทกผอนนนใชวาจะทาไมได แตควรจะรจกกาล ไมหยาบคาย และมเมตตาจต คอ มใจเออเฟอบคคลนนจรงๆ ไมใชพดตามใจ หรอพดเพอใหเขาโกรธ แตพงพจารณากอนพด

๑๒

พระนางปฏาจาราเถร ตถตา

สดบมาวา พระนางปฏาจารานนในอดตกอนบวชไดเปนธดาของเศรษฐผหนง มทรพยสนมากถง ๔๐ โกฏในเมองสาวตถ นางมรปโฉมงดงามมาก ในเวลาทนางมอายครบ ๑๖ ป บดามารดานนตองการจะรกษาไมใหเกดขอครหานนทา จงใหนางอาศยอยบนปราสาทชน ๗ โดยไดรบการเลยงดทะนถนอมเปนอยางดจากบดามารดา ถงกระนนนางกยงแอบลกลอบมความสมพนธกบคนใชคนหนงของตน กาลตอมา บดามารดาของนางไดยกนางใหกบบตรชายของเศรษฐคนหนงผมชาตตระกลเสมอกน และไดกาหนดวนววาหกนไวเรยบรอย เมอวนววาหใกลเขามา นางจงพดกบคนรบใชผเปนสามวา “บดามารดากาลงจะยกฉนใหกบบตรชายของเศรษฐตระกลหนง ถาฉนไปสสกลนนแลว แมเธอจะตองถอเครองบรรณาการมาเพอฉน กจะไมสามารถเขาไปในทนนได หากเธอมความรกในฉน กจงพาฉนหนไปในบดนเถด” คนรบใชผเปนสามรบคาแลวบอกวา “ถาเชนนน ฉนจกยนรออยทประตเมองแตเชาตร เธอจงออกไปดวยอบายอยางใดอยางหนงเถด” วนรงขนนางไดนงหมผาเกาๆ สยายผม เอาราทาทวรางกาย มอถอหมอนาทาตวประดจนางทาสเดนออกจากเรอน เพอไปยงจดทนดพบกน จากนนจงไดออกเดนทางจากเมองไปสชนบทปลายแดนทแสนกนดาร ยดอาชพทาไร ไถนา ปลกผกเลยงชพ ไดรบผลวบากคอทกขเวทนาเปนอนมาก

ตอมานางไดตงครรภบตรคนแรก ดวยมความกงวลเกยวกบการคลอดและการดแลรกษาบตรของตน จงไดปรกษากบสามวา “ใครๆในทนผจะคอยอปการะเราไมมเลย พจงพาดฉนไปสบานเถด ตามธรรมดาบดามารดาเปนผมจตใจออนโยนในบตร จกยกโทษใหดฉนเปนแนแท”

๑๓

ฝายสามไดฟงดงนนแลวคดคานขนวา “นางผเจรญ เธอพดอะไรออกมา บดามารดาของเธอ เมอเหนฉนแลวจะตองลงทณฑอยางแนนอน ฉนไมสามารถจะไปในทนนได” แมนางออนวอนอยหลายตอหลายครง กไมไดรบความยนยอม นางจงไดรอเวลาทสามเขาปา บอกคนแถวนนผคนเคยกนสงวา “ถาสามฉนกลบมา แลวไมพบฉน พวกทานพงบอกแกสามของฉน วาฉนไดกลบไปสเรอนของตระกลแลว” จากนนจงปดประตแลวกหนไป ฝายสามพอกลบมาถงบาน เมอไมพบภรรยา จงถามคนแถวนน หลงจากไดทราบเรองแลว กออกตดตามเพอจะพานางกลบ เมอพบนางในระหวางทางจงไดออนวอนตางๆนานา แตกไมสามารถจะใหนางกลบได ขณะนนลมกมมชวาตของนางปนปวน ไดเวลาทจะคลอดบตร นางไดเขาไปสพมไมแหงหนง นอนกลงเกลอกอยทพนคลอดบตรดวยอาการทลกทเล หลงจากคลอดบตรแลวจงคดวา “เราจะกลบไปสตระกลกเพอจะคลอดบตร บดนบตรของเราไดคลอดมาแลว กจทจะกลบไปสตระกลกไมม” จงตดสนใจเดนทางกลบสเรอนกบสาม

ตอมานางไดตงครรภบตรคนท ๒ อก นางกไดออนวอนสามดงเชนเดยวกบเมอคลอดบตรคนแรก เมอไมไดรบความยนยอมจากสามอก จงตดสนใจหนโดยอมบตรคนแรกไวทสะเอวแลวออกเดนทางเพอกลบไปสตระกลของตน ฝายสามเมอกลบถงเรอนไมพบ จงออกตามหาจนพบเขาในระหวางทาง ออนวอนดวยวธตางๆแตกไมสามารถจะโนมนาวใหนางกลบเรอนได ในขณะนนเอง ฝนไดตกหนกอยางไมขาดสาย ราวกบจะทาลายบรเวณนนใหยอยยบไปดวยเมลดฝน ประจวบกบลมกมมชวาตของนางกเรมปนปวน จงไดบอกสามใหหาทหยดพกเพอหลบฝนแตในบรเวณนน

๑๔

ไมมสถานทพอจะอาศยหลบฝนทตกลงมาอยางไมขาดสายได จะมกแตเพยงจอมปลวกทอยภายในพมไมไผ สามจงนามดไปตดจอมปลวกทาเปนอโมงค เพอจะใชเปนทหลบฝน ในขณะทฟนจอมปลวกอยนน อสรพษรายไดเลอยออกจากจอมปลวก ฉกเขาทแขนอยางแรง พษนนแลนเขาสภายในรางกายของสาม ทาใหรางกายมสเขยวดจดงเปลวไฟตงขนจากภายใน ลมลงสนชวตในทนนนนเอง

ฝายภรรยาไดแตชะเงอรอคอยการกลบมาของสาม โดยไมอาจทราบไดเลยวาสามของตนเสยชวตแลว ในทสดกคลอดบตรคนท ๒ ทามกลางสายฝนในทนนเอง เดกทงสองไมสามารถทจะทนสายฝนและลมกรรโชกได พากนสงเสยงรองลนดวยความหนาวเหนบ นางจงไดนาเดกทง ๒ คน ไวระหวางอก คกเขาใชลาตวเสมอนเครองมงบงครอมเดกทงสองไวเพอบงฝนใหจนตลอดราตร รางกายของนางซดขาว ราวกบวาไรซงโลหต เมออรณขน ฝนหยดตก นางกอมบตรทเพงคลอดผมสผวดงชนเนอสดไวทสะเอว และจงบตรคนโตออกตามหาสาม ครนเมอเหนสามนอนเสยชวตอยทจอมปลวก จงไดรองไห พราเพอราพน ปรมจะขาดใจวา “เปนเพราะเราทเดยว สามจงตองมาเสยชวตอยางอนาถในทน” แลวกเดนทางตอไปจนถงแมนาอจรวด ซงเชยวกรากเตมเปยมดวยนาสงถงหนา อก เพราะฝนทตกอยางหนกตลอดคน ไมสามารถทจะนาบตรทงสองขามไปพรอมๆกนได จงใหบตรคนโตรออยทฝงน แลวอมบตรคนเลกขามแมนาไปสอกฝง ปลาดกงไมใบไมไวสาหรบใหบตรคนเลกนอน แลวจงขามกลบไปเพอรบบตรคนโต ในระหวางขามนากลบไปเพอรบบตรคนโตกไมอาจจะละความเปนหวงตอบตรออนได จงไดเหลยวกลบแลด ดแลว ดเลาในระหวางเดน พอเดนถงกลางแมนา เหยยวตวหนงเหนบตรคนเลกซงมผวแดงเขมสดดงชนเนอนอนอย จงโฉบถลาลงจากอากาศดวยเขาใจ

๑๕

วาเปนชนเนอ นางเหลยวมาพบเขา จงไดยกมอทงสองขนรองไลดวยเสยงดง “ซ ซ” แตเหยยวไมไดยนเสยง จงไดโฉบพาบตรนอยขนไปสอากาศแลวบนหายลบไป สวนบตรทยนอยอกฝง เหนแมของตนยกมอทงสองขนพรอมกบรองเสยงดง กเขาใจวาแมเรยกตน จงกระโดดลงนา ถกกระแส นาอนเชยวกรากพดจมหายไปในทนน นางไดรบทกขเวทนาอยางแสนสาหส ไดแตเดนบนเพอตลอดทาง ปานจะขาดใจวา “บตรของเราคนหนงถกเหยยวโฉบไป คนหนงถกนาพดไป สามกตายเสยในทเปลยว” จนกระทงมาถงกรงสาวตถ พบบรษผเดนทางคนหนงจงไดถามวา “ทาน ตระกลชอโนน ใกลถนนโนน ในกรงสาวตถยงมอยหรอ ทานทราบไหม” ฝายชายผเดนทางตอบวา “อยาถามฉนถงตระกลนนเลยแม ถาทานรจกตระกลอน จงถามเถด” ฝายธดาเศรษฐตอบวา “ฉนไมไดมธระกบตระกลอนเลย ฉนตองการไปสตระกลนนเทานนแหละพอ” แตไมวานางจะถามอยางไร บรษผเดนทางกไมยอมตอบ จนกระทงทนการรบเราไมไหว จงพดขนวา “แมเอย แมเหนฝนตกคนยนรงไหม” ฝายธดาของเศรษฐตอบวา “เหนจะพอ ฝนนนตกราวกะวาตกเพอฉนเทานน หาไดตกเพอผอนไม เอาเถดฉนจกบอกเหตทฝนตกแกทานในภายหลง ทานจงบอกความความเปนไปของเรอนเศรษฐนนแกฉนกอนเถด” บรษเดนทางจงตอบวา “แม เมอกลางคนพายฝนไดพดเอาเรอนลมทบคนทอยขางในบานตายหมด ขณะนคนทงสามกาลงถกเผาบนเชงตะกอนเดยวกน แมเอย ควนนนยงปรากฏอย” นางไดฟงดงนนแลวกถงความเปนผสนสต เปนคนวกลจรต ตะลงอยในขณะนนนนเอง พลางเดนกระเซอะกระเซง ไมรสกถงผาทหลดออกจากกาย บนเพอราพนไปตลอดทางวา “บตรของเรา ๒ คนตายเสยแลว สามของเรากตายแลวในทางเปลยว พอแม และพชายกถกเผาบนเชงตะกอนเดยวกน”

๑๖

ดวยอาการเชนน คนทงหลายเหนนางกเขาใจวาเปนหญงบา จงเอามอกอบฝ นทรายโปรยลงใสศรษะนางบางขวางปาดวยกอนหนบาง ทนน พระศาสดาประทบนงแสดงธรรมอยทามกลางบรษท ๔ ในเขตพระเชตวนมหาวหาร ไดทอดพระเนตรเหนนางผบาเพญบารมมาแสนกป ในสมยพระพทธเจาพระนามวาปทมตตระ บรบรณดวยบญญาภนหารเดนมาอย พระองคจงทรงดารวา “เวนขาดจากเราเสย ผอนชอวาจะสามารถเปนทพงของหญงผน หามไม” จงทรงบนดาลใหนางเดนบายหนามาสวหาร พวกเหลาพทธบรษทเหนนางเขา จงพากนกลาววา “ทานทงหลาย อยาใหหญงบาเชนน เขามาในทนเลย” พระศาสดาตรสวา “พวกเธอจงหลกไป อยาไดหามมใหหญงนนเขามาเลย” ในเวลาทนางมาใกล จงตรสวา “ดกอนนองหญง เธอจงกลบไดสตเถด” นางกกลบไดสตดวยพทธานภาพในขณะนนนนเอง ในเวลานนางกาหนดความทผาหนงหลดไดแลวเกดหรโอตตปปะขน จงนงกระหยง ลาดบนนมบรษผหนงไดโยนผานงใหนาง นางนงผาผนนนแลวเขาเฝาพระศาสดา ถวายบงคมดวยเบญจางคประดษฐ ณ แทบพระบาทของพระศาสดาผมผวพรรณดจทอง กราบทลวา “ขอพระองคทรงเปนทพงแกหมอมฉนเถด” จากนนไดกราบทลเลาเรองราวความสญเสยอนสดประมาณมได พระศาสดาตรสตอบวา “อยาเศราโศกไปเลยปฏาจารา บดนเธอไดมาอยสานกของเราผสามารถจะเปนทพงของเธอไดแลว นาตาทไหลออกของเธอผรองไหเศราโศกอยในวฏฏสงสารอนยาวนานน ในเวลาของชนผเปนทรกตายไป มมากกวานาแหงมหาสมทรทง ๔ รวมกนเสยอก” ดงนแลวจงตรสพระคาถาวา

“นาในมหาสมทรทง ๔ มประมาณนอย นาตาของชนผถกความทกข ความเศราโศกบบคน มมากกวา

ดกอนนองหญง เหตไรเธอจงยงประมาทอยเลา”

๑๗

พระศาสดาทรงทราบวาระจตของนาง ทรงแผพระรศมราวกะประทบยน ตรสตอหนานาง แลวตรสดวยพระคาถานวา  

หลงจากนางไดสดบพระคาถา ความเศราโศกไดลดนอยลง พระศาสดาทรงทราบความทนางมความเศราโศกเบาบางลงจงตรสอกวา

“บตรทงหลายกด มารดาบดาหรอพวกพองกด ยอมไมสามารถเพอจะตานทานบคคลผถกความตายครอบงาได

เหลาบณฑตชนทราบอานาจประโยชนเชนนนแลว สารวมในศล พงชาระทางไปนพพานโดยเรวทเดยว”

ในกาลจบพระเทศนา นางไดบรรลเปนพระโสดาบน กราบทลขอบรรพชาอปสมบท ภายหลงจงปรากฏชอวา “ปฏาจารา”

วนหนงนางไดเอาหมอตกนาลางเทา เทนาลง นานนไหลไปหนอยหนงแลวกขาด ครงท ๒ เทลงอก นาไดไหลไปไกลกวานนหนอยหนง ครงท ๓ เทลงอก นากไหลไปไกลกวานนอกหนอย จงไดกาหนดนมตในนานนวา

“สตวเหลาน ตายเสยในปฐมวยกม เหมอนนาทเราเทลงในครงแรก สตวบางพวกตายในมชฌมวยกม เหมอนนาทเราเทลงในครงท ๒ สตวบางพวกตายในปจฉมวยกม เหมอนนาทเราเทลงครงท ๓”

“กผใด ไมเหนความเกดขนและความเสอม แมมชวตอย ๑๐๐ ป กไมประเสรฐ

หากความเปนอยเพยงวนเดยว ของผเหนความเกดและความเสอม ความเปนอยนนประเสรฐกวา”

จากนนไมนาน นางกบรรลเปนพระอรหนต ไดรบการยกยองไวในตาแหนงเอตทคคะทางดานภกษณผทรงวนย ฉะนนแล

๑๘

สงทควรทา กบสงทอยากทา อภรตภกข

การดาเนนชวตในแตละวน ถาสงเกตใหดๆแลวจะเหนไดวา เรามกเสยเวลาไปกบสงทไรประโยชนใหโทษกบตวเราเองเปนสวนมาก เสยเวลาในหองนาเปนชวโมง เพอขดสตกแตงรางกาย แตบางทเรากลบหลงลมทจะออกกาลงกายเพยงสบนาท เพราะมวหลงใหลอยในอารมณทแปลกใหม โดยไมไดคานงถงสงทตนเองจะไดรบจากการกระทานน วามนจะสงผลอยางไรบาง การปลอยใหชวตเปนไปตามอารมณ จงยากทจะหลกเลยงตอปญหาหรอความละลาละลงของชวต ในขณะทคนอนเดนไปไขวควาความฝน เราจงถกตดยดอยกบท เพราะไมสามารถควบคมตนเองได หากกลาวถงบคคลทประสบความสาเรจในชวต ไมวาจะดานใดกตามเราจะเหนไดถงกฎเหลกทคนเหลานนปฏบตอยสองขอคอ (๑) การทาในสงทควรทา (๒) การไมทาในสงทควรทา การกระทาในสงทควรทานนเปนการแสดงออกทางภาวะของตรรกะและเหตผล สวนการทาตามความอยากทาใหอาจทาในสงทไมควรทา เปนการตอบสนองตออารมณทตนตองการเพยงแคนน จงไมนาแปลกใจเลยวา ทาไมมคนเพยงจานวนนอยเทานนทประสบความสาเรจในชวต แตคนสวนมากกลบรสกลมเหลวในสงททา นกเพราะไมสามารถทจะควบคมตนเองได ดงทหลวงพอชา สภทโท ทานไดกลาวไววา

“เธอจงระวงความคด เพราะความคดจะกลายเปนการกระทา เธอจงระวงการกระทา เพราะการกระทาจะกลายเปนความเคยชน เธอจงระวงความเคยชน เพราะความเคยชนจะกลายเปนนสย เธอจงระวงนสย เพราะนสยจะกลายเปนตวกาหนดชวตของเธอ”

๑๙

โทษของการเลอมใสทเกดขนในบคคล ๕ อยาง สงคตวรภกข

๑. บคคลยอมเลอมใสยงในบคคลใด บคคลนนตองอาบต อนเปนเหตใหสงฆยกวตร หมายความวาบคคลนนประพฤตตนไมสมควรจนสงฆลงโทษเขาคอผทเลอมใสกคดวา บคคลผทเปนทรกทชอบใจของเราถกสงฆยกวตรเสยแลว เขาจงไมเลอมใสในภกษพวกนน เมอไมเลอมใสในภกษพวกนน เขากไมไปคบหากบภกษพวกอน เมอไมคบหากบภกษพวกอน จงไมไดฟงพระสทธรรม จงเสอมจากพระสทธรรม นเปนโทษในความเลอมใสในบคคล ขอท ๑

๒. อกประการหนง บคคลยอมเลอมใสในบคคลใด บคคลนนตองอาบตอนเปนเหตใหสงฆตองบงคบใหเขานงในทสดสงฆ เขาจงคดอยางนวา บคคลผเปนทรกทชอบใจของเรา ถกสงฆบงคบใหนงในทสดสงฆเสยแลว เขาจงไมมความเลอมใสในภกษ เมอไมเลอมใส กไมคบหาภกษเหลาอน เมอไมคบหาภกษเหลาอน กไมไดฟงพระสทธรรม จงเสอมจากพระสทธรรม นเปนโทษในความเลอมใสในบคคล ขอท ๒

๓. บคคลยอมเลอมใสในบคคลใด บคคลนนหลกไปสทศเสย เขาจงคดอยางนวาบคคลผเปนทรกทชอบใจของเรา หลกไปสทศเสยแลว เขาจงเปนผไมมความเลอมใสในพวกภกษ เมอไมเลอมใสกไมคบหาภกษเหลาอน เมอไมคบหาภกษเหลาอน กไมไดฟงพระสทธรรม เมอไมไดฟงพระสทธรรม จงเสอมจากพระสทธรรม นเปนโทษในความเลอมใสในบคคล ขอท ๓

๒๐

๔. อกประการหนง บคคลยอมเลอมใสในบคคลใด บคคลนนลาสกขา เขาจงคดวา บคคลผเปนทรกทชอบใจของเรานลาสกขาเสยแลว เขาจงไมคบหาภกษอน เมอไมคบหา กไมไดฟงพระสทธรรมเมอไมไดฟงพระสทธรรมจงเสอมจากพระสทธรรมนเปนโทษในความเลอมใสในบคคล ขอท ๔

๕. บคคลยอมเลอมใสในบคคลใด บคคลนนกระทากาละเสยแลว เขาจงคดอยางนวา บคคลผเปนทรกทชอบใจของเราน กระทากาละเสยแลว เขาจงไมคบหาภกษเหลาอน เมอไมคบหาภกษเหลาอน จงไมฟงพระสทธรรม เมอไมฟงพระสทธรรม จงเสอมจากพระสทธรรม นเปนโทษในความเลอมใสในบคคลขอท ๕

การเลอมใสในบคคลเพยงคนเดยว ผกพนอยกบคนนนเพยงคนเดยว ยกยองบคคลนนเพยงคนเดยว แมบคคลนนทาผดกมองไมเหนความผด เหนวาถกอยเสมอ อยางนเรยกวาหลงจนตาบอด มหนาซาเมอบคคลนนถกลงโทษกพาลโกรธไปถงผทลงโทษ และพาลโกรธไปถงบคคลทเปนพวกเดยวกบผทลงโทษดวย คนชนดนยอมพบกบความเสอมแนนอนทดยว โดยเฉพาะในพระสตรน บคคลในทนคอภกษ การเลอมใสในภกษรปใดรปเดยว

เมอภกษนนถกลงโทษกพาลโกรธภกษทงหมด แลวกไมไปฟงธรรม เขากเลยไมไดรบรสของพระธรรม คนอยางนนาสงสารมาก เพราะสรางทางเสอมใหแกตนเองแท ๆ ดวยเหตนพระผมพระภาคเจาจงตรสสอนไมใหเลอมใสในบคคล แตใหเลอมใสในธรรม

๒๑

ลองพจารณาดวาเราเปนอยางนหรอไม ถาเปนอยางนกนาเสยดาย เพราะโอกาสทเราจะไดเกดมาพบพระพทธศาสนาและพระธรรมคาสอนนนยากหนกหนา ทานผรทเปนบณฑตรธรรมเขาใจธรรมนนมอย อยาไดหลงนบถอในบคคลคนเดยว การนบถอในบคคลคนเดยวนน ถาบคคลนนมอนเปนไปดวยเหตใดกด เรากพลาดโอกาสทจะไดรธรรม ไดเขาใจธรรม หรอถาบคคลทเราหลงนบถอนนเปนมจฉาทฏฐ เรากจะกลายเปนมจฉาทฏฐไปดวยโดยทเราไมรตว

ในขอธรรมนแมวาจะเนนหนกไปทภกษ แตในปจจบนนศาสนาพงศรทธาจากญาตโยมเปนสวนใหญ คอถาไมมโยมทเลอมใสพระพทธศาสนาอยางแทจรง พระภกษทงหลายกอาจหายไป ประเดนทเปนมมมองในพระธรรมคาสอนทนามาน คอการบอกกลาวใหถอเอา ไตรสรณคมนไวเปนทพง คอ ถอเอาพระพทธวาเปนทพง ถอเอาพระธรรมวาเปนทพงและถอเอาหมของพระอรยสงฆวาเปนทพง ฉะนนสาธชนคนดทงหลายจงตองใชปญญาใหมากขนไปอก คอเขาใจพระธรรมคาสอนแลวยอนกลบมาดทตวเราวา ศรทธาของเราเปนอยางไร ความเพยรของเราเปนอยางไร สตของเราเปนอยางไร สมาธของเราเปนอยางไร ปญญาของเราเปนอยางไร ตองทาความเขาใจใหมาก เมอเขาใจสงเหลาน ประโยชนยอมไมละจากบคคลผกระทาสงทควรแกการงาน ควรแกสงคม ทจรงความเชอเหมอนเปนดาบสองคม มคณอนนตและมโทษมหนต ความเชอทคลอยตามสงคมอาจไมใชสงทควรเสมอไป พระพทธเจาตรสสอนวาใหทาอนทรยคอศรทธาใหเทากบอนทรยคอปญญา กจะคนพบความจรง

๒๒

อาสนนกรรม สงคตวรภกข

ฝายกศล

ในอรรถกถาอง.ตก.นทานสตรทานเลาวา ณ หมบานแหงหนง ชายคนหนงมหนาทเฝาประตบานคนทมฬ ในเวลาเชาตร เขาจะถอเบดไปตกปลาเปนประจา ปลาทตกมาไดนนเขาแบงออกเปนสามสวน สวนหนงเอาไปแลกขาวสาร สวนหนงแลกนมสม อกสวนหนงเอามาทาเปนอาหารรบประทานเอง เขาทาปาณาตบาตคอการฆาปลาอยอยางนเปนเวลาถง ๕๐ ป การกระทาของเขาจดเปนอาจณณกรรม แตเวลาเขาจะตาย อกศลอาจณณกรรมนไมไดโอกาสใหผลนาเกด แตเขาไดกรรมทเขาทาไวเมอใกลจะตาย ซงเปนกศลเปนเหตนาเกด คอ เมอเวลาทอายมาก ลกไปไหนไมไหว นอนอยบนทนอน พระตสสเถระคดจะสงเคราะหคนผน จงไดไปยนอยทประตบาน ภรรยากบอกชายนนวาพระเถระมา ชายแกกคดวาตลอดเวลา ๕๐ ป เราไมเคยไปมาหาสทานเลย ชายแกนคดเปนทานองวา เราไมรจกทาน ทานมาหาเราทาไม จงบอกภรรยาวาบอกใหทานกลบไปเสย แตพระเถระถามอบาสกวาเปนอยางไร ภรรยากบอกวาหมดแรงแลว พระเถระจงเขาไปในเรอน ใหสต แลวถามวาจะรบศล ๕ ไหม ชายนนกบอกวาจะรบ พระเถระกใหรบไตรสรณคมนกอนแลวเรมใหศล ๕ แตชายนนรบไมได เพราะลนแขงแลว พระเถระเหนวาเพยงการรบไตรสรณคมนเทาน กคงจะเปนเหตใหชายคนนไดรบความสขแลว จงลากลบไป ชายนนทากาละแลวไปเกดเปนเทวดา

๒๓

เมอเกดแลวกพจารณาวาตนไดทากรรมอะไรไวจงไดมาเกดในทน พอทราบแลวจงลงไปไหวพระเถระทสานกของทาน เมอพระเถระถามวา ทานเปนใคร เทพบตรนนกเลาใหฟง พรอมกบบอกวา ถาเขารบศล ๕ ได เขาจะไดเกดในเทวโลกชนสงกวาน พระเถระกบอกวา ทไมอาจรบศลไดเพราะลนแขง เทพบตรขอบคณพระเถระแลวลากลบไป การเกดในเทวโลกของชายแกนแหละเปนผลของการรบไตรสรณคมน เมอใกลจะตาย การรบไตรสรณคมนนแหละเปนอาสนกรรมฝายกศลทใหผลนาเกดในเทวโลก คงจะเหนแลววา ทงๆทชายคนนทาปาณาตบาตมา ๕๐ป แตมารบไตรสรณคมนกอนตาย กรรมนกลบไดโอกาสสงผลกอนดวยเหตน บางแหงทานจงจดอาสนนกรรมไววา ใหผลกอนอาจณณกรรม ความจรงแลว ทจะกาหนดแนนอนตายตวไปวา อาสนนกรรมหรออาจณณกรรมใหผลกอนจงไมอาจกาหนดไดแนนอน เพราะบางครงอาสนนกรรมอาจใหผลกอนเหมอนเรองทเลาแลว แตบางครงอาจณณกรรมททาไวบอยๆ จนชน กใหผลกอนอาสนนกรรม

ฝายอกศล มอบาสกคนหนงทาการสาธยายอาการ ๓๒ เพอประโยชนแกโสดาปตตมรรคอยเปนเวลา ๓๐ ป ทใกลฝงแมนาคงคา ตลอดเวลา ๓๐ ปนนเขาไมมโอกาสแมแตจะใหแสงสวางเกดขน เขากคดวา คาสอนของพระพทธเจาคงไมใชคาสอนทจะนาผปฏบตออกจากทกขไดจรง ดวยอานาจความเหนผด เมอเขาตายลง จงบงเกดเปนจระเขอยในแมนาคงคานน นเปนผลของอาสนนกรรม

๒๔

คอความเหนผดเมอใกลจะตาย นาสงสารชายคนน อตสาหเจรญกรรมฐานมาถง ๓๐ ป แตเมอไมบรรลคณวเศษกคดวา คาสอนของพระพทธเจาไมด

ความจรงแลวชายคนนอาจจะเกดมาดวยเหต ๒ คอ อโลภเหตกบอโทสเหตเทานน ขาดปญญาคออโมหเหต จงไมอาจบรรลมรรคผลกเปนได เพราะผทจะบรรลมรรคผลไดนน ตองเกดดวยเหต ๓ คอ มปญญาเกดมาพรอมตงแตปฏสนธ หรออาจจะเปนเพราะยงไมมอปนสยพรอมทจะบรรลมรรคผลกได หากไมมอปนสยแลว แมจะเกดดวยเหต ๓ เปนตเหตกบคคล กไมอาจบรรลมรรคผลไดเชนกน เพราะฉะนนทานทเจรญวปสสนามานานแลวแตไมมโอกาสไดบรรลคณวเศษใดๆ กขอใหนกถงกรรมของตนวายงมปจจยไมพรอม อยาไดไปกลาวตคาสอนของพระพทธเจาวาไมดจรงอยางอบาสกทเลามานเลย เดยวจะไปเกดเปนจระเข

๒๕

ฝกลกนอย ใหรจกใหทาน พระมหาทว โกสโล

ความสขจากการให เปนความสขทสรางสรรคชนดหนงทเราสามารถปลกฝงลกใหมความรสกเชนนไดตงแตเลกๆ ในสมยพทธกาล เวลาท พระพทธองคจะสอนธรรมะใหแกใคร ถาหากพระพทธองคทรงสงเกตวาบคคลนนยงมความตระหนในใจอย ทานกจะเรมสอนเรองการให (ทาน) เปนอนดบแรกกอน ทงนเพอฟอกจตของบคคลนนมความละเอยดประณตขาวสะอาดเสยกอน จากนนจงคอยแสดงธรรมทลกซ งเปนลาดบๆ ตอไป ดงนนการสอนลกใหมความสขกบการใหทาน จงเทากบเปนการพฒนาคณภาพทางอารมณใหเปนปจจยเกอหนนพฒนาการทางปญญาของลกนนเอง สาหรบกจกรรมงาย ๆ ทสามารถนาไปใชในการสอนลกใหมความสขกบการใหทานในวนน ขอเสนอ ๓ วธ เพอเปนตวอยางใหพอแมนาไปทดลอง ฝกใหลกไดปฏบตเปนประจาทกๆวน ดงตอไปน

ตวอยางวธฝกลกใหรจกใหทาน

๑.ใหคณแมซอขนมทคดวาลกชอบรบประทานใหแกลกหนงหอ แลวสอนลกวา กนขนมอรอยๆคนเดยว เรากมความสขแคคนเดยว ใหถามลกวา ลกอยากใหคณพอมความสขไหม แนนอนลกยอมตอบรบ จากนนเรากแนะนาใหลกเอาขนมไปใหคณพอชมกอน คณพอกควรทจะทาทาดอกดใจรบขนมจากลกแลวรบประทานดวยทาททมความสขเอรดอรอยใหลกดทกครง ลกจะรสกมความสขทไดเหนคนทตวเองรก คอพอแมมความสขจากการใหของตน จากนนจงคอยๆสอนใหรจกใหแกคนอนๆ เชน พ ปา นา อา ป ยา ตา ยาย เปนตน ฝกอยางนจนเปนนสย เดกจะมความสขกบการเปนผให มากกวาทจะเปนผรบ

๒๖

๒. หากทบานมสนขเปนสตวเลยงจะเปนการดมาก เพราะสนขคอครฝกทด สามารถสอนลกเกดความเมตตาไดเปนอยางดทสด โดยทกๆ เชาพอแมควรจะจดเวลาหาขนมใหลกมาเลยงสนขทกเชา ใหลกปอนอาหารสนขกบมอของตนเอง (คณพอคณแมควรเปนผชวยดแลใกลชด) เมอสนขรบอาหารจากเดก มนจะแสดงความรสกซาบซ ง และขอบคณ ดวยสญชาตญาณของสนขทมอยประจาตว เดกจะสมผสความรสกตรงนได (อาย ๑ ขวบกหดไดแลว) ทาใหเดกเขาใจดวยความรสกของตนเองวาการทาใหชวตอนมความสขนน เรากจะพลอยมความสขใจไปดวย

๓. ในชวงสดสปดาห คณพอคณแมอาจจะซอของเลนแปลกใหมหรอขนมอรอยพเศษๆ มาฝากลก โดยใหซอมาสองชด เหมอนๆกน พรอมกบอธบายใหลกฟงวา ถาเราเอาอกชดหนงไปใหเพอนของลก เพอนกจะมความสขไปดวย และจะเปนมตรกบลกตลอดไป ตรงนถาลกเขาใจและทาได นอกจากลกจะมความสขกบการใหแลว ยงเปนการสรางมตรภาพใหลกกลายเปนทรกของคนรอบขางตอไปในอนาคตอกดวย

๒๗

คมอมนษย ภาค ๒ หลวงพอตาร กสลจตโต

ขอความสข ความเจรญ จงมแกสาธชนทงหลายผใฝในศลธรรมเปนการทางานครงแรกของอาตมาทไดทาหนาท เผยแผธรรมะ โดยการเขยน ทงหวขอ และฉายา อาจจะแปลกอยสกหนอย โดยทมาของฉายานน มเดกหญงคนหนงถามอาตมาวา “เมอไหร หลวงพอจะสก” อาตมาจงตอบไปวา หลวงพอกจะศกอยเหมอนกน แตจะศกษา เขากไดแตยมออกมาดวยความซอของเดกนอย

จงเกดความคดขนมาวา เราควรจะมอบแตสงทดๆแกคนทเรารก จงเปนทมาของหวขอธรรมทวา “คมอมนษย ภาค ๒”

เครองใชอน ๆ มกจะมคมออยเสมอในเวลาทเราซอหามาใช แตมนษยซงเปนสงมชวต และถอวามความสาคญเปนอยางมาก กลบขาดคมอในการใช คนบางคนกใชชวตแบบสะเปะสะปะ ไมมแบบแผน ไมมคมอนนเอง จงทาใหเขาเหลานนไมพบกบความเจรญรงเรองในชวต หากวาใครหรอลกคนไหนทจะลองสนใจคมอมนษยนเพอประโยชนแกตนเอง เพอความเจรญกาวหนาของชวตและการงาน และพฒนาการจนถงจดสงสดของชวต กจะพบแตความเจรญโดยฝายเดยว

อาตมาจงปรารภเดกหญงคนนเปนเหตในการเรยกชอหรอนามปากกา และอาศยเหตทวาอาตมาเองกเปนมนษยคนหนงในโลกนและจะมอบสงทดๆ ทเปนสาระใหแกมนษยทกๆ คนทเปนเพอนเกดแกเจบตายดวยกนทงหมดใหไดมคมอในการใชชวต ตงชอหวขอวา “คมอมนษย ภาค ๒”

๒๘

บทท ๑ ความหมายท ๑ คาวามนษย

มนสโส = มนษย,คน มาจาก มน โพธเนในการร + อสส ทานวเคราะหไววา หตาหต มนต ชานาตต มนสโส ผรซงสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชนชอวามนษย นคอบญญตธรรมเพอใชเรยกกนในสมมตของคนในโลก คาวา มน แปลวาใจ นนเอง ใจนนแหละทรประโยชน และมใชประโยชน แตถาหากวาใจดวงนอยๆ นยงมไดรบการฝกฝนและเรยนร กจะเปนไดเพยง “คน” ยงไมสามารถเปนมนษยสมกบบญญตทมอยได “มนสส” เปนบญญต อนวตถนาม = ตามความเปนจรง

แตถาหากยงไมร วาสงไหนเปนประโยชนและไมเปนประโยชนอยแลวละก ชอวาเปนรฬหนาม คอนามทไมตรงกบความเปนจรง “ผร” หมายถง ตววญญาณขนธในตวของมนษยนนเอง หรอจตนนเองทประกอบดวยเจตสกธรรมทประกอบในจตดวงนนเรยกวามหากศล จงจะสามารถรถงสงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชนได ฟงดอาจจะงง แตเมอฟงบอย ๆ เดยวกหายงง

“สงทเปนประโยชน” หมายถง รปธรรมและนามธรรม รปธรรมไดแก วตถขาวของตาง ๆ ทจะใชใหเกดประโยชนตอครอบครว หนาท การงาน หรอ แมเปนวตถทจะทาทาน เปนปจจยใหเกดประโยชน ในดานนามธรรม วตถเหลานนไดมาโดยชอบธรรม ไมไดเบยดเบยนผอนเพอใหไดมา และยงสามารถใชวตถเหลานนใหเกดประโยชนแกตนเองและผอน นามธรรมไดแกจตใจทเปนกศล หรอเปนบญ จตใจใสสะอาดปราศจากความเศราหมอง คอ มหากศลจต นนเอง เมอบคคลใดสามารถชาระจตใจของตนเองใหเปนเชนนไดบอยๆ กชอวายงสงทเปน

๒๙

ประโยชน เปนทพงใหแกตนเอง เมอเจรญเชนนบอยๆ เนองๆจตใจนกจะคอยๆแปรสภาพจากคนเปนมนษยไดอยางนามททานไดบญญตไวอยางแนนอน และจะละเวนฝายของธรรมทมใชประโยชนไดโดยปรยาย ไปในตวโดยไมตองสงสย

บทท ๒ องคประกอบของมนษย

มนษย มองคประกอบโดยยออยสองสวนคอรปธรรม ๑ นามธรรม ๑ แยกตามหลกของพทธศาสตร ไดอก ๕ อยางคอ

- รป คอรางกายทเตบโตขนมาดวยขาวและนาเปนปจจยหลก

- เวทนา คอ สภาวธรรมความรสกทปรากฏขนทกายและใจของมนษยสามารถรบร ไดทกๆคน

- สญญา คอ ความจาไดหมายรสงของเรองราวตางๆ ทผานมาในชวตของคนหรอสตว

- สงขาร ในทนหมายถงการปรงแตงทางดานจตใจ ใหเปนบญหรอเปนบาป หรอจะปรงแตงใหเกดฌานจตกตาม บางคราวเปนตวปนหวของมนษยใหหลงใหลในอารมณตาง ๆ

- วญญาณ คอการเกดขนตามทวารทงหก ม ตา กระทบ รป กเกดจกขวญญาณขนมา เกดเวทนาขนมา เกดตณหาขนมา เกดอปาทานขนมา คอยหลอกหลอนมนษยผมวเมา ใหงวยงงหลงใหลไปดวยอานาจของความไมรตามความเปนจรง

นคอองคประกอบโดยยอของมนษยทควรจะศกษาและทาความเขาใจใหยงขน ตอจากนนมนษยกจะเรยนรสมบตอนตนไดมานอยางเขาใจ

๓๐

โบราณจารยทานกลาวไววา “ร เขา ร เรา รบรอยครง ชนะรอยครง” มนษยทเกดมาในโลกนมกจะเรยนรแตคนอน มกแตจะรบและตองการทจะเอาชนะคนอน แตลมไปวาการทเราจะชนะคนอนนนเราเอง ตองเรยนรตวของเราเองดวย วธทจะชนะคนอนงายนดเดยว คอ เอาชนะคนตระหนดวยการให เอาชนะคนกาวราว แขงกระดางดวยการถอมตน เอาชนะคนพดจาเหลาะแหละดวยคาจรง

แตการทจะเอาชนะตนเองนซเปนเรองทมนษยทงหลายไมคอยจะคดกน แตกมผทคดเชนนนอยไมนอยเลยทเดยว จงมความจาเปนพอสมควรทจะทาความเขาใจกอน กอนทเราเองจะรบกบกเลสซงเปนสวนหนงของชวตและใชชวตใหคมคากบการเกดมาเปนมนษย จะไดไมเสยชาตเกดเพราะเกดมาทงทกมดอยบาง

(อานตอฉบบหนา)

๓๑

ขอเชญรวมบรจาคสมทบทนสรางศาลาการเปรยญ ณ วดจากแดง

ตดตอขอรวมบรจาคไดท ฝายประชาสมพนธวดจากแดง ๐๒ - ๔๖๔ ๑๑๒๒ หรอโอนเขาบญชชอ พระมหาประนอม, พระธตพงศ, นายอครเดช เลขทบญช 037-1-47659-4 ธนาคารกรงศรอยธยา สาขาพระประแดง

ขอเชญพทธศาสนกชนเขาศกษาหลกสตรตางๆททางวดจดขน ดงน

หลกสตรบาฬวนอาทตย เรยนทกวนอาทตย เวลา ๐๙.๐๐ - ๑๖.๓๐ น.

โดยพระมหาไพบลย พทธวรโย

หลกสตรอภธรรม ทกวนอาทตย เวลา ๑๓.๐๐ - ๑๖.๓๐ น. โดยพระมหาบญช อาสโภ

หลกสตรบาฬพนฐาน-การสนทนาภาษาบาฬ

ทกวนพธ - พฤหสบด เวลา ๐๘.๓๐ - ๑๕.๐๐ น. โดย อ.ประภาส ตะถา

หลกสตรคมภรไวยากรณปทรปสทธ ทกวนจนทร - องคาร เวลา ๐๘.๓๐ - ๑๖.๐๐ น.

โดย อ.รฐการ ปนแกว

ขาวประชาสมพนธ ขอเชญสาธชนสวดมนตทาวตรแปล สาธยายพระปรตร เจรญจตภาวนา แผเมตตาฟงธรรมบรรยาย รวมกบคณะสงฆวดจากแดง ณ ศาลาทาบญ ทกวนอาทตย และ วนพระ เวลา ๐๙.๐๐ - ๑๐.๔๕ น., ๑๒.๑๕ - ๑๓.๐๐ น. ณ วหารหลวงพอหน ทกวน เวลา ๑๗.๓๐ - ๑๙.๐๐ น.

ขอเชญรวมบชาพระเจดย ทกวนอาทตยและวนพระ เพอรวมสบสานประเพณอนดงามของบณฑตทงหลาย เวลา ๑๙.๐๐ - ๑๙.๔๐ น. ถอศล ๘ ในวนพระ ขอเชญฟงรายการธรรมะทางวทยชมชนวดจากแดง คลน เอฟเอม 96.75 MHZ ไดทกวนตงแตเวลา ๐๔.๐๐-๒๓.๐๐ น. และรายการธรรมะผานระบบอนเตอรเนตไดทwww.bodhiyalai.org

๓๒

 ๏ พระครสมหทว เกตธมโม ๏ หมอมหลวงสพชาน ทองใหญ ๏ อาจารยอศรยา นตสาระ ๏ คณแมเสงยม ศรอนนต และครอบครว ๏ คณกงกาญจน อารกษพทธนนท ๏ คณะอาจารยธรรม นยมกจสมฤทธ ๏ คณสกนธรตน จารเจตรงสรรค ๏ คณสวตตา จารเจตรงสรรค ๏ คณปต อสระไพรนทร ๏ คณซกเฮยง แซโคว ๏ คณประจกษ ประจกษเวช ๏ คณสรตา วฒนาจนทร และครอบครว ๏ คณณฐศกด ตนตยานพนธ ๏ คณแดง เชอกณะ ๏ คณพลาภรณ บรรเรงศร ๏ คณนฤภทร คงวฒนะ ๏ คณวเชยร วชชยานนท ๏ คณเดชา - คณอาภาพนธ ศรสรนทร ๏ คณอาจ - คณซาเมส และชาวมอญพมา ๏ คณวไล โยชาช - คณบวไข แกววงษา และครอบครว ๏ LT. General Ye Myint & Dr. Tin Lin Myint ๏ คณวฒนา คงมน ๏ คณณฐวฒ เมธธรรมกล และครอบครว ๏ คณอรณ วชราพรทพย ๏ คณะชาวพทธพมา จากโรงงานเหลกสยาม ๏ อาจารยดลยภาษณ - คณรจรนทร ยพราช

รายนามเจาภาพภตตาหาร เดอนมกราคม ๒๕๕๕ ๏ คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด ๏ ชมนมพทธธรรมศรราช ๏ พลเรอตรพรต จนทรคคะ ๏ U Ten Thar Daw Yin New ๏ คณสงข - คณยวด เลาหขจร ๏ ครอบครวงานสนตสข , ครอบครวฉววาณชยกล ครอบครวมมทอง , ครอบครวศรปญจากล ครอบครวเฟองจนดาวงศ , ครอบครวสรสรรเสรญ ๏ คณปญญา ศรมงคล - คณเกสร ตนสวรรณกล ๏ คณธญญาพร เขจรดวง - คณสภาภรณ เชาวกจ คณฉฐกนก วาณชกรพพฒน - คณสดาภรณ ตวนชะเอม ๏ คณเลศพงษ - คณศวพร เกยรตไพบลย และครอบครว ๏ คณอภศกด - คณเรวด โชวใจมสข ๏ คณมนญ, รศ.นงนารถ, คณจนทภา เดชณรงค ๏ คณจรยทธ , คณโสภา สขมาลจนทร ๏ คณศศพร อมรประยร อทศ คณสวฒน จงใจวาณชย และคณพอ - คณแม ๏ ดร. พฤกศ อกกะรงษ ๏ คณจนทรา มหทธโนบล ๏ คณภาน มหทธโนบล ๏ คณสมชาย หรญโรจน ๏ คณชนนทร เปรมปรดา ๏ คณชตชย - คณสภาพร ตงสขสวางพร ๏ คณวรศกด ชยวจตรมลกล ๏ ครอบครวเผอกประเสรฐ และครอบครวฟทองรอด ๏ คณแมกมทอ, คณเปงกม และครอบครว ๏ คณปทมภรณ แซจง

๓๓

รายนามเจาภาพนาปานะและอนๆ เดอนมกราคม ๒๕๕๕ ๏ พระมหาไพบลย พทธวรโย ๏ หมอมหลวงสพชาน ทองใหญ ๏ พลโทนรวร - คณเสรมสข ปทมสถาน ๏ พล.ต.ต. สพรง - คณณทภรณ อณปาทร ๏ คณชวลตร - คณลลตา ปรตะนนท ๏ คณทวชย - กณยาณ คงเจรญสขยง ๏ คณมวย พนธเถกงอมร ๏ คณสมชาย กาญจนสนตกล ๏ คณวชรนทร - คณอาภาพร เยยเทศ ๏ คณศรอร วดลอม ๏ คณสรณา จรารตนสกล

๏ ชมรมพทธธรรมรามคาแหง ๏ คณแมเสงยม ศรอนนต และครอบครว ๏ คณกงกาญจน อารกษพทธนนท ๏ คณณรงคศกด เตชะไกรศร ๏ คณประภาศร ว ๏ คณสมลกษณ แซโหล ๏ ครอบครววไลเลศวฒนา ๏ ครอบครวเฟองจนดาวงศ ๏ ครอบครวงามสนตกล ๏ ครอบครวเลศพานช

รายนามเจาภาพประจา ๏ แฟนรายการธรรมะคณากร อ.อศรยา นตสาระ ๏ หมอมหลวงสพชาน ทองใหญ ๏ คณหมอสดใส เวชชาชวะ ๏ คณสรศกด จนาพนธ ๏ คณรงนภา - คณสภาพร ตนชยชนะ ๏ คณกลชล พจนชยด ๏ คณสรณา จรารตนสกล

๏ แฟนรายการสายดวนเพอชวต คณสพจน รศมสวนสรอย ๏ คณแมเสงยม ศรอนนต และครอบครว ๏ คณกงกาญจน อารกษพทธนนท ๏ คณประภาศร ว ๏ คณศรอร วดลอม ๏ คณสมร อนทรนาเงน ๏ คณณรงคศกด เตชะไกรศร

และผทมไดเอยนามทกๆทาน

๓๔

วดจากแดง ถ.เพชรหงษ ซ.เพชรหงษ ๑๐ ต.ทรงคนอง อ.พระประแดง จ.สมทรปราการ ๑๐๑๓๐ โทร. ๐๒ - ๔๖๔ ๑๑๒๒       ๐๒ - ๔๖๒ ๕๙๒๘ www.bodhiyalai.org Email : bodhiyalai@hotmail.com bodhiyalai.magazine@gmail.com

เสนทางรถเมล : สาย 6

๓๕

๓๖